28.10.2006
KULTURA ARABSKA
Kończy się niezależność Arabii Południowej - tereny te kontrolowane są przez Himiarytów, judaizm jest religią obowiązkową. Chrześcijanie, którzy uratowali się z pogromu zwrócili się do cesarza Bizantyjskiego z prośbą o pomoc i interwencję w ich sprawie. Wymiana informacji zajęła im mnóstwo czasu (odległości, trudne tereny). Z kolei cesarz Bizantyjski zwrócił się z prośbą o interwencję do władcy Abisyńskiego, który wysłał ekspedycję do Arabii Południowej i pokonał ostatniego władcę himiaryckiego. Wynikiem tego Himiaryci utracili swoją niezależność.
Arabowie koczujący na terenach Płw. Arabskiego byli nęceni bogactwami należącymi do kościołów (zwłaszcza kościoła w Nadżranie). Plądrowanie przez nich owych kościołów przyczyniło się do kolejnej ekspedycji - z terenów pod panowaniem Abisyńczyków w celu rozprawienia się z grabieżcami. W związku z niemożliwością zlokalizowania najeźców Abisyńczycy zaatakowali ich koczujących krewnych. W armii abisyńskiej (wódz - Abraha) jako zwierzęta juczne wykorzystywane były słonie i to one zostały wykorzystane aby dostać się do bram Mekki. Rok tego wydarzenia nazwano rokiem Słonia, jest to równocześnie rok narodzin Muhammada. Armia abisyńska jednak nie wkroczyła do Mekki, została zdziesiątkowana przez zarazę, reszta się wycofała na południe (rok 570 lub 571).
W roku 575 te tereny dostały się pod panowanie sasanitów perskich.
Ważną rolę na północy odgrywał ruch ğassānidów, którzy znaleźli się w strefie wpływów politycznych Bizancjum tuż przed islamem. Było to dla Bizancjum państwo buforowe, zabezpieczające obrzeże cesarstwa przed sasanicką Persją. Gassānidzi byli ludem prowadzącym osiadło-koczowniczy styl życia, ich główna kwatera to obóz na południe od Damaszku (ośrodek ten miał spore znaczenie dla rozwoju poezji staroarabskiej).
Państwem konkurencyjnym było państwo Lahmidów pochodzących z Arabii płd. Osiedlili oni ziemie na zachód od Eufratu, na ich czele stał król, była to grupa plemion - główne plemię nosiło nazwę Tanūh. Lahmidzi przybyli na te tereny w około III w. n.e., ich główne miasto to Hīra - była to stała stolica posiadająca coś na styl dworu. Państwo to było naturalnym buforem dla sasanickiej Persji, jako pierwsze przyjmowało uderzenia Bizancjum. Znaczna część plemion lahmidzkich przyjęła chrzest. Państwo upadło za czasów islamu, nie do końca zachowało pełną suwerenność, od 602 r. opiekę sprawował perski rezydent nadzorujący władzę lahmidzkiego króla. Ostateczny cios państwu Lahmidzkiemu zadał dowódca armii muzułmańskiej Hālida ibn al-Walīda.
Półwysep arabski to jego z najsuchszych miejsc na ziemi, wyjątek stanowią pasy terenów nadmorskich. Można wyróżnić trzy wielkie tereny pustynne: wielki Nafud pokryty białym i czerwonym piaskiem (65.000 km kw.), ad-Dahna pokryty piaskiem czerwonym (długość ponad 600 km na południe) - pas łączący Nafud z ar-Rub` al-Hālī (pustynny kwadrat - 650.000 km kw.). Tereny poza pustynne maja charakter wulkaniczny, w centrum półwyspu lata są bardzo upalne i suche, roczne opady osiągają 8 cm. Zdarza się jednak, że w porze deszczowej padają dość obfite deszcze i pojawia się bujna roślinność, która żywi stada bydła i wielbłądów (gospodarstwa okresowe).
Pochodzenie terminu „Arab” nie jest dobrze znane. Wg niektórych wyrażenie to pochodzi od semickiego rdzenia - zachód. Ponoć jako pierwsi nazwę tę nadali mieszkańcy Mezopotamii, nazywali tak ludy mieszkające na zachód od nich. Jednak jest to teoria mało prawdopodobna. Inna etymologia - słowo to wywodzi się od hebrajskiego terminu „ciemna kraina” lub o podobnym rdzeniu oznaczającym „niezorganizowany, zmieszany” lub „teren stepowy” - nawiązanie do stylu życia Arabów. Inne propozycje - inny rdzeń - „mijać, przechodzić'.
Nie są to etymologie w pełni przekonywujące. W języku arabskim rdzeń „` r b” (` - „ajn”) oznacza „mówić czysto, jasno; w sposób zrozumiały”, stanowi to opzycję do terminu „` ğ m”, który oznacza „cudzoziemca; kogoś, kto nie mówi jasno”.
Arabowie północni nie pozostawili po sobie żadnych śladów, spisanych dokumentów. W historii istnieli, ponieważ mówiły o nich obce źródła - wzmianki asyryjskie i babilońskie. Pierwsza wzmianka pochodzi z ok. 853 r. p.n.e. - to inskrypcja wykuta w skale po bitwie pod Karkorem, dotyczyła władcy asyryjskiego Salmanaraza II. Władca ten pokonał koalicję wodzów z Azji mniejszej, a w tym samym wspierających ich „Aribi” - rebeliantów wspierał Gindibu dostarczając im 100 wielbłądów lub jeźców. Inskrypcja dotyczyła zwycięstwa asyryjczyków.
Termin „Aribi” zaczął się dość często pojawiać w różnych inskrypcjach - określał płacących daninę różnym władcom asyryjskich lub babilońskim. Tiglatpilesear III jakoby ściągał daninę z królowej „Aribi” - władczyni miała na imię Zabibi. Kolejna wzmianka dotyczy Saragona II który szczyci się podporządkowaniem sobie niektórych szczepów Aribi. Inna wzmianka pochodzi z II Księgi Kronik (Biblia) - mówi o przesłaniu przez Arabów baranów i kozłów władcy Jozafatowi. Znacznie częściej w Biblii stosowano inne określenie Arabów - Ismaelici. Na temat Arabów płn. odzywają się także klasyczni podróżnicy greccy - najstarsza wzmianka autorstwa Herododa pochodzi z V w. p.n.e., to on nazwał ich Arabami rozszerzając to pojęcie na cały półwysep. Tradycja grecka nazywa ich także Saracenami. W II w. n.e. inny Grek z ośrodka w Aleksandrii nazywa miasto Mekkę - Macorobą i wspomina o świątyni w której miało znajdować się 360 bożków, oznacza to że już w tych czasach Mekka była centrum religijnym. Arabowie pojawiają się u klasycznych literatów greckich - np. u Ajschylosa (mowa o arabskim wodzu).
Najstarsze inskrypcje z terenu półwyspu to inskrypcje himiaryckie. Czytamy w nich, że Himiaryci skarżą się na najeźców z północy plądrujących karawany. Istotna wzmianką jest epitafium nagrobne jednego z władców lahmidzkich w języku protoarabskim, był to grób Imru`l-Qaysa ibn`Ami (zm. w ok. 320 r. n.e.), znajdował się na pustyni syryjskiej. Władca określany był jako król wszystkich Arabów - mógł mieć zwierzchność nad plemionami północno-arabskimi.
Najważniejsze informacje dostajemy ze źródeł, w których Arabowie mówią sami o sobie - z poezji staroarabskiej.
Beduin to ktoś, kto urodził się i mieszka na pustyni, żyje zgodnie z naturą w namiotach lub grotach skalnych, hoduje kozy, osły, konie, owce, wielbłądy, wie jak je wypasać, czerpie z nich korzyść, zna różne rodzaje ziół - pożywienie, leki, napoje dla ludzi i zwierząt, nigdy nie błądzi na pustyni, jest dumny ze swojego rodu, świadomy swojego pochodzenia, jest niezwykle gościnny, pełen poezji mimo trudów życia. Beduini żyli i żyją w plemionach, przed islamem cechował je brak jakiejkolwiek organizacji politycznej, władca opierał się na prawach rodowych i moralnych, plemiona nie posiadały spisanego prawa, funkcjonowały przepisy Kodeksu beduińskiego.
Struktura plemion jest dość trudna do określenia. Są konfederacje plemion, plemiona, subplemiona, szczepy, rody i w końcu rodziny. Podstawowa jednostka plemienna to gabīla (plemię), składa się z qawm (rodów, klanów). Na poziomie rodów była wspólnota studni, te jednostki dzieliły się na mniejsze w które wchodziły rodziny do 5 pokoleń wstecz. Członkowie rodziny stacjonowali razem przez cały rok, więzy w danej rodzinie były bardzo mocne, podtrzymywane małżeństwami miedzy kuzynami. Obecnie w Arabii na pustyni syryjskiej mieszka ok. 100 plemion, jedno może liczyć ok. 20.000 osób, pozostałe po ok. 1000.
`Naza to potężna konfederacja plemion, jedno z nich liczy ok. 75.000 członków, do niej należą rodziny panujące w Arabii Saudyjskiej (Saudowie) i Kuwejcie (Sabah).
Przynależność do plemienia wynika z faktu urodzenia - przynależność krwi, naturalna, rodowa. Wraz z taką przynależnością członek zyskuje prawo do opieki swojego plemienia. Elementem scalającym są więzy krwi, świadomość o pochodzeniu od jednego wspólnego przodka, postaci historycznej, legendy. Obcy człowiek może zostać członkiem plemienia, jest on wtedy mawla (klient). Ten status miał swoją historię jeszcze w czasach na długo przed islamem, umożliwiał narodom podbitym przyjęcie pokrewieństwa arabskiego - pomagało to w karierze urzędniczej, z jednoczesnym zacieraniem śladów pierwotnej tożsamości narodowej.
2