06.01.2007
KULTURA ARABSKA
Księga tysiąca i jednej nocy - poza realnymi zawiera sporo elementów obcych.
Opowieści początkowo powstały do przekazywania drogą ustną.
Źródło => twórca => wersje (im dalej od źródła tym jest ich więcej) =>
wersja zapisana (wciąż modyfikowana) => przekład.
Podziału na 1001 opowieści dokonali Europejczycy, oni tez dodali do zbioru kilka opowieści dotąd funkcjonujących poza zbiorem.
Jest to dzieło, które powstawało najdłużej.
Występują wątki, które powstały 2500 lat p.n.e., późniejsze pochodzą z IX w. p.n.e.
W XVIII w. została sporządzona redakcja kanoniczna, którą można uznać za etap finalny.
Inspiracją jednej z opowieści był mit o Gilgameszu (powst. ok. 3000 lat p.n.e. - Mezopotamia), inne watki pochodzą z Indii, Persji, Kalifatu, spotyka się wątki greckie, żydowskie, koptyjskie, ludów Czarnej Afryki.
Nad jej opracowaniem pracował cały szereg anonimowych autorów.
Jest to opowieść ramowa, zwana też szkatułkową: ramą jest opowieść o królu Szahrijarze i królowej Szeherezadzie (opowiada o okrutnym sułtanie, który przekonany o niewierności kobiet, po nocy poślubnej pozbawiał życia każdą ze swych żon. Losu poprzedniczek uniknęła Szeherezada, która przez 1001 nocy opowiadała sułtanowi wymyślone przez siebie historie, nie kończąc ich nad ranem. Sułtan, powodowany ciekawością, co dzień odkładał wykonanie wyroku. W końcu zrezygnował z tego zamiaru, a Szeherezada na zawsze pozostała jego jedyną małżonką.). Istnieje kilka wersji zakończeń tej historii.
W IX w. znaleziono fragment papirusu, zawierającego fragmenty tekstu Księgi na terenie Kalifatu. Te opowiadania wskazują na pochodzenie z kręgu kultury arabskiej. Do tego doszedł zręb księgi pochodzenia obcego i zbiór zislamizowany (perski zbiór Hazar Afsanah/Efsane - Tysiąc opowieści).
Zbiór ma strukturę otwartą - opowiadania można przestawiać, dlatego pomiędzy VII a VIII w. doszły opowiadania arabskie.
W X w. w Kalifacie działało dwóch wybitnych filozofów, bibliozofów i histografów:
al-Mas`ūdī - stwierdził, że w kalifacie dużą popularnością cieszył się zbiór, którego arabski tytuł brzmi Alf Hura fa - Tysiąc cudownych opowieści, jest to przekład perskiej księgi - Tysiąca opowieści. Ponadto streścił opowieść ramową;
Ibn as-Nadim - napisał księgę-katalog, w której zawarta jest informacja na temat Księgi 1000 i 1 nocy: wspomniał, że w kalifacie wśród ludu popularnościa cieszy się zbiór opowiadań wywodzących się z Persji (wchodziły w zbiór perski - Hazar Afsanah), podaje, że tych opowieści jest ok. 200 oraz streszcza opowieść ramową. Wtraża też własną opinię na temat Księgi - nie jest ona zbyt pochlebna, być może, dlatego, że jest ona przekazywana a potem zapisana w popularnym, potocznym języku, dialekcie.
Po upadku Bagdadu kultura „przenosi się” do Kairu - tam powstają nowe opowieści, dochodzą nawet opowieści staroegipskie.
1