ADMINISTRACJA PUBLICZNA W POLSCE
Okres międzywojenny
1918 r. - przyjęto niektóre rozwiązania administracyjne po państwach zaborczych
konstytucja marcowa (1921 r.) oraz konstytucja kwietniowa (1935 r.) - przyjęły zasady unitarnego państwa prawnego
ujednolicenie modelu administracji centralnej (rządowa - centralizacja, samorządowa - decentralizacja)
administracja rządowa:
- Ministerstwa (departamenty i wydziały, kiedyś 16 resortów), na czele Minister
- Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów (programowanie kierunku rozwoju gospodarczego)
- resortowe i pozaresortowe urzędy centralne, np. Główny Urząd Pracy, Dyrekcja Monopoli Państwowych
administracja samorządowa:
- w latach 1928 - 1933: województwa, powiaty, gminy miejskie i wiejskie.
- wojewoda personalnie podlegał Ministrowi Spraw Wewnętrznych, odpowiadał za bezpieczeństwo i porządek publiczny, nadzorował prasę, zgromadzenia, administrację przemysłu i handlu, kultury i sztuki (+ Urząd Wojewódzki)
- starosta - przedstawiciel rządu w powiecie, szef administracji ogólnej i zespolonej, podlegała mu policja państwowa
- starosta grodzki (w miastach powyżej 70 tysięcy mieszkańców)
administracja specjalna (niezespolona) - nie podlegają wojewodom i starostom tylko ministrom
- wojskowa, sądowa, pocztowa, reform rolnych, oświatowa, miar, górnictwa, morska, kolejowa, opieki społecznej.
samorząd terytorialny: gminy jednowioskowe, wielowioskowe
- w gminach wiejskich w 1933 r. wprowadzono reformę (powstały gminy zbiorowe)
- od 1933 r. rada gminna była wybierana w wyborach bezpośrednich
- konstytucja kwietniowa (1935 r.) upaństwowiła samorząd (samorząd stał się zdecentralizowaną jednostką administracji rządowej)
samorząd gospodarczy (m.in. rolniczy, rzemieślniczy, pzremysłowo-handlowy)
1) reprezentowanie określonej aktywizacji grup,
2) ochrona interesów tych grup,
3) wypełnianie zadań służących rozwojowi gospodarczemu.
Państwowa Służba Cywilna (od 1922 r.)
- gwarantowała urzędnikom stabilizację stosunku służbowego (przywileje służbowe)
- zobowiązani do złożonej dyspozycyjności,
- po zamachu majowego - rugi urzędnicze
Okres Polski Ludowej
rozbudowany aparat Ministerstwa Bezpieczeństwa
Konstytucja z 1952 r. naśladowała rozwiązania konstytucji stalinowskiej z 1930 r.
ustrój zasadniczo odmienny od ustroju międzywojennego
przewodnia rola klasy robotniczej i ludu
gospodarka centralnie planowana
jednolita władza państwowa realizowana przez sejm
centralizacja organów administracji
samorząd terenowy:
- Rady Narodowe - organy uchwałodawcze
- Rada Państwa - na szczycie systemu (zasada podwójnego podporządkowania)
- rady były uznawane za gospodarzy terenu (pod dyktando centrali)
1954 r. w miejsce gmin wprowadzono gromady i osiedla
1973 r. przywrócono gminy (w zamian większych gromad) - na obszarze gminy powinny znajdować się podstawowe instytucje potrzebne w rozwoju człowieka
1) wojewodowie
2) prezydenci miast
3) naczelnicy gminy, dzielnicy, powiatu (powiat w 1975 r. został zlikwidowany, podział dwuszczeblowy
reformy początku lat 80.
- wprowadzenia Naczelnego Sądu Administracyjnego
- instytucja Rzecznika Praw Obywatelskich
Administracja po 1990 roku
demokratyzacja
decentralizacja
prywatyzacja własności państwowej
przywrócenie administracji rządowej i samorządowej
- Ustawa o Samorządzie Centralnym
- od 1995 r. kolejne przekształcenia, redukcja liczby ministerstw
- Ustawa o Działach Administracji (1997 r.) - nie tworzy się ministerstw drogą ustawy, nowe resorty ustanawia premier
samorząd terytorialny
- przywrócenie samorządu w klasycznej wersji (podobnej do tej z okresu międzywojennego)
- koncepcja 12 województw (powstało 16 oraz powiaty
- samorząd terytorialny to prawo i rzeczywista zdolność społeczności lokalnej i regionalnej do zarządzania i regulowania w granicach określonych prawem zasadniczą częścią spraw publicznych w imieniu własnym, na własną odpowiedzialność i w interesie mieszkańców
1) referendum lokalne
2) wybory powszechne
3) konsultacje społeczne (opiniodawczy charakter)
zadania gminy:
- zadania własne - zaspokajanie potrzeb mieszkańców (infrastruktura techniczna, potrzeby społeczne, ład przestrzenny, bezpieczeństwo i porządek publiczny)
- zadania zlecone administracji rządowej
gminy mogą łączyć się w związki
powiat (starosta i rada powiatu), zadania:
- zadania własne
- zadania zlecone
- zadania powiatowych służb, inspekcji i straży
województwa, zadania:
- operacyjne
- o charakterze wojewódzkim
- zadania zlecone administracji rządowej