MIĘDZYNARODOWY STANDARD RACHUNKOWOŚCI MSR 32 I MSR 39

MSR 32 ustanawia wymogi dotyczące sposobu prezentacji bilansowych instrumentów finansowych oraz określa informacje, które należy ujawniać na temat bilansowych i pozabilansowych instrumentów finansowych, natomiast MSR 39 określa zasady ujmowania w sprawozdaniu finansowym instrumentów finansowych i ich wyceny oraz ujawniania informacji o aktywach i zobowiązaniach finansowych.

1. Pojecie instrumentów finansowych

Instrumentem finansowym - w świetle MSR 32 - jest każda umowa, która skutkuje jednocześnie powstaniem składnika aktywów finansowych u jednej jednostki gospodarczej i zobowiązania finansowego lub instrumentu kapitałowego u drugiej jednostki gospodarczej.

Według definicji ustawowej, instrumentem finansowym jest kontrakt, który powoduje powstanie aktywów finansowych u jednej ze stron i zobowiązania finansowego albo instrumentu kapitałowego u drugiej ze stron pod warunkiem, że z kontraktu zawartego między dwiema lub więcej stronami jednoznacznie wynikają skutki gospodarcze, bez względu na to czy wykonanie praw lub zobowiązań wynikających z kontraktu ma charakter bezwarunkowy albo warunkowy.

2. Elementy składowe instrumentu finansowego:

- Aktywa finansowe

- Zobowiązania finansowe

- Instrumenty kapitałowe

- Instrumenty pochodne

3. Instrumenty finansowe można podzielić na:

- Pierwotne instrumenty:

> Instrumenty pieniężne:

- to aktywa bądź zobowiązania finansowe, które zostaną otrzymane lub zapłacone przez jednostkę w ustalonej lub możliwej do ustalenia kwocie pieniędzy;

- w rezultacie ich wykonania dochodzi do powstania skutków gospodarczych w postaci przyszłych płatności, które stanowią zwrot z inwestycji dla ich posiadacza, a koszt dla ich wystawcy ( uwzględnienie pieniądza w czasie).

>Instrumenty niepieniężne to:

- kontrakty, w przypadku których korzyści ekonomiczne mają postać aktywów finansowych innych niż środki pieniężne. Przykładem jest weksel płatny w obligacjach SP - (daje posiadaczowi prawo do otrzymania obligacji SP, a na wystawcę nakłada obowiązek przekazania tych obligacji).

4. Aktywa finansowe

Składni aktywów finansowych może mieć postać:

- środków pieniężnych (środki pieniężne, czeki, weksle),

- umownego prawa do otrzymywania środków pieniężnych lub innych aktywów finansowych od innej jednostki gospodarczej (np. udzielone pożyczki, należności od odbiorców),

- umownego prawa do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką gospodarczą na potencjalnie korzystnych warunkach lub

- instrumentu kapitałowego innej jednostki gospodarczej (np. udziały i akcje).

5. Podział aktywów finansowych według MSR 39

• Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu (PDO)

• Inwestycje utrzymywane do terminu zapadalności (UTZ)

• Kredyty udzielane przez jednostkę i wierzytelności własne jednostki (KWW)

• Aktywa finansowe dostępne do sprzedaży (DDS)

Przy klasyfikacji aktywów finansowych do poszczególnych grup najważniejszym kryterium jest cel ich nabycia, a także możliwości i prawdopodobieństwo realizacji tego celu przez jednostkę.

• Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu to:

- aktywa finansowe, które zostały nabyte lub powstały w celu generowania zysków na skutek krótkoterminowych wahań cen lub marży maklerskiej;

- instrumenty pochodne o dodatniej wartości godziwej, które nie spełniają wymogów stawianych instrumentom zabezpieczającym.

Nie możliwe jest przekwalifikowanie aktywów wcześniej zaliczonych jako przeznaczonych do obrotu do żadnej innej kategorii, natomiast możliwe jest dokonywanie przeklasyfikowania z innych kategorii aktywów finansowych jeśli jednostka może udowodnić, że spółka wykorzystała te aktywa w celu realizacji zysków krótkoterminowych.

• Inwestycje utrzymywane do terminu zapadalności to:

- aktywa finansowe o określonych lub możliwych do określenia płatnościach lub ustalonym terminie zapadalności, które jednostka gospodarcza zamierza i jest w stanie utrzymać w posiadaniu do upływu terminu zapadalności (z wyjątkiem pożyczek udzielonych przez jednostkę gospodarczą i wierzytelności własnych jednostki).

Do grupy inwestycji utrzymywanych do terminu zapadalności można zaliczyć:

- dłużne instrumenty finansowe zakupione na rynku wtórnym;

- zakupione kredyty i wierzytelności.

Nie można do tej grupy zaliczyć:

- nabytych akcji ( nie maja określonego terminu zapadalności)

- opcji na akcje, warrantów, praw poboru (niemożliwa do przewidzenia kwota, jaka otrzyma posiadacz).

• Kredyty udzielone przez jednostkę gospodarczą i wierzytelności własne jednostki to:

- aktywa finansowe wytworzone przez jednostkę gospodarczą poprzez dostarczanie pieniędzy, towarów lub realizację usług na rzecz dłużnika (z wyjątkiem takich pożyczek i wierzytelności, których udzielono z zamiarem ich niezwłocznej lub szybkiej sprzedaży zaliczanych do pozycji „przeznaczonych do obrotu";

- lokaty złożone w innych instytucjach finansowych lub dłużne instrumenty finansowe jeśli zostały nabyte na rynku pierwotnym (a wiec gdy środki zostały przekazane bezpośrednio do emitenta lub agenta).

• Aktywa finansowe dostępne do sprzedaży to:

- pozostałe aktywa finansowe, w szczególności znajdują się tutaj: akcje lub udziały w innych podmiotach, których jednostka nie nabyła w celu realizacji krótkoterminowych zysków spekulacyjnych.

6. Zobowiązania finansowe

Zobowiązanie finansowe jest umownym zobowiązaniem do:

- przekazania środków pieniężnych lub innych aktywów finansowych innej jednostce gospodarczej (np. otrzymane kredyty, pożyczki, zobowiązania handlowe)lub

- wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką gospodarczą na potencjalnie niekorzystnych warunkach (np. instrumenty pochodne).

Typowe zobowiązania finansowe obejmują:

- zobowiązania z tytułu dostaw i usług (gdy kontrakt rozliczony jest pieniężnie bez fizycznej dostawy);

- pożyczki/ kredyty do spłacenia;

- odsetki naliczone do zapłacenia;

- wyemitowane dłużne papiery wartościowe;

- instrumenty pochodne o ujemnej wartości godziwej na dzień wyceny

7. Instrumenty kapitałowe

Instrumenty kapitałowe - to kontrakty, z których wynika:

- prawo do majątku jednostki pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wszystkich wierzycieli, a także

- zobowiązanie się jednostki do wyemitowania lub dostarczenia własnych instrumentów kapitałowych, a w szczególności udziały, opcje na akcje własne lub warranty.

Instrumenty kapitałowe obejmują:

- akcje zwykłe emitenta;

- prawo poboru;

- warranty;

- opcje subskrypcji lub zakupu akcji zwykłych jednostki gospodarczej będącej ich wystawcą.

Najważniejszą cechą odróżniającą zobowiązania finansowe od instrumentu kapitałowego jest występowanie umownego obowiązku ciążącego na jednej ze stron umowy (remitenta instrumentu) do wydania środków pieniężnych lub innych aktywów finansowych drugiej stronie (posiadaczowi instrumentu) lub do wymiany innego instrumentu finansowego z posiadaczem na warunkach potencjalnie niekorzystnych dla wystawcy.

Instrument finansowy, który nie powoduje powstania umownego obowiązku wystawcy do wydania środków pieniężnych lub innego składnika aktywów finansowych, lub też do wymiany na inny instrument finansowy na potencjalnie niekorzystnych warunkach, jest instrumentem kapitałowym.

8. Instrumenty złożone

W praktyce występują często kontrakt składający się z instrumentu kapitałowego oraz zobowiązania finansowego lub zobowiązania i innym charakterze. Taki kontrakt zaliczany jest do złożonych instrumentów finansowych. Przykładem takiego instrumentu jest obligacja zamienna na akcje wystawcy. Instrument ten składa się z dwóch elementów:

1) zobowiązania finansowego, którym w tym przypadku jest ustalenie umowne, które obliguje do wydania środków pieniężnych lub innych aktywów finansowych (czyli dłużny papier wartościowy);

2) instrumentu kapitałowego, którym jest opcja kupna, dająca jej posiadaczowi na określony czas prawa zamiany na akcje wystawcy.

9. Pochodne instrumenty finansowe (według MSR 39)

Instrument pochodny jest to instrument finansowy:

a) którego wartość zmienia się wraz ze zmianą określonej stopy procentowej, ceny papieru wartościowego, ceny towaru, kursu wymiany waluty obcej, indeksu ceny lub stóp klasyfikacji kredytowej lub indeksu kredytowego, czy też innej zmiennej (niekiedy zwanej instrumentem podstawowym),

b) który nie wymaga żadnej inwestycji początkowej netto lub wymaga tylko niewielkiej inwestycji początkowej netto w porównaniu z innymi rodzajami umów, które w podobny sposób reagują na zmiany warunków rynkowych, oraz

c) którego rozliczenie nastąpi w przyszłości.

Typowymi instrumentami pochodnymi są:

INSTRUMENTY POCHODNE

KONTRAKT FORWARD
Definicja	Jest transakcja kupna lub sprzedaży określonego dobra po cenie, ilości i jakości wyznaczonych w dniu zawarcia umowy, natomiast dostawa przedmiotu transakcji oraz płatność następują w ściśle określonym momencie w przyszłości.
Przedmiot kontraktu	Waluty obce, akcje, obligacje i inne papiery wartościowe
Warunki kontraktu	Wielkość i jakość dostawy, termin i miejsce dostawy, warunki płatności kształtują się dowolnie
Korzyści kontraktu	Możliwość zabezpieczenia się przed zmiana ceny lub wartości dobra; Możliwość negocjacji wszystkich parametrów umowy; Zawarcie umowy nie wiąże się z obowiązkiem natychmiastowej pełnej wpłaty za zakupione dobro w momencie zawarcia umowy.
KONTRAKT FUTURE
Definicja	Jest transakcja stanowiącą umowne zobowiązanie dwóch stron, z których jedna zobowiązuje się do dostarczenia, a druga do przyjęcia określonego dobra w oznaczonym terminie w przyszłości i po określonej cenie, ustalonej w momencie zawierania kontraktu.
Przedmiot kontraktu	Waluty obce, papiery wartościowe, metale szlachetne
Warunki kontraktu	Jedynym negocjowanym elementem transakcji jest cena. Może podlegać swobodnemu obrotowi na giełdzie. Strony kontraktu nie są zobowiązane wobec siebie, lecz wobec izby rozliczeniowej tzn. giełdy futures, na której kontrakt został zawarty
Korzyści kontraktu	Możliwość zabezpieczenia się przed zmiana ceny lub wartości dobra; Trzy możliwości realizacji kontraktu: przez fizyczną dostawę, zawarcie transakcji przeciwnej lub rozliczenie gotówkowe; Zawarcie umowy nie wiąże się z obowiązkiem natychmiastowej pełnej wpłaty za zakupione dobro w momencie zawierania transakcji; Operacje są wystandaryzowane, podlegają obrotowi giełdowemu
OPCJE FINANSOWE
Definicja	Umowy między sprzedawcą a nabywcą, które nabywcy dają prawo kupna lub sprzedaży przedmiotu umowy, po z góry ustalonej cenie i z góry wyznaczonej ilości w określonym momencie w przyszłości lub wcześniej. Natomiast strona sprzedająca opcje jest zobowiązana do dostarczenia lub odbioru przedmiotu transakcji, jeżeli zażąda tego nabywca opcji
Warunki kontraktu	W opcjach nie występuje się symetrycznie zobowiązanie obydwu stron kontraktu. Za uprzywilejowanie nabywcy opcji płaci on cenę nazwaną premia. Premia umożliwia nabywcy jeszcze jedną możliwość zakończenia umowy. Oprócz fizycznej dostawy dobra, zawarcia transakcji przeciwnej lub rozliczenia gotówkowego można doprowadzić do wygaśnięcia opcji.
WARRANTY
Definicja	W sensie ekonomicznym warrant jest to instrument finansowy, którego cena zależy od ceny lub wartości tzw. instrumentu bazowego. W sensie formalno prawnym warrant jest bezwarunkowym i nieodwołalnym zobowiązaniem się jego emitenta do wypłacenia uprawnionym właścicielom warrantów kwoty rozliczenia. W przypadku warrantu kupna jest to dodatnia różnica pomiędzy ceną instrumentu bazowego, a ceną wykonania określoną przez emitenta. W przypadku warrantu sprzedaży kwotą rozliczenia jest dodatnia różnica miedzy ceną wykonania, a ceną instrumentu bazowego.
Instrumentem tym może być	Papier wartościowy, waluta, wskaźnik ekonomiczny (np. indeks, stopa procentowa) lub inna wartość
Klasyfikacja i typy warrantów	Ze względu na podmiot emitujący warranty, dzielimy je na; - warranty subskrypcyjne (mogą być emitowane przez spółki akcyjne wyłącznie na własne akcje przyszłej emisji); - warranty opcyjne (mogą być emitowane przez banki i inne instytucje finansowe, np. domy maklerskie - na akcje innych spółek znajdujące się już w obrocie publicznym). Z punktu widzenia terminu, w którym posiadacz warrantu może go wykonać, wyróżnia się dwa typy warrantów: - warrant europejski (może być wykonany jedynie we wcześniej określonym przez emitenta dniu, określanym jako dzień wygaśnięcia); - warrant amerykański (może być wykonany w dowolnym, wybranym przez inwestora dniu, aż do dnia jego wygaśnięcia).
KONTRAKTY SWAP
Definicja	Swap jest to umowa pomiędzy dwiema stronami, regulująca okresowe przepływy strumieni pieniężnych według wcześniej określonych zasad. W umowie strony ustalają takie elementy jak waluta lub waluty płatności, termin zapadalności, cena transakcji, moment rozpoczęcia czy też częstotliwość płatności.
Rodzaje kontraktów Swap	Swap stopy procentowej - polegający na wymianie co pewien okres odsetek, obliczonych od ustalonej kwoty nominalnej swapu, przez dwie strony transakcji (X i Y). W najprostszym swapie procentowym strona X zobowiązuje się do wypłaty w określonych momentach czasu (z reguły co 6 miesięcy), z góry ustalonych stałych odsetek od kwoty nominalnej swapu w zamian za zmienne odsetki wypłacane przez stronę Y. Waluty płatności obu stron są takie same. Swapy walutowe - są drugim najczęściej spotykanym typem swapów. Najprostszy przykład swapu walutowego to kontrakt obejmujący wymianę płatności wg stałej stopy procentowej w jednej walucie na odsetki według stałej stopy procentowej w innej walucie. W momencie zawarcia kontraktu kwoty nominalne pożyczek powinny być sobie w przybliżeniu równe. Swap towarowy (commodity swap) - transakcja w której strony zobowiązują się do wymiany w ustalonym okresie okresowych płatności, naliczanych na podstawie cen danego towaru lub grupy towarów. W swapach towarowych nie dochodzi do fizycznej wymiany towarów będących przedmiotów transakcji.

ZASADY EWIDENCJI INSTRUMENTÓW POCHODNYCH

KONTRAKT FORWARD
Treść operacji	Dt	Ct
Bieżące zmiany wartości kontraktu - zysk	Pozostałe rozrachunki	Przychody finansowe
Bieżące zmiany wartości kontraktu - strata	Koszty finansowe	Pozostałe rozrachunki
Realizacja kontraktu - wymiany	Aktywa finansowe	Środki pieniężne
Realizacja kontraktu - efekty finansowe lub	Koszty finansowe Pozostałe rozrachunki	Pozostałe rozrachunki Przychody finansowe
Uznane zyski z kontraktu	Pozostałe rozrachunki	Różnice z instrumentów pochodnych
Uznane straty z kontraktu	Różnice z instrumentów pochodnych	Pozostałe rozrachunki
Zamortyzowane zyski z kontraktu	Różnice z instrumentów pochodnych	Przychody finansowe
Zamortyzowane straty z kontraktu	Koszty finansowe	Różnice z instrumentów pochodnych
Zamkniecie kontraktu	Różnice z instrumentów pochodnych	Przychody finansowe
		Środki pieniężne	Pozostałe należności
Końcowa wymiana	Aktywa / Pasywa finansowe	Aktywa / Pasywa finansowe

KONTRAKT FUTURE
Treść operacji	Dt	Ct
Wpłata depozytu	Pozostałe rozrachunki	Środki pieniężne
Bieżące zmiany wartości kontraktu - zysk	Pozostałe rozrachunki	Przychody finansowe
Bieżące zmiany wartości kontraktu - strata	Koszty finansowe	Pozostałe rozrachunki
Bieżąca korekta depozytu lub	Pozostałe rozrachunki Środki pieniężne	Środki pieniężne Pozostałe rozrachunki
Zwrot depozytu w terminie wymagalności	Środki pieniężne	Pozostałe rozrachunki

OPCJE KUPNA
Treść operacji	Dt	Ct
ZAPŁATA PREMII	Rozliczenie międzyokresowe kosztów	Środki pieniężne
Bieżące zmiany wartości kontraktu - zysk	Pozostałe rozrachunki	Przychody finansowe
Bieżące zmiany wartości kontraktu - strata	Koszty finansowe	Pozostałe rozrachunki
Wykorzystanie opcji - wymiana	Aktywa finansowe	Środki pieniężne
Realizacja kontraktu - efekty finansowe lub	Koszty finansowe Pozostałe rozrachunki	Pozostałe rozrachunki Przychody finansowe

PRZYKŁAD

Założenia:

Jednostka gospodarcza zawarła kontrakt typu forward na walutę USD na 3 miesiące. Nabywca zobowiązał się kupić 100.000 USD po kursie 4,25 zł za 1 USD, a sprzedający zobowiązał się sprzedać 100.000 USD wg tego samego kursu. W dniu zawarcia kontraktu kurs wyniósł 4,38 zł za 1 USD.

Dla kupującego kurs rynkowy jest korzystny, ponieważ jego zobowiązanie polega na kupnie 100.000 USD wg kursu 4,25 zł/USD. Jeżeli transakcja zostanie zrealizowana w tym terminie, to kupujący zarobi:

4,38 x 100.000 = 438.000

4,25 x 100.000 = 425.000

różnica = 438.000 - 425.000 = 13.000 (kupiłby 100.000 USD za 4,25 zł, a nie za 4,38 zł/USD)

Rozwiązanie

Wbudowany instrument pochodny - wynikający z zawartej umowy warunki powodujący, że część lub całość przepływów pieniężnych uzyskiwanych z umowy zmienia się w sposób podobny do tego, jaki powodowałby samodzielny instrument pochodny.

Wbudowany instrument pochodny powinien zostać wyodrębniony z umowy zasadniczej i ujęty jako instrument pochodny, jeżeli spełnione zostaną poniższe warunki:

- cechy ekonomiczne wbudowanego instrumentu pochodnego oraz ryzyko z nim związane nie są ściśle powiązane z cechami ekonomicznymi i ryzykiem właściwym dla umowy zasadniczej,

- oddzielny instrument o takich samych warunkach umownych jak wbudowany instrument pochodny spełniałyby kryteria definicji instrumentu pochodnego oraz

- mieszany (złożony) instrument nie jest wyceniany w wartości godziwej, a zmiany wartości godziwej nie są ujmowane w wyniku netto.

MSR 32 - INSTRUMENTY FINANSOWE

PREZENTACJA I UJAWNIANIE

1. Prezentacja

Zobowiązania i kapitał własny:

- Wystawca (emitent) instrumentu finansowego powinien zaliczyć dany instru­ment lub jego części składowe do zobowiązań lub kapitału własnego zgodnie z treścią ekonomiczną ustaleń umownych obowiązujących w momencie począt­kowego ujęcia instrumentu finansowego w bilansie (ta klasyfikacja obowiązuje w kolejnych okresach sprawozdawczych, aż do czasu usunięcia instrumentu finansowego z bilansu jednostki) oraz zgodnie z definicjami zobowiązania finansowego i instrumentu kapitałowego.

Klasyfikacja złożonych instrumentów przez wystawcę (remitenta)

- Wystawca instrumentu finansowego, który jednocześnie ma w sobie elementy o charakterze zobowiązania i o charakterze kapitału, powinien wyodrębnić części składowe tego instrumentu zgodnie z treścią ekonomiczną ustaleń umownych obowiązujących w momencie począt­kowego ujęcia instrumentu finansowego w bilansie oraz zgodnie z definicjami zobowiązania finansowego i instrumentu kapitałowego

Odsetki, dywidendy, straty i zyski

- Odsetki, dywidendy, straty i zyski dotyczące instrumentu finansowego lub jego elementy zakwalifikowane jako zobowiązanie finansowe powinny być ujęte w rachunku zysków i strat jako koszty lub przychody (płatności dywidend od akcji zakwalifikowanych do zobowiązań są zaliczane do kosztów w taki sam sposób, jak odsetki od obligacji i tak samo wykazywane w rachunku zysków i strat).Wypłaty na rzecz posiadaczy instrumentu finansowego zakwalifikowanego jako instrument kapi­tałowy powinny bezpośrednio obciążać kapitał wystawcy.

Kompensowanie aktywów finansowych zobowiązaniami finansowymi

- Składniki aktywów finansowych należy skompensować ze zobowiązaniem finansowym, wykazując w bilansie kwotę netto, jeśli jednostka gospodarcza:

1. posiada ważny tytuł prawny do dokonania kompensaty ujętych kwot oraz

2. zamierza rozliczyć transakcje w kwocie netto albo zrealizować składnik aktywów i jednocześnie uregulować zobowiązanie.

Prawo do kompensaty stanowi uregulowane przepisami prawa umowne lub ustanowione w inny sposób prawo dłużnika do rozliczenia lub wyeliminowania w inny sposób całości lub części kwoty długu wobec wierzyciela poprzez odliczenie od niej kwoty, jaką z kolei winien mu jest wierzyciel. Niekiedy dłużnik może posiadać tytuł prawny do odliczenia kwoty wierzytelności strony trzeciej od kwoty swojego zobowiązania wobec wierzyciela pod warunkiem, że porozumienie miedzy tymi trzema stronami jasno ustanawia tytuł prawny dłużnika do dokonania kompensaty.

Zastosowanie kompensaty uznaje się za nieodpowiednie, gdy np. występuje kilka różnych instrumentów finansowych, które łącznie imitują cechy pojedynczego instrumentu finansowego.

MSR 32 - INSTRUMENTY FINANSOWE

PREZENTACJA I UJAWNIANIE

Ujawnianie

Informacje, których ujawnienia wymaga niniejszy standard, mają na celu dostar­czenie użytkownikom sprawozdań finansowych danych, które ułatwią im zro­zumienie znaczenia bilansowych i pozabilansowych instrumentów finansowych dla sytuacji finansowej jednostki gospodarczej, wyników działalności i realizo­wanych przepływów środków pieniężnych oraz pomogą w ocenie kwot, terminów i stopnia pewności przyszłych przepływów środków pieniężnych związanych z tymi instrumentami.

Wśród informacji, których ujawnienie jest wymagane znajdują się dane, które ułatwią użytkownikom sprawozdań finansowych ocenę rozmiarów ryzyka związanego z ujętymi w bilan­sie i pozabilansowymi instrumentami finansowymi.

a) Ryzyko cenowe - istnieją trzy rodzaje ryzyka cenowego: ryzyko walutowe, ryzyko stopy procentowej i ryzyko rynkowe.

- Ryzyko walutowe to ryzyko, że wartość instrumentu finansowego będzie ulegać wahaniom ze względu na zmiany kursów wymiany walut.

- Ryzyko stopy procentowej to ryzyko, że wartość instrumentu finansowego będzie ulegać wahaniom ze względu na zmiany rynkowych stóp procentowych.

- Ryzyko rynkowe jest to ryzyko, że wartość instrumentu finansowego będzie ulegać wahaniom ze względu na zmiany cen rynkowych spowo­dowane albo czynnikami charakterystycznymi dla poszczególnych papie­rów wartościowych lub ich wystawców, albo czynnikami wpływającymi na wszystkie papiery wartościowe będące przedmiotem obrotu na rynku walorów.

Termin „ryzyko cenowe" obejmuje nie tylko ewentualność straty, lecz także ewentualność zysku.

b) Ryzyko kredytowe - jest to ryzyko, że jedna ze stron umowy dotyczącej instrumentu finansowego nie wypełni ciążącego na niej obowiązku (zobowią­zania) i spowoduje poniesienie straty finansowej przez drugą ze stron.

c) Ryzyko płynności - (zwane też ryzykiem finansowania) jest to ryzyko, że jednostka gospodarcza może napotkać na trudności w uzyskaniu funduszy na wypełnienie zobowiązań związanych z instrumentami finansowymi. Ryzyko płynności może wynikać z braku możliwości przeprowadzenia szybkiej sprze­daży składnika aktywów finansowych za cenę zbliżoną do jego wartości godziwej.

d) Ryzyko przepływów środków pieniężnych - jest to ryzyko, że przyszłe przepływy środków pieniężnych związane z pieniężnym instrumentem finan­sowym będą ulegać wahaniom kwotowym. Na przykład w przypadku in­strumentów dłużnych o zmiennych stopach procentowych takie

wahania powodują zmianę efektywnej stopy procentowej danego instrumentu finan­sowego, co zwykle nie pociąga za sobą odpowiadającej temu zmiany wartości godziwej instrumentu.

Ujawnianie zasad zarządzania ryzykiem

- Jednostka gospodarcza powinna opisać swoje zasady i cele zarządzania ryzykiem, włącznie z zasadami zabezpieczania wszystkich głównych typów prognozowanych transakcji, w odniesieniu do których stosuje się zasady rachunkowości zabezpieczeń.

Warunki umowy instrumentu finansowego i stosowane zasady rachunkowości

- Jednostka gospodarcza powinna ujawnić następujące informacje o każdej klasie aktywów finansowych, zobowiązań finansowych i instrumentów kapitałowych, zarówno bilansowych, jak i pozabilansowych:

a) informacje na temat zakresu i charakteru instrumentu finansowego, obe­jmujące znaczące warunki umowy, które mogą wpływać na kwotę, termin i stopień pewności przyszłych przepływów środków pieniężnych oraz

b) przyjęte zasady (politykę) i metody rachunkowości, łącznie z kryteriami ujmowania pozycji (czy dany składnik aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych należy ująć w bilansie i kiedy należy zaprzestać jego ujmowania) i stosowanymi zasadami wyceny ( w momencie początkowego ujęcia aktywów i zobowiązań finansowych i w późniejszych okresach). Również zasady ujmowania oraz wyceny przychodów i kosztów wynikających z aktywów finansowych i zobowiązań finansowych.

Ryzyko stopy procentowej i ryzyko z tytułu różnicy kursu

- W odniesieniu do wszystkich klas aktywów finansowych i zobowiązań finan­sowych, zarówno bilansowych, jak i pozabilansowych, jednostka gospodarcza powinna ujawnić informacje na temat rozmiaru obciążenia ryzykiem stopy procentowej, w tym:

a) umowne daty zmiany oprocentowania lub terminy płatności (w zależności od tego, które z tych zdarzeń jest wcześniejsze). Informacje te wskazują na długość okresu, przez który stopy procentowe pozostają niezmienione. oraz

b) efektywne stopy procentowe (w uzasadnionych przypadkach).

Informacja o efektywnych stopach procentowych wskazuje, na jakim poziomie kształtują się stopy procentowe

c) zakres ryzyka i metody zabezpieczenia z tytułu różnic kursowych

Informacje na temat stóp procentowych można ujawnić w odniesieniu do poszczególnych instrumentów finansowych, albo poinformować o średniej ważonej lub przedziale stóp procentowych dla poszczególnych klas instrumentów finansowych.

Ryzyko kredytowe

- W odniesieniu do wszystkich klas aktywów finansowych, zarówno ujętych w bilansie, jak i pozabilansowa, jednostka gospodarcza powinna ujawnić informacje na temat obciążenia ryzykiem kredytowym, w tym:

a) kwotę, która najlepiej odzwierciedla maksymalne obciążenie ryzykiem kredy­towym na dzień bilansowy (nie uwzględniając wartości godziwych żadnych dodatkowych zabezpieczeń na majątku), w przypadku gdyby strony trzecie nie wypełniały swoich obowiązków wynikających z instrumentów finansowych,

b) informację o przypadkach znaczącej koncentracji ryzyka kredytowego.

Jednostka gospodarcza podaje informacje na temat ryzyka kredytowego, aby umożliwić użytkownikom sprawozdań finansowych ocenę stopnia, w jakim niewypełnienie obowiązków przez jej kontrahentów mogłoby zmniejszyć kwotę przyszłych wpływów środków pieniężnych z aktywów finansowych będących w posiadaniu jednostki gospodarczej na dzień bilansowy. Niewypełnienie obo­wiązków przez kontrahentów powoduje straty finansowe ujmowane w rachunku zysków i strat jednostki gospodarczej.

Wartość godziwa

- Jednostka gospodarcza powinna ujawnić informacje na temat wartości godzi­wych wszystkich, zarówno ujętych w bilansie, jak i pozabilansowa, klas aktywów finansowych i zobowiązań finansowych. Jeśli ze względów praktycznych, takich jak ograniczenia czasowe lub koszty, ustalenie w sposób wystarczająco wiarygod­ny wartości godziwej składnika aktywów finansowych lub zobowiązania finan­sowego jest niewykonalne, fakt ten należy ujawnić łącznie z informacją o tych podstawowych cechach charakterystycznych danych instrumentów finansowych, które mają znaczenie dla wysokości ich wartości godziwej.

Informacje dotyczące wartości godziwej poszczególnych klas aktywów finan­sowych i zobowiązań finansowych, które wykazywane są w bilansie w wartości innej od wartości godziwej, podaje się w sposób, który pozwala na prze­prowadzenie porównania pomiędzy wartością bilansową a wartością godziwą. Zgodnie z powyższym, wartości godziwe aktywów finansowych i zobowiązań finansowych ujętych w bilansie dzielone są na klasy oraz kompensowane w tym samym zakresie, w jakim kompensowane są odnośne wartości bilansowe. Warto­ści godziwe pozabilansowych aktywów finansowych i pozabilansowych zobowią­zań finansowych prezentowane są w ramach jednej lub kilku klas, oddzielnie od pozycji ujętych w bilansie, i są kompensowane tylko w zakresie, w jakim spełniają kryteria kompensowania stosujące się do aktywów finansowych i zobowiązań finansowych ujmowanych w bilansie.

Aktywa finansowe wykazywane w wartości wyższej od wartości godziwej

- Jednostka gospodarcza, która wykazuje jeden lub więcej składników aktywów finansowych w wartości wyższej od wartości godziwej, powinna ujawnić:

a) wartość bilansową i wartość godziwą pojedynczego składnika aktywów lub odpowiedniej grupy takich pojedynczych aktywów oraz

b) powody, dla których jednostka gospodarcza nie obniżyła wartości bilansowej, łącznie z informacją o dowodach, na których podstawie kierownictwo sądzi, że wartość bilansowa zostanie odzyskana.

Zabezpieczenia przyszłych transakcji

- Jednostka, która zaksięgowała dany instrument finansowy jako zabezpie­czenie ryzyka związanego z przewidywanymi przyszłymi transakcjami, po­winna ujawnić informacje obejmujące:

• opis przewidywanych transakcji, łącznie z oczekiwanym terminem ich przeprowadzenia,

• opis instrumentów zabezpieczających,

• kwotę wszelkich odroczonych lub nie ujętych w rachunku zysków i strat, jak również przewidywany termin ich ujęcia jako przychodów i kosztów.

MSR 39 - INSTRUMENTY FINANSOWE

UJMOWANIE I WYCENA

Ujmowanie

Początkowe ujęcie

Na dzień bilansowy jednostka powinna ująć w bilansie składnik aktywów finansowych lub zobowiązanie finansowe wtedy i tylko wtedy, gdy stała się stroną umowy tego instrumentu.

Zastosowanie tej zasady sprawia, że jednostka gospodarcza jest zobowiązana ująć w bilansie wszyst­kie umowne prawa lub obowiązki wynikające z instrumentów pochodnych odpowiednio jako aktywa lub zobowiązania.

Bezwarunkowe należności i zobowiązania

Bezwarunkowe należności i zobowiązania ujmuje się w aktywach lub zobowiązaniach, gdy jednostka staje się stroną umowy, w wyniku czego zyskuje prawo do otrzymania środków pieniężnych lub bierze na się siebie obowiązek zapłaty środków pieniężnych. (Sytuacja ta określa typowe dostawy towarów i usług, zaciągnięte pożyczki, sprzedaż lub zakup papierów wartościowych w sytuacji, kiedy przynajmniej jedna ze stron wywiązała się z zawartej umowy).

Przyszłe transakcje (żadna ze stron nie wywiązała się jeszcze z zawar­tej umowy)

Zgodnie z aktualnie przyjętą praktyką rachunkowości w bilansie nie uj­muje się aktywów i zobowiązań dotyczących przyszłych transakcji, do czasu kiedy przynajmniej jedna ze stron nie zrealizuje postanowień porozumienia, co spowoduje że nabierze ona praw do otrzymania składników lub stanie się zobowiązana do przekazania składników aktywów. Dla przykładu, złożone zamówienie na dostawę towarów nie powoduje powstania zobowiązania u osoby składającej zamówienie aż do chwili otrzymania zamówionych to­warów.

Przyszłe transakcje mające charakter kontraktów terminowych

Czyli zobowiązanie do zakupu lub sprzedaży określonego instrumentu finansowego lub towaru w przyszłym terminie po ustalonej cenie - ujmuje się jako składnik aktywów lub zobowiązanie z dniem podjęcia takiego zobowiązania, nie czekając do dnia zamknięcia transakcji, kiedy to rzeczywiście dochodzi do wymiany.

Opcje finansowe

Opcje finansowe ujmuje się jako aktywa lub zobowiązania w chwili, gdy ich posiadacz lub wystawca staje się stroną umowy.

Przyszłe transakcje nie mające charakteru kontraktów terminowych

Planowane przyszłe transakcje, niezależne od stopnia prawdopodobień­stwa ich realizacji, nie stanowią aktywów ani zobowiązań, ponieważ na dzień sporządzania sprawozdania finansowego jednostka nie jest stroną umowy wymagającej przyjęcia lub przekazania aktywów w wyniku przyszłych trans­akcji.

Regulowany zakup lub sprzedaż składnika aktywów finansowych należy ująć z zastosowaniem metody księgowania na dzień zawarcia transakcji (data zawarcia transakcji jest to dzień, którym jednostka zobowiązuje się do zakupu lub sprzedaży składnika aktywów) lub metody księgowania na dzień rozliczenia (data rozliczenia transakcji jest to dzień, w którym składnik aktywów zostaje dostarczony do jednostki gospodarczej lub przez jednostkę).Przyjętą metodę należy stosować konsekwentnie w odniesieniu do wszystkich transakcji zakupu i sprzedaży aktywów finansowych, które należą do tej samej kategorii aktywów finansowych.

Usuniecie instrumentów bilansu składników aktywów finansowych instrumentów i zobowiązania finansowego.

Jednostka powinna usunąć ze sprawozdania finansowego składnik aktywów finansowych lub część składnika aktywów finansowych wtedy i tylko wtedy, gdy traci kontrolę nad umownymi prawami, które dotyczą tego składnika. Utrata kontroli następuje, gdy jednostka zrealizuje prawa do korzyści określonych w umowie, prawa takie wygasną lub jednostka zrzecze się tych praw.

Jednostka powinna wyeliminować ze swojego bilansu zobowiązanie finansowe lub część zobowiązania finansowego wtedy i tylko wtedy, gdy zobowiązanie wygasa, tzn. gdy obowiązek określony w umowie został wypełniony, umorzony lub wygasł termin jego dochodzenia.

Wycena instrumentów finansowych.

• Metody wyceny instrumentów finansowych

1) Wartość godziwa jest to kwota, za jaką na warunkach rynkowych składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie zaspokojone, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi stronami transakcji.

Sytuacje, w których można wiarygodnie ustalić wartość godziwą, to np.:

•  publikowane są notowania kursowe danego instrumentu finansowego na aktywnym publicznym rynku papierów wartościowych,

•  dany instrument dłużny został sklasyfikowany przez niezależną agencję ratingową i można wiarygodnie ustalić wynikające z niego przepływy pieniężne,

•  istnieje właściwy model wyceny danego instrumentu finansowego, a dane wprowadzone do takiego modelu można wiarygodnie wycenić.

Wartość rynkowa jest to kwota, jaką można uzyskać ze sprzedaży lub jaką należy zapłacić za nabycie danego instrumentu finansowego na aktywnym rynku.

2) Wycena instrumentów finansowych w cenie nabycia, czyli w cenie początkowego ujęcia składników aktywów finansowych.

3) Zamortyzowana cena nabycia - jest to kwota (wartość), w jakiej składnik aktywów finansowych lub zobowiązanie finansowe zostały wycenione w momencie początkowego ujęcia, pomniejszona o spłaty kapitału oraz powiększona lub pomniejszona o umorzenie wszelkich różnic między wartością początkową a wartością w terminie zapadalności oraz pomniejszona o wszelkie odpisy (bezpośrednio lub przez konto rezerw) z tytułu utraty wartości lub nieściągalności.

Efektywna stopa procentowa - jest to stopa, która dyskontuje oczekiwany strumień przyszłych przepływów pieniężnych do bieżącej wartości bilansowej netto poprzez okres do upływu terminu zapadalności lub do momentu następnej rynkowej przeceny. Efektywna stopa procentowa stanowi wewnętrzną stopę zwrotu składnika aktywów lub zobowiązania finansowego za dany okres. Przy wyliczaniu skumulowanej kwoty dyskonta aktywów finansowych za pomocą efektywnej stopy procentowej uwzględnia się wszelkie opłaty płacone lub otrzymane przez strony kontraktu.

Metoda efektywnej stopy procentowej - jest to metoda naliczania amortyzacji z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej składnika aktywów lub zobowiązania finansowego.

Schemat. Forma ustalania skorygowanej ceny nabycia dla instrumentów finansowych

TABELA PORÓWNAWCZA

Zasady wyceny instrumentów finansowych na dzień nabycia i na dzień bilansowy

WYCENA INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH
MSR 39	USTAWA O RACHUNKOWOŚCI
PODZIAŁ AKTYWÓW FINANSOWYCH
MSR 39 wdraża pojęcie: - „aktywa finansowe dostępne do sprzedaży"; - „aktywa finansowe przeznaczone do obrotu"; - kredyty i wierzytelności własne nie przeznaczone do obrotu; - inwestycje utrzymywane do upływu terminu zapadalności	Ustawa o rachunkowości operuje pojęciami: - inwestycji długoterminowych (długoterminowe aktywa finansowe; - inwestycji krótkoterminowych (krótkoterminowe aktywa finansowe). Rozporządzenie Ministra Finansów operuje pojęciami tak jak w MSR 39
PODZIAŁ ZOBOWIĄZAŃ FINANSOWYCH
MSR 39 wprowadza podział zobowiązań na: - zobowiązania przeznaczone do obrotu - pozostałe zobowiązania	Rozporządzenie Ministra Finansów wprowadza podział zobowiązań tak jak w MSR 39
WYCENA INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH W MOMENCIE POCZĄTKOWEGO UJĘCIA
Aktywa finansowe lub zobowiązania finansowe jednostka powinna wycenić: - w cenie nabycia (w wysokości kosztu) Aktywa finansowe wprowadzone do ksiąg na dzień zawarcia kontraktu oraz jego rozliczenia, - w wartości godziwej uiszczonej zapłaty (w przypadku składnika aktywów) lub otrzymanej zapłaty (w przypadku zobowiązania) np. Zobowiązania finansowe; Wbudowany instrument pochodny wykazywany w księgach rachunkowych odrębnie od umowy zasadniczej. Koszty transakcji są włączone do wartości początkowej wyceny wszystkich aktywów i zobowiązań finansowych.	Tak jak w MSR 39
ZASADY WYCENY INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH NA DZIEŃ BILANSOWY
Wycena aktywów dostępnych do sprzedaży
Aktywa dostępne do sprzedaży należy wyceniać według wartości godziwej, nie potrącając kosztów transakcji.	Inwestycje długoterminowe wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy według ceny nabycia pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości lub w wartości godziwej. ( gdy wartość godziwa jest mniejsza niż historyczna cena nabycia). W Rozporządzeniu Ministra finansów tak jak w MSR 39
Wycena aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu
Aktyw finansowe przeznaczone na sprzedaż należy wyceniać według ich wartości godziwej nie potrącając kosztów transakcji.	Inwestycje krótkoterminowe wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy według wartości rynkowej albo według ceny nabycia lub wartości rynkowej (wartości godziwej), zależnie od tego, która z nich jest niższa, a krótkoterminowe inwestycje, dla których nie istnieje aktywny rynek w inny sposób określonej wartości godziwej. Rozporządzenie Ministra Finansów tak jak w MSR 39
Wycena pozostałych aktywów
- Kredyty i wierzytelności własne nie przeznaczone do obrotu, aktywa (inwestycje) utrzymane do upływu terminu zapadalności należy wyceniać w zamortyzowanej cenie nabycia, stosując metodę efektywnej stopy procentowej. - aktywa bez ustalonego terminu zapadalności należy wyceniać w cenie nabycia.	Rozporządzenie Ministra Finansów tak jak w MSR 39
Wycena zobowiązań finansowych terminie późniejszym
Po początkowym ujęciu jednostka powinna wyceniać zobowiązania finansowe nie przeznaczone do obrotu i nie będące instrumentami pochodnymi oraz zobowiązania finansowe, które maja zostać rozliczone poprzez przekazanie instrumentu kapitałowego, którego wartości godziwej nie można wiarygodnie ustalić w zamortyzowanej cenie nabycia.	Zobowiązania - w kwocie wymagającej zapłaty, Rozporządzenie Ministra Finansów tak jak w MSR 39
Wycena zobowiązań przeznaczonych do obrotu
Po początkowym ujęciu jednostka powinna wyceniać zobowiązania przeznaczone do obrotu w wartości godziwej.	Tak jak instrumentów MSR 39
Wycena instrumentów pochodnych
MSR 39 traktuje instrumenty pochodne jak instrumenty kapitałowe prze­znaczone do sprzedaży, co pociąga za sobą obowiązek ich wyceny we­dług wartości godziwej.	Ustawa nie reguluje w sposób szczegółowy sposobu traktowania pochodnych instrumentów finansowych. Reguluje Rozporządzenie Ministra Finansów tak jak w MSR 39.
Wycena gwarancji
Udzielone przez jednostkę gwarancje wycenia się w wartości godziwej
Gwarancje bankowe, gdy nie można ustalić wartości godziwej wycenia się w kwocie wymaganej zapłaty.

PRZYKŁAD

Jednostka zaciąga kredyt w wysokości 1 mln PLN, od którego płaci prowizję w wysokości 5% (to wartość początkowa kredytu wykazywana w księgach rachunkowych wynosi 950 tys. PLN). Został on zaciągnięty na 5 lat, a odsetki będą płacone corocznie w stałej wysokości 10%.

Dla powyższego przykładu efektywna stopa procentowa wyliczona przy wykorzystaniu funkcji IRR wynosi 11,37%. Wyliczenie to wskazuje, że pobrana przez bank prowizja w wysokości 5% wpływa na wysokość efektywnej stopy procentowej. Gdyby prowizja nie została pobrana a odsetki byłyby spłacane w regularnych okresach, to efektywna stopa procentowa równałaby się stopie przewidzianej w umowie. (kolumna 2)

Przepływy środków pieniężnych w zł
Okres	1	2	3	4
0	950 000	1000 000	1000 000	1000 000
1	-100 000	-100 000	-200 000	-50 000
2	-100 000	-100 000	-150 000	-100 000
3	-100 000	-100 000	-100 000	-150 000
4	-100 000	-100 000	-50 000	-200 000
5	-1 000 000	-1 000 000	-1 000 000	-1 000 000
IRR	11,37%	10%	11,04%	9,96%

W kolumnie 1 i 2 w przykładzie w okresie 0 następuje zawarcie umowy i wykorzystanie kredytu z prowizją (kolumna 1) oraz bez prowizji (kolumna 2). W kolejnych okresach od 1 do 4 następuje płatność odsetek, a w ostatnim okresie (5) spłata kapitału kredytu wraz z odsetkami za ostatni okres. Wpływy środków pieniężnych są przedstawione ze znakiem dodatnim, a wydatki (odsetki zabezpieczeń spłata kredytu) zabezpieczeń ujemnym.

Na wysokość efektywnej stopy procentowej wpływają wszelkie różnice pomiędzy wartością początkową instrumentu finansowego i jego wartością nominalną, a także nieregularności w terminie i wysokości przepływów.

Kolumny 3 i 4 pokazują z kolei, jak nieregularności w przepływach pieniężnych mogą wpływać na wysokość efektywnej stopy procentowej. Suma nominalnych przepływów w obu przypadkach jest równa. Jednak ich odmienny rozkład w czasie powoduje, że do zdyskontowania ich do wartości początkowej należy użyć różnych styp procentowych. Ma to związek ze zmianą wartości pieniądza w czasie.

Wycena kredytu za pomocą skorygowanej ceny nabycia przy zastosowaniu efektywnej stopy procentowej.

1 stycznia A	Koszty odsetek B = A x IRR	Spłata odsetek i kredytu C	31 grudnia D = A + B - C
950 000	107 970,40	100 000	957 970,40
957 970,40	108 876,30	100 000	966 846,70
966 846,70	109 885,10	100 000	976 731,70
976 731,70	111 008,50	100 000	987 740,30
987 740,30	112 259,70	1 100 000	-

Koszty odsetek zostały naliczone przy użyciu efektywnej stopy procentowej jako iloczyn początkowej stopy procentowej oraz wartości bieżącej instrumentu finansowego. Spłaty odsetek dokonuje się zgodnie ze stopą procentową określoną zabezpieczeń umowie.

Księgowe ujęcie instrumentów wycenianych zabezpieczeń skorygowanej cenie nabycia.

W myśl rozporządzenia aktywa finansowe wprowadza się do ksiąg rachunkowych w cenie nabycia, to jest w wysokości poniesionych wydatków lub przekazanych w zamian innych składników majątkowych, zaś zobowiązania finansowe - w wysokości uzyskanej kwoty lub wartości otrzymanych innych składników majątkowych. I tak w przykładzie kredyt w wartości nominalnej 1 mln na dzień zaciągnięcia wykazany zostanie po pomniejszeniu zabezpieczeń wartość prowizji, a więc jego początkowa wartość bilansowa wyniesie 950 000 PLN, bo taki był faktyczny wpływ pieniądza w momencie zaciągnięcia kredytu.

W praktyce wartość początkową należy jednak ująć na dwóch kontach analitycznych, na których oddzielnie wykazana zostanie

wartość nominalna instrumentu oraz wartość różnicy do rozliczenia zabezpieczeń czasie

W bilansie konta „zaciągnięte kredyty” oraz „Prowizje do rozliczenia” będą przedstawione per saldo i tym samym kredyt wykazany zostanie zgodnie zabezpieczeń rozporządzeniem.

Na dzień 31 grudnia jednostka dokona następujących księgowań

1. postawienie kredytu do dyspozycji jednostki

2. ustalenie kosztów odsetek przy zastosowaniu efektywnej stopy procentowej

3. spłata odsetek

Koszty odsetek ustala się przy zastosowaniu efektywnej stopy procentowej. Odsetki naliczono zgodnie z warunkami kredytu (10% rocznie od wartości nominalnej 1 mln PLN). Do momentu płatności odsetki są zawieszone na koncie zobowiązań finansowych (Odsetki naliczone). Różnica miedzy odsetkami ustalonymi przy zastosowaniu efektywnej stopy procentowej oraz odsetkami zgodnymi z umową koryguje wartość prowizji do rozliczenia (1 operacja). Po zamknięciu kont „zaciągnięte kredyty” oraz „Prowizje do rozliczenia” wartość bilansowa kredytu na dzień 31 grudnia wyniesie 957 970 PLN.

MSR 39	Rozporządzenie Ministra Finansów
Zyski lub straty na składniku aktywów finansowych lub zobowiązaniu finansowym przeznaczonym do obrotu
- powinny być uwzględniane w zysku lub stracie netto tego okresu, w którym powstały;	- zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego, w którym nastąpiło przeszacowanie.
Zyski lub straty na składniku aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży
Powinny być: - uwzględniane w zysku lub stracie netto tego okresu, w którym powstały lub - bezpośrednio ujmowane w kapitale własnym za pośrednictwem sprawozdania ze zmian w kapitale własnym aż do chwili sprzedaży składnika aktywów, jego ściągnięcia lub innej formy zbycia lub też do chwili ustalenia, iż nastąpiła utrata wartości składnika aktywów, kiedy to łączny zysk lub strata wcześniej ujęte w kapitale własnym powinny zostać uwzględnione w zysku lub stracie netto danego okresu.	Należ zaliczyć odpowiednio do: - przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego, w którym nastąpiło przeszacowanie lub - odnieść na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny (zysk lub stratę stanowi różnica między wartością aktywów wynikającą z ksiąg rachunkowych na dzień wyceny i ich wartością w terminie wymagalności).
Jeżeli ze względu na zmianę zamiaru lub możliwości właściwe jest zaprzestanie wykazywania inwestycji utrzymywanych do upływu terminu zapadalności w zamortyzowanej cenie nabycia, należy wartość tej inwestycji zaktualizować do poziomu wartości godziwej, a różnicę pomiędzy wartością bilansową a wartością godziwą rozliczyć i wykazać w zysku lub stracie netto.	Jeżeli ze względu na zmianę zamiaru lub możliwości właściwe jest zaprzestanie wykazywania inwestycji utrzymywanych do upływu terminu zapadalności w zamortyzowanej cenie nabycia, należy wartość tej inwestycji zaktualizować do poziomu wartości godziwej, a różnicę pomiędzy wartością bilansową a wartością godziwą rozliczyć i zaliczyć odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych
Możliwość wiarygodnej wyceny składnika aktywów, którego wartości uprzednio nie można było wycenić
Wartość składnika aktywów należy zaktualizować do poziomu wartości godziwej, a różnicę pomiędzy wartością bilansową a wartością godziwą rozliczyć i wykazać w zysku lub stracie netto	Powinno się wycenić takie aktywa w wartości godziwej, a skutki przeszacowania zaliczyć odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego lub odnieść na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny.

> Zyski i straty wynikające z aktualizacji wyceny do poziomu wartości godziwej na dzień bilansowy

> Zyski i straty na aktywach finansowych i zobowiązaniach finansowych, których wartości nie aktualizuje się do poziomu wartości godziwej.

W przypadku aktywów finansowych lub zobowiązań finansowych, które wykazuje się w zamortyzowanej cenie nabycia, zysk lub stratę ujmuje się w zysku lub stracie netto z chwilą usunięcia z bilansu danego składnika aktywów finansowych lub zobowiązania finansowego, w przypadku zajścia utraty wartości lub w wyniku amortyzacji.

> Utrata wartości i nieściągalność aktywów finansowych

Utrata wartości składnika aktywów finansowych nastąpiła, jeżeli jego wartość bilansowa jest wyższa niż jego oszacowana wartość odzyskiwana. Na każdy dzień bilansowy jednostka powinna oceniać, czy istnieją obiektywne dowody na utratę wartości przez składnika aktywów finansowych czy grupę aktywów. Jeżeli istnieją takie dowody, jednostka gospodarcza powinna oszacować wartość odzyskiwaną tego składnika aktywów lub grupy aktywów i dokonać stosownego odpisu aktualizującego z tytułu utraty wartości. Kwota odpisu aktualizującego równa się różnicy pomiędzy wartością bilansową składnika aktywów a wartością bieżącą oczekiwanych przyszłych przepływów środków pieniężnych zdyskontowanych z zastosowaniem pierwotnej efektywnej stopy procentowej instrumentu finansowego.

Wartość bilansowa wszelkich składników aktywów finansowych, które nie są wykazywane w wartości godziwej z powodu braku możliwości przeprowadzenia wiarygodnej wyceny wartości godziwej, powinna być weryfikowana pod kontem ewentualnej utraty wartości na każdy dzień bilansowy w oparciu o analizę oczekiwanych przepływów środków pieniężnych. Jeżeli istnieją przesłanki wskazujące na to, iż doszło do utraty wartości, to kwotą odpisu aktualizującego z tytułu utraty wartości jest kwota różnicy pomiędzy wartością bilansową a wartością bieżącą a wartością bieżącą oczekiwanych przyszłych przepływów środków pieniężnych zdyskontowanych z zastosowaniem bieżącej rynkowej stopy procentowej obowiązującej dla podobnego składnika aktywów finansowych (wartością odzyskiwaną).

Rachunkowość zabezpieczeń

1. Instrumenty zabezpieczające

Instrumentem zabezpieczającym może być każdy:

1. Instrument pochodny, jeżeli jego wartość godziwą można wiarygodnie ustalić. Nie mogą stanowić instrumentów zabezpieczających wystawione przez jednostkę opcje, z wyjątkiem tych, które wystawiono w celu zamknięcia pozycji nabytych opcji, w tym wbudowanych w inny instrument finansowy.

2. Aktywa finansowe lub zobowiązania finansowe, niebędące instrumentami pochodnymi, mogą być instrumentem zabezpieczającym wyłącznie wtedy, gdy służą zabezpieczeniu udziałów w aktywach netto jednostki zagranicznej, zaś ich wartość godziwą można wiarygodnie ustalić. Jeżeli ustalenie wartości godziwej takich aktywów lub zobowiązań finansowych nie jest możliwe, lecz są one wyrażone w walucie obcej, to można uznać je za instrumenty zabezpieczające ryzyko zmiany kursu walut, jeżeli ich składnik walutowy można wiarygodnie wycenić.

3. Za instrument zabezpieczający ryzyko zmiany kursu walut można uznać aktywa finansowe zaliczone do kategorii utrzymywanych do terminu wymagalności, wyceniane w skorygowanej cenie nabycia.

4. Pojedynczy instrument zabezpieczający można uznać za zabezpieczenie przed więcej niż jednym z rodzajów ryzyka związanego z tą samą pozycją zabezpieczaną, jeżeli każdy z tych rodzajów ryzyka może być zidentyfikowany, możliwy do ustalenia jest związek między instrumentem zabezpieczającym i każdym z rodzajów zabezpieczanego ryzyka, a efektywność zabezpieczenia każdego rodzaju ryzyka można wiarygodnie zmierzyć.

5. Za instrument zabezpieczający można uznać określoną przez jednostkę część wybranych aktywów lub zobowiązań, spełniających wymagania określone w niniejszym rozdziale. Nie mogą stanowić instrumentu zabezpieczającego aktywa lub zobowiązania, jeżeli miałyby one służyć zabezpieczeniu przejściowo tylko przez pewien okres ich posiadania przez jednostkę.

2. Pozycje zabezpieczane

Pozycją zabezpieczaną może być:

1. pojedynczy składnik aktywów, zobowiązanie, uprawdopodobnione przyszłe zobowiązanie lub transakcja prognozowana

2. grupa aktywów, zobowiązań, uprawdopodobnionych przyszłych zobowiązań lub transakcji prognozowanych o podobnym profilu ryzyka

3. inwestycja utrzymywana do terminu zapadalności - przed ryzykiem walutowym i kredytowym

Jeżeli zabezpieczana pozycja jest składnikiem aktywów finansowych lub zobowiązaniem finansowym, może być zabezpieczana przed ryzykiem związanym tylko z częścią odnoszących się do niej przepływów środków pieniężnych lub wartości godziwej, pod warunkiem, że istnieje możliwość pomiaru skuteczności zabezpieczenia.

Jeżeli zabezpieczana pozycja jest składnikiem aktywów niefinansowych lub zobowiązaniem niefinansowy, należy zaliczyć ją do pozycji zabezpieczanych:

1. przed ryzykiem walutowym

2. w całości przed wszystkimi rodzajami ryzyka, ze względu na problemy z wyodrębnieniem i wyceną odpowiedniej części przepływów środków pieniężnych lub zmian wartości godziwej odnoszących się do konkretnych rodzajów ryzyka, z wyjątkiem ryzyka walutowego.

RACHUNKOWOŚĆ ZABEZPIECZEŃ
MSR 39	ROZPORZĄDZENIE MINISTRA FINANSÓW	GAAP (SFAS )
Zabezpieczenie wartości godziwej
Zabezpieczenie przed zagrożeniem zmianami wartości godziwej ujętego składnika aktywów lub zobowiązania albo wyodrębnionej części takiego składnika aktywów lub zobowiązania, które przypisać można konkretnemu rodzajowi ryzyka i które wpływa na wykazywany dochód netto. Np. zabezpieczenie przed zagrożeniem zmianami wartości godziwej w wyniku zmian stóp procentowych.
Rozliczanie zabezpieczenia wartości godziwej
a) Zysk lub stratę wynikające z aktualizacji wyceny instrumentu zabezpieczającego do poziomu wartości godziwej należy ująć w zysku lub stracie netto b) Zysk lub strata z tytułu zabezpieczanej pozycji, które przypisać można ryzyku, przed którym jednostka pragnie się zabezpieczyć, powinny korygować wartość bilansową zabezpieczanej pozycji oraz być niezwłocznie ujmowane w zysku lub stracie netto.	Zyski lub straty z wyceny instrumentu zabezpieczającego w wartości godziwej ujmuje się w księgach rachunkowych bieżąco, jako przychody lub koszty finansowe okresu sprawozdawczego. b) Skutki przeszacowania pozycji zabezpieczanej, spowodowane przez określone ryzyko poddane zabezpieczeniu, odpowiednio podwyższające lub pomniejszające wartość tej pozycji wykazaną w księgach rachunkowych, zalicza się bieżąco do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego.	Tak jak W MSR 39
Zaprzestanie stosowania zasad rachunkowości zabezpieczeń
Jednostka powinna zaprzestać stosowania w przyszłości zasad rachunkowości zabezpieczeń w przypadku, gdy: - instrument zabezpieczający wygasa lub zostaje sprzedany, jego wykorzystanie dobiega końca lub następuje jego realizacja; - zabezpieczenie przestaje spełniać określone kryteria stosowania wobec niego zasad rachunkowości zabezpieczeń.	Tak jak W MSR 39	Tak jak W MSR 39
Zabezpieczenie przepływów pieniężnych
Zabezpieczenie przed zagrożeniem zmiennością przepływów środków pieniężnych, które przypisać można konkretnemu rodzajowi ryzyka związanemu z ujętym składnikiem aktywów lub zobowiązaniem lub transakcją prognozowaną i które wpłynie na wykazywany zysk lub stratę netto.
Rozliczanie zabezpieczenia przepływów pieniężnych
1) Część zysku lub starty uznana na instrumencie zabezpieczającym, którą uznano za skuteczne zabezpieczenie należy ująć bezpośrednio w kapitale własnym w sprawozdaniu ze zmiany w kapitale własnym; 2) Część zysku lub starty uznana za nieskuteczną należy: - niezwłocznie wykazać w zysku lub stracie netto, jeżeli instrument zabezpieczający jest instrumentem pochodnym.	1) Zyski lub straty z wyceny wartości godziwej instrumentu zabezpieczającego, w części uznanej za efektywne zabezpieczenie przyszłych przepływów pieniężnych związanych z zabezpieczaną pozycją, odnosi się na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny; 2) Pozostałą część skutków przeszacowania instrumentu zabezpieczającego, obejmującą kwotę niestanowiącą w pełni efektywnego zabezpieczenia, jeżeli instrumentem zabezpieczającym jest pochodny instrument finansowy, zalicza się do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego.	Tak jak W MSR 39
Zaprzestanie zasad rachunkowości zabezpieczeń
Jednostka powinna zaprzestać stosowania w przyszłości zasad rachunkowości zabezpieczeń w przypadku, gdy: - instrument zabezpieczający wygasa lub zostaje sprzedany, jego wykorzystanie dobiega końca lub następuje jego realizacja; - zabezpieczenie przestaje spełniać określone kryteria stosowania wobec niego zasad rachunkowości zabezpieczeń - przestano oczekiwać realizacji powziętego zobowiązania lub przeprowadzenia prognozowanej transakcji.	Tak jak W MSR 39	Tak jak W MSR 39
Zabezpieczenie inwestycji netto w podmiocie zagranicznym
Zabezpieczenie takie dotyczy między innymi kredytów lub pożyczek za­ciągniętych w celu nabycia akcji w zagranicznej jednostce zależnej lub sto­warzyszonej, w takiej samej walucie w jakiej sporządza sprawozdanie finan­sowe nabyta jednostka
1) Część zysku lub starty uznana na instrumencie zabezpieczającym, którą uznano za skuteczne zabezpieczenie należy ująć bezpośrednio w kapitale własnym w sprawozdaniu ze zmiany w kapitale własnym; 2) Część zysku lub starty uznana za nieskuteczną należy: - niezwłocznie wykazać w zysku lub stracie netto, jeżeli instrument zabezpieczający jest instrumentem pochodnym	różnice kursowe, ujemne i dodatnie, powstałe na dzień wyceny zabezpieczanych udziałów odnosi się na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny, zyski lub starty z wyceny wartości godziwej instrumentu zabezpieczającego, za efektywne zabezpieczenie ryzyka zmiany waluty związanego z zabezpieczaną pozycją, odnosi się na kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny, bezwzględna wartość kwoty odniesionej na kapitał nie może być jednak wyższa od skumulowanych od dnia rozpoczęcia zabezpieczenia różnic kursowych z wyceny zabezpieczanych udziałów; pozostałą część skutków przeszacowania instrumentu zabezpieczającego, obejmującą kwotę niestanowiącą efektywnego zabezpieczenia, jeżeli instrumentem zabezpieczającym jest pochodny instrument finansowy, zalicza się do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego. W innym przypadku pozostałą część skutków przeszacowania instrumentu zabezpieczającego wykazuje się w kapitale (funduszu) z aktualizacji wyceny do dnia zbycia zabezpieczonych udziałów; na ten dzień odnosi się je odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych	Tak jak W MSR 39

Ujawnianie informacji

Należy ujawniać następujące informacje na temat przyjętych przez jednostkę zasad rachunkowości;

1. metody i znaczące założenia stosowane przy szacowaniu wartości godziwej aktywów finansowych zobowiązań finansowych, które wykazywane są w wartości godziwej, w podziale na ważniejsze kategorie aktywów finansowych;

2. czy zyski i straty powstające z tytułu zmian wartości godziwej aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży, które po początkowym ujęciu wycenia się w wartości godziwej, uwzględniane są w zysku lub stracie netto danego okresu, czy też do czasu zbycia danego składnika aktywów finansowych ujmowane są bezpośrednio w kapitale własnym oraz

3. w odniesieniu do każdej kategorii aktywów finansowych - czy „regulowane' zakupy i sprzedaż aktywów finansowych ujmowane są na dzień przeprowadzenia transakcji, czy też na dzień rozliczenia transakcji.

W sprawozdaniu finansowym należy ujawniać następujące dodatkowe informacje dotyczące zabezpieczeń:

a) ujawniać następujące informacje odrębne dla zabezpieczeń wartości godziwej, zabezpieczeń przepływów środków pieniężnych oraz zabezpieczeń inwestycji netto w podmiocie zagranicznym:

- opis zabezpieczenia,

- opis instrumentów finansowych wyznaczonych na instrumenty zabezpieczające oraz ich wartość godziwą na dzień bilansowy;

- charakter ryzyka, przed którym jednostka pragnie się zabezpieczyć

- w przypadku zabezpieczeń prognozowanych transakcji - okresy, w których oczekuje się przeprowadzenia prognozowanej transakcji, kiedy transakcje te - jak się oczekuje - wpłyną na ustalenie zysku lub straty netto oraz opis wszelkich takich prognozowanych transakcji, w odniesieniu do których uprzednio stosowano zasady rachunkowości zabezpieczeń, lecz obecnie jednostka nie spodziewa się ponownego przeprowadzenia takich transakcji

b) jeżeli zyski lub straty na pochodnych i niepochopnych aktywach i zobowiązaniach wyznaczonych na instrumenty zabezpieczające były ujmowane w kapitale własnym za pośrednictwem sprawozdania ze zmian w kapitale własnym - ujawnić:

- kwotę w ten sposób ujętą w kapitale własnym w ciągu bieżącego okresu,

- kwotę, która usunięto z kapitału i wykazano w zysku lub stracie netto danego okresu oraz

- kwotę, która w ciągu bieżącego okresu wyeliminowano z kapitału własnego i uwzględniono przy początkowej wycenie ceny nabycia lub innej wartości bilansowej składnika aktywów lub zobowiązania będącego przedmiotem zabezpieczanej prognozowanej transakcji.

W sprawozdaniu finansowym należy ujawnić miedzy innymi takie informacje dotyczące instrumentów finansowych:

a) jeżeli zyski lub straty z tytułu aktualizacji wyceny aktywów finansowych dostępnych do sprzedaży do poziomu wartości godziwej zostały bezpośrednio ujęte w kapitale własnym za pośrednictwem sprawozdania ze zmian w kapitale własnym, to należy ujawnić:

- kwotę ujętą w ten sposób w kapitale własnym w bieżącym okresie

- kwotę, którą usunięto z kapitału własnego i wykazano w zysku lub stracie netto danego okresu

b) należy ujawnić znaczące pozycje przychodów, kosztów, zysków i strat z tytułu aktywów i zobowiązań finansowych, zarówno te uwzględnione w zysku lub stracie netto, jak i te wykazywane jako oddzielny składnik kapitału własnego;

c) jeżeli jednostka zmieniła sposób klasyfikacji składników aktywów finansowych, zaliczając go do kategorii wykazywanej obowiązkowo w zamortyzowanej cenie nabycia, a nie w wartości godziwej - należy ujawnić powody zmiany klasyfikacji;

należy ujawnić kwoty wszelkich odpisów aktualizujących tytułu utraty wartości aktywów finansowych lub wyksięgowania tych odpisów, oddzielnie dla każdej ważnej kategorii aktywów finansowych.

15

---