METODY BADAN PEDAGOGICZNYCH

22.02.05

Procedura badawcza pedagogiki

Praca naukowa:

• zawiera nowa tematyke

• powinna byc prawdziwa (unikanie znanych zrodel bledow), jesli mozna zagwarantowac powtarzalnosc wynikow

• dokladnosc- precyzja jezyka opisu, pomiarow i obserwacji

Procedura badawcza- spis tresci pracy np. licencjackiej

1. Okreslenie celu i tematu

2. Sformulowanie problemu (wystarczy jedno konkretne pytanie problemowe) - jaka jest roznica pomiedzy dwoma grupami ze wzgledu na... (np. pomiedzy osobami wolnymi i szybkimi temperamentalnie w wynikach na egzaminach z przedmiotow scislych) - czy wystepuje podobienstwo pomiedzy dwoma grupami ze wzgledu na... - czy wystepuje zaleznosc miedzy... (np. poziomem samooceny a wynikami w nauce) - jaki jest stan, co mozna powiedziec o... (np. jak rozwija sie fobia szkolna)

3. Analiza problemu - zdefiniowanie wszytkich pojec wystepujacych w pytaniu problemowym - ustalenie zmiennych (cecha lub wlasciwosc, ktora obserwujemy lub mierzymy) - rodzaje zmiennych: 1) niezalezne (przyczyny), 2) zalezne (skutek), 3) niezalezne towarzyszace (uboczne)- najczesciej w badaniach pedagogicznych jako zmienne uboczne bierze sie pod uwage: plec, wiek, srodowisko, poziom wyksztalcenia; uwzglednia sie tylko te kluczowe, majce najwiekszy wplyw 4) zmienne uboczne zaklucajace- czynniki, ktore dezorganizuja podstawowa zaleznosc pomiedzy zmienna zalezna i niezalezna 4a) zmienne zaklucajace dorazne- przeszkadzaja w badaniach, jak np. awaria swiatla, wypisanie dlugopisu <Murphy: „Jezeli moze cos pojsc zle, to na pewno pojdzie”> 4b) zmienne zaklucajace stale- nie mozna ich wyeliminowac np. ciazenie ziemskie, tarcie, czynniki osobowosciowe typu motywacyjne, zdolnosci 5) zmienne posredniczace (w fizyce) np. katalizator

4. Operacjonalizacja zmiennych- jednoznaczne ustalenie sposobu pomiaru albo wskaznikow , po ktorych w trakcie obserwacji mozna rozpoznac, ze zachodzi dana zmienna Wskaznik jest to fakt obserwowalny, ktorego wystapienie jednoznacznie wskazuje, ze wystepuje dana zmienna np. pekanie ust- brak witaminy B Rodzaje wskaznikow: (a- f)- empiryczne, (g- j)- definicyjne a) wskazniki fizyczne- wyniki pomiarow np. dziecko ma temperature, dajemy mu termometr b) wskazniki behawioralne- czynnosci, gesty lub pozycja ciala c) wskazniki werbalne- wypowiedz, pojedyncze slowo albo dzwieki nieartykulowane d) wskazniki mimiczne- wyraz twarzy- od usmiechu do grymasu e) wskazniki fizjologiczne- zmiany barwy, nawilzenia, spastyki ciala np. bezwlad, drzenie, wzmorzona gestykulacja f) wskazniki wechowe, dotykowe g) punkty z testow, kwestionariuszy, skal szacunkowych h) oceny szkolne, srednia ocen i) opinia nauczyciela lub sedziego kompetentnego j) kategoria odpowiedzi w pytaniu ankietowym Dla kazdej zmiennej nalezy ustalic wskazniki.

5. Budowa modelu teoretycznego Wskaznikiem tego, ze byla dobra analiza problemu jest fakt, ze potrafimy postawic hipotezy pracy (w pracach sondazowych- bez hipotezy) Jezeli stawiamy hipotezy, zwykle stawiamy je podwojnie, jako: 1) ogolne hipotezy pracy oraz 2) hipotezy operacyjne

6. Przeglad literatury- dotyczy tzw. literatury zimnej czyli podrecznikow i opracowan naukowych z danej dziedziny oraz tzw. literatury goracej czyli artykulow z czasopism naukowych (najswiezsze wyniki badan, eksperymentow). Celem przegladu literatury jest: a) ustalenie co wiadomo na dany temat, b) sprawdzenie, jakie byly robione badania i co z nich wyszlo. <Zwykle: 1/3 pracy- literatura, 2/3 pracy- wklad wlasny>

7. Planowanie badan a) ustalenie, kto prowadzi badania b) kto jest badany- np. jedna osoba- studium przypadku dziecka kalekiego; kilka osob- metoda przypadkow kluczowych- matki z dziecmi kalekimi; grupa, cala populacja- np. wszyscy ludzie w Polsce z hemofilia c) okreslamy charakter grupy, sposob pobrania grupy z populacji; zwykle szukamy grupy reprezentacyjnej Jesli przeprowadzamy badania na probie, czyli na grupie osob, to najprostszym sposobem uzyskania grupy reprezentatywnej jest losowanie, czyli jesli zbiorowoscia badana jest szkola, to mozemy wylosowac uczniow, badz tez klase, w ktorej przeprowadzimy badanie. Badania uzyskane na probie niereprezentatywnej, tzw. tendencyjnej sa bez wartosci! h 1.03.05 f d) wybor strategii badawczej, metod, technik i narzedzi Strategia badawcza: - analiza dokumentacji i analiza wytworow, - sondaz diagnostyczny ( stawiamy pytanie problemowe, ktore sprowadza sie do diagnozy lub prognozy), - weryfikacja eksperymentalna (stawiamy pewne hipotezy i weryfikujemy je) Metody: - obserwacja wraz ze sklami ocen, - wywiad srodowiskowy, - socjometria, - test pedagogiczny Techniki: - obserwowanie, - prowadzenie wywiadu Narzedzia badawcze: - kwestionariusz wywiadu, - magnetofon, - arkusz obserwacyjny Ustalamy czas, miejsce i warunki przeprowadzenia badan (w praktyce ustalamy plan badan). UWAGA! W badaniach pedagogicznych utarl sie podzial na: - prace badawcze- konkretne badania wykonywane na grupie osob, w ktorych statystyka uzywana jest do opracowywania wynikow - prace monograficzno- historyczne- nie uzywa sie w nich statystyki Monografia to rozprawa poswiecona jednemu obiektowi np. jednej osobie badanej, jednej miejscowosci, organizacji lub epoki. Bywaja monografie pedagogiczne, psychologiczne, historyczne, medyczne itd. oraz interdyscyplinarne.

8. Pilotaz- wstepne badania probne w celu weryfikacji narzedzi (np. czy ludzie rozumieja pytania), zwykle wykonujemy je na mniejszej grupie niz badania wlasciwe

9. Przeprowadzenie badan lub zbieranie materialow.

10. Opracowywanie wynikow: a) zestawienie wynikow surowych (tabela wynikow, jakie wyszy) b) opis uzyskanych danych z ewentualnym wykorzystaniem wskaznikow opisu statystycznego c) wnioskowanie statystyczne- stosujemy odpowiednio dobrane testy statystyczne, aby ustalic prawdopodobienstwo, z jakim wyniki z grupy badanej odnosza sie do calej zbiorowosci <nie dotyczy pracy licencjackiej>

11. Podsumowanie, interpretacja, dyskusja wynikow. Typowe podsumowanie wynikow pracy moze skladac sie z nastepujacych krokow: 1) krotkie streszczenie, co wyszlo z przeprowadzonych badan, 2) krotka opinia wlasna, czy uzyskane wyniki sa zgodne z literatura i ewentualnie postawionymi hipotezami, 3) zestwaienie tego, co nie wyszlo, 4) proba wlasniej oceny, dlaczego sie nie udalo, 5) proba wlasnej oceny, co nalezaloby zmienic, poprawic, przy zalozeniu, ze praca bylaby powtorzona lub kontynuowana 6) proba oceny znaczenia uzyskanych wynikow dla praktyki pedagogicznej

Obserwacja

Definicja wg K. Ajdukiewicza- obserwacja jest to spostrzeganie kierowane zadaniem

Obserwacja ludzi to proces spostrzegania, rejestracji i interpretacji uzyskanych danych tak, aby wyjasnic zachowanie czlowieka.

Bledy na etapie spostrzegania:

• za szybkie zdarzenie,

• za duzo zdarzen w jednym czasie,

• zbyt daleka odleglosc od zdarzenia

Bledy na etapie rejestracji: <na ogol zapisujemy, czasem filmujemy>

• zamiana wydarzenia na slowa,

• nadanie mu znaczenia

Bledy interpretacji:

• przypisywanie pewnych stanow psychicznych <poslugujemy sie zewnetrzymi wskaznikami>

Interpretacje stanow psychicznych wyjasniajaca zachowanie czlowieka odbywa sie na dwa sposoby przez:

• analogie,

• intuicyjny wglad.

Wnioski z obserwacji nalezy traktowac jako hipoteze.

8.03.05

Pozytki z prowadzenia obserwacji:

1. osobisty kontakt

2. wlasny calosciowy oglad krytyczny

3. naturalnosc

4. niezaklucony przebieg od poczatku do konca zadania

5. uwzglednianie kontekstu zadan

6. otwartosc na trudne do przewidzenia sytuacje

7. mozliwosc weryfikacji hipotez

Wady i ograniczenia obserwacji:

1. kwestia dostepnosci

2. kwestia czasochlonnosci <ok. 1 h/os>

3. kwestia niepowtarzalnosci

4. swiadomosc bycia obserwowanym zmienia zachowanie <tylko dzieci do lat 3 zachowuja sie naturalnie>

5. koniecznosc wystepowania zewnetrznych wskaznikow

6. wiele wynikow moze byc zawodnie interpretowanych

7. wzgledy etyczne

Cechy dobrej obserwacji:

1. celowa

• informacje, ktore odbieramy swiadomie

• wrazenia, ktore podlegaja przyzwyczajeniu

• informacje, ktore odbieramy podprogowo, czyli te, ktorych sobie nie uswiadamiamy np. halas za oknem

Nigdy nie jestesmy w stanie zaobserwowac wszytkiego <prawo 5± 2, tzn. obserwujemy od 3- 7 rzeczy, nie jestesmy w stanie zaobserwowac wiecej niz 7>

2. obiektywna

• oznacza brak uprzedzen ze strony obserwujacego

• oznacza brak wartosciowania w trakcie obserwacji

3. wierna

Rejestrujemy fakty dokladnie, precyzyjnie, w ich naturalnej kolejnosci i nie zastepujemy tej rejestracji interpretacja.

Kontekst	Rejestracja	Interpretacja

Obserwacja jest dwupoziomowa <rozdzielenie opisu faktow od ich interpretacji>

4. wyczerpujaca- in. pelna

W ramach wycinka obserwacja ma byc pelna.

5. wycinkowa- in. fragmentaryczna

Typologia obserwacji:

I. Typy obserwacji

1. Ze wzgledu na typ kontaktów z obserwowanymi:

• bezposrednia- robiona osobiscie, tu i teraz

• posrednia- wywiad, ankieta, socjometria (jeden warunek z obserwacji bezposredniej nie jest spelniony)

2. Ze wzgledu na warunki:

• naturalna- tam, gdzie wystepuje zjawisko

• laboratoryjna- wymaga laboratorium- w pedagogice nie wystepuje

• w warunkach sztucznych- odbywa sie w miejscu nowym dla osoby obserwowanej, np. w gabinecie pedagoga szkolnego

3. Ze wzgledu na role obserwatora:

• neutralna- obserwator nie bierze udzialu w zdarzeniu, nie ingeruje w nie

• aranzowana- obserwator organizuje obserwowane zdarzenie

• uczestniczaca- obserwator jest uczestnikiem grupy, zdarzen

II. Rodzaje obserwacji

1. Ze wzgledu na zakres:

• calkowita -podstawa diagnozy

• czastkowa -jedno lub kilka konkretnych pytan problemowych

2. Ze wzgledu na program:

• swobodna- przeprowadzamy ja tak, aby dostosowac sie do przebiegu zdarzenia

• kierowana- krok po kroku realizujemy jakis program

3. Ze wzgledu na jawnosc:

• jawna- osoba obserwowana wie, ze sie na nia patrzy

• niejawna- obserwator nie robi nic, aby ukryc (zamaskowac) obserwacje, natomiast osoba badana moze wiedziec, ze sie na nia patrzy, ale moze nie zdawac sobie sprawy, ze jest przedmiotem obserwacji

• ukryta- obserwator stosuje szczegolne srodki, zabiegi, sposoby, zeby ukryc lub zamaskowac fakt prowadzenia obserwacji

4. Ze wzgledu na czas:

• ciagla- od poczatku do konca zjawiska bez przerwy

• dyskretna- obserwacja prowadzona w odcinkach:

- regularnych- np. codziennie przez 5 minut

- nieregularnych- np. na korytarzu w trakcie przerwy

• dorywcza- obserwacja pojedynczego wycinka

5. Ze wzgledu na scislosc:

• zwyczajna- prowadzimy tak, jak umiemy

scisla- z wykorzystaniem tzw. arkuszy obserwacji Najbardziej znane arkusze obserwacji to:

1. Barbara Markowska „Arkusz zachowania sie ucznia”

2. Mieczyslaw Choynowski „Arkusz zachowania sie dziecka”

3. Earl Schaefer, May Aaronson „Kwestionariusz zachowania sie dziecka w domu i szkole”

III. Formy obserwacji

1. fotograficzna (obserwacja poprzeczna)- obserwacja polegajaca na prowadzeniu rejestracji krotkiego wycinka zdarzenia z maksymalna dokladnoscia, zalecane sa do takiej obserwacji kamery

2. probek zdarzen albo zdarzen czastkowych (obserwacja poprzeczna, dyskretna)- wybieramy jakis aspekt rzeczywistosci i prowadzimy obserwacje miedzy tymi momentami

3. dzienniki obserwacyjne (obserwacja podluzna)- sa przeznaczone do rejestracji zdarzen dlugotrwale rozciagnietych w czasie typu dorastanie, dojrzewanie, starzenie sie, narastanie objawow choroby, postepy rewalidacji, dynamika grupy

4. obserwacja probek czasowych (obserwacja podluzna, dyskretna)- przeznaczona jest do rejestracji zdarzen plynnie rozciagnietych w czasie, np. chcemy zaobserwowac stopien skupienia uczniow na lekcji; obserwacja taka wymaga wczesniejszego przygotowania szeduly i tabeli do wpisywania wynikow

Szedula to klasyfikacja mozliwych przejawow obserwowanego zdarzenia i ew. dopasowanie znaku graficznego do kazdej kategorii; badanie prof. A. Goryckiej- szedula- 29 kategorii

np.

• wykonuje zadania

• slucha

+

-

15.03.05

5. obserwacja kwestionariuszowa- obserwacja z wykorzystaniem arkuszy lub kwestionariuszy obserwacji:

• profesjonalnych

• przygotowanych na wlasny uzytek

IV. Planowanie obserwacji

1. Cel

2. Konkretne pytania problemowe

1. o wystapienie konkretnego faktu,

2. o liczbe przypadkow,

3. o rodzaj zachowan, sposob reakcji albo typ objawu,

4. o przebieg zdarzenia i jego uwarunkowania,

5. o nasilenie objawow

3. Ustalamy:

a)

Tor 1	Tor 2
kto bedzie obserwowany (jedna osoba czy grupa), kto bedzie prowadzil obserwacje, czas i rozklad w czasie, gdzie i w jakich warunkach, czyli okreslamy typ, rodzaj i forme obserwacji.	Do kazdego pytania problemowego z osobna: szedule (nie zawsze) wskazniki operacyjne (zawsze) do kazdej kategorii szeduly jesli nie ma szeduly, ustalamy do kazdego pytania

Czasami zdarza sie, ze zlozony problem rozbijamy na elementarne pytania rozstrzygniecia. Zaczynaja sie zwykle od „czy” i sa to zwykle pytania o wystapienie pojedynczych faktow, np. jezeli chcemy zbadac, czy student przyszedl przygotowany na zajecia, pytamy:

• czy przyszedl punktualnie,

• czy przeczytal zadana literature,

• czy ma notatki,

• czy zabiera glos itd.

Odpowiedz: „Tak” lub „Nie”.

b) narzedzia i materialy pomocnicze, np. potrzebna bedzie kamera, tabele do wpisywania wynikow, olowek, stoper itp.

c) planowany sposob rejestracji wynikow (trzeba zastanowic sie nad nim wczesniej)

d) planowany sposob opracowywania wynikow

V. Opracowanie wynikow

1. Jezeli obserwacja ma charakter jednorazowy:

Kontekst	Rejestracja faktow	Interpretacja
Charakterystyka wstepna osoby badanej, krotki opis punktu startu obserwacji	Zapisujemy fakty- wskazniki behawioralne, werbalne, mimiczne, fizjologiczne	Dokonujemy interpretacji zarejestrowanych faktow

Podsumowanie ogolne- odpowiedz na postawione pytania problemowe i cel

2. Jezeli obserwacja jest wielokrotna np. obserwujemy wiele osob z tego samego punktu widzenia, to zebrane dane klasyfikujemy i opracowujemy statystycznie.

Reakcja (np. na zebrzace dziecko):

pozytywna	wymuszona	unikowa	niechetna	wroga
++	+	U	-	--

Obliczamy procent z liczby osob zaliczonych do kazdej kategorii.

Skale ocen <inaczej skale szacunkowe>

Skale ocen traktowane sa jako odmiana obserwacji (obserwacja specjalizowana), albo jako osobna technika badawcza bedaca uzupelnieniem klasycznej obserwacji. Celem skal jest oszacowanie nasilenia obserwowanych zjawisk.

Stosowanie skal zazwyczaj polega na tym, ze obserwujemy nasilenie niezmierzalnych cech i przypisujemy im umowne wartosci liczbowe, stosowne do obserwowanego nasilenia. Stosowanie skal sluzy uprecyzyjnieniu klasycznej obserwacji.

Rodzaje skal:

1. numeryczne- ciag liczb dowolnej dlugosci, ktory moze zaczynac sie od 0 lub 1, badz tez od dowolnej innej wartosci, przy czym kazdej liczbie przypisuje sie pewna wartosc cechy

Skalami numerycznymi sa:

- oceny szkolne,

- punktacja z zawodow sportowych

2. graficzne

1. ciagle

np. ocena ma dotyczyc jakosci wykladu

A B C D

wyklad wyklad

beznadziejny rewelacyjny

I sposob- skala sluzy do oceny kolejnosci np. A, B, C, D

II sposob- od lewego kranca obliczamy w mm odleglosc do zaznaczonego punktu- traktujemy ja jako umowne, punktowe nasilenie cechy np. A- 3p., B- 5 p.

III sposob- sluzy do rejestrownia zmian w czasie, ukazuje dynamike zmian, np.

- pierwszy tydzien- A B C D

- drugi tydzien- B A D C

- trzeci tydzien - B A D C

2. dyskretne- jest to linia podzielona juz na konkretne odcinki

Brak Reakcja Reakcja Reakcja Reakcja Reakcja

reakcji slaba umiarkowana sillna b. silna ekstremalna

3. numeryczno- graficzne

1. jednostronne- jest to polaczenie dwoch poprzednich skal

0 1 2 3 4 5

Legenda:

1. brak reakcji

2. reakcja slaba itd.

b) dwustronne- sluza do oceny postaw i ustosunkowan, np. Jak oceniasz f dzialalnosc polityczna i osobe J. Oleksego?

-3 -2 -1 0 +1 +2 +3

„O” moze oznaczac”:

- ustosunkowanie calkowicie neutralne (jest mi to calkowicie obojetne)

- osoby, ktore nie kojarza danej osoby- nalezy wczeniej zadac pytanie wstepne: Czy znasz dana osobe?

- postawa ambiwalentna (troche tak, troche nie)

4. skumulowanych ocen- jezeli badana zmienna jest wieloczynnikowa i swiadczy o jej wystepowaniu wiele czynnikow roznych wskaznikow np. oceniamy czy ktos jest towarzyski- wskaznikami beda:

1. lubi byc w towarzystwie

2. unika samotnosci

3. lubi pokazywac sie publicznie

4. lubi zwracac na siebie uwage

Pytania do kazdego ze wskaznikow:

- tak, ?, nie

- zawsze, czesto, czasem, rzadko, nigdy

Suma punktow- nasilenie danej cechy, np. tak- 2p, ?- 1p., nie- 0p.

5. przymiotnikowe albo przyslowkowe- zamiast ciagu liczb uzywamy przyslowkow lub przymiotnikow

6. nazwiskowe- stosujemy zwykle w badaniach przeprowadzanych na dzieciach; podajemy ciag osob znanych badanym dzieciom

Wymagania techniczne stawiane skalom:

• dlugosc skali graficznej- 10- 18 cm,

• liczba punktow na skali dopasowana do stopniowalnosci cech (w przypadku jednostronej 3- 7, dwustronej- 5- 11),

• krotki i czytelny opis oznaczen oraz legenda,

• problem zlych i dobrych krancow skali (nie nalezy dopuscic do tworzenia sie generalizacji, stosuje sie zasade:

1. z lewej strony wszytkie zle, z prawej dobre (jesli zaczynamy od zlego kranca, czlowiek czyta cala skale)

2. uklad naprzemieny

3. uklad losowy

• kwestia wydajnosci- kazda skala powinna byc na osobnej kartce, a jezeli stosujemy wiecej skal i oceniamy na nich wiecej osob, to najpierw powinno sie oceniac wszystkich na pierwszej skali, potem na drugiej itd., nie wolno: oceniac najpierw pierwszej osoby na wszystkich skalach, potem drugiej itd.,pi zgrupowanie ocen

• technika rozszerzania srodka- jeżeli spodziewamy się, ze w jakims punkcie skali np. w srodku nastapi zgrupowanie ocen, to stosujemy technike rozszerzania srodka,

b. brzydka brzydka przecietna ladna b. ladna









b. brzydka brzydka + przecietna - ladna b. ladna











• zakotwiczenie skali- technika polegajaca na tym, ze do pelnej skali, od minimum do maksimum nasilenia cechy, dodaje sie na krancach kategorie dodatkowe, które opisuja szacowana ceche w terminach idealnych albo ekstremalnych okreslenia krancowe sa tak dobrane, aby nikt lub prawie nikt nie mogl być oceniony na krancu

-∞ b. brzydka brzydka przecietna ladna b. ladna +∞- kotwica











22.03.05

Bledy w szacowaniu

1. kwestia gustu- nie możemy temu przeciwdzialac

2. rozne rozumienie tych samych pojec, szczególnie chodzi tu o duze kwantyfikatory, czyli pojecia ogolne: malo, duzo, zawsze, nigdy itp.

3. blad lagodnosci- surowosci przeksztalcajacy się przy zaangazowaniu emocjonalnym w postawe adwokacka lub prokuratorska; blad ten wynika albo z tendencji osobowosciowych, albo z przyjetych standardow; przeciwdzialanie- stosowanie skal bardzo dokladnie opisanych, skal dyskretnych z opisanym kazdym punktem, opis ten powinien być utrzymany w terminach operacyjnych, czyli konkretnych probek zachowan, dajacych mozliwosc jednoznacznej oceny

4. blad tendencji centralnej polegajacy na grupowaniu ocen w srodku, tak, ze prawie wszyscy sa oceniani jako przecietni, niezroznicowani. Blad ten wynika albo z tendencji osobowosciowych, czyli nadmiernej ostroznosci i konformizmu, albo z przesadnego dazenia do precyzji oceny. Przeciwdzialanie:

1. jak poprzednio (1- 2)

2. stosowanie albo skali z rozszerzonym srodkiem, albo skali zakotwiczone

5. blad generalizacji, inaczej efekt aureoli (halo effect) polegajacy na nieprawdziwych korelacjach miedzy ocenami z poszczegolnych skal, w efekcie powstaja albo laurki, albo cos w rodzaju antylaurek.

Blad ten wynika:

1. z poslugiwania się pierwszym wrazeniem,

2. z poslugiwania się ogolnym wrazeniem,

3. ze stosowania stereotypow poznawczych

Przeciwdzialanie jest bardzo trudne, należy:

1. zachowac prawidlowa kolejnosc oceny,

2. unikac pieciu sytuacji, w których ten blad wystepuje ze 100% pewnoscia:

1. cecha szacowana jest zle zdefiniowana,

2. cecha szacowana wystepuje bardzo rzadko i bez treningu nie umiemy jej ocenic,

3. w opisie skali wystepuja terminy ogolne, typu: duzo, malo, albo skala ma charakter czasowy, np. jest typu: zawsze, często, czasem, rzadko, nigdy,

4. skala dotyczy moralnosci lub etyki,

5. skala dotyczy kontaktow interpersonalnych i w nich się przejawia

6. blad upodobnienia- polega na tym, ze jeżeli mamy ocenic bezposrednio po sobie cechy podobne, to desygnaty ich wystepowania zacieraja sie i oceniamy je identycznie

7. wystepowanie zmiennej aprobaty spolecznej Edwardsa- polega na podwyzszaniu ocen, tzn. pokazywaniu się w lepszym swietle (osoby hiperkrytyczne- zanizaja oceny, inni- zawyzaja).

Blad ten wystepuje w trzech przejawach:

1. przypisujemy sobie cechy pozytywnie wartosciowane w danej kulturze i srodowisku,

2. przypisujemy sobie cechy wysoko cenione przez odbiorce skali,

3. wystepuje zjawisko tzw. odgadywania hipotezy i oceny tak, „żeby było dobrze”

8. blad kontrastu- przypisujemy innym cechy przez siebie posiadane, albo przeciwienstwo wlasnych cech

5.04.05

Wywiad pedagogiczny

Wywiad jest metoda wspolna dla nauk spolecznych, jest polaczony z obserwacja (zwracamy uwage na wyglad czlowieka, jego zachowanie, obserwujemy, o czym mowi chetnie, a co pomija)

Rodzaje wywiadow:

I.

1. rutynowy- polega na zebraniu podstawowych informacji, takich jak imie i nazwisko, wiek itd.

2. anamnestyczny- siegajacy w przeszlosc albo do najdalszych wspomnien, badz do poczatkow istnienia zjawiska (moze miec charakter odtwarzania historii zycia i trwac nawet 10 godzin)

3. diagnostyczny- ma na celu rozwiazanie konkretnego problemu

4. srodowiskowy- polega na zebraniu informacji w otoczeniu badanego

II.

1. otwarty- stawiamy pytanie problemowe i cala inicjatywe pozostawiamy rozmowcy, np. co pani sadzi o...?,

2. polotwarty- rozpoczynamy od ogolnego pytania problemowego i w miare potrzeby uzupelniamy dodatkowymi pytaniami,

3. zamkniety- prowadzacy zadaje wszytkie pytania, od niego zalezy cala inicjatywa; z reguly ma przygotowana liste pytan, ale nie ma takiego rygoru- moze odejsc od listy,

4. polzamkniety- prowadzacy zaczyna od zadawania konkretnych pytan, ale generalnie, jezeli rozmowca wykazuje inicjatywe mowienia, pozwala mu sie na to,

5. skategoryzowany- charakteryzuje sie rygorystycznie przygotowana lista pytan, ktore zadaje sie wedle scisle okreslonej kolejnosci, bez absolutnie zadnych zmian- bez dodatkow i pominiec; chodzi o to, aby uzyskac bardzo precyzyjne odpowiedzi na konkretne pytania, w celu pozniejszego porownania ich z odpowiedziami innych ludzi

Wybor wywaidu zalezy od:

1. motywacji naszego rozmowcy- wazne jest, czy wywiad odbywa sie z jego inicjatywy, czy z naszej,

2. latwosci wypowiadania sie

1. niektorzy posiadaja latwosc wypowiadania sie,

2. inni nie umieja postwic problemu, mowic precyzyjnie, stosuja styl dygresyjny- wowczas lepeij zadawac konkretne pytania,

3. naszego nastawienia-

a) czy chcemy poznac czlowieka (zachecanie do swobodnych wypowiedzi),

b) czy rozwiazac konkretny problem.

Wady i ograniczenia

1. wartosc wywiadu zalezy od motywacji i rzetelnosci rozmowcy- kazdy czlowiek ma prawo odmowic rozmowy z nami,

2. jest metoda czasochlonna; jezeli planujemy wywiad, przeznaczamy ok. 1 h/os,

3. wymaga odpowiednich warunkow: spokoju, poufnosci,

4. wymaga absolutnego wygaszenia niecheci czy negatywnych nastawien wobec rozmocy.

Planowanie wywiadu

W przypadku planowania jakiejkolwiek metody nadawczej, najpierw okreslamy:

1. cel, a wiec po co bedzie nam potrzebny ten wywiad,

2. glowne problemy, ktore chcemy poruszyc,

3. konkretne pytania, wynikajace z ogolnych problemow.

Zasady prowadzenia wywiadu

1) pytania nalezy zadawac w odpowiedniej kolejnosci:

1. ludzie dorosli

1. pytania problemowe,

2. pytania szczegolowe.

2. dzieci

1. pytania szczegolowe,

2. pytania problemowe,

2. wywiad musi stanowic calosc logiczna i merytoryczna; kazde kolejne pytanie powinno stanowic ciag logiczny wypowiedzi- porzadek pozwala lepiej skoncentrowc sie, a nie zachowanie go wywoluje brak profesjonalizmu, balaganiarstwo oraz moze wywolac u osoby badanej stan zagrozenia,

3. jezyk wywiadu ma byc prosty, jasny i precyzyjny (wykluczone sa zwroty obcojezyczne, profesjonalne, zargon zawodowy); jezyk powinien byc poprawny, ale prosty,

4. kazdy wywiad musi zachowac trojelementowa strukture:

1. wstep,

2. czesc zasadnicza,

3. zakonczenie.

Ad. a)

A. musimy poprosic czlowieka o rozmowe z nami,

B. nalezy wytworzyc motywacje, aby chcial z nami rozmawiac,

C. trzeba udzielic podstawowych informacji o wywiadzie (po co i dlaczego),

D. trzeba podac konkretne informacje sterujace, aby czlowiek odpowiadal konkretnie na temat,

E. prosimy o zgode na nagrywanie- nie wolno robic tego bez zgody rozmowcy

F. nalzey nawizac kontakt z rozmowca, aby czul sie on swobodnie w naszym towarzystwie.

Informacje, ktore powinny znalezc sie we wstepie do wywiadu i ankiety:

1) kto prowadzi badania i jaka reprezentuje instytucje,

2) jaka populacja jest badana, tzn. kto w ogole bierze udzial w wywiadzie lub ankiecie,

3) na jakiej zasadzie dana osoba zostala wybrana do wywiadu lub ankiety, sposob zakwalifikowania,

4) podajemy cel badania lub rozmowy- musi on byc prawdziwy, ale zasada jest, ze cel podajemy odrobine ogolniej, niz jest w rzeczywistosci; unikniemy wowczas wystepowania zmiennej aprobaty spolecznej Edwardsa oraz sprawimy, ze badany nie bedzie czul sie zagrozony.

5) wyraznie podajemy, do czego zostana wykorzystane wyniki i w jaki sposob, np. odpowiedzi beda zestawione zbiorcza, badz tez beda cytowane ciekawsze odpowiedzi indywidualne, ale bez podawania danych osobowych,

6) czasami potrzebna jest informacja, dlaczego ta tematyka jest wazna i dlaczego zalezy nam na zebraniu informacji,

7) czasami prosimy o szczere odpowiedzi zaznaczajc, ze kazda odpowiedz jest dobra, jesli reprezentuje poglady badanych- to przeciwdziala wystepowaniu zmiennej aprobaty spolecznej Edwardsa,

8) informujemy, jak nalezy zaznaczac odpowiedzi,

9) zwykle jest informacja o ochronie danych osobowych, w jaki sposob zapewni sie poufnosc wypowiedzi,

10) prosimy o zgode na nagrywanie , co dla niektorych badanych jest deprymujace

Ad. b)

Nalezy zachowac plynna zmiennosc tematu, przy zastosowaniu pytan przejsciowych i laczacych (czesciowo nalezacych do jednego, czesciowo do drugiego tematu)

Ad. c)

A. powinno byc zasygnalizowane,

B. nie wolno nagle urywac wywiadu,

C. informujemy, ze za chwile konczymy, co daje mozliwosc uzyskania kontoli zupelnosci wywiadu; czesto jezeli rozmawiamy o problemach czlowieka, on sam potrafi ocenic, czy wszytko, co wazne, zostalo powiedziane,

D. zwykle czlowiek na koniec rozkreca sie i mowi rzeczy najwazniejsze; stwierdzenie „zaraz konczymy” otwiera rozmowce,

E. nalezy podziekowac rozmowcy

F. w zakonczeniu powinny byc wygaszone wszystkie emocje , jakie ujawnily sie podczas wywiadu.

Jak zareagowac, gdy ktos zaczyna plakac podczas wywiadu?

Nie mozna:

• wpasc w panike,

• urywac wywiadu,

• gwaltownie sie usprawiedliwiac,

• przestraszyc sie, ze doprowadzilo sie do takiej sytuacji.

Nalezy:

• zachowac spokoj,

• dac sie wyplakac- nie przerywac wywiadu,

• mozna podac chusteczke,

• zaakceptowac uczucia naszego rozmowcy:

- mozna polozyc reke na ramieniu rozmowcy,

- powiedziec: widze, ze jest to dla ciebie duzy problem,

- nalezy nazywac uczucia: to cie boli, to jest dla ciebie przykre.

• przedluzyc rozmowe i naklonic do tego, aby porozmawiac o tym.

Jezeli czlowiek placze, oznacza to, ze chce z nami rozmawiac, ale trudnosc problemu przewyzsza go.

Jezeli planujemy kontynuacje wywiadu, to w zakonczeniu musimy umowic sie na dalsza jego czesc. Umowienie sie z rozmowca sprawi, ze nastawi sie on psychicznie.

Zasady rejestracji wywiadu

• nagrywanie- trzeba miec na nie zgode, nie wolno robic tego w ukryciu!

• robienie protokolu wywiadu- nagrywanie nie zwalnie nas z tego obowiazku,

• nie wolno starac sie zapisywac wszytkiego, gdyz to rozprasza zarowno nas, jak i rozmowce.

Rady:

1) nalezy dokladnie przygotowac sie do wywiadu; nawet jesli planujemy wywiad otwarty, powinnismy byc przygotowani na zamkniety, miec liste pytan,

2) pytania powinny byc mowione, nie czytane,

3) pytania powinny byc zapisane luzno,

4) w trakcie wywiadu zapisujemy tylko minimum informacji, o ktorych mozemy zapomniec,

5) po zakonczeniu wywiadu odtwarzamy to, co powiedzial czlowiek.

Opracowanie wywiadu

• posumowanie elementarnych pytan,

• zapisanie odpowiedzi na problem,

• stwierdzenie, czy odpowiedzi byly prawdziwe, czy nie,

• na koncu podsumowanie ogolne- odpowiedz na postawiony cel.

12.04.05

Problem leku i napiecia w trakcie wywiadu

1. nie wolno denerwowac sie, reagowac zloscia, agresja, gdy rozmowca odpowiednio nie reaguje,

2. rozmowca moze odczuwac wstyd lub miec poczucie winy, obawiac sie, ze informacje zostana wykorzystane na jego niekorzysc, moze kierowac sie falszywa lojalnoscia, niektorzy chca zostawic sobie margines prywatnosci,

3. nie mozna wykluczyc elementu zlej woli- niektorzy lubia klamac,

4. nie mozna reagowac agresywnie, na sile zmuszac do mowienia prawdy

Istnieje 9 podstawowych technik zadawania pytan w sytuacjach trudnych. Celem ich jest obnizenie napiecia u rozmowcy. Nie gwarantuja one, ze czlowiek powie cala prawde i tylko prawde, ale przez obnizenie napiecia ulatwiaja wypowiadanie sie rozmowcy.

1. Technika pytan zawezajacych- zaczynamy od pytan ogolnych, stopniowo dochodzac do wlasciwego pytania diagnostycznego,

2. Technika pytan progresywnych- zaczynamy od pytan majacych luzny zwiazek z tematem, stopniowo dochodzimy do pytan wlasciwych, czest intymnych (kazde kolejne pytanie stanowi logiczny ciag),

3. Technika pytan projekcyjnych- projekcja jest to jeden z mechanizmow obronnych osobowosci, ktora sluzy zachowaniu dobrego mniemania o sobie, polega ona na tym, ze motywy, ktore moglyby byc niekorzystne, zle, przypisujemy innym.

Technike pytan projekcyjnych stosujemy w trzech przypadkach:

1. kiedy rozmowca nie zdaje sobie sprawy ze swoich rzeczywistych emocji,

2. kiedy pewien material jest objety mechanizmem obronnym, typu projekcja, tlumienie, wyparcie, racjonalizacja,

3. wtedy, gdy chcemy zweryfikowac prawdziwosc uzyskanych informacji

Sa trzy techniki zadawania pytan projekcyjnych:

1. przenosimy kontekst pytania w rzeczywistosc nierealna, wyobrazona, np. gdybys mogl urodzic sie raz jeszcze...

2. polega na pytaniu o opis kontrastowy, np. powiedz, jake cechy twoim zdaniem posiada najgorsza i najlepsza matka,

3. pozornie pytamy nie o reakcje naszego rozmowcy, tylko o reakcje lub emocje jakiejs wyobrazonej, niekonkretnej osoby, z ktora rozmowca moze sie identyfikowac, np. wyobraz sobie typowa studentke, czy bedzie ona sciagac na egzaminie?- zawsze jest latwiej mowic o kims i sytuacji wyobrazonej, niz o sobie i sytuacji rzeczywistej

1. Technika pytan uwiklanych- pytanie diagnostyczne ukrywamy w serii pytan innych, podobnych, tak, aby calosc sprawiala razem niezagrazajace wrazenie, np. chcemy zapytac, czy rozmowca czyta gazety pornograficzne, pytamy wowczas generalnie o rozne gazety,

2. Technika pytan naprowadzajacych- polega na tym, ze jezeli tresc pytania sugeruje, jaka moze byc porzadana odpowiedz, to wtedy celowo zadajemy pytanie w odwrotnym kierunku i sprawdzamy, czy rozmowca zaprzeczy (przykladem byla historia alkoholika, ktory na pytanie, czy duzo pije, odpowiadal ze nie; pil tylko 0,5l wodki dziennie),

3. Technika pytan odroczonych- czasami zdarza sie, ze pytanie, ktore przypomina jakies bolesne, czy traumatyczne tresci wywoluje zablokowanie emocjonalne; w takim wypadku na naciskamy na kontynuacje tego watku, przechodzimy dalej, a do tego problemu powracamy pozniej, ale w powiazaniu z innym kontekstem, technike ta stosijemy rowniez dla weryfikacji uzyskiwanych danych (prawda jest czasami bolesna, ale latwa, klamstwo natomiast sliskie i kosztowne),

4. Technika pytan pomniejszajacych- polega na stosowaniu eufemizmow, czyli okreslen lagoniejszych,

5. Technika pytan zaskakujacych- sposob postwienia tego pytania zaklada, ze rozmowca dokonal juz czynu, o ktory dopiero chcemy zapytac; wtedy zadajemy pytanie o jakies okolicznosci uboczne tego czynu, a przyznanie sie do tych okolicznosci jest jednoczesnie przyznaniem sie do wlasciwego czynu, np. zniknela nam czekolada, pytamy wowczas, czy mamy sobie odpuscic jej szukanie,

6. Technika pytan dopuszczajacych ogolna odpowiedz- jesli chcemy zapytac o sprawy krepujace, to mozemy pozwolic na udzielenie odpowiedzi ogolnej lub przyblizonej, polega to na tym, ze dodajemy kategorie odpowiedzi do wyboru, z ktorych rozmowca wybiera jedna, np. czy zdradza pani meza, prosze zaliczyc sie do jednej z kategorii: nigdy nie bylo skoku w bok, czasami, robie to dla sportu.

Dobry wywiad jest podstawowa metoda poznawania czlowieka. Do wywiadu nalezy sie przygotowac!

19.04.05

Test pedagogiczny

1. jest to zbior zadan i pytan,

2. pytan jest na tyle duzo, aby zawieraly calosc reprezentowanego materialu,

3. pytania oceniane sa w punktach wg uprzednio przygotowanego klucza,

4. ocena kazdego pytania jest niezalezna.

Rodzaje testow:

I. 1) pisemne,

2) ustne,

3) praktyczne,

II. 1) nauczycielskie- robione na wlasny uzytek przez nauczycieli praktykow,

2) standaryzowane- testy profesjonalne, w pelni opracowane, majace tzw. podrecznik testu, na ktory sklada sie:

1. informacji o celu i zalozeniach testowania (co testuje i kogo),

2. informacji o trafnosci i rzetelnosci pomiaru,

3. informacji o trudnosci i mocy organizacyjnej,

- instrukcje dla nauczyciela,

- instrukcje dla ucznia,

- arkusz do wpisywania wynikow,

- wzory sugerowanych poprawek na zgadywanie,

- klucz ocen,

- instrukcja przeliczania punktow z testu na oceny szkolne,

- przeliczanie wynikow testu na sten i norme (sten- wskaznik, odpowiednik %, informuje, jaki % osob osiagnal dany wynik lub nizszy, np. 80 sten- zazwyczaj 80% osob uzyskuje taki lub nizszy wynik; im wyzszy sten tym lepiej)

III. 1) selekcyjne- maja za zadanie wylonic najlepszych, przewazaja w nich zadania trudne,

2) odsiewowe- maja za zadanie odrzucic najslabszych,

3) na miare- sprawdzaja, czy uczen osiagnal pewien poziom

IV. 1) mocy- gruntownie sprawdzaja posiadane wiadomosci i umiejetnosci, zawieraja caly przekroj zadan od tych najlatwiejszych do zadan trudnych (25%- latwe, 50%- trudniejsze, 25%- bardzo trudne)

2) szybkosci- sprawdzaja wiadomosci w minimalnym czasie i zwykle polega to na tym, ze uczen dostaje jedno lub kilka zadan i bardzo rygorystycznie ograniczony czas, tak, aby nikt, albo prawie nikt nie zdazyl

3) omnibus- test wszechstronnosci, dostaje sie duza liczbe pytan, czesto z roznych dziedzin i krotki czas na kazde z nich.

Rodzaje pytan testowych

1. Pytania otwarte- uczen sam decyduje, co i ile powie

1. pytania krotkiej odpowiedzi- np. podaj definicje, date, nazwisko, rozwiaz rownanie

2. zadanie z luka- np. klasyczne zadanie: 2+__=7

3. rozprawka- np. scharakteryzuj gromade gadow

2. Pytania zamkniete- uczen wybiera prawidlowa odpowiedz sposrod podanych

1. zadanie alternatywne (inaczej zadanie prawda- falsz)- uczen dostaje stwierdzenie albo dwa alternatywne i ma stwierdzic ich prawdziwosc,

2. zadanie pojedynczego wyboru- np. stolica Szwajcarii jest: a, b, c, d,

3. pytanie pojedynczego odrzucenia- nalezy wskazac odpowiedz nieprawdziwa sposrod wskazanych,

4. pytanie wielokrotnego wyboru- wybieramy wiecej, niz jedna prawidlowa odpowiedz,

5. pytanie na dobieranie- informacje sa zestawione w dwoch slupkach, trzeba utworzyc pary, np. panstwa i stolice

6. pytanie na szeregowanie- podane elementy trzeba ustawic w prawidlowej kolejnosci ze wzgledu na podane kryterium, np. daty i wydarzenia.

Przeciwdzialanie zgadywaniu w pytaniach zamknietych

1. bufory (odpowiedzi do odrzucenia) nie moga byc trywialne,

2. jezeli stosuje sie test jednolity zlozony z zadan pojedynczego wyboru czy odrzucenia to zalecana jest poprawka na zgadywanie- wprowadzenie punktacji ujemnej,

3. przy pytaniach na dobieranie- jeden slupek powienien byc wyraznie dluzszy od drugiego,

4. przy przeprowadzaniu testow wazne jest, aby upewnic sie, czy wszyscy rozumieja zasady rozwiazywania- nalezy podac czas pracy i zadbac o samodzielna prace uczniow bez pomocy sciag.

Etapy pracy przy samodzielnym ukladaniu testow

1) wybor materialu do testowania (okreslamy dzial, rozdzial),

2. analiza logiczna tego materialu,

3. analiza pedagogiczna materialu, ktora polega na zrobieniu bardzo szczegolowego planu w punktach, co uczen powienien wiedziec i umiec,

4. analiza taksonomiczna- ma charakter tabeli

punkty/ podzial taksonomiczny	pamiec	rozumienie	umiejetnosci praktyczne na materiale latwym	umiejetnosci praktyczne na materiale trudnym
1. 2. 3. 4. ...	۷ ۷	۷ ۷	۷	۷ ۷

5. ulozenie pytan do zaznaczonych punktow w tabeli, ale do kazdego punktu ukladamy dwa, trzy pytania,

6. odrzucenie pytan nieprecyzyjnie sformulowanych, np. co to jest gora i w jaki sposob?

7. zrobienie pilotazu, czyli badan wstepnych,

8. utworzenie ostatecznej wersji testu- aby ja utworzyc, pytania musza byc odpowiednie pod wzgledem trudnosci i mocy dyskryminacyjnej

zadanie/ uczniowie	1	2	3	4	5	6	7	8	9	...	10
A. najlepszy B. ... Z. najgorszy	1 1 0	1 1 0	1 0 1	1 1 1	1 0 0	1 1 0	1 1 0	1 0 1	0 1 0	... ... ...	1 1 0

T= L-/N x 100;

T - trudnosc, T przyjmuje wartosci od 0 do100%

L- - osoby, ktore nie rozwiazaly zadania, czasami liczy sie latwosc, czyli L+,

N - wszyscy testowani.

Po wyznaczeniu trudnosci dokonujemy analizy i przegladu zadan skrajnych, czyli T= 0 oraz T= 100%. Takie zadania bezwzglednie wyrzucamy z testu, ale musi to byc poprzedzone wczesniejsza analiza.

Za optymalne w tescie uchodza zadania o wskazniku trudnosci 50%- polowa zna odpowiedz, polowa nie. W dobrym tescie wystepuje:

• Ľ zadan latwych- T=30%,

• ˝ zadan trudnych- T= 50%,

• Ľ zadan bardzo trudnych- T=70%.

26.04.05

Ocena mocy dyskryminacyjna, inaczej roznicujacej mocy dyskryminacyjnej- zdolnosc testu do odrozniania tych, ktorzy umieja, od tych, ktorzy nie umieja; dla kazdego pytania z osobna mozemy policzyc uproszczony wskaznik, tzw. moc dyskryminacyjna cwiartkowa.

D= ng- nd/ N/4

ng- liczba osob z gornej cwiartki, ktore rozwiazaly zadanie

nd- liczba osob z dolnej cwiartki, ktore rozwiazaly zadanie,

N- wszyscy testowani,

D- moc dyskryminacyjna cwiartkowa.

Etapy wyznaczania D:

1) sporzadzamy tabele wynikow dla calej grupy i wszytkich zadan, w ktorej uczniowie sa uporzadkowani od najlepszego do najslabszego w danym tescie

zadanie/ uczniowie	1	2	3	4	5	6	7	8	9	...	10
A. najlepszy B. ... Z. najgorszy	1 1 0	1 1 0	1 0 1	1 1 1	1 0 0	1 1 0	1 1 0	1 0 1	0 1 0	... ... ...	1 1 0

2) wyznaczamy liczebnosc cwiartki, czyli N/4 i zaokraglamy wynik do pelnej liczby, np. jesli jest 43 uczniow, wowczas 43/3≈11,

3) odcinamy od gory i od dolu tabeli osoby zaliczone do gornej i dolnej cwiartki, np. jezeli liczebnosc cwiartki wynosi 11, odcinamy wtedy od gory i dolu po 11 osob,

4) ustalamy, ile osob z gornej cwiartki rozwiazalo dane zadanie (ng) i dolnej (nd).

Zadanie 1

Grupa testowana liczy 43 osoby. Z gornej cwiartki zadanie rozwiazalo 7 osob, a z dolnej 3.

ng= 7

nd= 3

N= 43

N/4= 43/4= 11

D= ng- nd/ 11

D=7-3/ 11

D= 4/11

D= 0, 36

Zadanie 2

Grupa liczy 39 osob. Z gornej cwiartki zadanie rozwiazalo 8 osob, a z dolnej 8 nie rozwiazalo danego zadania.

N= 39

ng= 8

N/4= 39/4= 10

nd= 10- 8= 2

D= 8- 2/ 10

D= 6/10

D= 0,6

Ocena mocy dyskryminacyjnej

Teoretycznie D przyjmuje wartosci od -1 do +1:

• +1 byloby wowczas, gdyby ci, co umieja, rozwiazali zadanie, a ci co nie umieja- nie,

• -1 byloby wowczas, gdyby ci, co umieja, nie rozwiazali zadania, a ci co nie umieja- rozwiazali je,

• co najmniej +0, 6- roznicowanie znakomite,

• +0, 4- roznicowanie dobre,

• +0, 2- +0,39- roznicowanie jest watpliwe, zadanie nadaje sie do ulepszenia, mozna je ewentualnie zostawic, ale wtedy bedzie obnizac rzetelnosc pomiaru,

• mniejsza niz +0,2- zadanie bezwzglednie wyrzucamy z testu, nawet gdyby zostalo zostawione, to nie liczymy tej odpowiedzi do oceny koncowej

9. podliczenie uzyskanej liczby punktow i przeliczenie jej na oceny szkolne

Istnieja dwa systemy przeliczania punktow z testu na oceny szkolne:

1. system proporcjonalny zw. procentowym- stosuje sie wtedy, gdy test sklada sie z zadan jednorodnych, np. tylko pytania zamkniete, wowczas:

a) w systemie ocen 2-5 przyjmuje sie, ze:

50% (ew. 50%+ 1%)- 3,

75%- 4,

min. 90%- 5,

w lepszych szkolach: 75%- 3, 85%- 4, 95%- 5,

b) w systemie ocen 1-6:

0- 30/ 34% 1,

31/ 35%- 49/ 50% 2,

50/ 51%- 74/ 75% 3,

75/ 76%- 89/ 90% 4,

90/ 91%- 98/ 100% 5,

w lepszych szkolach skala ocen przesuwa sie o jeden stopien.

Ogolnie przyjeta zasada jest, ze za testy nie stawia sie szostek (brak nadobowiazkowego materialu); czasami jednak, szczegolnie w SP za 100% mozna ostatecznie postawic 6.

2. drugi system (taksonomiczny) stosowany jest wtedy, gdy zadania maja bardzo rozna wartosc i trudnosc oraz wymagaja bardzo roznych umiejetnosci; wtedy na ogol dzielimy umiejetnosci na to, co uczen musi:

1. umiec na pamiec (data, nazwisko, definicje),

2. rozumiec (wybor poprawnej odpowiedzi),

3. umiec praktycznie na materiale latwym (np. podaj wynik dzialania),

4. umiec praktycznie na materiale trudnym.

Ocena wartosci testu

Kazdy test jako narzedzie pomiaru musi byc trafny i rzetelny oraz obiektywny (jednakowe zadania, taki sam czas). Trafnosc pomiaru jest to ocena, czy test mierzy to, co powinien.

Rodzaje trafnosci:

• wewnetrzna- podstawowa, powinna byc sprawdzana zawsze, nawet w najprostszych testach nauczycielskich; polega na przeanalizowaniu, o co naprawde chodzi w zadaniach, czyli czego test wymaga od ucznia,

• diagnostyczna- zgodnosc wynikow testow z innym testem mierzacym to samo; uwaga! czasami jest to zgodnosc z ocenami lub opinia nauczyciela- liczy sie wowczas wspolczynnik korelacji,

• prognostyczna- jest to zgodnosc wynikow testu z przyszlymi osiagnieciami badanych,

• teoretyczna- jest to analiza, jakie konkretne wiadomosci, umiejetnosci i dyspozycje sa wymagane od ucznia, aby odpowiedziec na dane pytania i rozwiazac test.

1. Rzetelnosc pomiaru testowego jest to ocena, z jaka dokladnoscia, czuloscia i precyzja test mierzy to, co mierzy. Najprostszym sposobem wyznaczania rzetelnosci jest policzenie zgodnosci wynikow testu z powtornym pomiarem (pod jakims pretekstem powtarzamy ten sam test). Jezeli test byl dokladny, czuly i precyzyjny, to powtorny pomiar bedzie taki sam.

2. Rzetelnosc polowkowa- uklada sie test w taki sposob, zeby o kazde zagadnienie zapytac dwa razy, tylko innymi slowami; pozniej rozdziela sie polowki i liczy sie wspolczynnik korelacji, im wyzsza zgodnosc polowek, tym wyzsza dokladnosc pomiaru.

3. Liczy sie wskazniki rzetelnosci dla calego testu- najbardziej znany- α Cronbacha- wykorzystuje oszacowanie mocy dyskryminacyjnej dla poszczegolnych pytan.

Trafnosc ocenia, co dokladnie mierzymy, rzetelnosc- jak dokladnie.

Wady i zalety pomiaru testowego

Punkt widzenia	Zalety	Wady
Uczen	obiektywizm	sa osoby, ktore zle wypadaja na testach, szczegolnie trzy kategorie osob: nerwusy- podatni na stres, balaganiarze, osoby, u ktorych wystepuje przewaga myslenia syntetycznego nad analitycznym
Nauczyciel	oszczednosc czasu (caly material sprawdzany jest na wszytkich uczniach)	uczniowie moga zgadywac, „czasami” sciagaja
Metodyka	ocena zwrotna dla nauczyciela i ucznia, mozliwosc porownywania wynikow w roznym czasie	nie wszytko nadaje sie do sprawdzenia testowego, testy nauczycielskie nie sa porownywalne, ostateczna ocena nie powinna byc wystawiana tylko na podstawie testu

10.05.05

Socjometria

Definicja ogolna: wszelkie metody, techniki badania nieformalnej struktury grup

struktura nieformalna- ogol relacji w grupie wynikajacych z wzajemnej sympatii i antypatii

Definicja (w znaczeniu wezszym): podstawowa technika socjometryczna, czyli test socjometryczny Moreno.

Test socjometryczny Moreno:

1. podaje sie wyobrazona sytuacje spoleczna i zada sie podania nazwisk osob z grupy wybranych ze wzgledu na rozne kryteria:

• sympatii,

• popularnosci,

• antypatii,

• przywodztwa nieformalnego,

• zaufania,

• reprezentatywnosci.

Uwaga! Mozna stosowac dowolne inne kryteria wynikajace z konkretnych potrzeb pedagogicznych.

Przyjmuje sie, ze kryteria moga byc:

1. pozytywne i negatywne

Pedagodzy dziela sie na dwie szkoly:

1. stosowanie kryteriow negatywnych jest nieetyczne, niepedagogiczne,

2. skoro w grupie jest struktura pozytywna i negatywna, to obowiazkiem pedagoga jest znajomosc calej struktury

Ksiazka napisana na podstawie socjometrii: „Dziecko nieakceptowane w klasie szkolnej” Ekiert- Grabowska.

Kryterium negatywne powinno byc wprowadzane taktownie, nie nalezy stawiac pytan kategorycznych.

2. silne i slabe

Zalecane sa kryteria silne, dotycza one rzeczy waznych w zyciu jednostki i grupy, np. dla dziecka kryterium silnym bedzie pytanie o to, z kim chce siedziec w lawce; slabym natomiast, kogo jednorazowo wybierze do wspolpracy

3. realne i nierealne

W przypadku dzieci mlodszych zalecane sa kryteria realne, nalezy unikac wiec pytan np. wyobraz sobie, ze lecisz na ksiezyc...

4. indywidualne i spoleczne

Indywidualne, w ktorym wybor podyktowany jest interesem osoby ( kryterium sympatii, antypatii i zaufania); spoleczne- wybor ze wzgledu na interes grupy (kryterium popularnosci, reprezentatywnosci, przywodztwa nieformalnego).

Zazwyczaj stosuje sie test socjometryczny z trzema kryteriami, np. sympatii, antypatii, przywodztwa nieformalnego.

Warunki, jakie musza byc spelnione przy stosowaniu socjometrii:

1. grupa musi byc zamknieta,

2. czlonkowie grupy musza sie znac i pozostawac ze soba w rzeczywistych relacjach spolecznych.

Im dzieci sa mlodsze, tym stosujemy mniej kryteriow i zadamy mniejszej liczby wyborow. Tylko pierwszy wybor jest diagnostyczny u dzieci w wieku przedszkolnym.

W tescie Moreno liczba wyborow jest nieograniczona- badamy przy okazji ekspansywnosc spoleczna, czyli szerokosc kontaktow. W praktyce dla wygody w opracowywaniu wynikow ograniczamy sie do 5 kryteriow i 5 wyborow.

Rodzaje informacji uzyskiwanych z testu socjometrycznego:

1. kto jest wybierany i przez kogo- osoba najbardziej lubiana to gwiazda socjometryczna- sa tpo osoby popularne, stanowiace elite grupy,

2. kto jest odrzucany i przez kogo- osoba najsilniej odrzucana to koziol ofiarny,

3. osoby izolowane sa to osoby nie wybierane ani pozytywnie, ani negatywnie; sa to osoby stojace na uboczu, niezauwazalne

Socjometria wskazuje istniejace podrupy: izolujace sie pary, kliki, paczki. Daje szybka orientacje, jesli cos sie dzieje.

Inne techniki socjometryczne (oprocz klasycznej techniki Morena):

1. technika zgadnij kto (u dzieci mlodszych)- np. zgadnij o kim mysle, jest ...

2. technika porownywania parami- polega na tym, ze wyczytujemy kolejne pary, a reszta zaznacza, kogo bardziej lubi z kazdej z nich (w malych grupach mlodszych dzieci)

3. plebiscyt zyczliwosci i niecheci Janusza Korczaka

++

+

?

-

--

Tabele tego typu wypelnialo sie odnosnie kazdej osoby, ich pozycje byly ujawniane publicznie; wywoluje to zwykle bardzo silne emocje i grozi rozpadem dotychczasowej struktury (J. Korczak mial duzo odwagi, doswiadczenia i taktu)

4. rangowanie socjometryczne- np. wszytkie osoby ponumeruj od najbardziej do najmniej lubianej,

5. szacowanie socjometryczne- zadamy podania nazwisk osob spelniajacych pewne kryteria, np. te osoby, ktorym zawsze mozesz zaufac

Sposoby opracowania wynikow znajduja sie w pracy pod redakcja Lidii Woloszynowej „Materialy do nauczania psychologii”

Zasady stosowania testu socjometrycznego Moreno:

1. najpierw wyglaszamy instrukcje (tak jak przy wstepie do ankiety),

2. rozdajemy kartki do wpisywania wyborow,

Imie i nazwisko Data I. Kryterium 1. nazwisko 2. ... 3. II. Kryterium 1. ...

3. wyjasniamy, ze nikt nie wybiera siebie,

4. jezeli liczba jest ograniczona, mowimy: w odpowiedzi na kazde pytanie wybierz 3 osoby,

5. wyraznie prosimy, aby nazwiska zapisywac w kolejnosci preferowanej, nie np. w alfabetycznej,

6. wybory maja byc indywidualne- bez naradzania sie, uzgadniania, informowania,

7. podajemy pierwsze kryterium, czekamy na odpowiedz; podajemy drugie kryterium itd.,

8. w jednym kryterium moze byc wiecej pytan.

Sposob opracowania testu socjometrycznego sklada sie z nastepujacych etapow:

1. sporzadzamy tabele socjometryczna,

2. rysujemy wybrany typ socjogramu,

3. liczymy wskazniki socjometryczne,

4. sprawdzamy status,

5. robimy laczne opracowanie opisujac strukture nieformalna grupy.

Przykladowe pytanie na egzaminie:

Masz przeprowadzic badanie socjometryczne w grupie licealistow. Podaj przyklad pytan sprawdzajacych sympatie (uzywamy przykladow wlasnych, odmiennych od tych pojawiajacych sie na wykladzie)

Pytanie/ Rodzaje pytan	ZLE	DOBRE
o sympatie w grupie licealistow	Kogo wybralbys do swojego pokoju na wycieczce szkolnej?- sprawdzamy wybor wewnetrzny, a nie pelny- brak pokoi koedukacyjnych	Organizujesz urodziny, kogo zaprosisz najchetniej?
o przywodztwo nieformalne	Kogo wybralbys na przewodniczacego klasy?- funkcja formalna	Z kim chcialbys najchetniej pograc w pilke/ pojsc na wagary?

23

---