MEDIA A SYSTEM POLITYCZNY

SYSTEM POLITYCZNY

1. Całokształt mechanizmów funkcjonujących w sferze władzy

2. Ogól organów państwowych, partii politycznych oraz organizacji politycznych i społecznych uczestniczących w działaniu politycznym w ramach danego państwa oraz ogół generalnych zasad i norm regulujących wzajemne stosunki między nimi.

3. Podsystemy: instytucjonalny, funkcjonalny, regulacyjny i komunikacyjny.

4. Idee i wartości polityczne , organizacje i instytucje uczestniczące w życiu politycznym kraju i organizujące to Zycie oraz normy regulujące i organizujące, wcielanie w życie idei i wartości partii oraz regulujące strukturę i funkcjonowanie organizacji i instytucji politycznych

ROLA MEDIÓW - SYSTEM DEMOKRATYCZNY

- środek dystrybuujący niezbędne informacje dla wyborców

- formowanie się opinii publicznej ( forum debaty)

- wpływ na zachowania i decyzje rządzących

- strażnik chroniący jednostki przed nadużyciami władzy zabezpieczającej realizacje indywidualnych wolności i interesów

- reprezentacja wszystkich znaczących interesów społecznych, partycypowanie w sferze publicznej i pomoc w formowaniu polityki publicznej

- pośrednik pomiędzy poszczególnymi członami strukturalnymi społeczeństwa i państwa

CZTERY TEORIE PRASY (Siebers, Petersom, Schramm, 1956)

1. autorytarny model mediów - silne państwo, słabe media. Wykształcił się w XVIIw we Francji, potem stosowany przez reżimy niedemokratyczne. Media podporządkowane państwu, ale istnieją właściciele prywatni, jednak są kontrolowani

2. model komunistyczny - brak własności prywatnej, media pod całkowitym wpływem państwa. Media jako instrument polityczny.

3. model liberalny mediów - silne media, słabe państwo XVII - XVIII - Wielka Brytania i USA - Media niezależne od państwa, prymat jednostki nad państwem. To media kontrolują władzą, służą jednostce. Media = watchdog

4. model odpowiedzialności mediów - media powinny być zaangażowane w sferę życia społecznego. Na pierwszym planie społeczeństwo nie jednostka. Informowanie, kształtowani opinii publicznej, tworzenie podłoża do debaty

CZTERY WYMIARY POWIĄZAŃ MEDIÓW Z POLITYKĄ (Gurenth, Blumem 1995)

1. stopień kontroli mediów przez państwo

- ustawodawstwo (które daje licencje)

- mianowanie personelu mediów

- kontrola finansów przedsiębiorstw medialnych

- regulacje dotyczące wartości mediów

2) Stopień upartyjnienia mediów

- bardzo wysoki: media własnością partii

- wysoki: dobrowolny związek medium z partią

- średni: medium udzielają warunkowego poparcia partii

- niski: poparcie ad hoc w przewidywalnych formach

- bardzo niski: neutralność medium

3) INTEGRACJA PERSONELU MEDIÓW I ELIT POLITYCZNCYH

- relacje nieformalne

- polityczna sympatia i społeczno-kulturowa bliskość

- członkowie personelu medialnego członkami partii politycznej

- byli dziennikarze - doradczy rzecznicy prasowi, specjaliści PR, współpracownicy liderów politycznych

5. LEGITYMIZACJA INSTYTUCJI MEDIALNYCH

- poziom profesjonalizmu zawodów medialnych

- etyka zawodowa

- profesjonalne umiejętności

WYPEŁNIANIE PRZEZ MEDIA FUNKCJI PUBLICZNYCH - MODELE

1)Model centralnie kierowanej gospodarki rynkowej - odgórnie ograniczona liczba prywatnych nadawców, określone warunki konkurencji

2) Model mandatowej gospodarki rynkowej - prawo nadawania dla grup społecznych wg liczby ich członków

3) Model regulowanej gospodarki rynkowej - subwencje prasowe

4) Model regulowanej gospodarki mieszanej - sektor publiczny obywatelski i prywatny

MEDIA I ICH OTOCZENIE

- otoczenie zewnętrzne:

* otoczenie międzynarodowe

* otoczenie społeczne

* system medialny

- otoczenie wewnętrzne:

* organizacja medialna

TRZY MODELE MEDIÓW I POLITYKI W UJĘCIU PORÓWNAWCZYM (Hallin & Mancini, 2004)

1. Badania porównawcze

- schemat: najbardziej podobne systemy - metoda badania

- zmniejszanie liczby analizowanych przypadków - gdy szukamy tylko podobnych

- czyste typy (system najpełniej ilustrujący dany przypadek skrajny

- wyniki badań empirycznych ( SA potrzebne do badań)

- punkt odniesienia dla analizy empirycznej (badania SA tym punktem dla innych badań)

KRYTYKA 4 TEORII PRASY

(+) wpływ warunków społecznych, kulturowych, politycznych i ekonomicznych

(+) media jako zmienna zależna w stosunku do systemu kontroli społecznego, który odzwierciedlają

(-) brak analizy danych empirycznych („filozofia”)

(-) wpływ ideologii („zimna wojna”)

(-) normatywne teorie mediów - jak jest i jak powinno być gdyby pewne czynniki zostały spełnione

TRZY MODELE (Hallin, Mancini)

- Identyfikacja wzorców

- Dynamika (zmiany w systemach medialnych)

- Systemy medialne nie są homogeniczne - każdy model jest bardzo złożony, zawsze pojawią się istotne różnice pomiędzy systemami

- Modele empiryczne - oparte na badaniach

- Podejście ilościowe i jakościowe - nie tylko liczby, ale próba wyprowadzenia szerszych wniosków i ich porównanie na poziomie międzynarodowym

TRZY MODELE KRYTERIA

* Rozwój rynków masowych - rozwój prasy masowej

* Paralelizm polityczny

* Rozwój profesjonalizmu dziennikarzy

* Poziom interwencji państwa w system medialny

ROZWÓJ RYNKÓW MEDIALNYCH

- Poziom czytelnictwa prasy - czy każda prasa w każdym kraju traci czytelników? Jedne tracą drugie zyskują, które i dlaczego?

- Horyzontalny czy wertykalny proces komunikowania (między elitami politycznymi, czy między elitami a zwykłymi obywatelami)

- Prasa opiniotwórcza a prasa popularna

- Gazety lokalne (regionalne) a ogólnokrajowe

PARALELIZM POLITYCZNY

* „Neutralność mediów”

* Orientacja polityczna mediów i dziennikarzy

* Paralelizm partyjno - medialny: stopień, w jakim struktura systemu medialnego wykazuje podobieństwo do struktury systemu politycznego

* Zawartość mediów, połączenia organizacyjne, skłonność pracowników mediów do podejmowania aktywności w sferze politycznej

* Stronniczość odbiorców mediów

* Role, praktyki dziennikarskie

TYPY PLURALIZMU POLITYCZNEGO

- Zewnętrzny: na poziomie całego systemu medialnego - istnienie wielu instytucji lub organizacji medialnych reprezentujących punkt widzenia różnych grup społecznych lub odzwierciedlających różne tendencje społeczne → wysoki poziom paralelizmu politycznego

- Wewnętrzny: na poziomie jednej instytucji lub organizacji medialnej jest zróżnicowanie → niski poziom paralelizmu politycznego (system nie odzwierciedla zróżnicowania w ogólności)

Modele zarządzania publicznymi mediami elektronicznymi

* Model rządowy

* Model profesjonalny

* parlamentarny (proporcjonalnej reprezentacji)

* obywatelski

* Systemy mediów podporządkowane procesowi politycznemu

* Systemy formalnie autonomiczne

* Systemy uczestniczące w procesie polityczny

PROFESJONALIZACJA : wyznaczniki

- Autonomia

- Odrębne normy zawodowe - czy istnieją kodeksy etyczne, jakie role odgrywają, czy dziennikarze mają autonomie wewnątrz redakcji, czy są niezależni politycznie

- Służba interesowi publicznemu - na ile dziennikarze postrzegają swoją służbę jako służbę interesowi publicznemu

• Instrumentalizacja: kontrola nad mediami sprawowana przez aktorów zewnętrznych

ROLA PAŃSTWA

* Regulacje prawne - jak szczegółowe są to regulacje? Jedna, dwie, trzy ustawy? Czy trzeba poszukiwać w wielu różnych aktach niekoniecznie wprost odnoszących się do mediów

* Finansowanie mediów - kwestie własności; w jaki sposób media publiczne są finansowane, czy mają możliwość korzystania z różnych źródeł

* Dostęp do informacji - w jakim stopniu jakie organy państwa są upoważnione do udzielania informacji dziennikarzom

MODEL LIBERALNY

- Wczesny rozwój wolności prasy i prasy masowej

- Wskaźniki czytelnictwa: niższe niż w modelu demokratycznego korporacjonizmu

- Dominacja prasy komercyjnej

- Niski stopień paralelizmu politycznego

- Przeważa pluralizm wewnętrzny

- Poziom profesjonalizacji: wysoki (wyższy w modelu demokratycznego korporacjonizmu)

- Ograniczona rola państwa

MODEL DEMOKRATYCZNEGO KORPORACJONIZMU

- Wczesny rozwój prasy, wysoki poziom czytelnictwa prasy

- Prasa polityczna obok prasy komercyjnej

- Malejący poziom paralelizmu politycznego

- Wciąż pluralizm zewnętrzny

- Wysoki profesjonalizm zawodu dziennikarza

- Model parlamentarny lub korporacyjny w mediach publicznych

MODEL SPOLARYZOWANEGO PLURALIZMU

- Prasa adresowana do elit, stosunkowo niskie wskaźniki czytelnictwa

- Późny rozwój komercyjnego przemysłu medialnego

- Wysoki poziom paralelizmu politycznego

- Instrumentalizacja mediów przez rząd

- Model rządowy lub parlamentarny w mediach publicznych

- Ograniczona autonomia zawodu dziennikarza; profesjonalizm słabiej rozwinięty

- Państwo jako właściciel, regulator oraz podmiot finansujący media

*Wielka Brytania oddalona trochę od modelu liberalnego w kierunku demokratycznego korporacjonizmu

MODEL PÓŁNOCNOATLANTYCKI (LIBERALNY)

Przykłady w modelu Hallina i Manciniego

*USA

*Kanada

*Irlandia

*Wielka Brytania

UWAGA!

Tożsamość narodowa; różnice wewnętrzne systemów medialnych

KRYTERIUM I: ROZWÓJ PRASY MASOWEJ

*Komercyjna działalność; czynnik religijny (protestantyzm); piśmienność (elitarne podejście do odbiorcy - prasę tworzyła elita dla elity);

Wielka Brytania:

* Rywalizacja polityczna, konflikty religijne - propaganda

* Rozwój partii politycznych; rozłam pomiędzy rządem i opozycją w parlamencie

*Wygaśnięcie ustawy o licencjonowaniu działalności wydawniczej (1695 r.) wcześniej ścierały się dwie określone grupy, od tej pory pojawiły się możliwości większej wolności głosu

*Ustawa stemplowa (1712 r.)

*„Eksport” brytyjskich instytucji prasowych

*Tytuły prasowe

*Prasowe opłaty skarbowe (1765), podatki od informacji

*Rozwój rywalizujących ze sobą partii politycznych, narzędzia oddziaływania na odbiorców i narzędzia pozyskiwania informacji o przeciwnikach

USA:

*I poprawka do Konstytucji (debata wokół wykładni: zawężająca lub rozszerzająca) - jak się ma ta norma do innych praw wolności, tajemnicy państwowej itd.

ROZWÓJ GAZET MASOWYCH

USA: lata 30-te XIX wielu

WB: „podatki od informacji” powstrzymywały rozwój prasy komercyjnej do lat 50-tych XIX

Kanada: lata 80-te i 90-te XIX wieku

Irlandia: przełom XIX i XX wieku

* Masowy przemysł prasowy - kapitalizm przemysłowy, produkcja przemysłowa na dużą skalę, miejska siła robocza, strategiczne ośrodki rozwoju kapitału inwestycyjnego, handel standaryzowanymi produktami.

* Pojawienie się reklamy

* Komercjalizacja prasy (odcięcie prasy od sfery polityki; prasa jako środek do uzyskania zysków)

* Spółki prasowe jako rentowne przedsięwzięcia

* USA Do lat 70-tych XIX wieku w: duże spółki pasowe - jednymi z największych przedsiębiorstw produkcyjnych

* Debata nad transformacją prasy: ujęcie krytyczne (prasa wpadła spod kontroli politycznej w prawa rynkowe) a ujęcie liberalne (naturalne prawo rynkowe, wygrywają silniejsi, mający lepsze pomysły)

INTERPRETACJA KRYTYCZNA

*Osłabienie roli w demokratycznym społeczeństwie (medium reklamowe)

*Reprezentowanie partykularnych interesów społecznych (środowisk biznesowych)

*Promowanie konsumpcjonizmu

*Kolonizacja sfery publicznej przez świat biznesu

INTERPRETACJA LIBERALNA (zmiana nieunikniona i korzystna dla mediów; obecność gospodarki w mediach nie jest postrzegana tylko jako coś złego)

*Uniezależnienie się prasy od subsydiów fundowanych przez podmioty polityczne i państwo

*Media jako niezależni aktorzy polityczni

*Media jako niezależny głos opinii publicznej

*Irlandia: prasa partyjna do późnych lat XX wieku

* Wielka Brytania: prasa robotnicza; obecnie znajdzie się przejawy jakiejś sympatii politycznej

RÓŻNICE

*Kształtowanie się struktury współczesnego rynku prasowe

WB: różnice klasowe, silny podział pomiędzy prasą opiniotwórczą a tabloidową; rynek ogólnokrajowy, segmenty odbiorców (zainteresowania, światopogląd, zamożność)

USA i Kanada: przewaga gazet lokalnych skierowanych do czytelników z różnych klas

Irlandia: rynek prasy tabloidowej, importowanej z WB

KRYTERIUM II: PARALELIZM POLITYCZNY

Prasa komercyjna

*„Ukierunkowanie na fakty”: większy nacisk na informację, niż na retorykę polityczną i komentarz

*Unikanie łączenia faktów i opinii

*Styl informacyjny, narracyjny

*Neutralność polityczna - niski poziom paralelizmu politycznego

Różnice

*USA, Kanada, Irlandia - neutralność polityczna

*WB: pluralizm zewnętrzny - prasa zawsze dość ściśle odzwierciedlała podziały partyjno - polityczne

*Kanada: prasa anglojęzyczna i francuskojęzyczna (bardziej problematyka polityczna, wyjaśnianie tej sfery) - różne standardy

*Irlandia: sytuacja ekonomiczna i polityczna; późna konsolidacja systemu partyjnego

Orientacja „politycznego centrum”; „głównego nurtu” - czy media faktycznie są neutralne, jak bardzo? Czy nie jest to związane z pewną grupą społeczną i pewnymi poglądami tej grupy?

Wielka Brytania

- Historyczne powiązania partyjne gazet

- Wyraźne orientacje polityczne

- Zaangażowanie polityczne tabloidów

- Zróżnicowanie polityczne czytelników

- Duża konkurencja na rynku - segmentacja wg klas społecznych, wg sympatii politycznych

- Przewaga gazet prawicowych

- Duża liczba informacji politycznych, skoncentrowanych na działalności partii

Media elektroniczne

- Silne tradycje neutralności politycznej

-Media komercyjne a media publiczne

-Zasada bezstronności - od lat 80-tych - zwrot ku neoliberalizmowi - media ideologicznie określone (CNN - demokraci i FOX - republikanie w USA)

KRYTERIUM III: PROFESJONALIZACJA DZIENIKARZY

Dziennikarstwo

*Odrębna grupa zawodowa, pole aktywności społecznej

*Własny system wartości, standardy postępowania, zakorzenione w idei służby publicznej, istota autonomia

POCZĄTKI DZIENNIKARSTWA W USA

*Reporterzy: pełnoetatowi, ale: źle opłacania, niski status, brak ubezpieczenia, niewielka autonomia, niskie standardy etyczne

*Lata 80-te XIX wieku: debata nad rolą dziennikarzy i mediów - teoria odpowiedzialności społecznej (media powinny szukać rozwiązań dla pewnych problemów?), propozycje reformy, projekt licencji, publikacje branżowe (omawianie problemów dziennikarzy, zwiększanie prestiżu)

*Szkoły dziennikarstwa (początek XX wieku w USA)

*Kodeksy etyczne (lata 20-te XX wieku)

*Stowarzyszenia zawodowe (np. waszyngtoński korpus prasowy - wymieniali się spostrzeżeniami, formowali pewne normy)

*Wzrost poziomu wiedzy specjalistycznej

*Podpisy pod artykułami (połowa XX wieku)

*Neutralność polityczna gazet; obiektywizm

*Osłabienie instrumentalizacji mediów

*Reklamy, koncentracja mediów

*Komisja Hutchinsa (1947 r) - media jako instytucja zaufania publicznego: profesjonalizacja lub regulacje państwowe

POCZĄTKI DZIENNIKARSTWA W WIELKIEJ BRYTANII

• znacznie silniejszy paralelizm polityczny

• wyższy poziom instrumentalizacji mediów

• dziennikarze: własne kryteria wyboru i prezentacji informacji

• edukacja zawodowa później niż w USA

• mniejsza waga przywiązywana do metod gromadzenia materiałów

• autonomia?

• Krajowy Związek Dziennikarzy

Stowarzyszenia dziennikarskie

• USA : Związek Zawodowy Dziennikarzy, Stowarzyszenie Prasowe, Federacja Artystów Telewizyjnych i Radiowych, Amerykańskie Stowarzyszenie Wydajności Prasy

• Kanada: Kanadyjskie Stowarzyszenie Dziennikarzy, Związek Zawodowy Dziennikarzy

• Irlandia: Krajowy Związek Dziennikarzy

Instytucje Samokontroli mediów

• Irlandia: brak

• USA: Rada Prasowa Stanu Minnesota

• Kanada: Rada Prasowa

• WB: Komisja Skarg Prasowych

KRYTERIUM IV: ROLA PAŃSTWA

PODOBIEŃSTWA

- rola społeczna państwa ograniczona, zaś duże znaczenie rynku i sektora prywatnego

- kapitalizm przemysłowy

- silne instytucje rynkowe i ideologia liberalna

- wczesny rozwój komercyjnych przemysłów medialnych i liberalna teoria prasy

- państwo zapewniło pierwszą infrastrukturę komunikacyjną, powszechna edukację

- wsparcie prasy ze strony klasy politycznej

- usługi pocztowe

- przyznanie prawa dziennikarzom prawo do ochrony poufności źródeł)

RÓŻNICE

USA

• tradycja prawna Pierwszej poprawki- pierwszeństwo w hierarchii prawnej

• Regulacje dotyczące koncentracji własności (39%) mediów i koncesji na nadawania (FCC)

• Niepaństwowy system telefoniczny i telegraficzny

• Komercyjny system mediów elektronicznych

• Słaby system mediów publicznych

WIELKA BRYTANIA

• wpływ konserwatywnego etatyzmu i silnych ruchów robotniczych - modyfikacja tradycji liberalnej

• wolność prasy jako ważny element tradycji kulturowej, ale nie nadrzędna zasada prawna(brak konstytucji)

• D-notice system - zapobiega publikacji informacji zagrażających bezpieczeństwu wewnętrznemu

MEDIA ELEKTRONICZNE

• WB: silny system usług nadawcy publicznego

• Kanada i Irlandia : wpływ obaw przed silniejszym sąsiadem jako czynnik sprzyjający aktywności państwa w sferze mediów

• Kanada: komercyjno-publiczny charakter, regulacje prawne, (tajemnica państwowa, zniesławienie)

• Irlandia: tradycja liberalizmu połączona z oficjalną ideologią narodową (ważna rola mediów publicznych)

MODEL DEMOKRATYCZNEGO-KORPORACJONIZMU

(północno-środkowo europejski)

Przykłady:

• Szwecja, Finlandia, Norwegia, Holandia, Belgia, Niemcy, Szwajcaria, Austria

• Historia częstych i intensywnych kontrastów społecznych( w tym konfliktów)

• Duża różnorodność językowa

• Wymiana doświadczeń i wpływ modeli kulturalnych i politycznych

• „Małe państwa” - kompromis, podział władzy pomiędzy grupy społeczne, silne państwo opiekuńcze

CECHY WSPÓLNE

• wysoki poziom paralelizmu politycznego współwystępujący z rozwinięta prasa masową

• wysoki poziom paralelizmu politycznego współwystępujący z silna profesjonalizacja zawodu dziennikarza

• władza państwowa podlegająca silnym ograniczeniom ( wolność prasy) przy jednoczesnym rozwoju państwa opiekuńczego(zaangażowanie w sferę mediów)

KRYTERIUM I : ROZWÓJ PRASY MASOWEJ

ROZWÓJ PRASY DRUKOWANEJ

• państwa europy północnej oraz WB - pionierami wolności prasy

• wzrost liczebności piśmiennej klasy średniej

• gospodarka rynkowa lub konflikty polityczne i religijne jako czynniki wpływające na rozwój prasy

WOLNOŚC PRASY

• Szwecja: zasady reklamy i wolności prasy (konstytucja) 1766

• Norwegia: 1814

• Holandia: 1815

• Belgia 1831

• Austria: 1867

• Niemcy : 1874 Cesarskie Prawo Prasowe - zniesienie cenzury, rozwój gazet ogólnokrajowych

PIERWSZE GAZETY

• aglomeracje miejskie

• zapotrzebowanie na informacje handlowe i polityczne

• czynniki społeczne: wczesny rozwój powszechnej piśmiennictwa

• reformacja protestancka, akcje oświatowe

• początki industrializacji i rozwój instytucji rynkowych - prasa masowa

• rozwój prasy - etapy podobne jak w krajach modelu liberalnego

• „lokalny patriotyzm” - zapotrzebowanie na prasę lokalną, zaangażowanie w życie wspólnot lokalnych

• Konflikty religijne towarzyszące reformacji protestanckiej

• Spory polityczne

ROLA WCZESNJE PRASY

• instytucja rynkowa, narzędzie wykorzystywane w konfliktach politycznych, źródło informacji dla kupców, środek kształcenia i mobilizacji opinii publicznej

• działalność propagandowa: protestantyzm - media jako narzędzia wspierania religijnego, społecznego i politycznego

• oświecenie: debata i myślenie krytyczne

• silny podział na odrębne społeczności kulturalne i polityczne (pluralizm sfragmentaryzowany) - instytucje medialne odzwierciedlały tę różnorodność

• tradycja ideologicznie pluralistycznej, mocno stronniczej prasy

ROZWÓJ PRASY

• Holandia: początek XXw. Do lat 60 - subkultury

• Własne media, wysoki poziom czytelnictwa, centralna rola prasy w życiu społecznym

• Stronniczość polityczna prasy

• Rozwój komercyjnych gazet o tematyce ogólnej

• Różnice pomiędzy poszczególnymi krajami

KRYTERIUM : ROLA PAŃSTWA

ROLA PAŃSTWA

• Idea państwa opiekuńczego a liberalizm

• Wysokie wydatki publiczne, aktywna interwencja państwa w życie gospodarcze i społeczne, aktywna polityka przemysłowa

• Odpowiedzialność państwa za zapewnienie warunków sprzyjających pełnemu uczestnictwu wszystkich obywateli i grup w życiu społecznym

TYPY KORPORACJONIZMU

• korporacjonizm społeczny ( Austria , Norwegia, Dania)- silne państwo opiekuńcze, wpływ partii socjaldemokratycznych

• korporacjonizm liberalny ( Szwajcaria, Belgia, Holandia, Niemcy) - dominacja partii burżuazyjnych, orientacja rynkowa

ELEMENTY WSPÓLNE

• kompromisy zawierane ponad podziałami klasowymi i społecznymi

PAŃSTWO A MEDIA

- odpowiedzialność państwa za media

• gwarancje prawne, formalne i rzeczywiste poszanowanie wolności słowa i wolności prasy

• zapewnienie prawa dziennikarzom do zdobywania i rozpowszechniania informacji

• służba demokracji i obywatelom

• stworzenie i utrzymanie systemu medialnego reprezentującego wiele grup społecznych

ROLA MEDIÓW

• prywatne przedsiębiorstwa komercyjne

• media jako instytucja społeczna, którą w dużym stopniu odpowiada państwo

• system subsydiów dla prasy ( poza Szwajcaria i Niemcami)

• surowsze niż w modelu liberalnym regulacje prawne

• wolne publiczne media elektroniczne

SUBSYDIA DLA PRASY

• nie występuje w Szwajcarii i Niemczech

• subsydia bezpośrednie

• subsydia niebezpośrednie - ulgi podatkowe, obniżanie stawki opłat pocztowych lub telekomunikacyjnych

• lata 60 XXw. - zagrożenia dla pluralizmu prasy, koncentracja na rynku prasowym, osłabienie gazet o powiązaniu politycznym

• prasa jako forum debaty pomiędzy różnymi grupami społecznymi

ZNACZENIE SUBSYDIÓW

- wsparcie finansowe dla gazet `słabszych ekonomicznie” lub o „szczególnym charakterze” - reprezentujących partie polityczne lub grupy społeczne

- wsparcie dla gazet lokalnych

- wysoki poziom czytelnictwa

POZIOM REGULACJI MEDIÓW

• prawna ochrona wolności mediów

• wysoki zakres regulacji w zakresie zawartości, Niemcy, Austria, Holandia: zakaz propagandy rasistowskiej

• Norwegia: zakaz reklamy sprzeczny z fundamentalną zasadą równości płci

• Szwecja: zakaz reklamy skierowanej do dzieci

REGULACJE DOTYCZĄCE TREŚCI PŁATNYCH

- ograniczenia dotyczące łącznej liczby reklam, częstotliwości przeznaczonych na reklamę, łączenia reklamy z merytoryczną zawartością programu

- płatne ogłoszenia polityczne zakazane lub ściśle określone

- regulacje dotyczące kampanii wyborczych

- bezpłatny czas antenowy na audycje wyborcze

- prawo do sprostowania

INTERWENCJA PAŃSTWA

• prasa drukowana: modyfikacja mechanizmów rynkowych

• media elektroniczne : kontrola państwa w interesie publicznym

• późny rozwój komercyjnych mediów elektronicznych

• media publiczne - maja wysokie dofinansowanie

• idea służby publicznej

ZARZĄDZANIE PUBLICZNYMI MEDIAMI ELEKTRONICZNYMI

- model obywatelski

- model profesjonalny

- model parlamentarny

HOLANDIA

• system reprezentujący zorganizowane grupy społeczne (podział czasu antenowego wg kryteriów politycznych a później wg liczby członków)

• pluralizm zewnętrzny - odrębne spółki nadawcze

• 1967 - Holenderska Fundacja Radiowa - Telewizyjna produkcja audycji sportowych i informacyjnych

• 1976 - nowe przepisy - tworzenie bardziej neutralnych organizacji medialnych

NIEMCY

• kluczowa rola partii politycznych - wpływa na proces regulacyjny publicznych mediów elektronicznych

• system mediów uczestniczących w procesie politycznym

• kontrola mediów na poziomie poszczególnych landów

- pluralizm zewnętrzny - rady niezależne od państwa

- przedstawiciele partii wg zasady proporcjonalnej reprezentacji

• rola Federalnego Trybunału konstytucyjnego

AUSTRIA

• zasada reprezentacji politycznej

• Rada Dyrektorów kieruje bankeim i proporcjonalna reprezentacja partii politycznych

BELGIA

• początkowo pluralizm zewnętrzny

• po II wojnie światowej system unitarny

• później pluralizm wewnętrzny

SZWECJA

• model obywatelsko korporacyjny

• udziały szwedzkiej korporacji Radiowo - Telewizyjnej 60% podzielone miedzy „ruchy popularne” czyli związki zawodowe, organizacje konsumenckie, kościoły, zas 40% pomiędzy przedstawicielami prasy i przedsiębiorców

• media elektroniczne odpowiedzialne

KRYTERIUM : PROFESJONALIZACJA DZIENNIKARZY

- wczesny i intensywny rozwój profesjonalizmu dziennikarzy

- wysokie wskaźniki czytelnictwa - kumulacja zasobów gospodarczych przez organizacje medialne

- zatrudnienie na pełny etacie i zarobki

- Norwegia: pierwszy związek dziennikarzy

ZWIAZKI ZAWODOWE DZIENNIKARZY

- Holandia 1894

- Niemcy 1895

- Szwecja: 1874 Klub Publicystów etyki, 1901 zawodowy związek dziennikarzy

- Finlandia: 1912

- wysoka liczba członków (50-60%)

- dziś bez podziałów religijnych i partyjnych

- aktywny udział w debacie dot. Etyki zawodowej i wolności prasy

SYSTEMY SAMOREGULACJI

• silne, sformalizowane rady prasowe tworzone przez związki zawodowe dziennikarzy i stowarzyszenia wydawców

SZWEDZKA RADA PRASOWA

- kompetencje nakładania grzywien na gazety

- może zobowiązać gazety do publikowania swych decyzji

- na czele sędzia, przedstawiciele mediów

- urząd rzecznika prasowego - pomaga w rozstrzyganiu skarg i przygotowaniu protokołów w przypadków skarg

NORWESKA RADA PRASOWA

- rzesza przedstawicieli opinii publicznej

- pomoc przy opracowywaniu skargi

- brak sankcji prawnych

- decyzje publikowane w magazynie Związku zawodowego dziennikarzy

EDUKACJA ZAWODOWA DZIENNIKARZY

• lata 20 (Finlandia) 30(Szwecja) 50(Norwegia) 60 (Holandia)

• uniwersyteckie kursy

AUTONOMIA DZIENNIKARSKA

- poziom akceptacji dla nacisków ze strony kierownictwa wyższego szczebla i wydawców

- mniejsza hierarchia organizacyjna

- samodzielna praca dziennikarzy

- statusy wydawnicze

SYSTEMY MEDIALNE EUROPY ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ

• miejsce i rola mediów w procesach demokratyzacyjnych

• media w okresie transformacji politycznej

• zasada wolności słowa i wolność mediów jako jedne z elementów demokracji

• Polska, Ukraina, Bośnia - Hercegowina, Urugwaj, Indie, Uzbekistan, Indonezja, Jordania, Uganda, Chiny

• Etap reform medialnych: wstępny, podstawowy, wtórny i dojrzałości

REFORMY MEIÓW A FAZY DEMOKRACJI

- faza przygotowawcza - etap wstępny

- przejście do demokracji - etap podstawowy

- konsolidacja demokracji - etap wtórny

- dojrzała demokracja - etap dojrzałości mediów

ETAP WSTĘPNY REFORM MEDIÓW

- rządzące elity polityczne uważają media za ważny element kształtujący opinie publiczną

- polityka odpowiadająca ekonomicznym, społecznym i politycznym celom

- liberalizacja

- osłabienie cenzury

- rola mediów: świadek przeobrażeń, potwierdzenie i legitymizowanie zainaugurowanych przemian

• Hiszpania 1966 - częściowa wolność słowa, ale nie mediów, liberalizacja prasy drukowanej

• Polska lata 80 - ustawa prawo prasowe (1984) liberalizacja stosunków politycznych (1986)

PODSTAWOWY ETAP REFORM

- brak stabilizacji, wysoki stopień niepewności politycznej, brak klarownych uregulowań prawnych

- pozycja sił politycznych dotychczas pozostających w opozycji

- rola elit politycznych

- zniesienie cenzury, uwolnienie mediów spod kontroli państwa, budowa pluralistycznego i rynkowego systemu medialnego

- zmiany instytucjonalno prawne i społeczne

• Hiszpania 1975r. media jako źródło informacji o zmianach politycznych, kanał komunikacyjny dla nowych ruchów i organizacji pol i związków zawodowych

• 1977r - liberalizacja informacji radiowych

• 1980 - statut o radiu i TV

• „papierowy parlament” - rola prasy drukowanej

ETAP WTÓRNY REFORM MEDIÓW

- usuniecie instytucji starego reżimu i akceptacja pluralizmu politycznego

- wykształcenie cech i mechanizmów rynkowych regulujących funkcjonowanie mediów

- stabilizacja podmiotów medialnych

- konsolidacja rynku medialnego

- nowe inwestycje, dywersyfikacja, koncentracja w sferze mediów

ETAP DOJRZAŁOŚCI MEDIÓW

- na poziomie instytucjonalnym i społecznym - stabilna i dojrzała demokracja

- profesjonalne elity polityczne

- społeczeństwo obywatelskie

- rola mediów:

• wprowadzanie i utrzymywanie współzawodnictwa w partycypacji

• wspieranie społecznych celów demokracji

• forum debaty publicznej

MEDIA I DEMOKRACJA 4 UJĘCIA

• the media supermiast position - przeważająca pozycja mediów( media tworzą demokrację)

• the democracy-supermist position - przeważająca pozycja demokracji ( demokratyczne reformy determinują wolność i rzetelność mediów)

• wolność mediów jako element demokracji

• brak relacji pomiędzy wolnością mediów a demokracją

UPADEK KOMUNIZMU W EUROPIE ŚRODKOWO WSCHODNIEJ

- Samuel Huntington - 3 fale demokratyzacji

-1828-1927

-1943-1962

-1974 - dziś ( Hiszpania, Portugalia, Grecja, Ameryka Łacińska, Europa Środkowo- wschodnia)

- trzecia fala - rewolucja mediów audiowizualnych, nowoczesne technologie, przyspieszenie i umiędzynarodowienie przepływu informacji

- efekt dominatu? - pobudzenie zmian w kolejnych krajach (rola mediów)

ROLA MEDIÓW

• alternatywne źródła informacji ( radio Wolna Europa, Głos Ameryki)

• połączenia satelitarne

• media jako środek zderzeń i katalizatorów wydarzeń

• wyolbrzymienie roli mediów (gwarant demokracji i jedna z form jej przejawiania się)

WYZWANIA:

• reżim komunistyczny: państwo ( partia rządząca) właścicielem mediów(kontrola, cenzura, indoktrynacja, propaganda, monopol na informacje)

• uwolnienie się spod władzy i kontroli instytucji politycznych

• zbudowanie konkurencyjnego systemu medialnego, będącego w stanie sprostać wymaganiom gospodarki rynkowej

• prasa drukowana: sprawne przekształcenie rynku i szybka adaptacja do nowych warunków

• radio i telewizja: niechęć do pozbycia się kontroli przez elity polityczne

• kwestia potrzebnego kapitału do włożenia i utrzymania organizacji medialnej

• zastąpienie modelu etatystycznego modelem dualnym.

AUTONOMIZACJA MEDIÓW

- stan w którym środki przekazu są strukturalnie niezależne od ograniczających je więzi ekonomicznych, politycznych, solidarnościowych i kulturowych

- media nie są dodatkiem do klas, partii , regionów, grup religijnych

- zjawisko niezbędne na drodze do demokracji i w fazie konsolidacji demokracji

WYMIARY AUONOMIZACJI

- polityczny - media staja się niezależne dzięki podziałowi władzy w drodze upadku systemu totalitarnego lub autorytarnego

- ekonomiczny - media zrywają więzi ekonomiczne i zależności od instytucji władzy politycznej

- społeczny - media stają się niezależne od swojej publiczności

- technologiczny - media adaptują nowe technologie

- profesjonalny - oddzielenie faktu od opinii, informacji od komentarza

POLITYZACJA MEDIÓW

• deficyt demokratycznych wartości

• niedorozwój społeczeństwa obywatelskiego

• kontrola mediów publicznych przez elity polityczne

• orientacja strategiczna partii politycznych na instytucje państwowe - kolonizacja administracji publicznej przez rządzące ugrupowanie

• partie polityczne jako podstawowe podmioty rywalizacji wyborczej

ELEMENTY KSZTAŁTOWANIA SIĘ RYNKU EDIALNEGO PO UPADKU KOMUNIZMU

I ETAP

- Czechosłowacja - ustawa nr 468/1991 o radiofonii i telewizji z 1991r.

- Rumunia - ustawa nr 48 o radiofonii i telewizji z 1992r.

- Polska - ustawa o radiofonii i telewizji z 1992r

II ETAP

- Bułgaria - ustawa z 1995r

- Węgry - ustawa z 1995r.

SYSTEM MEDIALNY CZECH

• rozpad Czechosłowacji - przyjęcie ustawy o telewizji publicznej

• nowe prawo audiowizualne nie zawierało ograniczeń nabywania udziałów w stacjach radiowych i telewizyjnych przez inwestorów zagranicznych

• słaba siec tytułów prasy lokalnej (inwestycje niemieckich inwestorów)

• przekształcenia gospodarcze, polityczne i społeczne

• rozpad federacji i podział mediów między dwa państwa

• tzw. Małe państwo

• wysoki wskaźnik czytelnictwa prasy

• komercjalizacja środków przekazu i ich rosnąca specjalizacja

• upolitycznienie publicznych mediów elektronicznych

CZECHY - FAZY TRANSFORMACJI MEDIÓW

1. faza pierwsza: 1989-1990: uchylenie cenzury, okres entuzjazmu, szybki rozwój prasy

2. faza druga: 1991-1992: przygotowanie i uchwalenie federalnej ustawy medialnej, federalne instytucje regulujące, pierwsze koncesji

3. faza trzecia : 1993r.uzyskanie licencji przez TV Nova (pierwsza prywatna stacja telewizyjna 1994) koniec monopolu mediów publicznych

4. faza czwarta: 1994-1995 nowelizacja ustawy o mediach (parlamentarny model zarządzania mediami, większa swoboda stacji kablowych, ograniczenie władzy instytucji regulujących

5. faza piata: 1995-1997: wewnętrzne reformy mediów publicznych, kwestie własności, kwestie ochrony najmłodszych widzów

6. faza szósta: 1998-2000 konflikty wokół mediów publicznych i TV NOVA (upolitycznienie i własność)

7. faza siódma: 2001 strajk dziennikarzy i masowe demonstracje przeciwko upolitycznieniu mediów

CZECHY : PRASA

- 28 marca 1990 nowelizacja ustawy prasowej z 1966 ( zakaz cenzury, prywatna własność, inwestycje zagraniczne)

- boom prasowy - z 1100 do 2500 tytułów w ciągu roku

- 1991 22% - podatek na wszystkie gazety

- profilowanie tytułów prasowych

- 1994 - połowa tytułów niezależnych należała do wydawnictw zagranicznych ( głównie niemieckich i austriackich)

- 2000 - nowa ustawa prasowa - zasady rejestracji tytułów prasowych w Ministerstwie kultury oraz liczne tytuły regulujące dotyczące prawa do odpowiedzi

- Czeska Rada Radiofonii i Telewizji - nadzorowanie mediów prywatnych, niezależnośc od rządu, ale zależna od parlamentu

- finansowanie telewizji publicznej i abonament, własna działalność produkcyjna, ograniczone wpływy z reklamy

- koncesja dla telewizji prywatnej (eksperci brytyjscy) kontrowersje wokół TV NOVA

SYSTEM MEDIALNY SŁOWACJI :

ETAPY TRANSFORMACJI MEDIÓW

• etap I : federacja 1989-1993

• etap II ustanowienie Republiki Słowackiej 1993-1998

PRASA DRUKOWANA

- zniesienie koncesji - wzrost liczby gazet, ale często krótki okres wydawania

- geograficzne scentralizowany kapitał

- niewystarczająco rozwinięty system dzienników regionalnych

- spadek nakładów zarówno prasy codziennej i magazynów

- system dualny od 1991r.

- obecność Czeskiej komercyjnej stacji TV NOVA

- Słowacka stacja VTN ( 1997)

- komercyjna stacja Markiza 1997r.

- sieci kablowe

- lata 90. silne upolitycznienie mediów publicznych

SYSTEM MEDIALNY WĘGIER

• liberalizacja rynku prasowego 1989-1990

• przejście od treści politycznych do rozrywkowych

• silna pozycja starych tytułów prasowych (prywatyzacja, kapitał zagraniczny, Niemcy, Szwajcaria, WB)

• silna pozycja dzienników regionalnych oraz duży stopień koncentracji własności na rynku prasy regionalnej ( 19090 tytułów - 3 niemieckich wydawców)

• lata 80. zaprzestanie zagłuszania radia Wolna Europa, dwie muzyczne stacje komercyjne, anteny satelitarne

• 1989r. moratorium dotyczące częstotliwości - zakaz przyznawania częstotliwości od czasu właściwej regulacji tego sektora ( do 1995r brak regulacji - spory polityczne)

• 1995r. ustawa o radiofonii i telewizji - model dualny

WEGRY : MODEL DUALNY

- media publiczne: telewizja węgierska, węgierskie radio, Telewizja Danube

- KRRITV - nadzór nad mediami prywatnymi, członkowie delegowani przez partie zasiadające w parlamencie, nadawanie koncesji, rozpatrywanie skarg.

- fundusz na rzecz mediów elektronicznych - redystrybucja części dochodu mediów komercyjnych, wsparcie mediów publicznych i nadawców non-profit

WĘGRY - WOJNA O MEDIA

• 1990r: seria zdarzeń po wyborze pierwszego demokratycznego rządu (koalicje prawicowo -konserwatywne)

• Spór miedzy partiami różnych opcji

• Tworzenie wydawnictw i gazet przez rząd

• 1994r. wybory wygrywa koalicja lewicowo-liberalna

• - 1998 nowa koalicja prawicowo-konserwatywna

• Ideologiczna debata (państwo -media)

• Przenikanie

- długa tradycja zaangażowania politycznego

- dziennikarstwo historycznie kojarzone z literatury

- wysoki poziom wykształcenia zawodowego, poczucie misji

SYSTEM MEDIALNY JAPONII

• społeczeństwo informacyjne

- 1963 - Tadaoo Umesamo

- 1968 - Kenichi Koyama

- 1972r Y. Masudo - kompleksowy plan przekształcenia wszystkich sfer życia społecznego w kontekście rozwoju sektora informacji i telekomunikacji

• Europa : pojęcie dotarło w 1978r (Simon Nora i Alain Minc - raport dla prezydenta Francji)

• USA: lata 80

PLAN MASUDY

- 4 okresy ( od 1945 do 2000r) - fazy komputeryzacji od wielkiej nauki przez zarządzanie informacją społeczną aż po działania jednostkowe

- Cele: od obrony rozwoju i badania kosmosu przez produkt narodowy brutto; dobrobyt społeczny aż po zadowolenie jednostek

KULTUROWE UWARUNKOWANIA ROZWOJU JAPOŃSKICH MEDIÓW

• dziesięć korzeni masu komi : położenie geograficzne, homogeniczność społeczeństwa, harmonia miedzy jednostką a społeczeństwem, przemoc, seksizm, urbanizacja, centralizacja i koncentracja własności, lojalność, edukacja i sport.

RAMY PRAWNE:

- 1869 - przepisy o druku i wydawaniu prasy ( wykaz tematów, których nie wolno było poruszać w gazetach, zakaz zamieszczania niestosownych komentarzy dotyczących rządu, spraw wojskowych) kontrola prasy przez państwo

- 1889 - konstytucja: wolność słowa i publikacji w granicach prawa

- 1909r. - prawo prasowe

• zakazy, restrykcje, wymagania dotyczące rozpoczęcia wydawania gazety, regulacje dotyczące sprostowań, sankcje

- lata 30. 40. media jako narzędzie propagandy

- 1945 - unieważnienie prawa prasowego z 909r przez amerykańskie władze okupacyjne

- 1946r. konstytucja Japonii (art.21) - wolność słowa, zrzeszania się, wypowiedzi, brak cenzury

• czynniki ograniczające wolność słowa:

- ochrona dobrego mienia

- ochrona prywatności

- cenzura obyczajowa

- ochrona danych osobowych

REGULACJE DOTYCZĄCE RADIA I TELEWIZJI

• ustawa o falach radiowych (1950)

• ustawa o nadawaniu

- telewizja publiczna (NHK) oraz sieci telewizji prywatnych

- zasada bezstronności politycznej

- standardy programowe

• 1989 - zasada dotycząca licencji( 4stacje TV w każdym regionie)

• 2001 - Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Telekomunikacji

STRUKTURA WŁASNOŚCIOWA I PROCESY KONCENTRACJI

- dominacja prywatnej własności mediów

- wysoki stopień koncentracji

- przedsiębiorstwa prasowe - kontrola nad poszczególnymi stacjami

- konglomeraty: firma - matka (gazeta codzienna) oraz liczne mniejsze przedsiębiorstwa zależne od niej i od siebie nawzajem, udziały własnościowe, wymiana personelu oraz treści propagandowych

LOKALNE STACJE TELEWIZYJNE

• powiązane z koncernami prasowymi

• 90% treści programowych emitowanych przez stacje lokalne pochodzi z centralnych stacji tokijskich

• Kapitał zagraniczny

- ustawa o falach radiowych - zakaz przydzielania koncesji na zakładanie stacji radiowych cudzoziemcom

- przedsiębiorstwo nie może posiadać pakietu kontrolnego akcji stacji telewizyjnych ( powyżej 20%) ani radiowej (33,3%)

- niepowodzenie R. Murdocha (próba przejęcia stacji)

AGENCJE INFORMACYJNE

• 1890 - pierwsze japońskie agencje prasowe

• 1913 - Kokusai ( sprawy międzynarodowe) - agencja założona dzięki pomocy amerykańskiej agencji Associated Press

• Połączenie Kokusai z Toho - powstanie Japońskiej Federacji Prasy

PRASA DRUKOWANA I DZIENNIKI

• początki lata 60.

• Okres modernizacji i westernizacji Japonii lata 80. i 90 XIXw. prasa jako trybuna wystąpień publicznych, rola opiniotwórcza

• Komercjalizacja prasy, odcięcie się od polityki

• Prasa upolityczniona(Tokio)

• 1931 - wybuch wojny japońsko-chińskiej - prasa jako element systemu mobilizacji

• Podział prasy (krajowe, regionalne, prefekturalne)

• Odrodzenie rynku prasowego w latach 50. XXw.

• Dziś „ wielka trójka” Yomiuri Shinbun, Asahi Shinbun, Mainichi Shinbun

• Dystrybucja: 90% egzemplarzy gazet dostarczane jest do domu

• Regionalne oddziały gazet ogólnokrajowych

• Nowe technologie

CZASOPISMA

- Japonia jako jeden z największych rynków wydawniczych czasopism

- pierwszy magazyn 1867r.

- masowy rozwój czasopism 1912-1926

- dyskusje polityczno-społeczne

- ograniczenia podczas wojny - kontrola ze strony państwa

- dziś rola opiniotwórcza, forum kontrowersyjnych wypowiedzi

MEDIA ELEKTRONICZNE: TV

- początki 3 stacje radiowe ( w Tokio, Nagoi i Osace) połączone w 1926r w Japońskie Stowarzyszenie Nadawcze

- ustawa o nadawaniu 1950r - system dualny, telewizja publiczna utrzymywana wyłącznie z abonamentu

- 1953r - początki nadawcze TV publicznej (NHK) i prywatnej (NTV)

- lata 50. - powstanie wielkich sieci telewizyjnych

RADIO

- przed wojna dynamiczny rozwój

- wprowadzenie kablowej telewizji - spadek zainteresowana radiem

INTERNET

- początki komercyjnego Internetu 1993r. - Ministerstwo poczty i Telekomunikacji przyznało zagranicznym firmom dwie pierwsze licencje internetowe

- opóźnienia w stosunku do USA i Korei Południowej

- 2003r. - opłaty za korzystanie z łącz DSL - jedne z najniższych na świecie

- dostęp do łączy szerokopasmowych

- korzystanie z Internetu przez telefon komórkowy.

1

---