Ksi臋gi Deuterokanoniczne
Spotka艂em si臋 z nast臋puj膮cym argumentem za odrzuceniem ksi膮g deutrokanonicznych ST: "Spraw臋 rozstrzyga sam Pan Jezus, gdy m贸wi: "Oto dlatego Ja posy艂am do was prorok贸w i m臋drc贸w, i uczonych w Pi艣mie, a z nich niekt贸rych b臋dziecie zabija膰 i krzy偶owa膰, innych znowu b臋dziecie biczowa膰 w waszych synagogach i przep臋dza膰 z miasta do miasta, aby obci膮偶a艂a was ca艂a sprawiedliwa krew przelana na ziemi - od krwi sprawiedliwego Abla a偶 do krwi Zachariasza, syna Barachiaszowego, kt贸rego zabili艣cie mi臋dzy 艣wi膮tyni膮 a o艂tarzem" - Mat. 23:34-36. Morderstwo dokonane na Ablu opisane jest w 1 Moj偶eszowej 4:6-8, a 艣mier膰 Zachariasza - w 2 Ksi臋dze Kronik 24:20-21, kt贸ra jest ostatni膮 ksi臋g膮 kanonu hebrajskiego. Jezus nie m贸wi nic np. o Machabeuszach." Czy ten argument ma warto艣膰 merytoryczn膮, czy jest to jaka艣 pu艂apka?
Musz臋 przyzna膰, 偶e to bardzo brawurowa pr贸ba egzegezy Mat 23:34-36. Jednak nie za bardzo rozumiem jakim cudem autor tego argumentu doszed艂 do wniosku i偶 ta w艂a艣nie wypowied藕 Jezusa ma cokolwiek wsp贸lnego z kanonem biblijnym. Mo偶e zacznijmy od pocz膮tku : Za czas贸w Jezusa istnia艂y dwa kanony: zawieraj膮cy 39 ksi膮g kanon palesty艅ski oraz licz膮cy 47 ksi膮g kanon aleksandryjski. Ten drugi to tzw. Septuaginta (od liczby siedemdziesi膮t - istnia艂a legenda 偶ydowska m贸wi膮ca i偶 w jedn膮 noc siedemdziesi臋ciu 呕yd贸w dokona艂o jego t艂umaczenia na grecki). Nie jest prawd膮, i偶 wszystkie ksi臋gi deuterokanoniczne zosta艂y napisane (podobnie jak Nowy Testament) po grecku. Przeciwnie, wykopaliska, ekspertyzy filologiczne i zapiski 艣w. Hieronima (notabene prywatnie nie uznaj膮cego tych ksi膮g!) 艣wiadcz膮 i偶 tylko 2Mch i Mdr zosta艂y napisane po grecku. Najwa偶niejsze jest jednak to, 偶e na oko艂o 350 miejsc w Nowym Testamencie, w kt贸rym jest cytowany Stary Testament, w ok.300 miejscach jest to cytat oparty na Septuagincie, a nie na tek艣cie hebrajskim.
Kanon 偶ydowski (nie zawieraj膮cy ksi膮g deuterokanonicznych) zosta艂 uchwalony przez 呕yd贸w po zburzeniu Jerozolimy, a wi臋c grubo po Chrystusie. 呕ydzi przyj臋li w臋偶szy kanon, odrzucaj膮c ksi臋gi Machabejskie (Machabeusze zawarli sojusz z Rzymem, czego faryzeusze nie mogli im darowa膰), Ksi臋gi Tobiasza, Ksi臋gi Judyty, Ksi臋gi M膮dro艣ci, Ksi臋gi Syracydesa. Nie mia艂o to jednak nic wsp贸lnego z chrze艣cijanami - a raczej mia艂o "ujemny" (cz臋艣膰 badaczy twierdzi, 偶e 呕ydzi na soborze w Jamni w roku 90 n.e. w艂a艣nie dlatego odrzucili Septuagint臋, 偶e zosta艂a ona przyj臋ta przez chrze艣cija艅stwo). Lud Bo偶y rozwija艂 si臋 ju偶 w贸wczas niezale偶nie synagogi i nie musia艂 si臋 kierowa膰 orzeczeniami odrzucaj膮cych Chrystusa judaist贸w, kt贸rzy zreszt膮 zabrali si臋 za pisanie nowych ksi膮g (Talmud).
Ciekawe, 偶e pe艂ny tekst Septuaginty i pism NT (po grecku) zachowa艂 si臋 na r臋kopisach z IV w. Natomiast najstarszy zachowany pe艂ny tekst Biblii hebrajskiej jest z wieku X. (!) Katolicki kanon Biblii zosta艂 "oficjalnie" zadekretowany w IV w. przez papie偶a Gelazego .Sprawa wyp艂ywa ponownie po ponad 1000 latach przy okazji reformacji, kiedy to Marcin Luter odrzuci艂 ksi臋gi deuterokanoniczne (nawiasem m贸wi膮c, dopiero w XVI wieku pojawi艂o si臋 to okre艣lenie!). Jak zwykle w przypadku wyst膮pienia kontrowersji, niezb臋dne by艂o orzeczenie dogmatyczne. Nast膮pi艂o ono w 1546 roku na Soborze Trydenckim. Co ciekawe, protestanci w swoich pocz膮tkach powzi臋li pr贸b臋 wy艂膮czenia z Biblii niekt贸rych ksi膮g deuterokanonicznych Nowego Testamentu (nie wszyscy wiedz膮 偶e NT te偶 ma ksi臋gi deuterokanoniczne - s膮 to Hbr, Jk, 2P, 2J, 3J, Jud, Ap ). Naszym Braciom Od艂膮czonym szczeg贸lnie "nie le偶a艂" list 艣w. Jakuba (jego tre艣膰 zaprzecza przyj臋tej przez Marcina Lutra zasadzie "tylko wiara"). Na szcz臋艣cie nast膮pi艂o opami臋tanie i ksi臋gi deuterokanoniczne NT wr贸ci艂y do protestanckiego kanonu Biblii. Niekt贸rzy apologetycy protestanccy twierdz膮, i偶 ksi臋gi deuterokanoniczne nie s膮 natchnione, gdy偶 nie s膮 cytowane w Nowym Testamencie. Temu argumentowi zaprzeczaj膮 przynajmniej trzy fakty:
- R贸wnie偶 nie wszystkie ksi臋gi protokanoniczne ST zosta艂y zacytowane. Mimo, i偶 w NT nie znajdziemy cytat贸w z ksi膮g Est, Koh, Ezd, Ne, Ab, Na, So, Rt, Pnp , jednak ich kanoniczno艣ci nikt nie podaje w w膮tpliwo艣膰
- Mimo i偶 Nowy Testament nie cytuje bezpo艣rednio ksi膮g deuterokanonicznych, jednak odnosi si臋 do fragment贸w i zdarze艅 z tych ksi膮g. W艂odzimierz Bednarski podaje gar艣膰 przyk艂ad贸w : 1Kor 10:20 por. Ba 4:7; Mt 24:15, Mk 13:14 por. 1Mch 1:54, 6:7; J 10:22 por. 1Mch 4:59; Hbr 11:35 por. 2Mch 6:18-7:42; 1Tes 4:6 por. Syr 5:3; Jk 1:13 por. Syr 15:11nn.; Ap 15:3 por. Tb 13:7, 11; 1Kor 6:2 por. Mdr 3:8; Ef 6:14, Tes 5:8 por. Mdr 5:18 (por. Mdr 2:12-23); Mt 9:36, Mk 6:34 por. Jdt 11:19; 艁k 21:24 por. 1Mch 3:45, 51; 艁k 24:4 por. 2Mch 3:26; 1Kor 2:9 por. Syr 1:10; Jk 1:19 por. Syr 5:11; Mt 27:43 por. Mdr 2:18nn.; Dz 20:32 por. Mdr 5:5; 艁k 12:19n. por. Syr 11:19; Rz 5:12 por. Mdr 2:24; Mt 12:33 por. Syr 27:6.
- W Nowym Testamencie znajdziemy tak偶e cytaty ksi膮g zgodnie - przez katolicyzm i protestantyzm - nie zaliczonych do kanonu, co wi臋cej - zaginionych (jak Ksi臋ga wojen Pana). Co wi臋cej, 艣w. Pawe艂 cytuje tak偶e ca艂kiem 艣wieckie dzie艂o greckiego poety Menandra (I Kor 15,33).
Jak wida膰, trudno uzna膰 postulowany argument za rozstrzygaj膮cy. My艣l臋, i偶 rozs膮dniejsze b臋dzie odwo艂anie si臋 do pism pierwszych chrze艣cijan, odnosz膮cych si臋 lub cytuj膮cych ksi臋gi deuterokanoniczne ST. Takie odniesienia znajdujemy w najstarszych pismach za W.Bednarskim:
- List do Ko艣cio艂a w Koryncie - Klemens Rzymski (+101)
- Didache (ok.90)
- List Barnaby (ok.130)
- List do Ko艣cio艂a w Filipii - 艢w.Polikarp (ok.110)
- Atenagoras (IIw.) i 艣w.Ireneusz (ur.130-40)
- Klemens Aleks. (ur.150) i Tertulian (ur.155).
Charakterystyczne jest to, 偶e dwa Ko艣cio艂y posiadaj膮ce ci膮g艂o艣膰 od czas贸w Jezusa - prawos艂awny i katolicki - s膮 zgodne co do wa偶no艣ci ksi膮g deuterokanonicznych.