Metoda organizowania środowiska, jako podstawa skutecznych oddziaływań profilaktycznych w lokalnym systemie resocjalizacji
Istota środowiskowego działania polega m.in. na tym, że jego cele, mechanizmy i środki wywodzą się z oceny warunków życia poszczególnych ludzi i zmierzają do ich zmiany.
Aleksander Kamiński wyróżnia wąskie i szerokie rozumienie pojęcia metody środowiskowej:
- wąskie: metodę stosujemy, gdy na użytek głównie pomocy socjalnej uruchamiamy jakąś akcję cykliczną lub stałą; gdy przedmiotem zainteresowania ludzi działania jest jedna grupa społeczna lub wybrane zjawisko; gdy działania i przedsięwzięcia środowiskowe prowadzone są przed jedną grupę ludzi lub jedną instytucję;
- szerokie: całościowe rozumienie środowiska lokalnego, pełną rejestrację jego problemów, kompleksowy i komplementarny system działań, podejmowanie pracy z intencją stałego działania i trwałego usuwania zagrożeń i niepożądanych zjawisk.
Celem zasadniczym metody organizowania środowiska jest wspomaganie rozwoju. Pojęcie to odnosi się zarówno do osób, jak i warunków, w jakich osoby te egzystują. Wtórne cele organizacji środowiska to cele opiekuńcze i kompensacyjne. Celem samym w sobie jest tworzenie wspólnoty. Oznacza to przełamywanie izolacji i osamotnienia, budowanie więzi emocjonalnych, międzyludzkich i sieci znajomości przedmiotowych. Wyeliminowanie obojętności oraz anonimowości.
Warunkiem powodzenia i skuteczności organizowania środowiska jest rozbudzenie sił społecznych. Impulsem staje się istotne zagrożenie lub lider-organizator.
E. Trempała i S. Wawryniuk są autorami modelowych rozwiązań w metodzie organizowania środowiska. Postępowanie organizacyjne:
ETAP I. Rozpoznanie i diagnoza potrzeb, braków, zagrożeń.
ETAP II. Organizowanie zespołu do pracy (podział zadań między zespoły, instytucje; zorganizowanie sprawnego systemu informacji.
ETAP III. Planowanie i koordynacja działań profilaktyczno-resocjalizacyjncyh. Etap systematycznego rejestrowania wszelkich potrzeb środowiska i namysł nad optymalnymi rozwiązaniami.
ETAP IV. Etap wtórnego pobudzania (etap inspiracji i umacniania zespołu); weryfikacja zespołu i jego możliwości.
ETAP V. Systematyczne ulepszanie i poprawianie warunków życia w najszerszym rozumieniu. 1) Wyeliminowanie uciążliwości, 2) Konkretna działalność prof. i res., 3) Zorganizowanie mieszkańców wokół wspólnych działań.
ETAP VI. Kontrola i doskonalenie.
LOKALNY SYSTEM RESOCJALIZACJI
Wdrażanie działań profilaktycznych może być najbardziej efektywne na poziomie gminy. Znajduje się ona bowiem „pomiędzy” nieformalnych więziami społecznymi miasta a społecznie bliskim, ale ubogim w środki finansowe i kadrowe.
Wąskospecjalistyczne placówki próbujące rozwiązać problemy społeczne, jak: narkomania, alkoholizm etc., ustępuje podejściu interdyscyplinarnemu, ekologicznemu. W podejściu tym człowiek jest uwikłany w sieć powiązań i zależności, tkwiący w otoczeniu innych ludzi oraz instytucji.
Badania interakcji jednostka-środowisko wskazują, że zachowanie jednostki nie może być zrozumiałe w izolacji od warunków środowiskowych, w których zachodzi.
Grupa badaczy zaproponowała 4 modele, ujmujące wzajemne wpływy rodzin i szerszego środowiska lokalnego:
- model ryzyka
- model protekcyjny
- model potencjalny
- model synergetyczny.
Znaczenie najbliższego środowiska społecznego dla rozwoju jednostek oraz jego roli w minimalizowaniu szkód mogących inicjować zachowania ryzykowne; zapobieganie powstawania zachowań ryzykownych, czy to poprzez tworzenie odpowiednich warunków do harmonijnego rozwoju, czy to do usprawnienia tych elementów środowiska, które mają wpływ na życie jednostki.
Profilaktyka jako:
- aktywny proces tworzenia warunków, które wspierają dobre samopoczucie ludzi
- celowe działania przeznaczone do wspierania osobistego rozwoju jednostek oraz usprawnienia tych aspektów środowiska społecznego, które odgrywają istotną rolę w ograniczaniu zjawiska używania środków odurzających.
Lokalny System Resocjalizacji: zespół działań (metod i form) organizowanych przez odpowiednie instytucje, których celem jest oddziaływanie profilaktyczno-resocjalizacyjne skierowane na jednostki źle przystosowane do środowiska społecznego, jak również zespół norm i sposobów działania regulujących funkcjonowanie społeczności lokalnej jako całości. Naczelną ideą jest takie ukształtowanie tych elementów i związków, aby tworzyły one harmonijnie działającą całość o charakterze dynamicznym.
Programy profilaktyczne o charakterze aktywizowania środowiska lokalnego opierają się na założeniu, iż każde dysfunkcjonalne zachowanie ma swój społeczny kontekst, tym samy stanowiąc element funkcjonowania lokalnej społeczności.
1