Metoda organizowania środowiska

1. Narodziny metody

Pedagogika społeczna nie poprzestała na studium indywidualnego losu człowieka, bo jednostka zawsze jest uczestnikiem szerszej grupy społecznej i owocem instytucjonalnego i społecznego otaczania. Stadium indywidualnego przypadku jest tylko pierwszym krokiem w dziele naprawiania rzeczywistości i stanowi przede wszystkim etap rozpoznania.

Istota środowiskowego działania polega m.in. na tym, że jego cele. Mechanizmy i środki wywodzą się z oceny warunków życia poszczególnych ludzi i zmierzają do zmiany lub melioracji tychże właśnie indywidualnych warunków życia. Przedmiotem manipulacji i działalności naprawczej są jednak szerokie i liczne zespoły czynników środowiska w sensie terytorialnym i długotrwałe obserwacje oraz oddziaływanie i wzajemne koordynowanie. Jest to wiec metoda, która w zespole metod społecznego oddziaływania i pracy socjalnej można obdarzyć mianem metody strategicznej.

Aleksander Kawiński wyróżnia wąskie i szerokie rozumienie pojęcia metody środowiskowej:

1. Wąskie- gdy na użytek pomocy socjalnej uruchamiamy jakąś akcję cykliczną lub stałą; gdy przedmiotem zainteresowania lub działania jest jedna grupa społeczna lub wybrane zjawisko; gdy działania i przedsięwzięcia środowiskowe prowadzone są przez jedną grupę lub jedną instytucję (działania z punktu widzenia doraźnych potrzeb i rozwiązań, nie usuwają problemu w sposób trwały lub rozwiązują tylko część problemu); np. praca drużyny harcerskiej lub zespołu charytatywnego działającego przy parafii;

2. Szerokie- całościowe rozumienie środowiska lokalnego, pełna rejestracja jego problemów, kompleksowy i komplementarny system działań, podejmowanie pracy z intencją stałego działania i trwałego usuwania zagrożeń i niepożądanych zjawisk; dominacja pozytywnego sensu działalności społecznej (rozwój ku celom pożądanym, idealnym) nad negatywnym sensem aktywności społ. (ratownictwo i usuwanie zagrożeń).

1. Kontekst etyczny metody.

Pedagogika społeczna musi przyjmować szeroki, rozwojowy, optymistyczny sens pracy środowiskowej i metodę tej pracy rozumieć jako kierowanie świata bez zła i zagrożeń. Wiara, że taki świat może istnieć nie służy utopii i nierealnym marzeniom lecz charakteryzuje osobowość społecznego pracownika. Należy więc jednoznacznie stwierdzić, że pedagogika społeczna nie odrzucając pierwszego, wąsko- socjalnego znaczenia metody środowiskowej, uważa za skuteczniejsze, wartościowsze i bardziej użyteczne- szerokie znaczenie metody organizowania środowiska.

1. Cele metody środowiskowej.

Celem zasadniczym organizowania środowiska jest wspomaganie rozwoju (otoczenie winno stworzyć warunki i możliwość aby każdy człowiek mógł w nim realizować określone racjami rozumu aspiracje. Wtórne cele organizacji środowiska to cele opiekuńcze oraz wyrównywanie braków czyli kompetencji. Celem samym w sobie a w istocie odrębnym od metody środowiskowej jest tworzenie wspólnoty (oznacza to przełamywanie izolacji i osamotnienia, budowanie więzi emocjonalnych, międzyludzkich i sieci znajomości przedmiotowych).

Warunkiem powodzenia i skuteczności organizowania środowiska jest rozbudzenie sił społecznych, czyli inaczej mówiąc, ochotniczych organizatorów życia zbiorowego. Metoda organizacji środowiska jest o wiele efektywniejsza jeśli jest realizowana wedle określonych reguł i jeśli towarzyszą jej określone warunki

1. Scenariusz działań.

Schemat postępowania w metodzie środowiskowej jest w swej istocie zbliżony do innych metod pracy socjalnej i wychowawczej, aczkolwiek angażuje znacznie większe środki i siły. Przy przyjęciu szerokiego znaczenia metody środowiskowej kategorię pracy opiekuńczo- wychowawczej nakierowanej na dzieci i młodzież rozszerzamy na pracę społeczną ze społecznością lokalną we wspólnocie z nią i na jej użytek. Na użytek takiej terytorialnej wspólnoty schemat postępowania organizacyjnego przedstawia się następująco:

ETAP 1. Rozpoznanie, diagnoza potrzeb, braków, zagrożeń

- rozpoznanie i inwentaryzacja sił społecznych (nieprofesjonalnych, ochotniczych wychowawców- społeczników-organizatorów)

- rozpoznanie instytucji i organizacji zdolnych do prowadzenia samodzielnie pracy społecznej i we współdziałaniu z innymi

- odkrycie idei, które mogą być osnową wspólnej pracy, siłą motywującą do działania na rzecz drugich i do współdziałania sił różnej orientacji

ETAP 2. Organizowanie zespołu i pracy

- podział zadań między zespoły, instytucje i osoby

- zorganizowanie sprawnego systemu informacji

- wtórne zdiagnozowanie potrzeb, określenie zadań, uzupełnienie składu sił społecznych

ETAP 3. Planowanie i koordynacja działań opiekuńczo- wspomagająco- rozwojowych

- systematyczne rejestrowanie wszelkich potrzeb środowiska, wspólne ich analizowanie, namysł nad optymalnym sposobem ich zaspokojenia czy rozwiązywania

- ocena środków i sił, jakimi dysponuje zespół organizatorów i dzielenia się zadaniami

ETAP 4. Wtórne pobudzanie / Umacnianie zespołu oraz poszczególnych jego ogniw

- weryfikacja ludzi i organizacji, ich motywacji i możliwości

- nowe zadania i potrzeby

- moment wielkiej próby dla całej idei zorganizowanego środowiska

- pomocne jest przedsięwzięcie, którego użyteczność publiczna jest oczywista (powinno dotyczyć wszystkich i być konkretne)

ETAP 5. Systematyczne ulepszenie

- poprawianie warunków życia w najszerszym rozumieniu

- zadanie 1.: wyeliminowanie uciążliwości publicznych
- zadanie 2.: działalność ratowniczo-opiekuńcza wobec najbardziej potrzebujących

- zadanie 3.: zgromadzenie ludzi wokół działań publicznych, czynów zbiorowych, które najlepiej przełamują anonimowość i tworzą świadomość wspólnoty

- w działalności musi być zawarty pewien czynnik służebności wobec najbardziej potrzebujących i wobec każdego, np. doradztwo różnego typu

- meliorowanie warunków życia powinno dotyczyć nie tylko infrastruktury lecz także poczucia więzi i bezpieczeństwa

ETAP 6. Kontrola i doskonalenie

- stała uwaga i rejestracja zjawisk, potrzeb, zagrożeń

- ocena możliwości i sprawności wykonawczych

-kreowanie nowych pomysłów, koncepcji i rozwiązań, które będą podnosić motywację działających, pobudzać nowe siły społeczne i budzić przychylność społeczności lokalnej

5. Możliwość zastosowania metody organizowania środowiska

Są dwa podstawowe warunki udanego zastosowania metody organizacji środowiska dla celów socjalno- społecznych. Pierwszym jest istnienie sił społecznych (ochotniczych, najczęściej nieprofesjonalnych organizatorów- wychowawców). Drugim warunkiem powodzenia metody i trwałości jej skutków jest zaangażowanie w dzieło organizacji społeczności lokalnej, przedstawicieli wszystkich jej grup. Metoda organizowania środowiska znajduje szerokie zastosowanie w różnych warunkach w Europie Zachodniej np. Strasburgu w wielkim osiedlu zamieszkanym głównie przez ludność napływową z Afryki Północnej i Europy Południowo Wschodniej, zorganizowano rozległy system przedsięwzięć, których celem jest stworzenie zintegrowanej społeczności lokalnej z przedstawicieli różnych cywilizacji, wiar i kultur, tropionych na dodatek bezrobociem, wyeliminowaniem społecznym i obcością kulturową.