Funkcje układu rozrodczego:

• produkcja hormonów płciowych odpowiedzialnych za pojawienie się cech dojrzałości płciowej, popęd płciowy oraz opiekę nad potomstwem

• produkcja gamet; komórek jajowych i plemników

• przechowywanie wyprodukowanych gamet

• przygotowanie narządów do aktu płciowego, stworzenie warunków do zapłodnienia,

• przygotowanie miejsca do rozwoju zapłodnionego jaja, zarodka i płodu

• przygotowanie ciężarnej do zapłodnienia

Układ rozrodczy męski

Reprodukcyjna rola mężczyzny polega na wytworzeniu plemników i wprowadzeniu ich do dróg

rodnych kobiety. Jego układ rozrodczy tworzą zewnętrzne i wewnętrzne narządy płciowe

Wewnętrzne narządy płciowe-

• Jądra - parzyste gruczoły 4- 5 cm. Wielkości pokryte błona biaława, która wnika wgłąb

dzieląc jądro na zraziki, wewnątrz których znajdują się liczne splątane kanaliki nasienne kręte. Wysłane są warstwą komórek płciowych - spermatogonii, które dzielą się (mejoza) i powstają plemniki w procesie spermatogenezy o 1n chromosomów w komórce. W przestrzeniach między kanalikami są produkowane męskie hormony płciowe - androgeny - zwłaszcza testosteron, który wpływa na rozwój I rz. Cech płciowych

( wielkość narządów rozrodczych) i II rz. Cech płciowych: zarost, owłosienie łonowe, zmiana głosu, odpowiednia orientacja ośrodków płciowych w mózgu, produkcja plemników. Szczyt produkcji testosteronu przypada na okres dojrzewania(13 - 18 lat),wydzielanie kontroluje podwzgórze oraz hormony przysadki mózgowej. Oprócz androgenów jądra produkują niewielkie ilości żeńskich hormonów: estrogenu i progesteronu. Produkcja plemników wymaga nie tylko testosteronu, potrzebna jest, odpowiednia niższa temperatura, zapewnia ją moszna. Jądra zawieszone są na powrózku nasiennym utworzonym przez nasieniowód, naczynia krwionośne i nerwy. Usunięcie jąder powoduje zachowanie dziecięcego charakteru narządów płciowych i nie wykształcenie II rz. cech płciowych.

• Najądrza - sieć kanalików łączy się w jeden grubszy wypełniający najądrze, które przylega do jąder. Dojrzewają tam i są przechowywane przez okres ok. 40 dni plemniki. Kanalik, który wychodzi z najądrza to nasieniowód

• Nasieniowody - kanały długości ok. 50 cm, stanowiące część drogi wyprowadzającej plemniki, kończy się w miejscu połączenia z przewodem pęcherzyka nasiennego.

• Pęcherzyki nasienne - produkują gęsty składnik spermy, który pobudza plemniki do ruchu (30cm/h),

• Prostata - stercz, gruczoł krokowy - nieparzysty gruczoł wielkości kasztana, produkuje wydzielinę, która podczas wytrysku nasienia( ejakulacji) zostaje wciśnięta do cewki moczowej. Nadaje nasieniu charakterystyczny zapach, to mętny, białawy płyn, który stanowi czop zapobiegający wypływowi plemników z pochwy kobiety.

• Gruczoły opuszkowo-cewkowe - wielkości grochu, wydzielina zasadowa, zabezpieczająca plemniki przed działaniem kwaśnego odczynu pochwy.

• Przewód wytryskowy - końcowy przewód, wyprowadzający nasienie, uchodzący do cewki moczowej.

Podczas wytrysku nasienia w porcji ejakulatu ok. 3- 5 ml, znajduje się od 200 - 400 mln plemników, które w drogach rodnych żyją do 72 godzin, posiadają zdolność do ruchu., składają się z główki, wstawki i witki. W główce są enzymy rozpuszczające otoczkę komórki jajowej.

Zewnętrzne narządy rozrodcze

• Pracie-penis - narząd kopulacyjny , zbudowany z nasady, trzonu i żołędzi okrytej napletkiem. W budowie wewnętrznej składa się z 2 ciał jamistych i jednego gąbczastego obejmującego cewkę moczową. Ciała jamiste przy pobudzeniu wypełniają się krwią. Penis wtedy się zwiększa, twardnieje i unosi do góry. Zjawisko to nazywamy erekcją. Wymiary członka w czasie erekcji to ok. 12- 19 cm. Kiedy podniecenie opada, blokada naczyń zostaje zwolniona, nadmiar krwi odpływa i penis wraca do pierwotnego kształtu. Pobudzenie prowadzące do erekcji może być wywołane różnymi bodźcami, najczęściej wzrokowymi lub dotykowymi.. Najbardziej wrażliwą na dotyk częścią prącia jest żołądź, osłonięta napletkiem.

• Moszna - cienki worek skórny, pozbawiony podściółki tłuszczowej, zawieszony na zewnątrz korpusu ciała. Jądra mogą się w nim swobodnie przesuwać, a zstępują do niego jeszcze przed narodzeniem ( 7-9 miesiąc życia płodowego) przez kanał pachwinowy. Temperatura panująca wewnątrz moszny jest o 3-4 ⁰C niższa, niż reszty ciała, co umożliwia produkcję i przechowywanie plemników.

Aktywność gruczołów płciowych męskich może trwać nawet do wieku starczego, obserwuje się andropenię- zmniejszenie wydzielania plemników, stopniowe zanikanie popędu płciowego.

Żeński układ rozrodczy wytwarza komórki jajowe, w czasie aktu płciowego przyjmuje nasienie, odżywia

rozwijający się płód, wydaje go na świat i produkuje mleko. Układ ten tworzą zewnętrzne i wewnętrzne narządy rozrodcze oraz piersi

Zewnętrzne narządy rozrodcze określane mianem sromu

• Wzgórek łonowy - pokryty owłosieniem łonowym

• Wargi sromowe- większe od (zewnątrz) i mniejsze ( ograniczone w. większymi) okalają ujście pochwy

• Łechtaczka - znajduje się w przedsionku pochwy, jest niewielkim narządem, odpowiednikiem męskiego penisa, bardzo wrażliwa na dotyk, przy odpowiednim podrażnieniu powiększa się i ulega erekcji. Drażnienie łechtaczki wywołuje nasilające się podniecenie, które może prowadzić do orgazmu. U wejścia do pochwy znajduje się elastyczna błona dziewicza.

Piersi - ( sutki) parzyste narządy, produkujące mleko. Zbudowane z tkanki tłuszczowej oraz gruczołowej, skupionej w płaty składające się z komórek gruczołowych. Wytworzone mleko przewodami spływa do brodawki sutkowej i wycieka do ust dziecka ssącego mleko. Proces wytwarzania mleka zwany laktacją, pozostaje pod wpływem prolaktyny - hormonu przysadki mózgowej

Wewnętrzne narządy rozrodcze.

• Pochwa - narząd kopulacyjny, droga rodna dla płodu, jest to kanał długości około 10 cm, ( wydłuża się przy stosunku płciowym), wysłany jest błoną. Dzięki bakteriom, wytwarzającym kwas mlekowy, biaława wydzielina pochwy zapewnia naturalną ochronę przed drobnoustrojami. Ocenę stanu czystości pochwy przeprowadza się na podstawie badań cytologicznych (I-IV) III i IV świadczy o zakażeniu

• Macica - narząd w kształcie odwróconej gruszki, wielkości około 9 cm,. Zbudowana z dna, trzonu i szyjki. W czasie ciąży macica powiększa się stokrotnie, w miarę rosnącego płodu. Wnętrze macicy wysłane jest błoną śluzową, która w czasie cyklu miesiączkowego zmienia się.

• Jajowody- przewody długości kilkunastu cm, które odchodzą od macicy, na końcach są lejkowato postrzępione tworząc strzępki jajowodu wyłapujące komórkę jajową. Zadaniem ich jest także transport komórki jajowej przez jajowody i transport plemników z macicy do miejsca zapłodnienia. Transport odbywa się dzięki rzęskom nabłonka wyściełającego jajowody i ruchom jajowodu.

• Jajniki - gruczoły o kształcie migdała, wielkości ok. 4cm, położone w dolnej części jamy brzusznej przymocowane więzadłami do macicy. Położone są tuz pod strzępiastymi zakończeniami jajowodów. W tkance łącznej wyściełającej jajniki rozwijają się komórki jajowe. Oogeneza czyli proces powstawania komórek rozrodczych rozpoczyna się jeszcze w życiu płodowym. Komórki macierzyste przechodzą wiele podziałów Dziewczynka rodząc się posiada ponad 1mln niedojrzałych komórek jajowych - które wraz z otaczającymi komórkami tworzą pęcherzyk jajnikowy Graafa. Zanim dziewczynka osiągnie dojrzałość (12-16 lat), liczba tych komórek zredukuje się do 400tys..z czego tylko ok. 400 dojrzeje i dostanie się do jajowodu w procesie owulacji- jajeczkowania. Jeżeli w trakcie tej wędrówki komórka nie zostanie zapłodniona, ulega degeneracji. W fazie poprzedzającą owulację w jajnikach są produkowane estrogeny. Po owulacji z opróżnionego pęcherzyka powstaje ciałko żółte, które wydziela progesteron .

Dziewczynki zaczynają dojrzewać w wieku od 9 - 12 lat. W tym okresie zmiany zachodzące w ich ciałach są stymulowane przez wydzielanie w jajnikach głównie estrogenów. Proces ten pozostaje pod kontrolą podwzgórza i przysadki mózgowej. (FSH i LH ) Zmiany dotyczą wielkości narządów rozrodczych, rozwoju piersi, poszerzenia miednicy, owłosienia łonowego i pojawienia się miesiączek.

Cykl miesiączkowy- co ok. 28 - 30 dni powstaje w organizmie kobiety komórka jajowa. Podczas menstruacji zaczyna wzrastać poziom hormonu folikulotropowego FSH, który stymuluje jajnik do powstawania i rozwoju jednego lub większej ilości pęcherzyków Graafa, w którym dojrzewa komórka jajowa. Dojrzewający pęcherzyk produkuje estrogeny, które wpływają na rozwój błony macicy. W połowie cyklu wysoki poziom estrogenów powoduje zwiększenie LH- we krwi, który razem z FSH powoduje -owulację. Opróżniony pęcherzyk dzięki LH zmienia się w ciałko żółte produkujące progesteron. Jeżeli dojdzie do zapłodnienia , zygota zagnieżdża się w macicy, jej błona wydziela gonadotropinę kosmówkową, podtrzymującą aktywność ciałka żółtego. Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia ciałko żółte degeneruje, i spada poziom hormonów, pękają naczynia krwionośne błony macicy, złuszczają się komórki i zostają wydalone z krwią na zewnątrz W okresie klimakterium 50-55 latach życia cykl miesięczny zanika.-menopauza

Układ rozrodczy żeński

Budowa i fizjologia narządów rozrodczych człowieka

---