Geriatria

GERONTOLOGIA - nauka zajmująca się procesem starzenia organizmu (gr. greon-starzec, logos-nauka) Zajmuje się badaniem zmian wstecznych w komórkach, tkankach, narządach, układach oraz zaburzeniami spójności między nimi. Ustala sposoby profilaktyki chorób wieku podeszłego oraz leczenia bada także społeczną stronę procesu starzenia się ludności.

GERIATRIA - skupia się na prewencyjnym leczeniu klinicznym, społecznych aspektach schorzeń u osób starszych szczególne miejsce zajmuje badania relacji starzenia się i przebiegu choroby. Opiera się na wiedzy internistycznej, psych?, neurologii, psychologii itp.

PSYCHOGERONTOLOGIA - badanie inwolucyjnych zmian charakterologicznych

SOCJOGERONTOLOGIA - bada socjodemograficzne czynniki starzenia, rolę osób starszych w rodzinie, społeczeństwie oraz wynikające z tego następstwa ekonomiczne i społeczne.

GERAGOGIKA - pedagogika osób starszych wskazuje na odmienność potrzeb, możliwości i technik edukacji ludzi III wieku.

Starzenie się … Proces starzenia się w aspekcie biologicznym psycho i socjoekonomicznym.

STARZENIE SIĘ - normalny, długotrwały i nieodwracalny proces fizjologiczny, zachodzący w rozwoju osobniczym wszystkich organizmów także człowieka. Definiowane jako postępujące zmniejszanie się rezerw czynnościowych ustroju, utrudniające adaptację do zmian środowiskowych i prowadzące do pogorszenia się sprawności organizmu.

STAROŚĆ - (wiek starczy) końcowy okres starzenia się który nieuchronnie kończy się śmiercią. Jest to naturalny proces w życiu człowieka i nie można mylić go z chorobą. Zdefiniowanie poszczególnych faz rozwojowych w okresie dzieciństwa i młodości zazwyczaj nie sprawia trudności. Czasowe zdefiniowanie procesu starzenia jest właściwie niemożliwe ponieważ sytuacja życiowa poszczególnego człowieka? w istotny sposób zmienia jego przebieg.

W ciągu życia człowieka możemy wyróżnić etapy (fazy)

Trudne jest przechodzenie z fazy do fazy „Syndrom Piotrusia Pana” np. wieczna niedojrzałość (wieczne dziecko)

Starość demograficzna 60 lat i więcej

Podział starości:

1. Przedział 60-74l. - młodzi seniorzy

2. 75-90 lat - starsi seniorzy

3. powyżej 90 - wiek starczy

Podział osób starszych wg WHO

1. 45-59 lata - wiek średni

2. 60 - 64 - ludzie „starzejący się”

3. 65 -74 - „młodzi starzy”

4. 75 - 89 - zaawansowana starość

5. powyżej 90 - ludzie sędziwi, długowieczni

Od 1950 -1999 w Europie 3 krotnie wzrasta liczba a osób starszych. Sytuacja w Polsce zbliżona do innych krajów Europy podobnie prognozuje się zachód. Należy liczyć się … liczba osób starszych z roku na rok będzie rosła.

Będzie to wymagało planowania i organizowania działań pomocy społecznej zaspokajającej potrzeby.

Cechy charakterystyczne procesu starzenia się:

• wzrasta śmiertelność (począwszy od dojrzałości)

• w tkankach zachodzą istotne zmiany biochemiczne

• maleje wydolność organizmu

• zmniejsza się zdolność do adaptacji

• zwiększona podatności na choroby

Przykładowe objawy procesu starzenia się:

• upośledzenie smaku ( głównie gorzkiego i słonego)

• upośledzenie słuchu ( wysokich częstotliwości)

• upośledzenie wzorku

• utrata uzębienia

• spadek siły mięsnie, zanik tkanki mięśniowej i kostnej

• spadek elastyczności skóry, zmarszczki, sinienie

• skrócenie i spłycenie snu

Teorie objaśniające mechanizmy starzenia się:

1. Teoria mutacji somatycznych - przyczyną starzenia się są uszkodzenia (mutacje) materiału genetycznego, do których dochodzi w komórkach somatycznych. Przyczyną może być ekspozycja na naturalne? źródła promieniowania.

2. Teoria katastrofy błędów - wraz z wiekiem i dokładnością przekazywania informacji genetycznej w komórkach (nieprawidłowe cząsteczki)

3. Teoria wielorodnikowa - wolne rodniki są ubocznym produktem metabolizmy tlenu. Powstają w mitochondriach. Bardzo łatwo reaguje z innymi cząsteczkami, ale mogą je przy tym uszkadzać. Według tej teorii akumulacja takich uszkodzeń leży u podstaw starzenia się.

4. Teoria modyfikacji białek - różnorakie reakcje chemiczne mogą doprowadzić do zmian w strukturze ważnych białek ustrojowych. Wraz z wiekiem zmniejsza się zdolność do usuwania takich zmienionych tkanek odkładają się i zaburzają funkcje innych tkanek i komórek.

5. Teoria immunologiczna - zmniejszenie sprawności układu immunologicznego zmniejszenie odporności na infekcje i podatność autoagresja czyli działanie przeciw własnym tkanką.

6. Teoria neuroendokrynna - starzenie się jest wynikiem takich zmian w układzie nerowywm i hormonalnym, które zaburzają reakcję ustroju na bodźce środowiskowe i powodują zmiany w zegarze biologicznym

7. Teoria starzenia się komórkowego - starzenie się organizmu wynika ze starzenia się jego poszczególnych komórek. Komórki starzeją się lub uszkadzają na wskutek skracania się lub uszkodzenia chromosomów.

Starzenie się a czas życia.

Wyróżnia się:

1. Średni czas życia - wiek do którego dożywa 50% osobników w populacji

2. Maksymalny czas życia - wiek, który osiągają najdłużej żyjące osobniki w populacji.

Na przestrzeni dziejów średni czas życia ludzi wydłużył się np. zredukowanie śmierci niemowląt, opanowanie chorób zakaźnych, wzbogacenie diety, upowszechnienie opieki medycznej. Mot.?? czas życia nie zmienił się - 120lat

Aspekty psychologiczne starzenia się.

Gerontologia współcześnie oderwana od psychologii a istotne jest interdyscyplinarne rozwiązanie problemów związanych ze starzeniem się.

Cechy myślenia osób starszych:

1. dialektyczność myślenia - (zdolność godzenia przeciwieństw, nadrzędna perspektywa) młodzi ludzie myślenie skrajne

2. relatywizm myślenia - ograniczone zaufanie do poznania empirycznego, zaufanie do intuicji, wiary, dystans do faktów

3. mądrość - zdolność wykorzystywania wiedzy, doświadczeń praktycznych we własnym życiu.

Zmiany w sferze poznawczej.

Procesy poznawcze ulegają spowolnieniu. Starsi ludzi wolniej zapamiętują i wolniej przypominają sobie informacje. Osłabienie to dotyczy tylko zdolności przyswajania i magazynowania nowych informacji (np. sprzed tygodnia, bieżące informacje) Informacje zmagazynowane wcześniej w pamięci długotrwałej pozostają w niej utrwalone i dostępne przypominanie? przeszłości dominuje (zab. krążenia mózgowego)

Koncepcje inteligencji płynnej.

Im człowiek starszy zaczyna obniżać się inteligencja płynna (talent) trudno przyswoić wiedzę, obniżona percepcja, reaktywność się pogarsza. W ubytku inteligencji płynnej starsi ludzie kompensują przez wzrost inteligencji skrystalizowanej (nabyta wiedza, doświadczenie)

P (progres) ------------------------------------------------ R (regres)

Nie można progresu przeciwstawiać regresowi. Uzupełniają się.

student - umieć wszystko ->

asystent - wiedzieć w jakich książkach jest ->

profesor - gdzie są te książki ->

Zmiany w sferze emocjonalnej.

Doświadczenie przykrych sytuacji. Samo uświadomienie sobie wieku może być źródłem negatywnych emocji. Własne starzejące ciało, bilans życia, zbliżająca się śmierć mogą być źródłem ujemnych emocji.

Niektórzy seniorzy uzyskują pozytywny dystans do życia uważają, że warto było przeżyć życie w ten sposób. Adaptuje się do zmian w życiu i inności np. pokochać zmarszczki, upływa czasu).

Brak adaptacji do zmian oraz nieudolność przystosowania się doprowadza do reakcji obronnej zwanej TENDENCJĄ DO URLOPU. Jest do zdolność do nieustępliwego trzymania się przyzwyczajeń co …? nniekiego przerodzić się w zachowania zwane uporem starczym.

Relacja ta może prowadzić do:

• unikania niepewności - (pewne przyzwyczajenia dają poczucie bezpieczeństwa)

• oszczędzanie wysiłku myślowego i decyzyjnego (czynności wykonane są mechanicznie i nie wymagają zaangażowania uwagi)

• zapominanie szczegółów ( przeoczenie faktów)

• unikanie opieki obcych - (nie potrafią podporządkować się argumentom i czują się nimi przytłoczeni)

Wskazówki pomocne w opiece nad seniorami wynikające z powyższych informacji:

• w propozycjach nowości oferować pomoc dopóki nie przekształcą się w czynnościach wykonywane z przyzwyczajeń

• unikanie niepotrzebnych zmian w czynnościach dnia codziennego (gdy są niezbędne przygotować podopiecznego i towarzyszyć w tych zmianach okolicznościowych)

• nigdy nie należy kwestionować utartego sposobu zachowania jako przestarzałego i nienowoczesnego dzięki czemu unika się umocnienie opon

• poznanie korzyści jakie dla podopiecznego wynikają ze stosowania się do przyzwyczajeń, aby może na tej podstawie przejść do propozycji zmian i uzyskać akceptacji do ich wprowadzenia

• przeciwdziałać poczuciu zależności od opiekunów przez podsuwanie różnych możliwości wyboru

• stworzenie atmosfery zaufania jako sposobu na przezwyciężenie lęków i obaw.

Zmiany w aspekcie socjoekonomicznym

Kontakty z innymi ludźmi u osób starszych są gwarancją dobrego samopoczucia. W miarę starzenia i występowania różnych niedogodności pojawia się coraz większa zależność osób starszych od otoczenia.

Zmiana istniejących relacji społecznych

(wykres)?

Hierarchia wartości ludzi starszych (regulator ludzkich zachowań, bodziec do działania)

1. Wiara religijna (74%) - towarzyszący przeżywaniu starości element życia. Wsparcie religijne potrzebne, nadaje sens życia, akceptację kruchości i przychodności egzystencji, akceptacji śmierci i przemijania.

2. Spokojne życie (66%)

3. Pokój między narodami (60%)

4. Szczęście rodzinne (55%)

5. Ludzki szacunek (45%)

6. Grono przyjaciół (39%)

7. Pomyślność ojczyzny (35%)

8. Świadomość własnej użyteczności (25%)

9. Odwzajemniona miłość (25%)

10. Władza (1,6%)

11. Sława (4,1%)

12. Dostatek (9,7%)

13. Dużo przygód (10%)

14. Ciekawa praca (14%)

Starsi ludzie mają poczucie humoru (dalekie o kpiestwa, szyderstwa, wyśmiewaniea innych)

Potrafią śmiać się z samych siebie (dystans do siebie) swoih niezrealizowanych pomysłów.

• dobre poczucie humoru

• niezłe

• słabe

Pogoda ducha jest wrodzoną predyspozycją człowieka, jest swoistym mechanizmem obronnym, negacją śmierci.

Podstawowe elementy mające znaczenie dla jakości funkcjonowania seniorów jest:

1. Potrzeba integracji (ze środowiskiem, rodziną)

2. Potrzeba użyteczności, uznania (udział w różnych formach akt społęcznej)

3. Potrzeba autonomii (niezależność bytowa i ekonomiczna)

4. Potrzeba bezpieczeństwa (w funkcjonowaniu codziennym)

5. Potrzeba satysfakcji życiowej (subiektywne zadowolenie)

Postawy przystosowania do starości:

1. Postawa konstruktywna charakteryzuje się pełną integracją wewnętrzną, akceptacją starości i harmonijne kontakty ze światem.

2. Postawa zależności - zależności, bierności. Liczenie na pomoc innych, nie poosiadanie własnych emocji. Tolerancja w kontaktach z innymi, ale pełna podejrzliwości i obaw przez zaburzone poczucie bezpieczeństwa.

3. Postawa obronna - dotyczy osób przesadnie opanowanych i skrępowanych konwenansami. W życiu postawa obronna są samowystarczalne, odrzucają pomoc innych. Starość postrzegają pesymistycznie i zazdroszczą młodym zadowoleni z życia. Boją się śmierci i usiłują racjonalizować lęk przez nadmierną aktywność

4. Postawa wrogości wobec otoczenia - u osób agresywnych, podejrzliwy, niezadowolony z kontaktów z innymi, Zazdroszczą ludziom młodym aktywności w działaniu i efektywności w osiąganiu celów. Boją się starości.

Postawa wrogości skierowanej na siebie - są pasywne, bez inicjatywy, niezdolne do rozpoczęcia działań konstruktywnych. Nie potrafią przejawiać postaw optymistycznych. Nie wierzą, że mogą wpływać na swoje życie.

Na konsekwencje procesu starzenia się wpływają:

a) zmiany w statusie zdrowotnym (w następstwie naturalnego starzenia się i stanów chorobowych)

w konsekwencji zmian w stanie zdrowia dochodzi do:

- utraty samodzielności w zaspokojeniu podstawowych potrzeb życiowych i zależności od innych osób

- przyjęcie statusu osoby zależnej (np. brak kontroli nad swoimi zachowaniami) długoterminowe zależności od leków i innych świadczeń medycznych (od instytucji pielęgnacyjnych, medycznych)

b) wycofanie się z aktywności zawodowej i przejście na pozycję osoby pobierającej świadczenia emerytalne. Może się wiązać z utratą prestiżu, poważania.

c) obniżenie statusu ekonomicznego

d) stresujące wydarzenia życiowe - jak śmierć bliskich, choroby i niepowodzenia życiowe oraz narażenie na przemoc psych i fiz,

e) zawężenie się stosunków międzyludzkich (w wyniku wycofania się) strat bliskich osób łączące z poczuciem osamotnienia (brak osób dających poczucie wsparcia emocjonalnego i towarzyskiego)

f) utrata ogólnej pozycji społecznej (degradacja społeczna) poczucie przynależności

Prawa ludzi starszych

Czy są przepisy narzucające konieczność zajmowania się osobą starszą ?

W sensie moralnym jest konieczność, obowiązek gdy rodzice potrzebują pomocy. Nie ma przepisów prawnych (odwrotnie jest dzieci nad rodzicami do 18 r.ż.) Nieodzowne jest spłacenie długu.

Prokuratura może postraszyć opiekunów (niemożliwe jest wyegzekwowanie opieki nad rodzicami czy obowiązek alimentacyjny) gdy ktoś się nie opiekuje lub gdy rodzice żyją w skrajnej nędzy.

Formy pomocy:

1. komórki społeczne w gminie (podatki, wsparcia, zapomogi)

2. Caritas

3. Wolontariat (bezinteresownie, poczucie sensu pozainstytucjonalne)

4. Fundacje o szerokim zakresie pomocy np. Betania, św. brata Alberta

5. Diakonie przy parafii (włączone do działania na rzecz osób starszych)

6. Pielęgniarki środowiskowe (PCK)

7. Pomoc państwa (minimalne zwłaszcza renciście np. ludzie po 30 latach pracy żyją w nędzy, ne mogą telefonować bo za drogo)

Celem nowoczesnej opieki jest:

- dbanie o jakość życia (przedłużanie życia)

- odnajdywanie nadziei

- ochrona przed depresją, marazmem, zapewnienie minimum radości w schyłkowej fazie życia

- narzucanie odpowiedniego stylu życia np. odpowiednie ubieranie się, dbanie o higienę ciała itp.

Osoby starsze w rodzinie

Wzrost liczby osób starszych spowodowany jest m.in. spadkiem liczby urodzin, liczebność populacji (ludzi młodych, w wieku produkcyjnym czy podeszłym, ale także zmienia się struktura i wielkość rodzin). Wzrasta liczba rodzin, w których występują nawet 4 pokolenia, ale liczba dzieci (2) jest niższa od liczby żyjących w rodzinie dziadków i pradziadków dziecka. Oznacza to zmniejszenie się funkcji rodziny (opiekuńczej, socjalnej, ekonomicznej). Zwiększają się oczekiwania pod adresem instytucji ubezpieczenia społecznego, placówek ochrony zdrowia i pomocy społecznej.

Rola osoby starszej w rodzinie

Zmienia się pozycja osoby starszej w rodzinie. Dawniej zajmowała naczelne miejsce w rodzinie jako skarbnica wiedzy, doświadczenia przekazywanego z pokolenia na pokolenie. Współcześnie wiedza gromadzona jest nie tylko na papierze, ale na nośnikach elektronicznych. Człowiek starszy przestaje być źródłem wiedzy co rzutuje na pozycje w rodzinie. Wzrost osób którzy zachowują zdrowie i sprawność, angażują se w życie społeczne i polityczne. Poświęcają swój czas np. przez wolontariat, grupy samopomocy.

Pozycja na rynku pracy

Zapewnienie możliwości zatrudnienia ludzi w wieku przedemerytalnym i emerytalnym, którzy mogą i chcą pracować. W Polsce grania wieku emerytalnego (60 k i 65 m) Przyczyny:

- przechodzenie na rentę z tytułu niezdolności do pracy

- wzrost poziomu bezrobocia

- korzystanie z wcześniejszych emerytur czy emerytur pomostowych

Wskaźniki aktywności zawodowej

Maleje w przypadku mężczyzn i mieszkańców wsi. Dla kobiet ma niski poziomie. Społeczeństwo nie traktuje pracy zawodowej osób starszych jako czynnika umożliwiającego poprawę dochodów na starość. Praca to nie tylko źródło dochodu, ale element służący zachowaniu przez nich pozycji lokalnej społeczności i rodzinie.

Choroby układu oddechowego u osób starszych

Starzenie przejawia się w ukł. Oddechowym złożonymi zmianami morfologicznymi i czynnościowymi do których należą:

- zmiany morfologiczne oskrzeli

- wzrost sztywności klp

- utrata masy oraz osłabienie siły mięśni oddechowych i sprężystości tk. płucnej

- zmniejszenie powierzchni wymiany gazowej

- nieprawidłowości odpowiedzi immunologicznej

Zapalenie płuc

Obarczone wysokim ryzykiem śmiertelności (4 przyczyna zgonów). Ryzyko wzrasta po grypie, u os z cukrzycą i POChP. Objawy odbiegają od klasycznego obrazu klinicznego: gorączka, kaszel, ból w klp, osłabienie, duszności. Często obniżona temp. ciała.

Specyfika: zaburzenia świadomości, łatwiej rozpoznać na podstawie mian osłuchowych w pucachi podwyższonej leukocytozie.

Zapobieganie:

- coroczne szczepienia p\grypie, pneumokokom

- zaprzestanie palenia i nadużywania alkoholu

- walka z krztuszeniem się (pozycja, zakaz rozmowy)

- właściwe odżywienie i higiena jamy ustnej

Choroby obturacyjne:

- astma oskrzelowa (AO)

- przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP)

Wspólna cecha - zawężenie światła drobnych oskrzelików w przemijające AO i postępujące w POChP

Zwężenie światła powoduje obturację, czyli przeszkodę w wydostawaniu się powietrza z pęcherzyków w czasie wydechu. W czasie wydłużonego wydechu powstają charakterystyczne fenomeny słuchowe tj. świsty, furczenia (drganie wydzieliny w oskrzelach). Pacjenci słyszą dźwięki i określają je jako „granie w płucach” słyszalne nocą lub po posiłku.

Astma oskrzelowa - w części przypadków związana z atopią - stanem immunologicznym, dziedzicznym lub nabytym charakteryzującym się skłonnością do reakcji uczuleniowych na różne substancje organiczne np. pyłki, futro i nieorganiczne np. leki. W innych przypadkach przyczyny są nieatopowe np. infekcje. Dotyczy 5-7% popuacji0 pow. 65 r.ż.

Astma atopowa zaczyna się w młodości i pacjent w wieku podeszłym świadomy jest swej choroby natomiast nieatopowa rozpoczyna się w wieku dojrzałym głównie po infekcji wirusowej. Najczęściej podejrzewana u osób po grypie lub ZP z cechami nadreaktywności oskrzeli, skarżą się na noce granie w piersiach. Stanowi zagrożenie życia, ponieważ:

- napady duszności w płucach o mniejszej sprężystości przebiegają z większą dusznością, zaburzeniami rytmu czy nasileniem niedokrwienia mięśnia sercowego

- skuteczność leków rozkurczających błonę mięśniową jest mnisza

- starsi pacjenci niewłaściwie określają objawy i je bagatelizują

- w starszym wieku współistnieje wiele chorób stąd większa ryzyko polipragmazji (wielolekowości - niekorzystne interakcje)

Leczenie:

1. lei kontrolujące proces zapalny w oskrzelach: np. kortykosteroidy wziewne np. budezonid, flutykazon; tabletki np. prednizon interakcje np. hydrokortyzon

2. leki objawowe (opanowujące skurcz oskrzeli) np. betabmimetyki i antycholinergiczne

Większość leków stosowanych w astmie oskrzelowej podaje się dooskrzelowo drogą wziewną np. przez nebulizatory sprężarkowe.

POChP - przewlekła choroba tkanki płucnej. Konsekwencje palenia, przy warunkach zapylenia np. praca kamieniarzy, włókniarzy. Często bdzie co 3 przyczyną śiertelności na świecie.

Objawy: postępująca utrata wydolności fizycznej, kaszel szczególnie rano odkrztuszając szarawą wydzielinę często ropną, skłonność do nawracających zapaleń oskrzeli i płuc. W czasie infekcji nasila się duszność, kaszel, niewydolność oddechowa.

Długoletni czas trwania odbija się w wyglądzie pacjenta (2 typy)

- różowy dmuchacz - osoba wychudzona o bardzo małej wydolności fizycznej, wynikających ze słabych mięśni i dużej rozedmy płuc. Występuje duszność nawet przy małym wysiłku.

- siny sapacz - osoba otyła, sinica warg, obrzęk kończyn dolnych i kaszel, nadprodukcja wydzieliny oskrzelowej i zes

Leczenie:

Leki wziewne np. antycholinergiki i kostrykosteroidy. Leczenie ruchem i aktywny tryb życia. W stanie cięższym tlen (tzw. tlenoterapia domowa). Może być prowadzona stale, tylko w czasie wysiłku lub doraźnie.

Tlenoterapia zadanie:

- długotrwałe podawanie tlenu zwiększa przeżywalność i hamuje rozwój nadciśnienia płucnego

- zmniejsza częstość hospitalizacji

- możliwość chodzenia, opuszczania domu

- poprawa kondycji psychofizycznej

- zwiększa niezależność

Specyfika postępowania (wybrane objawy POChP)

1. Kaszel (przewlekły, uporczywy)

Cechy char - głównie kaszel przynajmniej 3 miesiące w roku, więcej niż przez 2 kolejne lata, plwocina przezroczysta, śluzowa, skapa, trudna do odkrztuszenia i zaostrzeniach zmienia się na śluzowo-ropną.

2. Dodatkowo: duszność okresowa, sinica centralna, wzrost RR i czynności serca objawy niewydolności krążenia.

Czynniki wywołujące

- papierosy

- zanieczyszczenie środowiska

- częste infekcje dróg oddechowych

- czynniki genetyczne

Interwencje pielęgniarskie

- badanie spirometryczne

- nauka właściwego oddychania

- nauka efektywnego odkrztuszania

- nauka i zachęcanie do gimnastyki oddechowej (oddech przeponą, wydech przez zwężone usta)

- zachowanie higieny odpluwania (chusteczki, lignina)

- wsparcie, zachęcanie do rzucenia papierosów

- udział w profilaktyce zaostrzeń (szczepienia)

Duszność - subiektywne odczucie braku tlenu, powietrza

charakterystyka:

- przyspieszenie oddechu połączone ze spłyceniem lub pogłębieniem oddechu

- początkowo po dużym wysiłku

- skrócenie wdechu i odstępu pomiędzy wdechem i wydechem

- włączenie dodatkowych mięśni wydechowych

- duszność początkowa w czasie zaostrzeń

- charakt pozycja: siad z pochyleniem do przodu i oparciem wyprostowanych rak na udach

- dokonywanie wydechu przez zwężone „zasznurowane usta”

- sinica centralna widoczna na dobrze ukrwionych błonach śluzowych jay ustnej

- ograniczenie aktywności fizycznej

- postępujące ograniczenie siły i wytrzymałości mięśni

- ograniczenie wydolności i wyniszczenie organizmu

Czynniki wywołujące:

- wysiłek fizyczny

- zimne powietrze

- kontakt z substancjami drażniącymi drogi oddechowe

- zapalenie oskrzeli z zaleganiem wydzieliny

- zaburzenia drożności dróg oddechowych

- postępująca niewydolność oddechowa

Interwencje pielęgniarskie:

- ocena nasilenia duszności i okoliczności jej powstania

- zapewnienie spokoju i obecności pielęgniarki

- obserwacja zabarwienia skóry (sinica) pomiar i dokumentacja tętna i oddechu

- mikroklimat ( temp, 18-20stopni, wilgotność 50-70%)

- zapewnienie luźnej bielizny osobistej

- zaproponowanie pozycji wysokiej lub półwysokiej

- toaleta drzewa oskrzelowego: oklepywanie, nebulizacja, odksztuszanie, odsysanie u nieprzytomnego

- leki, inhalacje, tlen na zlecenie lekarza

- zapobieganie wysiłkowi fizycznemu, który nasila duszność

- aktywizacja chorego bez prowokowania duszności

- zachęcanie do aktywnosći fizycznej

- nauczenie i wykonywanie ćwiczeń oddechowych

- porady w zakresie odżywania.

Ćwiczenia oddechowe.

1. Technika aktywnego cyklu oddechowego - oddychanie kontrolowane - spokojne oddychanie z aktywnością wszystkich mięśni oddychowych.

2. Ekspansywne ćwiczenia - głębokie oddychanie ze spokojnym wydłużonym wydechem, przy zastosowaniu oklepywania lub masażu wibracjnego.

3. Technika wytężonego wydechu - wykonywanie do dwóch natężonych wydechów z równoczenym wymaiwaniem H.

Kompleksowa opieka geriatryczna, problemy psychospołeczne osób w wieku starszym:

Kompleksowa ocena geriatryczna - proces diagnostyczny o charakterze interdyscyplinarnym, którego celem jest określenie problemów zdrowotnych, psychosocjalnych oraz wydolności czynnościowej osób w podeszłym wieku, a następnie ustalenie potrzeb leczniczo-rehabilitacyjnych, wychowawczych i koniecznej opieki.

Kogo należy oceniać?

- pacjenci schorowani, słabi, o ograniczonej sprawności fizycznej

Kto ocenia?

- zespół interdyscyplinarny: geriatra, pielęgniarka, psychiatra, rehabilitant, pracownik socjalny, dietetyk, farmaceuta, terapeuta zajęciowy.

Miejsce badania

- najczęściej dom, gabinet lekarski, oddział szpitala w zależności od stanu

Kompleksowa ocena geriatryczna obejmuje:

- zdrowie fizyczne

- zdrowie psychiczne

- wydolność czynnościowa

- czynniki socjalno-środowiskowe

Narzędzia kompleksowej oceny geriatrycznej:

- wywiad i badanie przedmiotowe

- diagnostyka badań laboratoryjnych

- badania obrazowe i czynnościowe

- testy i skale (podstawowe diagnozy i obiektywizacja, ocena zmian w czasie)

Wywiad i badanie przedmiotowe:

Badanie pacjenta nie odbiega od przyjętego schemtu, wywiadu i badania lekarskiego. Zaburzenia często utrudniają kontakt, powodują trudności w…

Szczególnymi instrumentami kompleksowej oceny geriatrycznej są:

- skale do oceny parametrów ściśle geriatrycznych

1. Ryzyko upadków, test Tinetti

2. Ryzyko rozwoju odleżyn - Norton

3. Stanu odżywienia - skala oceny stanu odżywienia (MNA - mini nutrition assesment)

Ocena stanu umysłowego

Opiera się na (poza wywiadem) w wielu odpowiednich testach i skalach.

- Minimental state examination (MMSE)

- Geriatryczna skala oceny depresji

Ocena wydolności czynnościowej

Ocena pacjenta do samodzielnych fukncji zależnej od zaawansowania procesów starzenia się, współistniejących chorób i wynikającego z tego upośledzenia sprawności fizycznej.

- skala Katza, Lawtona, Barthela (badają stopień labilności)

- skala Katza - ocena podstawowych czynności życiowych - ocenia możliwości samodzielnego ubierania się, utrzymania higieny, przemieszczania się, korzytania ze sracza, spożywania posiłków, kontroli zwieraczy. Brak tych zdolności świadczy o konieczności zapewnienia całodobowej opieki (rodzina, dom opieki).

Jeżeli pacjent jest zdolny do zaspokojenia podstawowych potrzeb za pomocą skali Lawtona, ocenia się możliwość wykonania złożonych czynności życia codziennego:

- wykonyawnie prac i napraw domowych

- zakupy

- korzystanie z telefonu

- samodzielne przyjmowanie leków

- gospodarowanie pieniędzmi

Celem oceny socjalno-środowiskowej (prowadzonej z udziałem pracownika socjalnego) jest określenie:

- sieci kontaktów z otoczenien

- ustalenie potrzeb w zakresie pomocy i opieki

- przeanalizowanie możliwości sprawowania opieki członków rodziny i opiekunów

- potrzebę wsparcia emocjonalnego i instrumentalnego

Probelmy psychospołeczne osób w podeszłym wieku.

Osamotnienie i samotność.

Osamotnienie - to stan psychiczny, niezależny od liczby kontaktów w społeczeństwie, ale od oczekiwań osób starszych. Poczucie osamotnienia dotyczy tych osób, które nie potrafiły wytworzyć wewnętrznej autonomii, samodzielnego widzenia własnej osoby czy identyfikować się ze samym sobą. Można być osamotnionym żyjąc w rodzinie.

Samotność - to subiektywne odczuwane zjawisko o negatywnym wydźwięku, stan emocjonalny człowieka, wynikający z braku pozytywnych relacji z innymi osobami, stan ten nie musi wiązać się z osamotnieniem.

Samotność można rozpatrywać w 3 wymiarach:

1. Fizyczna - nazywana społeczną - prowadzi do życia obok społeczeństwa. Jest konsekwencją braku więzi społecznych, braku integracji z grupą.

2. Psychiczna - subiektywne odczucie człowieka, to objaw postępu gdzie…

3. Moralna - poczucie braku związku z normami i wartościami tzw. Pustka duchowa. Wyraża się w zabużonym systemie wartości np. brak opieki dzieci nad rodzicami.

Zaburzenie w funkcjonowaniu poszczególnych układów i narządów.

1. Zewnętrzne przejawy starzenia się człowieka.

SKÓRA

Najbardziej widoczne zmarszczki rozpoczynające się w wieku średnim. Na ich powstanie ma wpływ natężenie ekspresji mimicznej, zanim podskórnej…

U osób starszych stare komórki są wolniej zastępowane przez nowe oraz tracją zdolność do zatrzymywania wody. Rany goją się wolniej, obserwuje się zmiany zaczerwienienia skóry.

WŁOSY

Stają się siwe i pozbawione blasku, cienkie, lżejsze. Często utrata owłosienia na rękach, nogach, włosy w uszach i nozdrzach rosną dłużne i bardziej szorstkie. U kobiet owłosienie nad górną wargą i na podbródku…

ZĘBY

Zęby stają się ciemniejsze i spłaszczone. Dochodzi do kruszenia się miazgi korzenia zęba…

POSTAWA CIAŁA

Kurczenie się dysków w kręgosłupie prowadzi do niewielkiego obniżenia długości ciała, a utrata kolagenu między kręgami i osłabienie siły mięśni sprawia, że kręgosłup się wygina.

Wewnętrzne przejawy starzenia się człowieka

UKŁAD NERWOWY

Obniżenie ciężaru ciała i wielkości mózgu. Kora mózgowa ulega procesom zanikowym w większym stopniu niż pień mózgowy, a niektóre neurony wykazują więszke zmiany związane z wiekiem (brak zastępowania nowych neuronów). Dochodzi do spowolnienia przetwarzania informacji i upośledzenia pamięci.

UKŁAD SERCOWO-NACZYNIOWY

Tkanka sercowa może ulegać atrofii, a aorta traci swoją elastyczność. Twardnienie i kurczenie się tętnic utrudniają przepływ krwi, zmniejsza się siła mięśnia nerwowego, wielkości komór i pojemność minutowa serca.

UKŁAD ODDECHOWY

Zmiejsza się maksymalna zdolność oddechowa, objętość płuc, ogólna ich wydolność i podstawowe zużycie tlenu, co prowadzi do spadku tempa metabolizmu. Zmniejszenie giętkości i elastyczności płuc związane ze zmianami w kolagenie, tkanki płucnej i naczyń krwionośnych.

Osłabia się siła mięśni oddechowych, czyli przepony, mięśni mięzyżebrowych i wspomagających oddychanie.

Osteoporoza żeber i kręgów oraz zwapnienie chrząstek mogą prowadzić do zesztywnienia ścian klatki piersiowej.

UKŁAD MIĘŚNIOWO-SZKIELETOWY

Spadek siły mięśniowej związany ze zmianami degeneracyjnymi oraz z brakiem używania ich. Zaznacza się także większa kruchość kości związana z osteoporozą.

UKŁAD MOCZOWY

Zmniejsza się ilość komórek nerwowych w związku z czym upośledzona zostaje wydalanie toksyn i zbędnych produktów. Pęcherz staje się mniej elastyczny.

UKŁAD ODPORNOŚCIOWY

Reaguje słabiej, mniej efektywnie, częściowo w wyniku upośledzenia sprzężenia zwrotnego. System umunologiczny wykazuje skłonność do autoagresji, poprzez zwiększenie liczby…

UKŁAD TRAWIENNY

W układzie tym wyraźnie zaznacza się spadek soków trawiennych, zwolnienie perystaltyki jelit. Wątoba ulega inwolucji…

OPIEKA NAD CHORYM PSYCHICZNIE W WIEKU PODESZŁYM

Charakterystyka zaburzeń.

Zaburzenia psychiczne można podzielić na:

- zaburzenia, które ujawniły się w tym okresie

- zaburzenia, które rozpoczęły się znacznie wcześniej i nadal trwają

Najczęstsze zaburzenia psychiczne to:

- zaburzenia nastrojów w postaci depresji

- organiczne zaburzenia psychiczne

1. Otępienie.

2. Zaburzenia nerwicowe.

3. Zabirzenia spowodowane używaniem substancji psychoantywnych (uzależnienia).

Charakterystka zaburzeń.

Objawy depresji mogą występować np. w związku z chorbą somatyczną starszej osoby, rozpoczynającymi się u niej zmianami organicznymi w OUN, lub być reakcją na trudną sytuację życiową np. śmierć współmałżonka, przejście na emeryturę. Pogorszenie funkcji poznawczych, zwłaszcza pamięci sugeruje proces otępienny.

Izolacje społecznie i deficyty sensoryczne (głuchota, niedowidzenie) sprzyjają rozwijaniu się zespołów paranoidalnych. Zaburzenia o type lękowym i depresyjnym współwystępują z uzależnieniem od alkoholu (leków), Zaburzenia lękowe i depresyjne mogą również towarzyszyć chorobie somatycznej np. przy lęku przed utratą sprawności i samodzielności.

Niedostateczne ukrwienie OUN, zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej, następnie zaburzenia świadomości, o różnych charakterze i nasileniu. Również przyjmowanie wielu leków ma wpływ na stan zdrowia psychicznego.

OPIEKA NAD CHORYM Z DEPRESJĄ

Najczęstsze u minimum 15% osób po 65. roku życia.

Objawy:

- smutek

- przygnębienie

- zaburzenia snu

- spadek zainteresowanie lub utrata dotychczasowych zainteresowań

Objawy:

Specyfikę zespołów depresyjnych u osób po 65. roku życia wyznaczają:

- maski somatyczne depresji

- duże nasilenie lęku z pobudzeniem ruchowym

- depresje…

- depresje związane z zachorowaniem

- ciężkie epizody z objawami psychotycznymi, urojeniami hipondrycznymi, winy, ubóstwa z iluzjami i omamami suchowymi (głosy grożące)

- w myśleniu dominuje pesymizm, duże ryzyko samobójstwa.

Nawroty sa częste, trudne do leczenia, mniejsze nasilenia utrzymuja się stale u niektórych osób.

PROBLEMY

1. Poczucie zmarnowanego życia-ujemny bilans.

Źródłem są: negatywne myślenie o sobie, przeszłości i przyszlości (przeżyte życie to sam eniepowodzenia), co powoduje poczucie winy i beznadziejności.

Cel: Wzmocnienie poczucia wląsnej wartości

• Kominikowanie się-zdobycie zaufania

• Poznanie linii życia pacjenta, szczegółów wydarzeń powodujacych negatywne emocje

• Umożliwienie wypowiedzenia na trudne tematy

• Wzmocnienie poczucia wartościpoprzez dostrzeganie w codziennym kontakcie pozytywnych cech

• Stosowanei terapii kognitywnej, techniki rozpraszania uwagi, uksztaltowanie postawy akceptacji samego siebie poprzez oddziaływanie psychoterapeutyczne indywidulamne i grupowe

2. Intensywne przeżywanie dolegliwości dolegliwości somatycznych. (bole glowy, kręgosłupa stawów kończyn); przyczyny: nastawienie hipochondryczne, współistnienie chorob somatycznych

Cel: złagodzenie lub wyeliminowanie dolegliwości

• Uważne słuchanie

• Obserwacja dolegliwości w celu ustalenia czynników wpływajacych na ich nasilenie lub zmniejszenie

• Dzialanie podnoszące próg bólowy

• Kontakt terapeutycznych

• Odwracanie uwagi od dolegliwości (zajęcia interesujące dla chorego)

• Odpoczynek

• Farmakoterapia

3. Poczcie osamotnienia-pragnienei śmierci

Cel: ochrona przed samotnością.

• Wsparcie emocjonalne (okazywanie zainteresowania)

• Rozpoznanie mozliwości wsparcia w środowisku chorego

• Pomoc w nawiązaniu kontaktówz grupą wsparcia np. klubem seniora

• Kontynuowanie dlaszej terapii na oddziale dziennym, później środowisku

Opieka nad chorym w wieku podeszłym z otępieniem

Przyczyny: choroba Alzheimera- najczęstsza przyczyna otępienia, 4-5 % po 65 r. ż. Częstotliwość występowania wzrasta wraz z wiekiem, najczęsciej otępienie naczyniopochodne.

1. Zaburzenia komunikacji z otoczeniem

Przyczyny: zaburzenia procesów poznawczych , nastoru i emocji

Objawy:

• Afazja (zaburzenia mowy)

• Aleksja (niezdolność do czytania)

• Agrafia (zaburzenie lub całkowita utrata zdolności pisania)

• Wielomówność

• Persweracja (wielokrotne powtarzanie tych samych słow, gestów, zwrotów)

• Mutyzm- w ostatnim stadium choroby, uporczywe milczenie, obniżenie nastroju, niepokój, lęk agresywność, urojeniowe nastawienie do otoczenia

Cel: podtrzymanie komunikowania się.

• Określenie charakterutrudności w komunikowaniu

• Uważne sluchanie, odczytywanie komunikatów pozawerbalnych

• Koncentrowanie się na przeżyciach chorego, domyślanie się co chce nam powiedzieć

• Używanie prostych zdań i pytań

• Powtarzanie kilkukrotne prośby, polecenia, zachęcanie do opisu przeżyć, spokojne reagowanie na wybuchy gniewu (odwrócenie uwagi np. muzyka)

• Umożliwenie udzialu w grupowych zajęciach

2. Zagrozenie bezpieczeństwa, poczucie zagubienia (zaburzenie procesów poznawczych tj. pamieci, orientacji, myśleniaabstrakcyjnego, wzrokowo-ruchowego i jezykowego).

Cel: zapewnienie bezpieczeństwa psychicznego i fizycznego

• Stworzenie warunków bezpiecznego funkcjonowania

• Ocena charakteru i stopnia zaburzenia procesów poznawczych

• Ocena zdolności wykonywania podstawowych i złozonych czynności - skale

• Unikanie zmian opiekunów

• Obserwowanei czy pacjent nie błądzi poruszając się

• Unikanie zmian

• Przypominanie pory dnia, tygodnia, nazwy rzeczy, imion, stosowanie pomocy pamięciowych, dużych i kolorowych kalendarzy, schemat topografii pomieszczeń

• Urzymanie rytmu dnia

• Zabezpoeczenie dostępu do balkonu, drzwi wyjściowych, przedmiotow, urządzeń mogących być zagrożeniem

• Uniemożliwienie zamkniecia w lazience

3. Przeżywanie negatywnych emocji (smutek, lęk wybuchy złości, i gniewu, gwaltowne reakcji, agresja, próba opuszcenia miejsca pobytu-niezdolność do rozumienia i przystosowania się do zmiany warunków)

Cel: wyrównanie nastroju i zapewnienie bezpieczeństwa

• Rozpoznanie źródeł negatywnych emocji

• Kontakt terapeutyczny w poczuciu zagrożenia, spokojny ton glosu

• Niedotykanie bez jego zgody

• Usuwanie negatywnych bodźców (np. hałas)

• Chronienei przez natłokiem zdarzeń

• Rozwijanie zainteresowań

• Zapobieganie uszkodzeniu ciała

• Nastrój ma sprzyjać, atmosfera bezpieczeństwa

ZAKAŻENIA UKŁADU MOCZOWEGO

to najczęstsze choroby infekcyjne u pacjentów w wieku podeszłym oraz częstą przyczyną hospitalizacji.

Upośledzenie układu nerwowego oraz kontrola mięsniowa wpływa na fukcje układu moczowego. Zmniejszenie napięcia miesni przepony, miednicy, zmiany w obrebie lędźwiowo-krzyzowego odcinka kręgosłupa, osłabienie mięśni tłoczni brzusznej oraz choroby majace wpływ na czynność nerwów obwodowych przyczyniają się do zaburzenia oddawania i nietrzymania moczu.

Zmniejszenie stężenia estrogenów u kobiet prowadzi do zmian nabłonka pochwy i cewki moczowej oraz wzrostu wydzieliny pochwy. Powoduje tez zmianę flory bakteryjnej pochwy, zanikanie bakterii z rodzaju Lactobacillus, a kolonizację bakterii z rodzaju Enterobacteriae. Prowadzi to do uporczywych, nawracających zakażeń układu moczowego.

U mężczyzn w podeszłym wieku przerost gruczołu krokowego jest jedną z najczęstszych chorób układu moczowego.

Wyróżniamy:

• Zakażenia dolnego odcinka układu moczowego(zapalenie cewki moczowej i pęcherza moczowego)

• Zakażenia górnego odcinka układu moczowego (ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek)

Diagnostyka:

Trudności wynikają często z braku związku objawów zde zmianami w moczu typowymi dla ZUM. Rozpoznanie utrudnia również odmienność objawów klinicznych w tej grupie wiekowej oraz trudności z zebraniem wywiadu.

Kryteria diagnostyczne:

• Bakteriomocz z ropomoczem u osoby z typowymi objawami zakażenia dróg moczowych i pojawienie się lub nasilenie nietrzymania moczu, częstomocz, bol w okolicy nadłonowej lub lędźwiowej

• Bakteriomocz znamienny z ropomoczem u osoby gorączkującej z dodatnimi posiewami krwi, w których wykrywa się te same bakterie co w moczu

• Bakteriomocz znamienny z masywnym ropomoczem (pełne pole widzenia erytrocytów lub liczne leukocyty w skupiskach u osoby z nietypowym ZUM)

• Bakteriomocz znamienny z ropomoczem u osoby z nietypowymi objawami klinicznymi ZUM

Trzykrotnie większa częstość ZUM u pacjentów hospitalizowanych z powodu OZW. ZUM może być czynnikiem wywołującym wystąpienie OZW głównie u pacjentów w wieku podeszłym.

Leczenie:

• Antybiotyki(cefalosporyny, fluorochinolony)

• Chemioterapeutyki(nitrofurantoiny)

Profilaktyka:

• Lagodne preparaty odkażające mocz, ziolowe

• Regularne przyjmowanie płynów w miarę częstego oddawania moczu

• Stosowanie środków łagodnie zakwaszających mocz np. Wit. C, preparaty żurawinowe (zmniejsza szybkość namnażania bakterii)

• Długotrwałe profilaktyczne stosowanie jednego z leków na ZUM

ODWODNIENIE

-to wynika z niedostatecznej podaży płynów w stosunku do dobowej ich utraty, związany z fukcjonowaniem układu moczowego.

Przyczyny:

• Zmniejszona ilość wody w organizmie ok. 60% w porównaniu z młodszymi (ok. 70-80%)

• Upośledzona reakcja ośrodka pragnienia na odwodnienie

• Zmniejszenie wydajności mechanizmów zagęszczania moczu przez nerki

• Częste stosowanie leków moczopędnych

• Nietrzymanie moczu i związany z tym strach przed przyjmowaniem płynów

• Leki przeczyszczające-utrata plynów

Objawy kliniczne:

• Ze strony OUN -spowolnienie, apatia, senność

• Narastanie symptomów związanych ze zmniejszeniem objętości wewnątrznaczyniowej (RR, tachykardia, zaburzenia CUN, skąpomocz)

• Odwodnienie prowadzi do śpiączki, wstrząsu hipowolemicznegoi ostrej przednerkowej niewydolności nerek

Za odwodnienie przyjmuje się gwałtowne mniejszenie się masy ciala o ponad 3 % wyjściowej wartości.

Ubytek 10% jest związany z poważnymi nieprawidłościami, a pon 20 % prowadzi do śmierci.

Podział:

• Izotoniczne (jednoczesna utrata wody i sodu, wymioty, biegunka;zbyt mała płynów doraźnie)

• Hipertoniczne (większa utrata wody niż sodu np. w czasie gorączki, intensywne pocenie się)

• Hipotoniczne (większa utrata sodu niż wody)

Kiedy podejrzewamy?

• Gorączka

• Wymioty

• Senność

• Suchość błon śluzowych jamy ustnej

• Napięcie gałek ocznych

• Spreżystość skóry

• Sprawdzamy RR, tętno, duirezę godzinowąlub w odstepach 3-4 h

Badania:

• Jonogram (stężenie Na w surowicy)

• Morfologia (ma „zagęszczenie” hematokrytu)

• Glikemia

Opieka:

• Zapewnienie odpowiedniej ilości płynów (duże, lekkie naczynia przy lóżku)

• Urozmaicenie plynów i soki owocowe

• Identyfikacja osób z potencjalnym ryzykiem odwadnienia np. wymiotujących

Postępowanie pielęgniarskie:

Zgodnie z klasyfikcją NANDA można wyróznić kategorie:

• Odwodnienie i stan zagrażający odwodnieniem

• Przewodnienie

• Nieprawidłowe oddawanie moczu i zatrzymanie moczu, częsta i bolesna dysuria

• Oddawanie moczu w nocy (nykturia)

• Nietrzymanie moczu

Nieprawidlowe wydalanie moczu:

• Zatrzymanie moczu lub częste oddawanie malych ilości moczu

• Bolesna dysuria

• Nagła potrzeba oddania moczu

• Trudność w rozpoczęciu oddania moczu

Czynniki wywołujące:

• ZUM

• Anatomiczne uszkodzenie drożności dróg moczowych (zwężenie cewki, przerost prostaty, guzy)

• Zaparcia

• Zaburzenia unerwieniazwieracza i wypieracza pecherza moczowego

Interwencje:

• Palpacyjne badanie pęchetrza moczowego w celu wykluczenia zatrzymania moczu

• Pobranie moczu na badanie ogólne

• poinformowanie o prostych metodach zapobiegającycj ZUM: regularne opróżnianie, zakwaszanie moczu

Zatrzymanie moczu (brak pełnego, prawidłowego opróznienia pęcherza moczowego)

• rozciagnięcie pęcherza moczwego

• brak oddawania moczu lub małe porcje moczu

• uczucie zaegania po mikcji

• nietrzymanie w wyniku przepałnienia

• bolesne oddawanie

Czynniki wywolujące:

• zwęzenie cewki moczowej (przerost prostaty, polip cweki, zwężenie pozapalne lub po długotrwalym cewnikowaniu)

• zmniejszenie siły mięśnia wypieracza pęcherza moczowego

• zaparcia

• oddawanie moczu w pozycji leżacej

Interwencje:

• palpacyjna ocena (brak wyczuwalnego pęcherza moczowego pęcherza moczowego nad spojeniem łonowym- zatrzymanie moczu np. bezmocz)

• bilans płynów

• leki

• oddwanie moczu po cioeplej kąpieli, coepła kawa lub herbata

• obchodzenie się z cewnikiem i workiem-poinstruowanie pacjenta

Skóra i narządy zmysłu u osób w wieku podeszłym

Zmiany starcze i choroby skóry:

Skóra - najbardziej narażona na uszkadzające działanie czynników środowiskowych, z których największe znaczenie ma promieniowanie słoneczne.

Starzenie się skóry pod wpływem długotrwałego działania promienie słonecznych wykazuje różnice w stosunku do naturalnego (chronologicznego) starzenia związanego z wiekiem. Starzenie naturalne daje obraz suchej skóry , wygładzonej i żółtawej ze znaczna utratą elastyczności. Skóra poddana promieniom (fosfostarzenie) jest pogrubiała z przebarwieniami i głębokimi zmarszczkami.

Najbardziej widocznym stygmatem są zmarszczki- twarz, szyja, kark.

Do najczęstszych chorób skóry wieku starczego należą:

• Choroby infekcyjne

• Grzybice

• Półpasiec

• Łuszczyca

• Choroby autoimmunologiczne:

• Pęcherzyca

• Zapalenie skórno-mięśniowe

• Zaburzenie naczyniowe (np.. naczyń żylnych i chłonnych)

• Wyprysk podudzi

• Choroby alergiczne

• Odczyny polekowe

• Łojotokowe zapalenie skóry

• Stany przedrakowe, nowotwory skóry

Zasady profilaktyki

Spowolnienie, przesuniecie objawów klinicznych, zapobieganie starzeniu się pod wpływem czynników środowiskowych głównie promieni słonecznych. Kremy z filtrami przeciw UV (dobrane w zależności od fototypu skóry, szerokości geograficznej, czasu ekspozycji na słońce). Głównie pielęgnowanie to nawilżanie i natłuszczanie w celu zachowania prawidłowego…………….

Powstała dermatologia elastyczna- aby poprawić wygląd, zatuszować lub usunąć oznaki starzenia się. Najczęstsze zabiegi:

• Wypełnianie przy użyciu implantów

• Złuszczenie mechaniczne i termiczne

• Laseroterapia, krioterapia i inne procedury dermo chirurgiczne

Zmiany starcze i schorzenia narządu wzroku

Zmiany jakości widzenia, które nie mają związku z chorobą oczu SA to przede wszystkim:

Utrata zdolności akomodacji oka ( związane z postępującym stwardnieniem jądra soczewki oraz zmniejszonym dopływem światła do siatkówki na wskutek zmniejszenia wielkości źrenicy. Utrata ta następuje stopniowo (brak możliwości prawidłowego widzenia różnych odległości) począwszy od 40-45 l. i wymaga korekcji za pomocą okularów do patrzenia z bliska.

Inne zaburzenia:

• Wydłużony czas adaptacji

• Obniżona zdolność rozróżniania barw i spostrzegania kontrastów

• Nadmierna wrażliwość na silne światło

Głuchota starcza

Funkcje zarządów zmysłów, które zapewniają samodzielność (słuch, równowaga, wzrok) maja podstawowe znaczenie dla osób starszych. Upośledzenie słuchu w wieku ↑65 r.ż. zwieksza się łagodnie i stopniowo.

Procesy starzenia są nieodwracalne i dotyczą wszystkich struktur ucha zew., wew. I środkowego oraz wszystkich dalszych odcinków drogi słuchowej. Mogą się manifestować: upośledzeniem słuchu wywołanym utratą elastyczności błony bębenkowej, jej zwłóknieniem, brakiem pełnej ruchomości kosteczek słuchowych, zmiany skóry przewodu słuchowego.

Zawroty głowy

Bardzo ciężko to przeżywają, Duzy lęk o życie i samodzielność. Określane są jako ,,usuwanie ziemi, ściąganiem w jedną stronę czy zanurzeniem w jedna stronę”. Rzadko jako uczucie wirowania kołowego. Bezpośrednią przyczyną zgłoszenia do lekarza jest zawrót głowy, który spowodował upadek lub wymagał przytrzymania się chroniąc przed upadkiem.

Postępowanie lecznicze ma wykluczyć zab. w układzie krążenia, później terapia poprawiająca funkcje tego układu, leczenie farmakologiczne polegające na silnym tłumieniu zawrotów głowy, przeciwdziałanie wymiotom, nudnościom. Następnie rehabilitacja, która obejmuje fazę wzrokową, błędnikową i narządu ruchu, aby uzyskać samodzielność . podstawą rehabilitacji są ćwiczenia obejmujące ruchy głowy w różnych pozycjach, a także przy chodzeniu z zamkniętymi oczami i otwartymi, podchodzenie w górę i w dół.

Przy dużym upośledzeniu słuchu- aparat słuchowy. W europie mały rynek aparatów, sprzedaż 40 tys. sztuk rocznie. W Niemczech 660000 sztuk, Węgry 60000 sztuk rocznie.

Komunikowanie się z osobą z upośledzonym wzrokiem

Dzięki wzrokowi odbieramy 80 % wszystkich informacji. Wraz z wiekiem wzrasta liczba chorób które uszkadzają wzrok:

• Zaćma

• Jaskra

• Retinopatia cukrzycowa(uszkodzenie nacz. krw. siatkówki w przebiegu cukrzycy)

Podstawa jest słowo mówione, dodatkowo dotyk ( zmysł dotykowo-ruchowy odgrywa rolę w orientacji przestrzennej stanowiąc bezpieczne poruszanie się). Komunikowanie się za pomocą słowa pisanego tablice BRAILLE'a. Posługują się nim głównie ci którzy wcześnie utracili wzrok.

Komunikacja i przewodnictwo

• Uzyskanie inf. o stopniu upośledzeni a wzroku

• Rozpoczęcie rozmowy od przedstawienia się (wyraźnie aby pacjent mógł nas rozpoznać po głosie)

• Zapoznanie z osobami które będą się nim opiekować ( w miarę możliwości te sme pielęgniarki)

• Zwracanie bezpośrednio do pacjenta normalnym tonem głosu, pełne i jasno sformułowane zdania

• Każdorazowo informowanie o swoim wyjściu z Sali oraz zamierzonej lub wykonywanej czynności

• Opisywanie podczas rozmowy swoich wrażeń wzrokowych np. spacer, posiłek

• Zapoznanie z topografią pomieszczeń z których będzie korzystać

• Stosowanie znaków orientacyjnych np. na odzieży co umożliwia samodzielne ubieranie się, czy na drzwiach aby ułatwić powrót do pokoju

• Odpowiednie oświetlanie, usuwanie przedmiotów utrudniających przejście, dywany i ściany kolory kontrastowe

• Nieprzestawianie przedmiotów

• Przewodnik poruszający się z osobą niewidomą zobowiązany jest myśleć o całej przestrzeni np. wąskie schody, strop

• Dla poczucia bezpieczeństwa trzymanie w okolicy przedramienia

• Aktywizowanie i wspieranie niezależności np. nauka jedzenia poprzedzona ćwiczeniami z pustą tacą

• Organizowanie czasu wolnego- radio, czytanie na głos, zachęcanie do czytanie tekstu z dużą czcionką ( Braillem, audio ścieżki -książki mówione)

Komunikowanie się z osoba z zaburzeniami słuchu

Niedosłuch- niedosłyszenie tonów o wysokiej częstotliwości. Ujawnia się w trakcie komunikowania z innymi ludzmi, kiedy sprawia wrażenie że nas nie słucha.

Problemy słuchowe przy umiarkowanym uszkodzeniu słuchu ↑40 dB kiedy słyszenie i rozumienie mowy możliwe jest tylko w sprzyjających warunkach i wówczas konieczny aparat.

Wskazówki :

• Inf. dotyczące stopnia uszkodzenia słuchu i preferowanego stopnia komunikowania się

• Rozpoczęcie rozmowy wymaga zwrócenia uwagi i nawiązania kontaktu (sprawdzić czy pacjent ma aparat i czy nas słyszy)

• Stworzenie warunków do komunikacji- oświetlenie, aby pacjent widział twarz i usta

• Mówić wolniej i głośniej, kierują głos w stronę ucha lepiej słyszącego, kontakt wzrokowy

• Przekazywanie słowa i konstrukcje zdania- krótkie i precyzyjne , powtarzać i sprawdzić czy nas zrozumiał

• Naturalne gesty, mimika co ułatwia zrozumienie

• Unikać zbyt głośnego mówienia, przesadnej mimiki, zbyt wolnego mówienia , odzywanie się czy mówienia gdy stoimy za pacjentem

Choroby układu krążenia

Niewydolność serca u osób w wieku podeszłym

Jedna z najczęstszych przyczyn hospitalizacji i zgonów. Schorzenie układu sercowo-naczyniowego, którego występowanie stale wzrasta w krajach wysoko rozwiniętych.

Rozpoznanie:

• Duszność- początkowo po wysiłku fizycznym, potem w spoczynku. Napadowo w nocy, pozycja wysoka

• Zmęczenie- pocz. Związane z wysiłkiem potem stale

• Obrzęki kończyn dolnych- w okolicy kostek, potem całe podudzia, najmniejsze rano, narastają wieczorem

• Nykturia- np. przerost gruczołu krokowego

Objawy w badaniu fizykalnym:

• Trzeszczenie nad polami płuc

• ↑ akcja serca

• Poszerzenie żył szyjnych

• Potwierdzenie istnienia obrzęków obwodowych

Objawy niespecyficzne:

• Senność

• Splątanie

• Dezorientacja

• Zmęczenie

• Osłabienie

• Dodatkowo nakładające się objawy związane z innymi chorobami (wielochorobowość)

Kluczowym objawem jest nietolerancja wysiłku a stopień zaawansowania oceniamy na podstawie tzw. Klasy czynnościowej NYHA (NEW YORK HEART ASSOCIATION)

Klasa 1- brak objawów podczas wykonywania codziennych czynności

Klasa 2- zmęczenie, kołatanie, duszność przy aktywności

Klasa 3- brak objawów w trakcie spoczynku ale duszności pojawiają się nawet przy najlżejszych czynnościach

Klasa 4- duszności i w spoczynku i w wysiłku

Leczenie farmakologiczne

• Inhibitory konwertazy angiotensyny = kaptopril, en arenal, peryndapryl (zapobiegają niekorzystnym zmianom i przebudowie ………..?, ↓ RR)

• Β- adrenolityki- metoprolol, bizoprolol (zwalniają rytm serca, ↓ RR)

• Diuretyki - moczopędnie, furosemid

• Digoksyna (napastnica) ↓ akcję serca i zwiększają siłę skurczu

Leczenie niefarmakologiczne:

• Leczenie dietetyczne (ograniczenie soli kuchennej, dieta niskoenergetyczna, uboga w tłuszcze zwierzęce)

• Zakaz palenia i picia

• Regularny wysiłek fiz. (dostosowany do klasy) redukcja masy ciała, kontrola RR, poziomu glikemi

• Samokontrola- codzienne sprawdzanie parametrów (RR, tętno)

Choroba niedokrwienna serca

Stany niedostatecznego zapatrzenia serca w tlen. Przyczyną jest miażdżyca.

Czynniki ryzyka:

• Wiek ↑65 r.ż.

• Nadciśnienie tętnicze

• Tytoń

• Cukrzyca

• Otyłość, mała aktywność fizyczna

Postacie choroby:

1. Postać stabilna (stabilne i wolno narastające zwężenia, bóle dławicowe pojawiające się po wysiłku)

2. Postać niestabilna (OZW- dławica niestabilna, zawał serca lub nagły zgon sercowy)

Objawy:

• Bóle dławicowe (zlokalizowane za mostkiem, promieniowanie do szyi, żuchwy, nadbrzusza, lewego boku i ramienia

• Nietypowe bóle dławicowe

• Duszność wysiłkowa

• Uczucie zmęczenia i osłabienia w czasie lub po wysiłku

• Omdlenia

• Narastające objawy niewydolności lewokomorowej

Leczenie:

• Leki p/płytkowe np. kwas acetylosalicylowy

• Statyny np. symwastatyna, lowostyna

• Inh. Enzymu konwertującego np. ehalapryl

• Β- blokery, atenolol

• Blok ery kanałów wapniowych

• Nitraty (nitrogliceryna)

Leczenie inwazyjne (PCA, pomostowanie aortalno-wieńcowe)

Nadciśnienie tętnicze

• W procesie starzenia ciśnienie rośnie do 60 r.ż , później rozkurczowe nieco spada.

Czynniki ryzyka

• Sól (nadmierne spożywanie sodu, podwyższa RR)

• Otyłość (nadwaga i otyłość jednym z najpoważniejszych czynników środowiskowych

• Aktywność fizyczna (mała aktywność, wysokie RR)

• Alkohol

Podstawowe znaczenie przypisuje się narastającej sztywności dużych naczyń tętniczych ( aorty i ich rozgałęzień)

Leczenie

• Obniżenie poniżej 140 mmHg

• Modyfikacje stylu życia

• Normalizacja masy ciała

• Dużo warzyw i owoców

• Eliminowanie alkoholu i papierosów

• Wzrost aktywności fizycznej

Farmakoterapia

• Diuretyki

• Beta- blok ery

• Inhibitory konwertazy

• Antagonista wapnia

• Antagonista receptorów wapnia

• Antagonisty receptorów dla angiotensyny II

Leczenie farmakologiczne musi być zindywidualizowane.

Miażdżyca

Prowadzi do zwężenia ,stwardnienia naczyń spowodowanego gromadzeniem złogów na wewnętrznej stronie ich ścian. Następnie upośledzenie ukrwienia narządów i metabolizmu ustroju.

Objawy;

• Zaburzenia pamieci (krótkotrwałej)

• Zaburzenia orientacji (w czasie i przestrzeni np. nierozpoznanie osób )

• Wzrost RR ( zawroty głowy, mroczki przed oczami, szum w uszach )

• Zaburzenia afektu ( obniżenie nastroju, pobudliwość)

• Utrata wyczucia sytuacji

Choroba Parkinsona

Postępująca choroba układu nerwowego- zwyrodnieniowa objawiająca się postępującym zespołem parkinsonowskim

Triada objawów;

• Drżenie spoczynkowe

• Spowolnienie ruchowe

• Sztywność mięśni (

• Pochylona sylwetka

• Chód drobnymi kroczkami

• Sztywne nogi

• Balansowanie rekami

• Zanurzenia czucia ( osłabiony węch, smak)

• Zaburzenia wegetatywne ( upadki, pocenie się ,zaparcia)

• Zaburzenia psychiczne ( zespół otępienny, depresja )

Fazy

• Faza przed kliniczna

Trwa kilka lat, stopniowe uszkodzenie neuronów

• Faza kliniczna

Chory dobrze reaguje na leki, w okresie zaawansowanym zmniejsza skuteczność leczenia i powikłań polekowych

Leczenie

Objawowe..

Leki dopaminergiczne i antycholinergiczne

• Lewodopa, amantadyna, selegilina

Nowe metody

• Leczenie neurochirurgiczne ( operacja wzgórza) lub stymulacja jądra niskowsgórzanego prądem wysokiej ….

• Terapie genowe

• Przeszczep komórek macierzystych

Udar mózgu

Zespół objawów klinicznych (neurologicznych) związanych z nagłym wystąpieniem ogniskowego lub ogólnego zaburzenia czynności mózgu powstały w wyniku zaburzenia krążenia mózgowego. Utrzymujący się ponad 24h.

Czynniki ryzyka

• Modyfikujące się

• Modyfikowalne pewne

• Prawdopodobne

1.Modyfikujące się

• Wiek

• Płeć

• Rasa ( Japończycy, chińczycy )

• Genetyczne (wywiad rodzinny)

2.modyfikowalne pewne

• Nadciśnienie

• Tytoń

• Cukrzyca

• Hiperlipidemia

• Choroby Serca ( arytmia, migotanie przedsionków)

• Zwężenie tętnicy szyjnej wewnętrznej

3. Prawdopodobne

• Otyłość - głównie brzuszna

• Mała aktywność

• Alkohol powyżej 60g/dzień

• Leczenie hormonalne -antykoncepcja

• Zaburzenie układu krzepnięcia

• Dieta - wysokie spożycie soli

Prewencja gerntologiczna

Historyczne metody wydłuzania życia

1. Starożytny Egipt - uważano ze przyczyny chorób i starzenia się jest szkodliwy materiał, który powstaje w organizmie w związku z nadmierny spożywaniem pokarmów w związku z tym lekarze zwracali uwagę na układ pokarmowy.

2. Starożytne Chiny - kompleksowe kuracje zapobiegawcze i odmładzające na, które składały się przepisy dietetyczne, nuka prawidłowego oddychania, pigułki i ekstraty zawierające np. korzeń żeń-szenia.

3. Indie - higiena sposób odżywiania , przepisy dietetyczne, higieniczne ,fizjologiczne - jogę opierająca się na ćw fizycznych, oddech, koncentracja, roli oraz stosunek surowej diety (bez mięsa jajek, ryb , używek )

4. Antyczna Grecja i Rzym - starzenie uważano (Arystoteles) za chorobę lub też jak (Gal) za proces fizjologiczny, którego przyczyną jest stopniowe zmniejszenie wilgoci ciepła w organizmie. Dlatego korzystne wydały się zabiegi i leki nawilżające i rozgrzewające

5. Średniowiecze - (rozwój magii i alchemii) IX w szkoła medyczna Włochy- Salerno wypracowało zasady profilaktyki gerontologicznej tj. umiarkowanie, unikanie zmartwień, wstrząsów psychicznych, nieprzejadanie, dbanie o rytm wypróżnień. Zwrócono uwagę na predyspozycje genetyczne.

6. XV-XVI odmładzanie- gerokomia, wzmocnienie stawów poprzez np sypianie z młodymi; zdrowie i żywotność przenosi się 'oddechem dziewic" podobnie jak choroby zakaźne

7.Postep medycyny , rozwój gerontologii i geriatrii. Dopiero w ostatnich 100 latach przeciętna długość życia wzrosła 40-80 lat. poprawa warunków higieny, postęp medycyny, zmiany stylu życia.

Pomyślne starzenie - osiągnięcie starości z małym ryzykiem chorób i niedołężności z wysoką sprawnością umysłową i fizyczną oraz utrzymana aktywnością fizyczną

Leki gerontologiczne

Nie udało się odnaleźć eliksiru młodości ….( tutaj nie mogłam się doczytać co dalej jest) Brytyjskie tow. Długowieczności zestawiło te substancje pełniące funkcje pomocniczą

• Koenzym Q10

• Czosnek

• Ginseng (żeń- szeń)

• Likopen (zw. Chem. z gr karotenów - pomidory, arbuzy, czerwone grejpfruty, dzika róża)

• Re tinol (zw z gr. Karotrnów0

• Selen ( pszenica, owiec, pestki dyni, ryby, mleko)

• Ekstrat soi

• Wit A, C, E

• Wyciąg z czarnej jagody

• Kwas foliowy

• Glukozamina

• Zielona herbat

• Lecytyna (pamięć)

• Luteina (wzrok)

• Wit. B6, B12, D

• Cynk

Preparaty o słabych efektach

• Kurkuma

• Arginina

• Aloe vera (aloes)

• Glutation

• Wyciąg z pestek winogrona

Promocja zdrowia , aktywności prozdrowotne

Pomyślny model starości - sprzyjaja mu programy profglobalnej rożne formy aktywności podejmowane przez osoby starsze

Kontinuum zdrowia (J. Travis )

Metody tradycyjne Promocja zdrowia

Przedwczesna śmierć Całkowity dobrostan

Brak widocznej choroby

WHO - kierunki działań w zakresie promocji zdr. U osób starszych

• Przedłużenie okresu aktywności i niezależnego samodzielnego życia

• Zapewnienie odpowiedniej opieki , która będzie wspierać niezależność jednostki i gwarantować odpowiednią jakość życia

• Podejmowanie działań, które spowodują opóźnienie rozpoczęcia udzielania świadczeń medyczno-opiekuńczych

• Wspieranie systemu opieki domowej, stopniowa rezygnacja z form opieki zinstytucjonowanej

• Zmniejszenie bólu i stresu w terminalnym stadium zaawansowania chorobyizyczna

Aktywność fizyczna

Wyróżniany spadek aktywności fizycznej -przekonanie, że nie jest wskazany, potrzeba uświadomienia o dostosowaniu do możliwości , propagowanie aktywności stylu zycia , czynnego wypoczynku

Wytyczne WHO co do ćwiczeń

• Rozciągające, relaksacyjne, oddechowe

• Łatwe i umiarkowane - spacer taniec, pływanie, rower

• Powinny sprawić radość , powodować odprężenie

• Regularnie, codziennie

Odżywianie

Wiąże się z anty-zdrowotnymi zachowaniami , nawykami dotyczącymi sposobu odżywiania się , niesprzyjającym zdrowiu , stylowi życia. Zachodzące zmiany w procesie starzenia się mogą sprzyjać nieprawidłowemu odżywianiu , dodatkowo obecność chorób przewlekłych.

Zalecenia

• Posiłki zróżnicowane, wszystkie skł. Pokarmowe

• Unikanie produktów o dużej zawartości cukru

• 4 porcje owoców i warzyw

• Błonnik i płyny (2l =8 szklanek)

• Regularnie drób i ryb

• Umiarkowanie tłuszcze , alkohol (20-30g/ dobę)

• Suplementacja wit i mikroelementów - na zlecenie lekarza

Międzynarodowe Stowarzyszenie bólu definiuje ból jako nieprzyjemne zmysłowe i emocjonalne przeżycie towarzyszące istniejącemu lub zagrażającemu uszkodzenia tkanek bądź odnoszone do takiego uszkodzenia.

Wiek podeszły predysponuje do takich chorób jak:

- miażdżyca
- osteoporoza
- nowotwory
- neuralgia półpaścowa

W schorzeniach tych jednym z podstawowych objawów jest ból.

Podział bólu:
1. ból ostry - taki który powstaje w wyniku uszkadzającego bodźca i trwa nie dłużej niż 3 miesiące (czas potrzebny do zakończenia gojenia tkanek). Odgrywa ważną role odruchowo-ochronną gdyż alarmuje o nieprawidłowościach i zagrożeniach.

2. Ból przewlekły - < 6 m-ce, charakter ciągły lub nawracający. Traci rolę czynnika ostrzegawczo-obronnego, staje się zjawiskiem szkodliwym gdyż uniemożliwia normalne funkcjonowanie długotrwałe silne bóle prowadzą do wyczerpania fizycznego

Na nasilenie doznań bólowych wpływają
- ból jako usprawiedliwienie wobec siebie i innych osób często znaczne upośledzenie fizyczne
- zachowania bólowe sprzyjają poszukiwaniu miłości zainteresowania osób najbliższych
- wzajemna zależność zespołów depresyjnych i bólu przewlekłego
- różnorodne sytuacje stresowe (zakończenie aktywności zawodowej)

Rodzaje bólu

Receptorowy - w wyniku uszkodzenia tkanek pobudzenia receptorów bólowych (nocyceptory) może być somatyczny (skóra, mięśnie stawy kości) lub trzewny (n. wewnętrzne) dobrze zlokalizowane.

Neuropatyczny - z mechanicznego uszkodzenia lub czynnościowego struktur nerwowych. Odczuwamy np. kłucie, pieczenie, trudne do opisania napadający przeszywający przeszywający

Psychogenny - ma źródło w psychice nie ma podłoża organicznego

Ocena pacjenta z bólem.

Prowadząc wywiad pielęgniarka powinna ustalić:
- od jak dawna ma bóle
- jakie ma nasilenie dolegliwości i jak wpływają na aktywność
- lokalizacja i charakter
- co nasila co łagodzi ból
- jakie metody łagodzenia stosował dotychczas z jakim skutkiem
- jakie są jego oczekiwania w stosunku do leczenia przeciw bólowego

Profilaktyka i leczenie bólu

Ból wpływa negatywnie na sprawność funkcjonalną pacjenta i pogarsza jakość życia wymaga zarówno farmakologicznego jaki i niefarmakologicznego leczenia.

Niefarmakologiczne metody leczenia:

1. Rehabilitacja - aktywność fizyczna pomaga w leczeniu zespołów bólowych poprawia samo poczucie pomaga w zmianie stereotypów związanych z wiekiem obok ćwiczeń - metody fizykalne krioterapia elektro terapia masaże

2. Terapia psychologiczna - biofeedback i trening relaksacyjny oraz terapia behawioralna

Biofeedback (dostosowanie informacji zwrotnej o zmianach stanu fizjologicznego w terapii wykorzystywana motywacja i silna wola pacjenta) i trening relaksacyjny wskazany głównie u chorych z napięciowym i polekowym bólem głowy

Terapia behawioralna - wobec osób ze zwiększoną skłonnością do zachowań bólowych które mogą być formą zwrócenia na siebie uwagi i uzyskania wsparcia. Wyjaśnianie pacjentowi psychologicznych mechanizmów bólu dążenie do zmniejszenia zachowań bólowych.

Farmakoterapia

Zazwyczaj leki doustne ból ostry i napadowe zaostrzenia bólu przewlekłego krótko działające analgetyki o szybkim początku działania

Grupy leków
- nieopioidowe leki p/bólowe - paracetamol NLPZ
- opioidy -kodeina tramadol
- leki wspomagające - p/depresyjne p/drgawkowe

Postępowanie zgodne z drabiną WHO - analgetyczną

Interwencje pielęgniarskie:

• Ocena stanu, dokumentowanie intensywności charakteru czasu trwania ustalenie czynników powodujących ulgę w bólu

• Nauczenie określenia lokalizacji bólu intensywności i jakości bólu

• Wyjaśnienie jak ocenić i udokumentować nasilenie bólu oraz dyskomfort po wszystkich czynnościach powodujących ból

• Omawianie czynników powodujących ból

• Motywowanie do prowadzenia dzienniczka

• Zmniejszanie bodźców bólowych: skoordynowanie zabiegów delikatności sprawności wykonywania odciążanie podtrzymywanie bolesnych miejsc

• Pozycja najwygodniejsza dla pacjenta

• Sprawdzenia poprawności przestrzegania stosowania leków

• Zaproponowanie terapii wspomagającej leczenie (fizjoterapia- ciepłe kąpiele okłady rozgrzewające nasiadówki ?)

Rola pielęgniarki polega na kontroli farmakoterapii monitorowaniu skutków ubocznych pacjenci często sami modyfikują leki

Problemy samobójstw wśród seniorów

Samobójstwo - przejaw kryzysu psychologicznego nie umiejętności radzenia sobie z sytuacjami trudnymi oraz z osobistymi konfliktami choroby niepełnosprawność fizyczna demencja oraz zaburzenia psychiczne to determinanty negatywne starości

Według Baumana po 65 r. ż. Częstość samobójstw zwieksza się o 50% niż w wieku 15-24 lat wyższy w śród mężczyzn podięcia próby samobójczej stwarza dodatkowo śmierć współmałżonka przewlekła choroba samotność objawy depresyjne

4 typy samobójstw

- wyobrażone zamach na życie nie dochodzi do skutku kończy się chęciami, zamiarami

-upragnione wszystkie myśli skierowane na samounicestwienie jest to cel życiowy

- usiłowane

-dokonane próba kończy się śmiercią

U blisko 20% samobójców występują zaburzenia depresyjne nie wolno lekceważyć

Społeczeństwo musi być bardziej wrażliwe na symptomy presuicydalne (poprzedzające zamach na życie) należy wdrożyć edukacje na temat tego zjawiska

Układ ruchu

Osteoporoza- dochodzi do upośledzenia struktury tkanki kostnej i obniżenia gęstości do takiego stopnia, że kość traci wytrzymałość na działanie sił odkształcających i łamanie się już pod wpływem niewielkich urazów i fizjologicznych obciążeń. Jest układową chorobą szkieletu, charakteryzuje się niską masą kostną i zaburzoną jej mikroarchitekturą, co prowadzi do zwiększenia łamliwości kości a w konsekwencji do wzrostu ryzyka złamań. Celem postępowania jest zapobieganie złamaniom.

Max masa kości- osiągana jest pomiędzy 25 a 30 rokiem życia. Mniej więcej około 30 roku życia rozpoczyna się stopniowy spadek związany z wiekiem, wynikający z p[przewagi procesów resorpcji tkanki kostnej nad kości otworzeniem w ośrodkach jej przebudowy. Proces ten znacznie przyśpiesza się u kobiet w okresie przekwitania. Przyjmuje się ze pomiędzy 20 a 90r.ż ubytek tkanki kostnej gąbczastej wynosi u mężczyzn 27% a u kobiet 40%.

Czynniki ryzyka

• Wiek (30 r. ż)

• Płeć (kobiety po menopauzie)

• Rasa (biała, żółta, czarna)

• Genetyczne

• Mała masa kości

• Wczesna menopauza

• Siedzący tryb życia

• Długotrwałe unieruchomienie

• Dieta uboga w wapń i witaminę D

• Długotrwała terapia glikokortykosteroidami

• Tytoń, kawa

• Mała masa ciała

Główne objawy

- złamania kości i związane z nimi bóle, np. złamanie dotyczące trzonów kręgów, szyjki kości udowej

-w wyniku kolejnych złamań trzonów piersiowego odcinka kręgosłupa w ciągu lat rozwijające się zniekształcenie w postaci zaokrąglonych pleców

-zaburzenia snu, utrata masy kostnej

Postaci

1. Pierwotna- pomenopauzalna, starcza, rzadko osteoporoza w młodym wieku: młodzieńcza idiopatyczna ( nieznane podłoże), osteoporoza wczesnego wieku dojrzałego,

2. Wtórna- przyczyny: nadczynności tarczycy, przytarczyc, cukrzyca, białaczka, palenie, alkohol, przewlekłe choroby wątroby.

Zapobieganie

• W okresie wzrostu starać się osiągnąć jak największą masę kostną, a następnie dbać aby w ciągu całego życia nie obniżyła się poniżej progu łamliwości kości, który kobiety przekraczają około 85 r. ż

• Zaprzestanie picia, palenia

• Dieta

• Ćwiczenia fizyczne

• Poprawiani wytrzymałości kości, siły mięśni, ruchomości stawów, zdolności utrzymania równowagi

Farmakoterapia ( zwiększenie masy kości, zmniejszenie resorpcji tkanki kostnej)

1. Bifosfoniany- hamuje czynność osteoklastów oraz skraca czas ich życia,

2. Estrogeny

3. …

4. Kalcytonina- przeciwbólowo

5. Parathormon

W terapii osteoporozy szczególne znaczenie ma zwalczanie bólu (90% złamań szyjki kości udowej).

Choroba zwyrodnieniowa stawów (osteoartroza)

-najczęstsza przyczyna obniżonej sprawności,

-z czasem dochodzi do całkowitej utraty chrząstki powierzchni stawowej

-utrata ruchu w stawie

Etymologia nieznana, czynniki ryzyka:

• Wiek ( u 80% ludzi po 75 r. ż. obserwuje się zmiany zwyrodnieniowe)

• Otyłość

• Genetyczna

• Przeciążenia stawów, urazy

• Płeć (kobiety do 50r.ż, trzy razy częściej)

W miarę postępu choroby chory staje się mniej ruchliwy, może odczuwać trzeszczenie, blokowanie lub tarcie.

Różnice między RZS a Ch Z. S.

	Ch. Z. S.	RZS
Stan ogólny	dobry	zmieszenie masy ciała, wzrost temperatury,zmęczenie, sztywność poranna .
Zajęcie stawów, obiawy kliniczne	Jeden lub kilka stawów, bol nasilony po spoczynku, wysięk, zniekształcenie (koślawość, guzki Hebedera Bouchorda)	Zmiany wielostawowe, ból w spoczynku, symetria zmian, ograniczenie ruchomości, przykurcze, wzrost RR, obrzęk, bolesność, utrata łaknienia, mrowienie drętwienie
Zmiany pozastawowe	-	Guzki reumatoidalne
badania	prawidlowe

Metody leczenia:

1. Niefarmakologiczne- edukacja, obniżenie masy ciała, ćwiczenia usprawniające, fizykoterapia- krioterapia, ciepłolecznictwo, ultradźwięki, laseroterapia, len, zaopatrzenie ortopedyczne, dieta bogata w witaminy i składniki mineralne,

2. Farmakoterapia- NLPZ, p/bólowe, wolno działające leki modyfikujące chorobę stawową, dostawowe preparaty kwasu hialuronowego, leki rozluźniające mięśnie, dostawowe glikokortykosteroidy, maści , żele.

3. Metody chirurgiczne- osteotomia korekcyjna, zabiegi ortoskopowe.

REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW

Przewlekły postępujący proces zapalny prowadzący do destrukcji tkanek stawowych zniekształcenie i upośledzenie czynności stawów. Zmiany pogłębiają się podczas kolejnych rzutów choroby prowadząc do niepełnoprawności

Etiologia nieznana

W patogenezie głównym procesem są zaburzenia immunologiczne w wyniku których dochodzi do produkcji cytokin pozapalnych. Pierwsze objawy 30-50 r.ż. ponad 5% po 75r.ż. dotyka choroba

Leczenie:

Likwidacja stanu zapalnego, minimalizacja skutków (wielokierunkowe)

Farmakoterapia: NLPZ, leki modyfikujące proces zapalny, immunosupresyjne, glikokortykosteroidy

Cechy choroby:

• Przyjmowanie określonej pozycji

• Trudności rozpoczętego ruchu

• Zachwianie stanu emocjonalnego

• Utrata chęci do działania

• Izolacja społeczna

• Obniżona aktywność fizyczna i spoleczna

20

---