Bony
Krótkoterminowe papiery dłużne, określone często mianem bonów, a czasem nazywane certyfikatami pieniężnymi, wekslami komercyjnymi itp. są dokumentami, w których emitent potwierdza przyjęcie lokaty gotówkowej to jest zaciągnięcie pożyczki i zobowiązuje się do jej zwrotu w ustalonym terminie krótszym niż jeden rok oraz do zapłacenia odpowiednich odsetek. Jest to papier pożyczkowy zbliżony swą istota do obligacji, od której różnią się przede wszystkim krótkimi terminami wykupu. Wszystkie charakteryzują się m.in.:
a) krótkim terminem zapadalności ( nie więcej niż rok )
b) bardzo wysokimi nominałami ( adresatami emisji są inwestorzy instytucjonalni)
c) zbywalnością z dyskontem ( różnica między ceną sprzedaży a wartością nominalną po jakiej są wykupywane , stanowi dochód inwestora)
d) płynnością gwarantowaną przez organizatorów programu.
Krótkoterminowe papiery dłużne są instrumentami o okresie zapadalności do jednego roku , które z racji swego krótkoterminowego charakteru są wyłączone z publicznego obrotu . Rynek krótkoterminowych papierów dłużnych jest segmentem poza bankowego rynku pieniężnego , papiery te powinny służyć finansowaniu krótkoterminowych niedoborów finansowych przedsiębiorstw - regulacji płynności przedsiębiorstwa.
Usługa organizacji emisji krótkoterminowych papierów dłużnych polega na przygotowaniu przez instytucję finansową dokumentacji oferty , zorganizowaniu systemu rozliczenia oferty , znalezieniu nabywców papierów oraz ewentualnym zagwarantowaniu powodzenia emisji przed rozpoczęciem plasowania i zorganizowaniu płynnego rynku obrotu papierami po zakończeniu oferty .
Krótkoterminowe papiery dłużne są , z racji wysokich nominałów ( najniższy nominał wynosi 10 tys. PLN w przypadku bonów handlowych Banku Handlowego ), sprzedawane na rynku pieniężnym głównie inwestorom instytucjonalnym . Mimo że nie istnieją przepisy prawa odnoszące się wprost do emisji KPD , to podmioty zajmujące się organizacją emisji krótkoterminowego długu znalazły odpowiednie rozwiązania , aby zaoferować ten instrument przedsiębiorstwom. Istnieją trzy najbardziej popularne konstrukcje prawne tego typu instrumentów . Konstrukcja weksla własnego , konstrukcja wierzytelności oraz konstrukcja obligacji krótkoterminowej .
Pierwszy organizator emisji KPD , Polski Bank Rozwoju , nazwał stworzone przez siebie instrumenty bonami komercyjnymi , ING Bank określa KPD mianem komercyjnych weksli inwestycyjno-terminowych ( KWIT ) , Bank Handlowy oraz ABN AMRO nazywają KPD bonami handlowymi , Citibank krótkoterminowymi papierami wartościowymi , Raiffeisen Centrobank bonami dłużnymi , a Creditanstalt wekslami komercyjnymi.
Podział:
Bony komercyjny
Bony pieniężne NBP
Bony skarbowe
1. Bony komercyjne są papierami wartościowymi, przy pomocy których firma ciesząca się odpowiednią popularnością i solidnością płatniczą (najczęściej spółka akcyjna dobrze notowana na giełdzie papierów wartościowych) zaciąga krótkoterminową pożyczkę (kredyt) bezpośrednio na rynku pieniężnym zamiast korzystania z kredytu bankowego. Sprzedaż bonów następuje z dyskontem , którego wysokość zależy od terminu wykupu , ogólnej sytuacji na rynku pieniądza i wiarygodności kredytowej ( ratingu ) emitenta . Wysokość dyskonta zapewnia nabywcom bonów stopę zwrotu wyższą od oprocentowania kredytów bankowych. Powodzenie emisji bonów komercyjnych zależy od zaufania , jakim potencjalni inwestorzy darzą emitenta ; na takie zaufanie nie mogą liczyć firmy niewielkie, nieznane w opinii publicznej , a zwłaszcza w środowisku inwestorów finansowych .
Emisję bonów komercyjnych organizują banki i należące do nich domy maklerskie . Organizacja emisji obejmuje zazwyczaj gwarancje ich wykupu przez emitenta w ustalonym terminie , a często także uruchomienie wtórnego rynku tych bonów , na którym ich nabywcy z rynku pierwotnego mogą je sprzedać ( przed ustalonym terminem wykupu przez emitenta ), a inwestorzy ( którzy nie skorzystali z ich nabycia na rynku pierwotnym ) mogą je kupować . Bon komercyjny to instrument dyskontowy , więc sprzedawany poniżej wartości nominalnej . Różnica między ceną zakupu a wartością nominalną stanowi zysk inwestora . Jeżeli inwestorzy nie są zainteresowani zakupem bonów komercyjnych , to- jeśli jest to zawarte w umowie - wykupuje je organizujący emisję bank.
2. W celu zwiększania podaży krótkoterminowych papierów wartościowych na rynku pieniężnym, Narodowy Bank Polski zaczął emitować własne bony pieniężne . Emisja tych walorów uzależniła politykę banku centralnego od sposobu finansowania deficytu budżetowego przez państwo. Bony pieniężne NBP są krótkoterminowymi zobowiązaniami banku centralnego na okaziciela sprzedawanymi z dyskontem . Fakt , że nie są to walory imienne , ale właśnie na okaziciela , sprawił , że mógł rozwinąć się na szeroką skalę obrót tymi aktywami.
Sprzedaż bonów pieniężnych dokonuje się na przetargach. Początkowo przetargi odbywały się raz w tygodniu , później-częściej . NBP oferuje bony pieniężne o terminach zapadłości 1, 7, 14, 28, 182 i 273 dni. Największą popularnością cieszą się bony 28-dniowe . Nominały bonów pieniężnych pokrywają się z nominałami bonów skarbowych - 10 tys. , 100 tys., i 1 mln PLN. Mechanizm przebiegu przetargów jest taki sam jak w przypadku walorów skarbowych. W tym wypadku jednak to bank centralny podejmuje decyzje o rozmiarach podaży , strukturze emisji i oprocentowaniu bonów pieniężnych . Prawo nabywania bonów NBP przysługuje wyłącznie wybranym bankom- dealerom rynku pieniężnego. Mają one postać zdematerializowaną , więc transakcje zakupu na rynku pierwotnym (przetarg NBP ), obroty na rynku wtórnym i wykup przez emitenta są odnotowywane w rejestrze prowadzonym przez NBP, w którym banki mają konta depozytowe , rejestrujące operacje kupna-sprzedaży bonów i stan posiadania.
3. Bony skarbowe należą do dłużnych papierów wartościowych. Są to krótkoterminowe papiery wartościowe , gdyż ich okres wykupu nie przekracza roku. Jest to instrument rynku pieniężnego, pieniężnego przeciwieństwie do obligacji , które były instrumentem rynku kapitałowego. Emitentem bonów skarbowych jest Ministerstwo Finansów. Sprzedaż ich odbywa się za pośrednictwem NBP . Sprzedawane są na przetargach cotygodniowych. Stopę dyskonta ustala Minister Finansów na podstawie zgłoszonych ofert. Na tydzień przed przetargiem NBP podaje do wiadomości wartości nominalne bonów skarbowych o określonych terminach zapadalności przeznaczonych do sprzedaży . W dniu przetargu do godziny 12.00 banki uczestniczące w przetargu składają swoje oferty kupna , zawierające rodzaj bonów , jakie chcą nabyć , ich cenę nominalną oraz deklarację ceny zakupu za każde 100 PLN wartości nominalnej bonu . Zebrane oferty porządkowane są od najlepszej do najgorszej proponowanej ceny zakupu. Generalnie, na przetargu wygrywają te banki , które oferują najwyższą cenę za 100 PLN nominału , czyli proponują najniższą stopę dyskonta nabywanych weksli skarbowych . Bony skarbowe , zakupione na przetargach przez banki- dealerów , mogą trafić na wtórny rynek bonów skarbowych . Sprzedaż bonów skarbowych na wtórnym rynku prowadzą banki-dealerzy tych bonów , a ich zakup mogą realizować wszyscy chętni nabywcy , także osoby fizyczne , które jednak w tym celu korzystają z pośrednictwa biur maklerskich .
Bony skarbowe nabyte na przetargu mogą być przedmiotem swobodnego obrotu między ich posiadaczami ( rynek wtórny) . Mogą też być wcześniej , przed terminem wykupu przedstawione emitentowi do wykupu.
Emitowane są w nominałach 10.000, 100.000 i 1mln PLN . Wysokie nominały decydują o dostępności bonów dla dużych podmiotów gospodarczych , dysponujących wysokimi nadwyżkami finansowymi. Od roku 1995 bony skarbowe mają w Polsce postać zdematerializowaną . Są jedynie zapisem komputerowym w Centralnym Rejestrze Bonów Skarbowych prowadzonym przez NBP . Emitowane są na okres 52 , 39 , 26 , 13 , 8 tygodni.
Ponadto są również emitowane na okres 2 tygodni , 6 dni, 3 dni, 2 dni, 1 dzień. Te bony może nabywać tylko NBP .Wykup bonów prowadzi również NBP po wartości nominalnej. Bon wygasa jeżeli nie zostanie przedstawiony do wykupu w okresie roku od dnia wykupu.
Nabywcami bonów mogą być :
- krajowe osoby prawne i fizyczne;
- krajowe spółki cywilne , jawne i komandytowe;
- zagraniczne osoby prawne i fizyczne;
- zagraniczne spółki cywilne , jawne i komandytowe.
Podstawową przesłanką decydującą o popularności bonów skarbowych jest to ,że są one najbardziej płynnym instrumentem rynku pieniężnego oraz występuje brak ryzyka kredytowego emitenta. Dodatkową zachętą są zwolnienia z podatków stanowych oraz lokalnych .