Bony skarbowe są papierami wartościowymi na okaziciela, które potwierdzają zobowiązanie Skarbu Państwa do spłaty zaciągniętej pożyczki. Nie oznacza to jednak, że w razie utraty dokumentu nie można dochodzić ich równowartości od Ministerstwa Finansów, gdyż mają one postać zdematerializowaną (zapis na rachunku).

AKCJA (SHARE, STOCK)

jest to instrument finansowy a zarazem dokument, który potwierdza udział jej posiadacza - akcjonariusza (shareholder) w majątku spółki, która te akcje emitowała. Stronami w kontrakcie są z jednej strony emitent akcji, a z drugiej strony posiadacz akcji. Akcje są formą kapitału własnego, które emituje spółka w celu pozyskania kapitału na sfinansowanie przedsięwzięć inwestycyjnych. Będąc współwłaścicielem spółki, każdy akcjonariusz posiada pewne, ściśle określone prawa, które dzieli się na prawa majątkowe i niemajątkowe, nie mające żadnego czasowego ograniczenia. Do praw i obowiązków akcjonariusza wynikających z tytułu uczestnictwa w spółce akcyjnej należą: prawo do uczestniczenia w spółce akcyjnej - brak możliwości usunięcia akcjonariusza ze spółki akcyjnej, prawo do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy, czyli współdecydowania o najważniejszych dla spółki sprawach, prawo do udziału w zysku rocznym spółki (w formie tzw. dywidendy), prawo do uczestniczenia w majątku spółki w wypadku jej likwidacji, prawo poboru akcji nowych emisji. Akcje są niepodzielne oraz zbywalne (w przypadku akcji imiennych istnieją pewne ograniczenia) Przedmiotem obrotu na giełdzie mogą być tylko akcje nie mające postaci materialnej, a więc istniejące w formie zapisu komputerowego (dematerializacja akcji). Dotyczy to również wszystkich innych papierów wartościowych.

ANALIZA FUNDAMENTALNA (FUNDAMENTAL ANALYSIS)

analiza stosowana przy inwestycjach o długim horyzoncie czasowym, opiera się na danych dotyczących kondycji gospodarki i kondycji finansowej emitenta papieru wartościowego. Jednym z jej etapów jest analiza finansowa spółki oraz wycena akcji

ANALIZA TECHNICZNA (TECHNICAL ANALYSIS)

analiza stosowana przy inwestycjach o krótkim horyzoncie czasowym, opiera się na danych dotyczących kursów papierów wartościowych w przeszłych okresach oraz wielkości obrotów tymi papierami.

BON SKARBOWY (TREASURY BILL)

instrument, którego emitentem jest Skarb Państwa lub inne agendy rządowe i państwowe (np. NBP). Bony mają podstawę dyskontową i służą pozyskaniu krótkoterminowego kredytu w celu sfinansowania bieżących wydatków. Ich sprzedaż (emisja) odbywa się na rynku pierwotnym. Bony podlegają również obrotowi na rynku wtórnym, przed terminem swojego wykupu. Cechuje je znikomy stopień ryzyka.

CENTRALNA TABELA OFERT (CTO) - (POLISH OTC SECURITIES' MARKET)

regulowany rynek pozagiełdowy akcji i obligacji w Polsce. Rynek ten organizowany jest przez spółkę CeTO S.A., która została założona w 1996 roku przez kilkadziesiąt domów maklerskich. Rynek ten jest alternatywą dla mniejszych i młodych spółek, nie mogących wejść na giełdę z powodu zbyt wysokich barier wejścia - wymogów dopuszczeniowych - związanych m.in. z wielkością kapitału akcyjnego. Przykładem papierów wartościowych notowanych na CTO są obligacje gminne, akcje mniej renomowanych spółek. Wejście na CTO wymaga sporządzenia przez emitenta określonego wymogami prawa memorandum informacyjnego oraz złożenia wniosku dopuszczenia do obrotu publicznego do Komisji Papierów Wartościowych i Giełd (KPWiG). Stronami transakcji dokonywanych na tym rynku są domy maklerskie, jako członkowie CTO. Wśród nich wyróżnia się podmioty pośredniczące w obrocie pozagiełdowym oraz podmioty pośredniczące w obrocie pozagiełdowym i jednocześnie organizujące rynek (market-maker).

RYNEK POZAGIEŁDOWY (OVER-THE-COUNTER MARKET)

rynek, który w odróżnieniu od giełdy, nie ma ustalonego miejsca transakcji. Transakcje odbywają się za pośrednictwem środków telekomunikacyjnych (telefon, modem) pomiędzy domami maklerskimi, które odgrywają rolę pośrednika inwestorów. Najczęściej rynek pozagiełdowy jest regulowany (np. Centralna Tabela Ofert - CTO).

DOGRYWKA (CROSSING PHASE)

w systemie kursu jednolitego dogrywka jest drugą fazą obrotu dodatkowego, w czasie której mogą być składane i realizowane zlecenia kupna i

FUNDUSZ POWIERNICZY (MUTUAL FUND, TRUST FUND)

termin używany w Polsce na określenie funduszy inwestycyjnych działających na podstawie starej ustawy Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowym i funduszach powierniczych z 1991 r. Zgodnie z Ustawą o funduszach inwestycyjnych z 1997 r. wszystkie fundusze powiernicze miały trzy lata na przekształcenie się w fundusze inwestycyjne (tzn. musiały się dostosować do wymogów Ustawy o funduszach inwestycyjnych) i od tej pory używają tylko tej nazwy. Jednakże powszechnie przyjmuje się, że fundusz powierniczy jest synonimem funduszu inwestycyjnego otwartego tzn. jednego z typów funduszy, na tworzenie którego zezwala ustawa z 1997 r. Nie są natomiast synonimami pojęcia fundusz inwestycyjny i fundusz powierniczy.

GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH W WARSZAWIE (GPW S.A.) - (WARSAW STOCK EXCHANGE)

najważniejsza instytucja polskiego rynku kapitałowego. Pierwsza sesja giełdowa miała miejsce 16 kwietnia 1991 roku. Pierwowzorem Giełdy w Warszawie stała się giełda w Lyonie. GPW jest spółką akcyjną, założoną przez Skarb Państwa. Do jej akcjonariuszy należą: domy maklerskie, banki oraz Skarb Państwa. Do najważniejszych organów Giełdy w Warszawie należy Walne Zgromadzenie Giełdy, Rada Giełdy oraz jej Zarząd. Akcje spółek notowanych na warszawskiej giełdzie mogą występować na trzech rynkach: podstawowym, równoległym i wolnym.

INSTRUMENTY FINANSOWE (FINANCIAL INSTRUMENT)

stanowi kontrakt zawarty pomiędzy dwoma stronami, który reguluje zależność finansową pomiędzy nimi. Zależność ta może przybierać jedną z trzech form, która odpowiada trzem typom instrumentów finansowych: instrumenty wierzycielskie, instrumenty własności

INSTRUMENTY WIERZYCIELSKIE (DEBT INSTRUMENTS)

kontrakt pomiędzy dwiema stronami, polegający na udzieleniu przez jedną stronę (kredytodawcę) kredytu drugiej stronie (kredytobiorcy). Przykładem tego typu instrumentów są kredyty bankowe, bony skarbowe czy obligacje.

NADWYŻKA KUPNA (NK) (PURCHASE SURPLUS)

informacja pojawiająca się przy kursie papieru wartościowego wraz z wyrażonym w procentach wskaźnikiem, niosącym informację o stopniu w jakim nie zostały zrealizowane zlecenia kupna z limitem ceny równym ustalonemu kursowi rynku w sytuacji rynku zrównoważonego

INSTRUMENTY WŁASNOŚCIOWE (OWNERSHIP INSTRUMENTS)

kontrakt pomiędzy dwoma stronami, w którym zależność finansowa przejawia się w przekazywaniu przez jedną stronę prawa własności (i innych praw) drugiej stronie kontraktu. Przykładem tego typu instrumentów są akcje czy udziały w przedsiębiorstwach

NADWYŻKA SPRZEDAŻY (NS) (SALE SURPLUS)

informacja pojawiająca się przy kursie papieru wartościowego wraz z wyrażonym w procentach wskaźnikiem, niosącym informację o stopniu w jakim nie zostały zrealizowane zlecenia sprzedaży z limitem ceny równym ustalonemu kursowi rynku w sytuacji rynku zrównoważonego

INWESTYCJE FINANSOWE (FINANCE INVESTMENTS)

inwestycje, których przedmiotem jest instrument finansowy. Celem inwestycji finansowych jest zwiększenie wielkości kapitału, uzyskiwanie stałych dochodów, bezpieczeństwo i zachowanie płynności

OBLIGACJE SKARBOWE (TREASURY BOND)

najbardziej powszechnie występujący rodzaj obligacji w Polsce. Ich emitentem jest Skarb Państwa a ryzyko niedotrzymania warunków z nimi związane jest znikome. Można je podzielić na obligacje o stałym i zmiennym oprocentowaniu, z różnym terminem zapadalności (obligacje dwuletnie, trzyletnie, pięcioletnie i dziesięcioletnie).

INWESTYCJE RZECZOWE (MATERIAL INVESTMENTS)

inwestycje, których przedmiot ma charakter materialny, a inwestor oczekuje wzrostu wartości przedmiotu inwestycji w danym okresie czasu. Przykładem jest inwestowanie środków finansowych w składniki majątku trwałego.

OBLIGACJA (BOND)

instrument finansowy, będący papierem dłużnym, w którym emitent obligacji stwierdza fakt zaciągnięcia długu u właściciela obligacji (obligatariusza), zobowiązując się wobec niego do wykupu długu w ściśle określonym czasie wraz z odsetkami. Obligacja nie ma charakteru udziałowego, co implikuje stwierdzenie, że nabywca obligacji nie jest współwłaścicielem części majątku emitenta. Emitentem obligacji może być Skarb Państwa, gmina, bank lub przedsiębiorstwo.Do najważniejszych cech obligacji należą: termin wykupu, wartość (cena) obligacji, cena emisyjna obligacji, oprocentowanie. Obligacje można podzielić na grupy ze względu na kryterium emitenta, oprocentowania oraz terminu wykupu

KRAJOWY DEPOZYT PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH (KDPW) - (NATIONAL DEPOSITORY FOR SECURITIES)

spółka powołana przez Skarb Państwa oraz GPW. Krajowy Depozyt spełnia wiele funkcji związanych z publicznym obrotem papierami wartościowymi, m.in. przechowuje papiery wartościowe, weryfikuje zgodność liczby papierów przechowywanych na kontach uczestników Depozytu z całkowitą liczbą walorów, nadaje papierom wartościowym kody zgodne z międzynarodowym standardem ISIN. Przechowywanie papierów wartościowych i dokonywanie rozliczeń zawartych na nie transakcji odbywa się w formie zapisów komputerowych, co wynika z konieczności dematerializacji papierów wartościowych.

KOMISJA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH I GIEŁD (KPWIG) - (POLISH SECURITIES AND EXCHANGE COMMISSION)

centralny organ administracji w zakresie regulacji i nadzoru nad całym publicznym rynkiem kapitałowym, działający na mocy ustawy Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi. Do uprawnień Komisji, związanych ze wspomaganiem rozwoju rynku kapitałowego w Polsce należy: - licencjonowanie uczestników rynku (zezwolenie na prowadzenie działalności) - nadzór nad rynkiem papierów wartościowych (kontrola i sankcje) - wydawanie aktów prawnych, określających wymogi i sposoby działania - dopuszczanie papierów wartościowych do publicznego obrotu

OFERTA KUPNA (OK) - (OFFER TO BUY)

informacja pojawiająca się przy kursie giełdowym danego papieru wartościowego, oznaczająca kurs nietransakcyjny z powodu nadwyżki popytu.

OFERTA SPRZEDAŻY (OS) - (OFFER TO SELL)

informacja pojawiająca się przy kursie giełdowym danego papieru wartościowego, oznaczająca kurs nietransakcyjny z powodu nadwyżki podaży.

RYNEK FINANSOWY (FINANCIAL MARKET)

rynek, na którym przeprowadza się transakcje finansowe o charakterze zakupu i sprzedaży instrumentów finansowych. W ramach rynku finansowego można wyodrębnić trzy podstawowe segmenty: rynek pieniężny, rynek kapitałowy oraz rynek instrumentów pochodnych.

OPCJA (OPTION)

umowa między kupującym a sprzedającym (wystawiającym) opcję, w wyniku której kupujący ma prawo, ale nie jest zobowiązany, sprzedać lub kupić daną wartość po z góry określonej cenie w ustalonym czasie. Opcje mogą być wystawiane na towary oraz instrumenty finansowe takie jak waluty, obligacje, depozyty bankowe, akcje, indeksy giełdowe. W przeciwieństwie do kontraktów terminowych opcja jest umową w której występuje asymetryczność zobowiązań. Nabywca opcji w zamian za premię otrzymuje określone prawa, z których może skorzystać bądź nie. Wystawca opcji natomiast jest zobowiązany do wykonania tych praw.

PAPIER WARTOŚCIOWY (SECURITY)

instrument finansowy, który jest zabezpieczony aktywami strony będącej emitentem. Przykładem są akcje, obligacje oraz inne prawa majątkowe wynikające z ustawy Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi.

RYNEK KAPITAŁOWY (CAPITAL MARKET)

segment rynku finansowego, w ramach którego przeprowadza się transakcje instrumentami finansowymi o charakterze wierzycielskim lub własnościowym. Termin ich realizacji jest dłuższy niż 1 rok. Rynek ten umożliwia efektywną alokację kapitału, dokonywanie właściwej wyceny instrumentów tego rynku oraz sprzyja maksymalizacji korzyści finansowych inwestorów poprzez uzyskiwanie dochodu. W ramach rynku kapitałowego wyodrębnia się rynek pierwotny oraz rynek wtórny.

RYNEK PIENIĘŻNY (MONEY MARKET)

segment rynku finansowego, w ramach którego przeprowadza się transakcje instrumentami finansowymi o charakterze wierzycielskim i dużej płynności. Termin ich realizacji jest krótszy niż 1 rok.

RYNEK PIERWOTNY (PRIMARY MARKET)

segment rynku kapitałowego, na którym następuje emisja i sprzedaż instrumentów finansowych przez emitenta (subemitenta) pierwszym inwestorom, którzy ocenili daną inwestycję jako korzystną. Inwestorzy nabywają na tym rynku papiery wartościowe po stałej cenie emisyjnej, która nie może ulec zmianie do końca okresu emisyjnego, ustalonego przez emitenta. Oferty na rynku pierwotnym mogą przeprowadzać emitenci, którzy debiutują (pierwsza oferta publiczna - IOP) oraz emitenci już notowani (oferta nowej emisji).Rynek pierwotny można podzielić na rynek niepubliczny i rynek publiczny.

RYNEK PODSTAWOWY (MAIN MARKET)

najważniejszy rynek na GPW. Na rynku podstawowym notowane są spółki, które spełniły najwyższe wymogi dopuszczeniowe. Kapitał akcyjny spółek notowanych na rynku podstawowym musi wynosić co najmniej 7 mln zł, a jej akcje powinny być w posiadaniu co najmniej 500 akcjonariuszy. Warunkiem ubiegania się o wejście na rynek jest przedstawienie sprawozdania finansowego za ostatnie trzy lata i osiąganie w każdym roku zysku.

RYNEK POZAGIEŁDOWY (OVER-THE-COUNTER MARKET)

rynek, który w odróżnieniu od giełdy, nie ma ustalonego miejsca transakcji. Transakcje odbywają się za pośrednictwem środków telekomunikacyjnych (telefon, modem) pomiędzy domami maklerskimi, które odgrywają rolę pośrednika inwestorów. Najczęściej rynek pozagiełdowy jest regulowany (np. Centralna Tabela Ofert - CTO).

RYNEK RÓWNOLEGŁY (PARALLEL MARKET)

rynek, na którym notowane są akcje spółek, których kapitał akcyjny wynosi co najmniej 3 mln zł, a ich akcje są w posiadaniu co najmniej 300 akcjonariuszy. Warunkiem ubiegania się o wejście na rynek jest przedstawienie sprawozdania finansowego za ostatnie dwa lata i osiąganie w każdym roku zysku.

SWAP (SWAP)

umowa pomiędzy dwoma stronami, polegająca na wzajemnej zamianie płatności związanych najczęściej z obsługą kredytu lub regulacją zobowiązań, w celu zabezpieczania się przed ryzykiem stopy procentowej, (swap procentowy - interest rate swap, IRS) lub ryzykiem walutowym (swap walutowy - FX swap).

TRANSAKCJE TERMINOWE (FORWARD TRANSACTIONS)

transakcje z terminem wykonania w przyszłości, ale po cenie ustalonej z góry w momencie zawarcia transakcji. Głównym celem zawierania transakcji terminowych jest zabezpieczenie się przed ryzykiem zmiany cen na rynku kasowym

WARRANT (WARRANT)

instrument finansowy, o konstrukcji podobnej do opcji. W przeciwieństwie do opcji warrant posiada emitenta (opcję może po spełnieniu określonych warunków wystawić każdy inwestor), który bezwarunkowo i nieodwołalnie zobowiązuje się do wypłaty posiadaczom warrantów kwoty rozliczenia. Wielkość emisji warrantów jest niezmienna (ilość wystawionych opcji ulega ciągłym zmianom). Emitentami warrantów są najczęściej spółki akcyjne, banki i biura maklerskie.

WARSZAWSKI INDEKS GIEŁDOWY (WIG) (THE WARSAW STOCK EXCHANGE INDEX)

najważniejszy indeks Giełdy w Warszawie. Jest to indeks typu dochodowego, obliczany dla akcji spółek rynku podstawowego. Jego zmiany wskazują na wahania wartości rynkowej spółek notowanych na tym rynku. Indeks ten jest liczony od 16 kwietnia 1991 roku.

WARSZAWSKI INDEKS GIEŁDOWY 20 (WIG 20)

indeks typu cenowego, obejmujący akcje 20 spółek rynku podstawowego, który charakteryzuje się największą wartością rynkową i największym obrotem. Jest on konstruowany na podstawie rankingu spółek sporządzanego co trzy miesiące.

WARSZAWSKI INDEKS RYNKU RÓWNOLEGŁEGO (WIRR) (THE WARSAW PARALLEL MARKET INDEX)

indeks typu dochodowego, obliczany dla akcji wszystkich spółek rynku równoległego. Jego zmiany wskazują na wahania wartości rynkowej spółek notowanych na tym rynku. Indeks ten liczony jest od 31 grudnia 1994 roku.

---