Pedagogika ogólna

Poznanie przednaukowe i naukowe

Poznanie - świadoma czynność uzyskiwania informacji o jakimś przedmiocie lub fragmencie rzeczywistości. Poznanie jest organizowane specjalnie lub niezależnie od naszej woli; rezultatem czynności poznawania jest uzyskanie informacji czyli wiedza.

Role osób poznających wiedze:

1. mędrcy ( eksperci ) - autorytety w swojej dziedzinie wiedzy

2. scholarze:

• odkrywcy prawdy ( odkrywają niewielka cześć rzeczywistości )

• systematycy ( układają wiedzę według jakiś schematów )

• przyczynkowy ( nowo odkrytą wiedzę dołączają do wiedzy istniejącej )

• bojownicy prawdy ( udowadniają słuszność jednej teorii nad innymi za wszelką cenę )

• popularyzatorzy ( rozpowszechniają wiedzę )

• ekleptycy ( erudycji - mówią o szerokiej wiedzy i umieją ja ładnie przekazać )

c) badacze ( badają, prowadzą różne eksperymenty i badania )

Podział nauk według Sosnickiego:

• matematyczno przyrodnicze

• humanistyczne

• techniczne

Kryteria podziału nauki według Sucha:

Poznanie przednaukowe - związane z działaniem zmysłowym człowieka, wyrasta z praktyki do niej się odwołuje i ustosunkowuje. Posiada właściwości poznania zmysłowego jak i działania praktycznego z różnymi aspektami, punktami widzenia, interesami. Z tych uwarunkowań wynika „wiedza potoczna-zdroworozsądkowa”, a operacje myślowe do niej prowadzące to „myślenie zdroworozsądkowe”.

Trzy formy poznania naukowego:

1. Poznanie filozoficzne ( charakteryzuje je oderwanie się od rzeczywistości danej w doświadczeniu, aby z wyższego poziomu ogólności poddać ją na nowo oglądowi )

2. Poznanie w naukach szczególnych ( wgłębianie się w daną dziedzinę)

3. Poznanie techniczne ( tworzy teorie naukowe, współzależność i współprace teorii z praktyką )

Nauka - narastająca historycznie tradycja poznawcza, metoda poznawania rzeczywistości, układ instytucjonalny, czynnik utrzymania i rozwoju produkcji, forma światopoglądu (Bernal).

Funkcje nauki:

• opisowa (deskryptywna; jak jest?)

• wyjaśniająca (eksploracyjna; dlaczego tak jest?)

• prognostyczna (jak będzie?)

• praktyczna (co należy zrobić aby było tak a tak?)

• kształtowanie świadomości społecznej (jaki jest związek między istniejącymi osiągnięciami naukowymi a stanem różnych form świadomości społecznej)

Pedagogika jako nauka leży na pograniczu nauk pedagogicznych i społecznych.

Pedagogika (Godlewski) - jako dyscyplina naukowa tworzy teoretyczne i metodyczne podstawy planowej działalności wychowawczej, formułuje teorię celów wychowania.

Naukowe cechy pedagogiki:

• własna terminologia

• własne badania i ich przedmiot

• metody (charakterystyka indywidualna, obserwacja uczestnicząca)

Pierwszy naukowy system pedagogiczny (XIX wiek Herbart - ojciec pedagogiki nowożytnej) oparł swój system na etyce i psychologii. Formował ideały, wartości i cele wychowania. Cel podstawowy to cnota ( np. rozwaga, słuszność, życzliwość, doskonałość, moralność i wolność osobista). Herbart podzielił pedagogikę na 4 główne działy:

• teoria wychowania

• historia wychowania

• dydaktyka

• pedagogika ogólna

Stworzył dwa kierunki:

• indywidualizm teoretyczny

• socjologizm praktyczny

Wyodrębnił pedagogikę z filozofii i stała się ona dzięki niemu nauka ( ale nie samodzielną ).

Pedagogika jako nauka teoretyczna i empiryczna

Pedagogika jako nauka empiryczna:

Dla tworzenia twierdzeń empirycznych mogą być stosowane dwie strategie badawcze:

• indukcyjna

• hipotetyczna, gdzie występują następujące po sobie ogniwa:

• sformułowanie problemu badawczego,

• sformułowanie hipotezy - przypuszczenia o istnieniu pewnej prawidłowości,

• wprowadzenie przez dedukcje następstw wynikających z przyjęcia hipotezy za zdanie prawdziwe,

• empiryczna weryfikacja skutków wyprowadzonych z hipotezy w drodze dedukcji,

• na podstawie wyników badań owych skutków (następstw) przyjęcie hipotezy za uzasadnioną - uznanie jej za twierdzenie lub odrzucenie,

• naukę o wychowaniu trudno budować przez dedukcje ze względu na nieostrość, niejednoznaczność, zmienność zakresową i treściową pojęć opisujących przedmiot badań.

W naukach empirycznych uznawane twierdzenia mają rangę hipotez, które zostały poddane weryfikacji. W naukach empirycznych nie można zastosować indukcji zupełnej zamiast niej stosuje się indukcje enumieracyjna lub eliminacyjną.

Pedagogika jako nauka teoretyczno-praktyczna - związek teorii z praktyka musi być respektowany przez teoretyków i przez praktyków. Obie strony nie chcą widzieć złożoności problemu - ze złożoności owego związku .

Wpływ teorii na praktykę:

Pedagogika praktyczna - opisy pojedynczych doświadczeń i sprawozdania z bezpośredniej działalności dydaktyczno- wychowawczej. Jest potoczną refleksją nad wychowaniem. Opis doświadczenia, który mógłby być przydatny do celów naukowych wymaga dysponowania przez opisującego pewnymi kompetencjami teoretyczno-metodologicznymi - oprócz umiejętności pisania.

Pedagogika teoretyczna (ogólna) - jednolita teoria rozwoju człowieka i uwarunkowań tego rozwoju przez uogólnianie zjawisk wychowawczych i poszukiwanie najogólniejszych pojęć ujmujących proces rozwojowy człowieka.

Stanowiska w kwestii wiedzy teoretycznej:

• wiedza teoretyczna jest traktowana jako filozofia stosowana,

• pedagogika nie tworzy wiedzy teoretycznej, ale wykorzystuje dorobek innych dyscyplin naukowych do tworzenia wiedzy technologicznej - dlatego trzeba prowadzić i porządkować wiedzę z punktu widzenia celów, którym jest podporządkowana wiedza technologiczna,

Pedagogika jest uprawiana na poziomie wiedzy teoretycznej, jednak innej niż „filozofia stosowana”

Głównym zadaniem teorii - jest obiektywne poznanie zjawisk i procesu rzeczywistości oraz wyjaśnienie i przewidywanie zachodzących w niej przemian.

Głównym zadaniem praktyki - jest praktyczne stosowanie prawd i na ich podstawie planowe i racjonalne przekształcanie rzeczywistości. Występuje sprzężenie zwrotne (teoria - praktyka - teoria). Teoria formułuje podstawy do planowej działalności wychowawczej - do realizacji określonych zamierzeń wychowawczych.

Struktura pedagogiki

Podział klasyczny (4 dyscypliny-działy pedagogiki)

• pedagogika ogólna

• dydaktyka

• historia wychowania i oświaty oraz doktryn pedagogicznych

• teoria Wychowania

Struktura pionowa (szczegółowe dyscypliny pedagogiczne wyznaczone rozwojem człowieka)

• teoria wychowania rodzinnego

• pedagogika wczesnoszkolna i przedszkolna

• pedagogika szkolna (podstawówka, gimnazjum, średnia)

• pedagogika szkoły wyższej

• teoria kształcenia równoległego (poza szkołą)

• teoria kształcenia ustawicznego (kształcenie przez całe życie)

• pedagogika dorosłych - andragogika

• pedagogika specjalna (resocjalizacyjna, rehabilitacyjna, rewalescencyjna)

Struktura pozioma - Wiatrowski (dyscypliny pedagogiczne odpowiadające głównym obszarom człowieka):

• pedagogika społeczna (opiekuńcza i socjalna)

• pedagogika kulturalno-oświatowa

• pedagogika pracy

• pedagogika zdrowia

• teoria wychowania technicznego

• teoria wychowania obronnego

• pedagogika czasu wolnego i rekreacji

Dyscypliny pomocnicze i z pogranicza:

• pedagogika porównawcza (porównuje systemy oświatowe)

• pedeutologia (nauka o nauczycielu)

• polityka oświatowa

• ekonomika oświaty

• organizacja oświaty i wychowania

• filozofia wychowania

• psychologia wychowawcza

• socjologia wychowania

• informatyka i cybernetyka edukacyjna

• gerontologia (nauka o starszych ludziach)

Pojęcia w pedagogice

Etymologia nazwy ,,pedagogika''

Nowożytna kultura europejska odziedziczyła po kulturze greckiej 2 pojęcia należące do tej samej rodziny wyrazów.

• PEDAGOGOM - pedagog

• PAJDAGOGIA - pedagogia

Oba te pojęcia wywodzą się od greckiego wyrazu ``pair``, co w języku polskim może oznaczać - dziecko.

Pedologia - nauka o dziecku

Pedeutologia - nauka o nauczycielu

Paideita - całość wykształcenia

Logopedia - usuwanie wad wymowy

Bibliopedia - wychowanie przy pomocy ksiązki

HEBAGOGIA - zajmuje się wychowaniem młodzieży

ANDRAGOGIA - obejmuje oświatę i wychowanie dorosłych

GERONTAGOGIA - pedagogika starszego wieku

PEDAGOLOGIA - nauka o całkowitym rozwoju człowieka. Termin obejmuje całość pedagogiki rozwoju człowieka i pedagogiki stosowalnej w instytucjach

PAJDEJA -

PAJDOGOGOS -

Przedmiot badań pedagogiki ( Godlewski )

1. Problematyka wychowania dorastających pokoleń

2. Wychowanie kształcenie ludzi dorosłych

3. Zjawiska wychowawcze odnoszące się do dzieci i ludzi dorosłych

4. Proces planowego i celowego wychowanie człowieka

5. Wpływy wychowawcze niezamierzone i zamierzone

6. Wychowanie organizowane w instytucjach wychowawczych

7. Zagadnienia funkcjonowania systemu szkolnego i oświatowego z punktu widzenia społecznego i ekonomicznego społeczeństwa.

Zadania pedagogiki:

• gromadzenie wiedzy o rzeczywistości wychowawczej i rzetelny opis wyników tej obserwacji

• uogólnianie zebranych wyników obserwacji, wykrywanie związków i zależności miedzy zjawiskami, formułowanie ogólnych związków dotyczących tych zależności i ich wpływu na wychowanie

• dostarczenie wiedzy potrzebnej do przekształcania rzeczywistości wychowawczej przedstawionych w formie zadań wartościujących i normatywnych; ustalanie celów; zasad wychowania w związku z rozwojem społeczno ekonomiczna społeczeństwa; sprawdzanie skuteczności metod w praktyce; opracowywanie głównych założeń organizacji pracy wychowawczej i dydaktycznej; formułowanie norm dla wychowawczej działalności człowieka

Szczegółowe zadania: ( niepotrzebne do kolokwium )

• opracowywanie naukowych podstaw treści kształcenia

• określanie współzależności miedzy wykształceniem ogólnym, politechnicznym, zawodowym

• ustalenie prawidłowości kształtowania postaw naukowego poglądu na świat

• dostarczanie treści i metod moralnego wychowania człowieka

• opracowywanie problemu wychowania młodej generacji w rodzinie i organizacjach

• dostarczenie wiedzy umożliwiającej aktywizacje w zakresie społecznej działalności człowieka

• określanie systemu kryteriów, jakim powinien odpowiadać nauczyciel

• wypracowanie treści wykształcenia pedagogicznego w społeczeństwie socjalistycznym

Pedagogika ukazuje role wychowania w rozwoju i kształtowaniu osobowość jednostki a także w życiu społeczeństwa.

Nauki współpracujące z pedagogiką:

Gwiazda Kunowskiego ( ukazuje stan nauk współpracujących z pedagogiką )

Nauki pedagogiczne:

H - historia wychowania

K - kulturologia wychowania

A - antropologia wychowania ( nauka i istocie, naturze i egzystencji człowieka )

B - biologia wychowania ( nauka o podstawach biologicznych wychowania )

P - psychologia wychowania ( nauka o rozwoju i funkcjonowaniu psychiki podczas wychowywania )

S - socjologia wychowania ( nauka o zjawiskach społecznych w wychowaniu )

F - filozofia wychowania

T - teologia wychowania ( wychowanie w świetle objawienia )

Nauki współdziałające z pedagogika:

1. realne

2. formalne

3. aksjologiczne

Pasy pomiędzy naukami współdziałającymi z pedagogika obrazują nauki podstawowe wraz z naukami pomocniczymi. Wyodrębniamy 3 grupy nauk pomocniczych:

I. Nauki historyczne

Zadaniem jest badanie początków oraz rozwoju zagadnień praktycznych i teoretycznych. Znajomość historii pedagogicznej wprowadza do studium pedagogiki, orientuje w działających dynamizmach, oraz wychowania oraz kształtuje myślenie pedagogiczne. Nauki historyczne w pedagogice sprowadzają się do dwóch dziedzin:

1. historia szkolnictwa i wychowania

• bada przede wszystkim instytucje powołane do wychowywania dzieci i młodzieży, stosowane przez nie programy kształcenia, środki i metody, zwyczaje i sposoby postępowania pedagogicznego oraz zajmuje się zawodem nauczycielsko wychowawczym.

• studiuje kształtowanie się funkcji pajdogogosa od wędrownego sofisty aż po współczesnego nauczyciela

• bada dzieje oświaty dorosłych, walki z analfabetyzmem oraz popularyzacji nauki

• zajmuje się rozwojem czytelnictwa, prasy i książek

2) historia myśli i doktryn pedagogicznych

• zajmuje się rozwojem refleksji nad sprawami wychowania

• zajmuje się sprawą kształtowania się ideologii wychowawczej, ideału człowieka oraz teorii pedagogicznych

II. Nauki empiryczne

Zjawiska życiowe takie jak: życie organizmu człowiek, życie wewnętrzne psychiki, oraz życie społeczne w środowisku ludzkim, są opisywane i badane w sposób empiryczny; eksperymentalnie lub obserwacyjnie. Zajmują się tym 3 nauki pedagogiczne:

1. biologia wychowania

• mówi się o biologicznych postawach życia organizmu, przekazywania życia i rozrodu

• zaznajamia się z organicznymi procesami wzrostu ciała i rozwoju mięśni

• przedstawia strukturę i funkcjonowanie organizmu

• wyjaśnia cechy fizyczne organizmu i cechy psychiczne łącznie ze sposobami reakcji

• stanowi podstawę dla teorii wychowania fizycznego, dietetyki oraz higieny rozwojowej, szkolnej i społecznej

2) psychologia wychowania

• ustaliła, że dziecko nie jest miniaturą dorosłego, bezduszna rzeczą ani stanem przejściowym, który nie pozostawia śladu

• studiuje procesy uczenia się dzieci i młodzieży

• studiuje procesy zachowania się ze szczególnym uwzględnieniem stanu frustracji

3) socjologia wychowania

• zajmuje się badaniem zależności wychowania i jego wyników od środowiska społecznego, w którym rozwój się odbywa

• określa wychowanie jako ,,przysposobienie wychowanka na pełnoprawnego członka grupy''

• socjologia wychowawcza środowisk rodzinnych bada tym rodziny oraz wpływy środowiska lokalnego na rodzinę i wychowanie w niej dzieci

III. Nauki światopoglądowe

Do nauk światopoglądowych należą nauki humanistyczne, filozoficzne i teologiczne. Nauki humanistyczne mówiące o życiu i czynach człowieka służą pomocą w kształceniu światopoglądu młodzieży i dorosłych, ale nie rozstrzygają które z ideałów, postaw powinny być realizowane w wychowaniu. Czynią to nauki filozoficzne. Ustalają one kryteria tego, co jest prawdziwe, dobre moralnie. Nauki teologiczne o Bogu i stosunku religijnym człowieka do Boga, konkretyzują ideał wychowawczy człowieka. Wszystkie te wymienione nauki przyczyniają się do budowy prawdziwego światopoglądu.

Światopogląd osobisty - to zespół własnych przekonań oparty o wiedzę jakiegoś rodzaju, dającą pewność poznania oraz zaspakajającą samorzutne pytania poznawcze, nurtujące wszystkich normalnych ludzi.

Przekonania - to sądy poznawcze, różniące się od sądów wyuczonych i zapamiętanych tym, że wiążą się one z własnym przeświadczeniem o ich prawdziwości.

Nauki współpracujące z pedagogiką:

• - etyka

• - prakseologia ( teoria skutecznego działania )

• - socjologia

• - psychologia

• - filozofia

• - historia wychowania

• - teleologia ( nauka o celach )

• - ekonomia

• - fizjologia

• - anatomia

• - higiena

Historia wychowania - bada instytucje wychowania dzieci i młodzieży, stosowane przez nie programy nauczania, środki i metody wraz i sposobami postępowania pedagogicznego, zajmuje się zawodem nauczycielskim w przeszłości, dzięki czemu daje możliwość porównania ich z teraźniejszymi i wyeliminowania błędów.

Wychowanie

Wychowanie - to świadome i celowe działanie pedagogiczne zmierzające do osiągnięcia względnie stałych skutków (zmian rozwojowych) w osobowości wychowanka - W. Okoń.

Samowychowanie - jest to samorzutna praca człowieka nad ukształtowaniem własnego pogladu na świat, własnych postaw, cech charakteru, własnej osobowości, stosowanie do założonych kryteriów, wzorów oraz ideałów, rozwijanie w procesie wychowania rodzinnego czy szkolnego.

Indoktrynacja - systematyczny i zorganizowany wpływ na przekonania i poglądy jednostki - urabianie jednostek przez idee formułowane i przez określone instytucje społeczne. Akomodacja - przystosowanie się do zastanych wymagań i warunków społecznych, które cechują się cechami konstytutywnymi: akomodacją, aproksymacją, indoktrynacją. Aproksymacja - przybliżanie jednostkom ich możliwości, form zachowań, wartości, celów, które przyjmują postać powinności wynikającej z przynależności człowieka do danej grupy społecznej, rzutuje to na hierarchię.

Rodzaje wychowania:

• naturalne ( życie społeczne i rodzinne )

• celowo zamierzone ( do zawodu )

• organizowane ( czyli szkoły )

Drugi podział:

• dyrektywne ( szablonowe )

• niedyrektywne ( otwarte wspomaganie rozwoju )

Cztery grupy wychowania ( według Kunowskiego )

1. prakseologiczna - oddziaływania wychowawców

Wg najstarszych definicji najistotniejsze jest działanie wychowawców, wpływanie na wychowanków i urabianie ich. Różnica w definicjach dotyczy metody jak działać by wychowywać

2. ewolucyjna - procesu rozwojowego jednostki

Zwraca uwagę na swobodny wzrost i dojrzewanie dziecka; dziecko znajduje się w centrum i jest wspierane

3. sytuacyjna - bodźców środowiska wychowawczego

Zwrócenie uwagi na warunki i bodźce przyczyniające się do rozwinięcia wychowanka, jak organizować środowisko wychowujące

4. adaptacyjna - dotyczące skutków i wytworów wychowania

Polega na przystosowaniu wychowanka do środowiska poprzez kształtowanie jego charakteru lub osobowości

Style wychowania:

1) niekonsekwentny

• częsta zmiana podejścia

• dziecko ma poczucie niestabilności ( nie ma poczucia konsekwencji swoich czynów )

• jest to najgorszy styl, bo nie zapewnia poczucia bezpieczeństwa i dziecko przenosi te zachowania w dorosłe życie

2) autokratyczny

• bezwzględna karność i posłuszeństwo

• żelazna konsekwencja kar i nagród

• dziecko jest zastraszone przez rodziców

• w pewnym wieku dziecko może ``zerwać się ze smyczy``

• w dorosłym życiu dziecko będzie szukać autokratycznego partnera, nie będzie zdolne do podejmowania decyzji, gdyż będzie podporządkowywać się innym

3) liberalny

• dziecko rozwija się samo, spontanicznie

• samo podejmuje decyzje i przyjmuje swój własny system wartości, robi to, na co ma ochotę

• dziecko może przyjąć zły system wartości, dziecko może poczuć się porzucone przez rodziców ( przez brak troski ) i robić złe rzeczy aby zwróci na siebie ich uwagę

4) demokratyczny

• dziecko współdziała z rodzicami podczas rozdzielania obowiązków, wyznaczania nakazów i zakazów

• rodzice liczą się ze zdaniem dziecka, tłumaczą mu, co i dlaczego się dzieje

• dziecko zna swoje obowiązki i prawa

• dziecko uczy się szacunku do innych, ponieważ samo go doświadcza

• dziecko potrafi wyrażać swoje zdanie, rozumnie je argumentować, ale również wysłuchać innych i dojść do kompromisów

jest to najlepszy styl

Szerokie pojęcie wychowania	Wąskie pojęcie wychowania
Oddziaływanie całokształtu specyficznych pedagogicznych bodźców i doświadczeń ogólnospołecznych, grupowych, indywidualnych, profesjonalnych i nieprofesjonalnych przynoszących względnie trwałe skutki w rozwoju jednostki ludzkiej, w jej sferze fizycznej i umysłowej, społecznej, kulturalnej, duchowej.	Świadome, celowe i specyficzne pedagogiczne działanie osób z reguły występujących w różnych zbiorach (rodzinnych, szkolnych) dokonywanych głównie przez słowo zmierzające do osiągnięcia względnie trwałych (zmian) w rozwoju fizycznym, umysłowym, społecznym, kulturowym, duchowym, jednostki ludzkiej.

Zjawiska przemian w wychowaniu

Rozszerzenie terenu oddziaływań		Rozszerzenie w dół i w górę życia ludzkiego ponieważ dotyczą one nie tylko dzieci w domu, uczniów w szkole, wiernych w kościele, ale obejmuje niemowlęta, opiekę nad matką, przygotowanie do małżeństwa i założenia rodziny, młodzież pracującą i akademicką, dorosłych, korzystających z oświaty. Wychowanie dziś odnosi się do całego życia ludzkiego, staje się wychowaniem „całożyciowym”.
Zmiana charakteru wychowania		Zmiana charakteru wychowania z indywidualnego na grupowe, co spowodowane jest tym że nie wystarcza już tylko wychowanie jednostek, lecz musi się ono odbywać w zespołach (np. rodzeństwo, klasa szkolna, drużyna harcerska), stara się wpłynąć na masy społeczne (np. wychowanie masowe żołnierzy), a nawet narody i działa w skali światowej poprzez Organizację Narodów Zjednoczonych (UNESCO).
Powstanie nowych instytucji		Powstanie nowych instytucji specjalizujących się np. w wychowaniu małych dzieci (żłobek, przedszkole), nad dziećmi opuszczonymi (dom dziecka, dom młodzieży, pogotowie opiekuńcze), w pracy kulturalnej, rozrywkowej (domu kultury), w pracy szkolnej (komitety wychowawcze).
Pedagogizacja wielu instytucji		Pedagogizacja instytucji dotychczas niewychowawczych, jak np. wojsko - które musi działać psychologicznie i pedagogicznie na żołnierzy, sądownictwo dla nieletnich, prawo karne dla dorosłych, prasa (unikanie demoralizacji), związki zawodowe wychowują ludzi do pracy.
Pedagogizacja starych instytucji		Szkoły, uniwersytety, domy akademickie, ponieważ rodziców, nauczycieli i wychowawców społecznych trzeba na podstawach naukowej psychologii wychowawczej i pedagogiki uświadomić o ich zadaniach i ulepszać ich pracę.
Cechy wychowania
Relatywność	Wiąże się z trudnościami jakich nastręcza przewidywania skutków oddziaływań wychowawczych dla ogółu. Przewidywanie takie ma charakter stwierdzeń raczej hipotetycznych niż kategorycznych. Wg. Znanieckiego osobowość nie daje się kształtować w sposób celowy i planowy, ponieważ sama znajduje się w ciągłym procesie rozwojowym i poddawana jest przeróżnym wpływom zewnątrz.
Długotrwałość	Każdy człowiek podlega przemianom własnej osobowości przez całe niemal życie. Długotrwałość przypomina o konieczności dokonywania zmian w procesie wychowawyczym, nie tylko w osobowości wychowanków, ale też wychowawców. Długotrwałe wychowanie łączy się z systematycznością.
Intencjonalność	Oznacza że wychowawca jest świadomy celów, jakie pragnie realizować w wyniku planowo organizowanej działalności wychowawczej. Najbardziej elementarnym celem wychowania jest nie szkodzenie tym, których się wychowuje.
Interaktywność	Oznacza ona, że praca wychowawcy ma miejsce zwykle w warunkach interakcji tj. współdziałania ze sobą wychowawcy i wychowanka. Współdziałanie to odbywa się na zasadzie wzajemności. W procesie wychowawczym każdy z partnerów jest zarówno podmiotem, jak i przedmiotem oddziaływań, czyli że wychowawca podlega też wpływom ze strony wychowanka. Wychowanie jako proces interakcyjny zakłada że wychowanek nie jest i nie może być jedynie biernym odbiorcą wpływów wychowawczych. Proces wychowawczy jest tym skuteczniejszy, im częściej oddziaływania jakim jest poddany wychowanek, włącza on w sferę własnej aktywności, i im bardziej wychowawca ma na uwadze ową aktywność w dalszych kontaktach interpersonalnych.
Złożoność	Zachowanie człowieka jest zależne zarówno od uwarunkowań zewnętrznych, w tym także oddziaływań wychowawczych, jak również uwarunkowań wewnętrznych czyli osobistych przeżyć i doświadczeń człowieka (potrzeby, aspiracje, motywy, dążenia).

Rodzaje wychowania

Przez sztukę	Nie pomija niczego, co z punktu rozwoju estetycznego jest ważne. Przyroda stanowi dla człowieka piękno, o tyle o ile nauczył się w niej to dostrzegać. Wychowanie to odnosi się nie tylko do relacji zachodzących między jednostką a innymi ludźmi, lecz także spełnia określone funkcje w stosunku do osobistego życia jednostki. Wychowanie przez sztukę służy w szczególności wnoszeniu osobistego szczęścia w bycie. Cele: wrażliwość estetyczna, potrzeba kontaktu ze sztuką, rozumienie sztuki, potrzeba twórczej ekspresji.
Przez pracę	Praca musi być ukazywana każdemu wychowankowi jako najlepszy środek do realizacji celów osobistych i zbiorowych. Przystąpienie do takowej pracy, musi być dobrowolne a jej wyniki mają stanowić bodziec do dalszej motywacji. Wychowanie przez sport: wyrabianie tężyzny fizycznej, wszechstronny rozwój osobowości, nacisk na współdziałanie wychowanków.
Estetyczne	Oznacza kształcenie dla sztuki, czyli kształtowanie wrażliwości i kultury koniecznej do przeżywania, poznawania i oceny zjawisk estetycznych Znaczenie szersze - odnosi się do kształcenia pełnej integralnej osobowości człowieka, nie tylko w sferze wrażliwości estetycznej, ale obejmuje także oddziaływanie na sfery: intelektualną, i moralno-społeczną i umiejętności rozumienia sytuacji ludzkich, a przez to pełniejszego porozumienia z drugim człowiekiem.
Seksualne	Ogół oddziaływań i wpływów zmierzających do kształcenia u dzieci i młodzieży postawy szacunku i zrozumienia wobec przedstawicieli płci odmiennej, oraz takich uczuć wzajemnych, jakie są warunkiem wytworzenia się prawidłowych reakcji między dziewczętami i chłopcami. Uświadomienie seksualne - przekazywanie wiedzy dot. Życia seksualnego. Wychowanie seksualne zorientowane biologicznie - zakłada możliwość uprawiania całkowicie bezpiecznego sexu. Wychowanie to ugruntowuje u obojga płci przekonanie o konsumpcyjnym charakterze popędu sexualnego.
Patriotyczne	Rozumie się poprzez wdrażanie lub przyczynianie się do miłowania własnej ojczyzny i narodu, łącznie z gotowością do wyrzeczeń i ofiar dla nich. Celem wychowania pedagogicznego jest „jak najlepsze przygotowanie wychowanków do służby własnemu narodowi i krajowi. Ma ono sprzyjać kształtowaniu przywiązania i miłości do kraju ojczystego, jego przeszłości i teraźniejszości a także umacnianiu „poczucia odpowiedzialności za jego wszechstronny rozwój, miejsce wśród innych krajów.
Umysłowe	Kształtowanie pozytywnej motywacji i postaw wobec nauki jako wytworu umysłu ludzkiego, wobec pracy umysłowej i zaszczepienie wychowankom potrzeby rozwijania własnego umysłu. Związane jest z emocjonalną sferą życia, z rozbudowaniem ciekawości i pasji poznawczej, a także z wyobraźnią, której wizje są niekiedy inspiracją dla ukierunkowania intelektualnego wysiłku.
Religijne	System wychowanie oparty na podporządkowaniu działalności edukacyjnej założeniom jakiegoś wyznania.
Zdrowotne	System działalności wychowawców i wychowanków, której celem jest opanowanie przez wychowanków wiedzy o organizmie ludzkim - jego stronie fizycznej, psychicznej i społecznej, ukształtowaniu ich umiejętności, sprawności i postaw warunkujących zachowanie i doskonalenie zdrowia oraz stosowanie wymagań higieny w życiu osobistym i społecznym.
Fizyczne	Całokształt zabiegów zmierzających do zapewnienia prawidłowego rozwoju fizycznego organizmu, doskonalenia sprawności ruchowej i wyrabiania nawyków rekreacyjnych.
Moralne	A więc rozwój moralny dzieci i młodzieży, zwłaszcza przekazywanie im wiedzy w problemach moralnych i rozwijanie umiejętności rozpoznawania tego, co złe, niegodne czy wręcz nikczemne z moralnego punktu widzenia. Uczy wrażliwości moralnej i gotowości do postępowania. Znaczenie opisowe (neutralne): zapoznanie zwłaszcza młodzieży z różnymi sposobami postępowania moralnego, bez sugerowania, jednoznacznej oceny. Dużą wagę przywiązuje się do rozwijania u chłopców i dziewcząt świadomości moralnej, posługiwania się przy tym językiem etyki lub psychologii. Od nauczycieli wymaga się nie ujawniania własnego stanowiska wobec kontrowersyjnych problemów moralnych. Zadanie ich polega na zaaranżowaniu wśród wychowanków dyskusji na temat omawianych zgadnień. Szczególny nacisk kładzie się na logiczną argumentację zajmowanego w dyskusji stanowiska przez poszczególnych jej uczestników. Znaczenie oceniające (normatywne): stawia sobie za cel przyswajanie przez dzieci i młodzież norm, zasad, wartości moralnych, których aprobata i realizacja mają zapewnić im bycie moralnie dobrymi. Zakłada się tutaj że dorośli wiedzą najlepiej jakie wskazania moralne są przydatne i konieczne w życiu dziewcząt i chłopców. Wychowanie moralne może być zastosowane na każdej lekcji. Metoda klasyfikowania wartości: polega na uświadomieniu sobie własnych uczuć przeżywanych w związki z rozpoznawanymi wartościami (nie tylko moralne). Metoda ta toruje drogę skrajnemu relatywizmowi moralnemu. Metoda rozumowania moralnego: umożliwia głębszy namysł za pomocą argumentacji logicznej nad ocenami, normami, zasadami i wartościami moralnymi. Słabe strony to: przesadne poleganie na argumentacji logicznej, solidaryzowanie się nauczyciela z ich poglądami (uczniów) - nawet gdy jest innego zdania, zakaz powoływania się na autorytety moralne, koncentrowanie się na dylematach dotyczących sytuacji, z którymi uczniowie prawie nigdy nie spotkają się w życiu.

Proces wychowania uwarunkowany jest wieloma czynnikami. Wiążę się on przede wszystkim ze zrozumieniem przez jednostkę określonych norm społeczno-moralnych oraz nadaniem tych norm - w zależności od jej uprzednich doświadczeń i gry motywów, znaczenia osobistego. Na jakość i głębokość zmian składa się m. In. Jakość norm, klarowność ich przekazu, stopień dokładności odbioru, zgodność lub niezgodność z dotychczasowymi przekonaniami jednostki, siła i trwałość przeżycia osobistego tych norm, oraz ich życiowe zastosowanie.

Procesy i wynik wychowania kształtują się pod wpływem:

• świadomego i celowego oddziaływania odpowiedzialnych osób i instytucji (rodziców, nauczycieli, szkoły)

• systemu wychowania równoległego, a zwłaszcza odpowiednio zorganizowanej działalności środków masowego przekazu.

• Wyników jednostki nad kształtowaniem własnej osobowości.

Wychowanie naturalne - najstarsza forma wychowania. Realizuje się przez sam fakt życia człowieka, który wymaga uczestnictwa człowieka w świecie. Formy poznania człowieka w świecie:

1. działanie: proces działania może być uruchomiony na poziomie odruchowym (poznanie zmysłowe) lub na poziomie refleksyjnym (poznanie zmysłowe). Realizuje się ono w procesie uczestniczenia człowieka w różnych sytuacjach życiowych. Wychowanie obejmuje 2 typy relacji:

2. techniczne - dobór najlepszych środków osiągania celu.

3. Komunikacyjne - relacje w świecie społecznym.

Forma wychowania naturalnego nie wymaga tworzenia specjalnych instytucji.

Wychowanie celowe - Forma ta pojawiła się gdy grupa społeczna uświadomiła sobie konieczność racjonalnego działania wychowawczego, tzn. celowego i świadomie realizowanego. Wychowanie dzieci i młodzieży jest wtedy działaniem służącym utrzymaniu istniejącego ładu polityczno-społecznego oraz statusu klasy posiadającej.

Wychowanie celowe w warunkach wychowania naturalnego - jego forma pojawiła się w ustroju klasowym, jest to tzw. „wychowanie w obcym domu”. Proces wychowania realizuje się w bezpośrednim kontakcie mistrza i ucznia.

Ujęcia wychowania w pedagogice:

• Wychowanie jako system instytucji wychowujących - oficjalny system wychowania [akta prawne określające funkcje istniejących w państwie instytucji wychowawczych]

• Wychowanie jako system wychowawczy określonej instytucji wychowującej [działa na podstawie aktów prawnych gdzie działa pewien zespół ludzi]

• Wychowanie jako działalność wychowawcy [system oddziaływań zmierzający do osiągnięcia pewnych rezultatów]

• Wychowanie jako przebieg rozwoju wychowanka

• Wychowanie jako produkt, efekt odd. Wychowawczych

• Wychowanie jako przebieg rozwoju wychowanka [jako kształtowanie się jego psychiki ]

• Wychowanie jako produkt [ efekt oddziaływań wychowawczych, wsytępuje w sformułowaniach potocznych.

Badania nad wychowaniem, TEORIE:

• Teoriami nazywamy zespoły praw uporządkowanych tak, aby stanowiły one pewne, wewnętrznie spójne konstrukcje logiczne, bez względu na to czy twierdzenia w tych teoriach dotyczą zjawisk mniej czy bardziej obserwowalnych - Nowak.

• Rodzaje teorii:

• Ogólne - tak zwane teorie orientacji, są to teorie o największym zasięgu, charakteryzują się założeniami ontologicznymi określającymi badaną rzeczywistość, epistemologicznymi wzmacniającymi granice i możliwości poznawcze oraz budowanie twierdzeń

• Średniego zasięgu - wyjaśniają określony fragment rzeczywistości

• Szczegółowe - O najmniejszym zasięgu, nazywane teoriami empirycznymi, wykrywają zależności między zmiennymi które przyjmują postać zależności przyczynowych, funkcjonalnych bądź korelacyjnych. Niekiedy nazywa się je teoriami prakseologicznymi, bowiem dotyczą one najczęściej badań praktycznego i celowego działania człowieka.

• Funkcje teorii:

• Eksplanacyjna - polega na opisie i wyjaśnieniu rzeczywistości, która jest przedmiotem badań każdej teorii. Opis i wyjaśnienia na gruncie teoretycznym zawiera elementy odzwierciedlające, mniej lub bardziej, założenia ontologiczne, epistemologiczne i moetodologiczne, dzieki którym staje się on przydatny z naukowym poznaniem.

• Hipotetyczna(?) - zachodzą warunki do formułowania nowych problemów i hipotez, których źródłem są ustalenia wynikające ze spełnienia przez nią funkcji eksploracyjnej, a także poza teoretyczny konkret wynikający ze społecznej potrzeby poznawania określonego fragmentu rzeczywistości.

Edukacja, Kształcenie, Nauczanie, Samowychowanie, Socjalizacja...

Edukacja - (z łac. „wychowanie”); [1]ogół procesów, których celem jest zmienianie ludzi, przede wszystkim dzieci i młodzieży - stosowanie do panujących w danym społeczeństwie ideałów i celów wychowawczych. Ogół procesów oznacza oddziaływanie zarówno instytucjonalne, jak i indywidualne, świadome i nieświadome. Oddziaływania te mogą być systematyczne, nie systematyczne, przygodne(interakcje rówieśników), zaplanowane(szkoła). Zmienianie może zachodzić w jakimś konkretnym (sformalizowanym) kierunku wg. Przyjętych według kryterium zewnętrznego wobec jednostki lub bez uprzednio obranego celu.

[2] Jest procesem celowego tworzenia, organizacji i reorganizacji, okazji dla urzeczywistnienia się zyucia ludzkiego w jego humanistycznych treściach. Celowość tego procesu jest zdeterminowana, optymalizacją człowieka ze światem, w którym punktem odniesienia jest ocena własnych szans (w triadzie: aspiracje-oczekiwania-zadania). Miejscem edukacji poza szkołą jest: dom rodzinny, miejsce pracy, biblioteka, muzeum.

Cele edukacji:

• utrwalenie i rozpowszechnienie aktualnego i globalnego kształtu życia społecznego

• wyzwolenie możliwości i zdolności adaptacyjnych do mających nastąpić nieznanych zmian w bliżej nieokreślonej przyszłości

• przygotowanie do koniecznych zmian ustrojowo-społeczno-ekonomicznych

• wprowadzenie jednostek i grup do życia społecznego rozumianego jako obywatelska partycypacje w demokratycznym społeczeństwie

• przygotowanie do niezależności, racjonalnej aktywności konsumpcyjnej oraz rozwoju osobowego.

Edukacja wg. Z. Kwiecińskiego - charakter procesów

Globalizacja	Świat, wojna, problemy globalne, politycxzny podział świata
Etatyzacja	Państwo, jego suwerenność, ustrój rządzenia
Nacjonalizacja	Naród, jego tradycje, swoistość kulturowa
Kolektywizacja	Socjalizacja wtórna; klasa społeczna, więź i interes klasy
Polityzacja, Biurokratyzacja, Profesjonalizacja	Organizacja i instytucje, wychowanie do podziału pracy, racjonalność i dyscyplina w społeczeństwie.
Socjalizacja	Oddziaływanie grup pierwotnych, rodziny
Wychowanie i Jurydyfikacja	Obywatel, wdrażanie do realizowania i akceptowania ról i czynności obywatelskich
Kształcenie, humanizacja	Osoba ludzka, światopogląd, umiejętności
Inkulturacja, Personalizacja	Osobowość kulturowa i społeczna
Humanizacja	Organizm, kształcenie cech gatunkowych człowieka, wychowanie zdrowotne, seksualizm

Kształcenie - [1] System działań zmierzających do tego, aby uczącej się jednostce umożliwić poznanie świata, przygotowanie się do zmieniania świata i ukształtowanie własnej osobowości. Wychowanie tym się różni od kształcenia, że oddziałuje na osobowość wychowanka na jego potrzeby, emocje, motywacje, relacje między ludzkie. Kształcenie dotyczy poznawczej sfery psychiki człowieka.

[2] Czyli nauczanie, to działanie zmierzające do trwałej modyfikacji, ukształtowania lub rozwinięcia w osobowości jednostki dyspozycji instrumentalnych, a więc wiedzy, umiejętności, inteligencji, uzdolnień i nawyków sprawnościowych. Ogól tych dyspozycji w ich stanie rozwiniętym, będącym rezultatem kształcenia nazywamy wykształceniem - (Wujek).

W ostatnich latach poprzez kształcenie rozumie się łącznie - nauczanie i uczenie się. Proces kształcenia w którym uczestniczy jednostka, może być zorganizowany poprzez instytucje - zwłaszcza rodzinę i szkołę, jak i przez pojedyncze osoby, kształcenie może być podejmowane samorzutnie przez jednostkę. Rozróżniamy:

Kształcenie ogólne (podstawowe, średnie) które sprzyja opanowaniu wiadomości i sprawności niezbędnych wszystkim obywatelom kraju niezależnie od ich przyszłego zawodu.

Kształcenie zawodowe - zapewnia zdobycie kfalifikacji w zakresie jakiejś specjalności zawodowej.

3 poziomy kształcenia

Podstawowy	Zwany elementarnym.
Średni	Umożliwiający zdobycie przygotowania na studia wyższe.
Wyższy	Uczelnie wyższe i specjalne, kursy dla absolwentów, organizują kształcenie podyplomowe, którego celem jest odnowienie w zakresie kwalifikacji.

Samokształcenie - To kształcenie samorzutne. Nabywanie wykształcenia w toku działalności własnej, której celem, treść, warunki i środki wytwarza sam podmiot. Jest to zatem proces całkowicie samodzielny, zależny od osoby podejmującej je. Samokształcenie osiąga optymalny poziom wtedy, gdy przekształca się w stałą potrzebę życiową człowieka oraz stanowi oparcie dla kształcenia ustawicznego. Proces samokształcenia rzadko występuje w postaci czystej, dość często natomiast bywa powiązany z pracą w szkole, z kształceniem korespondencyjnym czy z wychowaniem równoległym.

Samowychowanie - [1]samorzutna praca człowieka nad ukształtowaniem własnego poglądu na świat, własnych postaw, cech charakteru i własnej osobowości - stosuje się do założonych kryteriów, wzorów oraz ideałów. Rozwijanie w procesie wychowania rodzinnego czy szkolnego, motywacji i pobudzającej dzieci i młodzież do pracy nad sobą działaniem, które zwielokrotnia wpływ wychowawczy rodziny i szkoły.

[2] mówimy o nim wówczas, gdy jednostka podejmuje czynności wychowawcze sama względem siebie, a więc określa cele wychowania, ustala zadania, dokonuje wyboru modelu postępowania oraz poddaje je własnej wewnętrznej kontroli i ocenie. Samowychowanie jest zawsze następstwem wcześniejszych wpływów zewnętrznych i z tego względu ma charakter wtórny. Jednostka stawia sobie samej te cele i zadania oraz stosuje te metody pracy nad sobą i kryteria oceny siebie, które jej wcześniej przyswojono.

[3] to czynne ustosunkowanie się podmiotu do procesu własnego rozwoju, wyrażające się w regułach swego postępowania i działania według dobrowolnie przyjętych wzorów lub systemów wartości. Jest to świadome i celowe działanie.

Socjalizacja - określa się jako procesy przygotowania ludzi do życia w społeczeństwie przez uczestnictwo w grupach społecznych i ich kulturze.

[2]Wg. Szczepańskiego: część całkowitego wpływu środowiska, które wprowadza jednostkę do udziału w życiu społecznym, uczy ją zachowania według przyjętych wzorów, uczy rozumienia kultury, czyni ją zdolną do utrzymania się i wykonania określonych ról społecznych. Proces socjalizacji obejmuje zatem wpływ rodziny, grup rówieśniczych, otoczenia sąsiedzkiego, wpływu instytucji sformalizowanych, gł. Szkoły, kościoła i środków masowego oddziaływania. Socjalizacja uczy dyscypliny, panowania nad popędami i potrzebami, zaspokajania ich w sposób przewidziany w danym społeczeństwie, uczy panowania nad odruchami i emocjami.

[3] Ogół procesów nabywania pod wpływem otoczenia społecznego dyspozycji psychicznych czyniących jednostkę zdolną do życia w społeczeństwie cywilizowanym.

Opieka nad dzieckiem - czynności mające na celu dostarczenie mu pożywienia, ubrania, pomieszczenia oraz ochronę życia, zdrowia. Zapewnienie dziecku stanu mającego na celu zapewnienie odpowiedniej rozrywki oraz satysfakcji z różnorodnych kontaktów społecznych. Działalność opiekuńcza polega na stworzeniu dziecku dostępu do różnorodnych dóbr, przedmiotów, osób, sytuacji, co warunkuje zaspokojenie potrzeb dziecka. Opieka nad dzieckiem oznacza również pomaganie dziecku na korzystaniu z dostarczanych mu dóbr.

[2] Ogół działań podejmowanych przez odpowiednie instytucje lub osoby w celu zaspokojenia codziennych potrzeb dzieci oraz wszechstronnego rozwoju ich osobowości szczególnie intensywnej opieki jakiej wymagają dzieci pozostające w trudnych warunkach życiowych i wychowawczych, a więc dzieci których rozwój jest zagrożony. Osoby lub instytucje sprawujące opiekę ponoszą odpowiedzialność moralną i prawną za powierzone ich opiece dzieci.

Nauczenie - [1]Planowana i systematyczna praca nauczyciela z uczniami mająca na celu wywołanie pożądanych i trwałych zmian w ich postępowaniu, dyspozycjach i całej osobowości pod wpływem -> uczenia się i opanowania -> wiedzy, przeżywania wartości i działań praktycznych. Nauczanie jest działalnością intencjonalną, znaczy to że jego intencją jest wywołanie uczenia się jako czynności podmiotowej samych uczniów, stąd też niektórzy dydaktycy określają nauczanie jako kierowanie uczeniem się, jest to jednak określenie niepełne, pomija się bowiem inne cechy nauczania. Jedną z takich ważnych cech nauczania jest obieg informacji między nauczycielem a uczniem, umożliwiający opanowanie wiedzy naukowej czy to przez opanowanie jej w gotowej postaci, czy poprzez samodzielne rozwiązywanie zagadnień. Nabywając wiedzę o otaczającej go rzeczywistości, uczeń staje się zdolny do podejmowania decyzji regulujących jego stosunek do owej rzeczywistości. Kształtuje swój stosunek do wartości moralnych. Ważnym elementem wytwarzania zmian w uczniach jest ich działalność praktyczna, odpowiednio zharmonizowana z opanowaniem wiedzy w rzeczywistości. Tak szeroko rozumiane nauczanie umożliwia uczniom nie tylko zdobycie wiadomości, umiejętności, nawyków ale i rozwinięcie zdolności i zainteresowań i postaw oraz trwałych dyspozycji do uczenia się. Nauczanie wiąże się z kształceniem i wychowaniem.

[2] Termin używany dla oznaczenia specyficznych działań podejmowanych przez jedne osoby w tym celu, by inni przyswoili jakieś wiadomości lub umiejętności, podwyższyli poziom swego wykształcenia, uzyskali pożądane osiągnięcia rozwojowe.

Uczenie się - Proces w którego toku na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianą formy wcześniej nabyte. Uczenie się jest jedną z podstawowych działalności ludzi.

W znaczeniu wąskim	W znaczeniu szerokim
Świadome i zamierzone zdobycie wiadomości i umiejętności.	Proces nabywania przez jednostkę względnie trwałych zmian w zachowaniu na podstawie jej indywidualnego doświadczenia.

Jako czynność	Jako proces
O istnieniu uczenia się wnioskujemy na podstawie obserwacji i czynności, jak np. czytanie, powtarzanie, rozwiązywanie zadań, pisanie wypracowań.	O uczeniu się wnioskujemy na podstawie rezultatów uzyskanych przez jednostkę wówczas, gdy w jej zachowaniu zaszły względnie trwałe zmiany, procesu nie obserwujemy ani nie wnosimy o jego istnieniu na podstawie obserwowalnych zmian zachowania.

Opieka a wychowanie - Opieka zawsze wiąże się z wychowaniem. Opieka i wychowanie stanowią jedność ale nie tożsamość, ich pojęcia krzyżują się wzajemnie.

Rodzina...

Rodzina - stanowi integralną część każdego społeczeństwa, stanowi jego najmniejszą a zarazem podstawową komórkę. Jest najważniejszą grupą społeczną. Zasadniczą podstawę rodziny stanowią małżeństwa, będące przeważnie (ale nie zawsze) warunkiem jej istnienia i rozwoju ontogenetycznego.

Rodzina jest naturalnym środowiskiem życia dzieci i młodzieży, i jako takie oddziałuje na nie socjalizująco, stwarzając warunki sprzyjające rozwoju lub hamujące go.

Małżeństwo jest legalnym, względnie trwałym związkiem powołanym w celu wspólnego pożycia, współpracy dla dobra rodziny, a więc głównie wychowania dzieci, prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego oraz wszelkiej innej współpracy dla dobra rodziny.

Środowisko wychowawcze dzielimy na:

1. naturalne (rodzina, rówieśnicy, społeczność lokalna 0

2. intencjonalne (bezpośrednie- żłobek- przedszkole, szkoła; pośrednie- służba zdrowia, zakłady pracy, świetlice, prasa, radio, telewizja)

Różnica między środowiskiem naturalnym a intencjonalnym

W naturalnym osoby nie mają profesjonalnego przygotowania, ale łączą je z wychowankami więzy krwi lub głębsze uczucia, wychowanie jest często nieświadome; łatwiej zmienić szkołę niż rodzinę.

W intencjonalnym osoby są profesjonalnie przygotowane, jest przygotowany wcześniej program nauki i określone są cele.

Funkcje rodziny

Biopsychiczne	Prokreacyjna, Seksualna
Ekonomiczne	Materialno-ekonomiczne, Opiekuńczo -zabezpieczająca
Społeczno-wyznaczające	Stratyfikacyjna, Legalizacyjno-kontrolna
Socjopsychologiczne	Socjalizacyjno-wychowawcza, Kulturalna, Religijna, Rekraacyjno-towarzyska, Emocjonalno-ekspresyjna.

Funkcje wychowawcze rodziny

Zaspokajanie podstawowych potrzeb biologicznych i psychologicznych, potrzeba miłości, bezpieczeństwa, zależności. Kształtowanie tym samym nowych potrzeb poznawczych, emocjonalnych i społecznych: potrzebę życzliwości, uznania, zaspokojenia ciekawości, samourzeczywistnienia i inne.

Przekazywanie dziecku dorobku kulturowego społeczeństwa, pośredniczy w nadawaniu przez dziecko znaczenia przedmiotom i zjawiskom z otoczenia oraz większości bodźców zewnętrznych.

Rodzice i inni członkowie dostarczają dziecku modeli osobowych i wzorów zachowań w konkretnych sytuacjach życia codziennego.

Rodzice i inni członkowie dostarczają dziecku określony system wartości i norm. Rodzina stanowi teren socjalizacji dziecka: przyjmowanie przez nie zadań i obowiązków wykraczających poza jego osobiste potrzeby i interesy współdziałania w grupie, pełnienia ról społecznych.

Rodzina jest dla dziecka polem doświadczalnym, na którym wypróbowuje ono swe siły i możliwości., znajdując oparcie i punkt odniesienia (wzorce) w rodzicach i innych członkach rodziny.

Postawy rodzicielskie wg. Marii Ziemskiej

Pozytywne	Współdziałanie - gotowość rodziców do uczestniczenia w życiu dziecka, do udziału w jego zajęciach bądź z ich inicjatywy, bądź też gdy dziecko tego oczekuje lub na jego życzenie czy prośbę. Współdziałanie nie ma charakteru natarczywego. Rodzice dają dziecku do zrozumienia że w każdej chwili może na nich liczyć.
		Rozumna swoboda - Pozostawienie dziecku pola do własnej inicjatywy i aktywności. Nie ograniczanie dziecku kontaktów, jedynie dyskretne ich nadzorowanie. Stwarza to warunki sprzyjające rozwojowi samodzielności i odpowiedzialności za własne postępowanie.
		Akceptacja -
		Uznanie praw - Popularne w demokratycznym stylu wychowania, dziecko jako równouprawniony członek rodziny, dopuszczanie go - w miarę jak rośnie - do coraz szerszego kręgu spraw, w których współdecyduje lub współuczestniczy. Poszanowanie indywidualności dziecka. Tendencja do rozwijania jego specjalnych zainteresowań i uzdolnień.
	Negatywne	Unikająca - Bierny dystans wobec dziecka. W skrajnych przypadkach, rodzice w ogóle nie dbają o dziecko, nie zaspokajają nawet jego podstawowych potrzeb materialnych. Nie troszczą się o jego zdrowie, należyte wyżywienie i ubranie. W mniej skrajnych formach, postawa unikająca przejawia się w nie znajdywaniu przez rodziców czasu dla dziecka, a dzieckiem gdy jest małe zajmuje się płatna pomoc domowa lub inni członkowie rodziny.
		Nadmiernie chroniąca - Zdarza się u rodziców mających poczucie winy wobec swoich dzieci. Wyobrażają sobie że dziecko nie było dostatecznie pożądane, albo są już za starzy aby je wychowywać. Postawa ta często cechuje matki w stosunku do dzieci pierworodnych lub jedynych, jak również matki samotne, wdowy, kobiety opuszczone przez męża lub nie znajdujące satysfakcji we współżyciu małżeńskim. Postawa taka łączy się z niekonsekwentnym stylem wychowania: rodzice z jednej strony pozwalają dziecku na wszystko, rozpieszczają je i ulegają jego zachciankom, z drugiej strony w ciągłym lęku o jego zdrowie hamują jego aktywność i samodzielność, nakładają na nie wiele ograniczeń
		Odtrącenie - Stosowanie surowych kar, nieproporcjonalne do przewinienia. Okazywanie własnego niezadowolenia, krytykują, potępiają jego zachowanie. Utrudnia osiąganie zamierzonych celów wychowania, wypacza lub zakłóca rozwój osobowości dziecka. Dziecko odrzucane to dziecko niechciane, to które urodziło się w momencie niedogodnym dla obojga małżonków lub dla jednego z nich.
		Nadmiernie wymagająca - Cechuje rodziców którzy mają wysokie aspiracje w stosunku do dziecka, chcą je ukształtować wg. Idealnego wzorca, nie licząc się z jego realnymi możliwościami i zdolnościami. To stawianie dziecku wysokich wymagań i oczekiwanie od niego stałych osiągnięć wiąże się zwykle z zastosowaniem rygorów, sankcji, kar. Dziecko nie ma żadnej swobody działania, wszelkie jego działania są kierowane i korygowane. Nad dziećmi ciąży autorytet rodziców.

Postawy rodzicielskie wg. Kanner'a

Akceptacja i miłość	Akceptowanie dziecka i obdarzanie go miłością, rodzice zajmują się dzieckiem które znajduje się w centrum ich zainteresowań, okazują mu czułość oraz cierpliwość i wyrozumiałość, sprzyja to rozwojowi i poczuciu bezpieczeństwa.
Jawne odrzucanie	Unikanie kontaktów z dzieckiem, zaniedbanie dziecka, traktowanie go surowo i szorstko, powoduje to zahamowanie u dziecka rozwoju uczuć wyższych, agresywność, prowadzi nieraz do wykolejenia i przestępczości.
Perfekcjonizm	Stawanie wobec dziecka zbyt wysokich wymagań. Nie aprobowanie jego zachowań, obwinianie dziecka z błahych powodów. Ambicją rodziców jest wychowanie dziecka na doskonałego człowieka, a konsekwencją takiej postawy bywa często przeżywanie przez dziecko stanów frustracyjnych, brak zaufania we własne siły, poczucie winy, lęki a nawet obsesje.
Przesadna opiekuńczość	Potrzeba „poświęcania się dla dziecka”, co przejawia się rozmaicie: bądź to w zbytniej pobłażliwości, bądź w przytłaczaniu dziecka autorytetem. W obydwu przypadkach dziecko jest całkowicie od nich zależne, tłumią oni objawy samodzielności, wtrącają się do jego wszystkich spraw, rozpieszczają je lub nakładają wiele ograniczeń. Postawa taka prowadzi do opóźnienia dojrzałości, do braku inicjatywy i do niezaradności życiowej dziecka.

Typy matek:

1. akceptująca - jest zadowolona z wychowania, które odebrała od swojej matki i powiela je względem swojego dziecka

2. buntowniczka - nie jest zadowolona z wychowania, które odebrała od swojej matki i wychowuje w zupełnie innym stylu

3. niezadowolone - nie jest zadowolona z wychowania, które odebrała od swojej matki, lecz mimo to je powiela względem swojego dziecka

Psychologiczne skutki układu rodziny

• rodzina rozbita ( rozwód )

- dziecko często obwinia siebie za rozwód

- dziecko zatraca autorytet do rodziców ( każde z nich mówi co innego i oskarża to drugie )

- pogorszenie sytuacji materialnej dziecka

- dziecko jest zagubione, gdyż nie wie, które z rodziców jest winne

- rozwód jest drugim po śmierci najbardziej traumatycznym przeżyciem

• rodzina niepełna ( trwały brak jednego z rodziców )

- dawniej gry umierała matka było to stratą emocjonalna dla dziecka a gdy umierał ojciec, finansową - obecnie uległo to zmianie

- najgorszy wiek dla dzieci to 6 - 8 lat

• rodzina niepełna chwilowo ( dłuższy brak jednego z rodziców - np. wyjazd )

- dziecko traci kontakt z rodzicem, wydaje się być on obcą osobą, członkowie rodziny odzwyczajają się od jego obecności

- gdy po dłuższym czasie rodzic wraca to jedynie wprowadza zamieszanie i dezorganizacje w stabilne już życie rodziny

• rodzina zrekonstruowana ( pojawienie się nowego partnera, rodzica )

- jeśli nowa osoba nie spełnia oczekiwań dziecka to porównuje ono i idealizuje swego dawnego rodzica, wówczas dziecko nie przyjmuje zwierzchnictwa nowego rodzica, traktuje go jak intruza

- jeżeli utrata rodzica nastąpiła dawno to jest to dla dziecka jeszcze do zaakceptowania ( zależy to również od wieku dziecka )

- jest to najtrudniejsza sytuacja, ponieważ łączą się dwie rodziny i dzieci często nieustannie porównują dawne warunki z nowymi

• rodzina zdemoralizowana ( z problemami patologicznymi )

• rodzina adopcyjna

Koncepcja B. Bernsteina - w wyniku złożonego procesu socjalizacji dziecko uzyskuje szczególną świadomość moralną, poznawczą i uczuciową, opanowując zarazem role społeczne reprezentatywne dla kultury danej społeczności. Socjalizacja dokonuje się nie tylko w rodzinie, ale także w szkole, w kręgu rówieśniczym, a potem w miejscu pracy.

10

FORMALNE

Fakty językowe i fakty logiczne ( symbolem, znaki )

Aksjomatyczno - dedukcyjna

Naukowy system dedukcyjny

EMPIRYCZNE

Fakty, zjawiska i związki zachodzące w rzeczywistości przyrodniczej i społecznej

Hipotetyczno-dedukcyjna lub indukcyjna

Naukowy system indukcyjny

KRYTERIA

PRZEDMIOT

BADAŃ

METODA

SYSTEM

NAUKOWY

NAUKI

PRZYRODNICZE

NAUKI SPOŁECZNE

( humanistyczne)

- psychologia

- socjologia

- prawo

- filozofia wych.

NAUKI FIZYCZNE ( przyroda nieożywiona )

NAUKI

BIOLOGICZNE

( przyroda ożywiona )

LOGIKA

MATEMATYKA

NAUKI

PEDAGOGIKA I JEJ DZIAŁY

PRAKSEOLOGIA

CYBERNETYKA

DEMOGRAFIA

EKONOMIKA

HIGIENA

ESTETYKA

ETYKA

LOGIKA

T

H

K

A

B

P

F

S

---