Zagadnienie 12 - ZASADA ŻYCIOWOŚCI W BUDOWIE PROGRAMU NAUCZANIA, w ujęciu K. Sośnickiego

Literatura: K. Sośnicki, Dydaktyka ogólna, r. IV, Treści nauczania: program, p.4. Racjonalny program nauczania i zasada życiowości (w wyd. z 1948r., s. 116 - 123).

1. Zasada życiowości - wyjaśnienie terminu.

-Polega na tym, iż materiał nauki przedstawia wartość dla przygotowania ucznia do życia jako dorosłego człowieka. Innymi słowy - wiedza praktyczna, umiejętności i sprawności czyniące ucznia zdolnym do życia w dorosłości. Każda inna wiedza nie mająca zastosowania w praktyce wg Spencera jest wiedzą „dekoracyjną”.

2. Analiza czynności życiowych wg H. Spencera.

By wyznaczyć kryterium wiedzy pożytecznej dla życia, Spencer dokonał analizy czynności życiowych:

1) czynności odnoszące się bezpośrednio do utrzymania własnego bytu cielesnego, a więc zachowania zdrowia i należytego rozwoju ciała;

2) czynności odnoszące się pośrednio do zachowania bytu cielesnego, a więc związane z pracą zawodową i zarobkową;

3) czynności odnoszące się do zachowania gatunku, wychowania potomstwa, a więc odnoszące się do życia rodzinnego;

4) czynności związane z zachowaniem życia zbiorowego człowieka, a wieć odnoszące się do życia społecznego;

5) czynności wypełniające czas odpoczynku.

3. Program nauczania wg H. Spencera

Przeprowadzając przedstawioną analizę, Spencer na jej podstawie stworzył program nauczania, w którym nauki przyrodnicze i ścisłe górują nad naukami humanistycznymi, które to odnoszą się jednie do ostatniego punktu analizy. Pozostałe cztery realizowane są za pomocą nauk przyrodniczych i ścisłych.

4. Lista czynności życiowych wg F. Bobitta.

Bobitt z kolei na podstawie ankiety przeprowadzonej z 2700 osobami również stworzył listę istotnych dla ludzi czynności. Brzmi ona następująco:

1) mowa i wzajemne porozumiewanie się ludzi ze sobą;

2) czynności związane ze zdrowiem;

3) czynności obywatelskie;

4) ogólne czynności towarzyskie i społeczne dla utrzymania kontaktu i współżycia między ludźmi;

5) wyzyskanie wolnego czasu: rozrywki i odpoczynek;

6) zachowanie rześkości i gotowości umysłowej, analogicznie do zachowania zdrowia

7) czynności religijne;

8) czynności rodzinne: wychowanie dzieci, utrzymanie właściwego życia domowego;

9) niewyspecjalizowane i niezawodowe czynności praktyczne;

10) praca zawodowa.

Każdy z poszczególnych działów dzieli się na czynności bardziej szczegółowe, a te z kolei dzielą się dalej tworząc coraz bardziej szczegółowe treści programowe. W tekście mamy przykład uszczegółowienia pkt 6.

5. Program nauczania wg F. Bobitta.

Zbiór wcześniej wymienionych tworzy treści nauczania pożyteczne w życiu dorosłym. Stanowią one materiał wykształcenia ogólnego. Np. trygonometria nie jest przydatna w życiu każdego człowieka, czyli nie powinna znaleźć się w programie ogólnym. Natomiast sam pogram wykształcenia ogólnego dzieli się na:

- przedmioty podstawowe, tj. język ojczysty, mówienie, czytanie, pisanie, nauka o działalności obywatelskiej, znajomość stosunków społecznych i odpowiednie stosowanie się do nich, a więc studium socjologii, literatura ojczysta i ogólna, nauki przyrodnicze, matematyka codziennego użycia, ćwiczenia gimnastyczne, higiena i nauka o zdrowiu, wyspecjalizowana praca ręczna i sztuka stosowana, ocena muzyczna, ocena i znajomość nauki

- przedmioty dodatkowe, tj. Języki obce, matematyka na wyższym poziomie, historia literatury ojczystej, technika muzyczna, sztuka dla celów technicznych, pisanie na maszynie, gra sceniczna, krasomówstwo i wymowa publiczna.

6. Zasada wychowania narodowego F. Blättnera.

Zadaniem szkoły jest uczynić z jednostki członka narodu. Szkoła powinna być centrum życia młodzieży przegotowującego do życia dla narodu - nie uznaje indywidualizmu. Owa zasada wychowania narodowego determinuje dobór treści nauczania.

7. Składniki życia narodu wg F. Blättnera.

B. Stworzył listę składników życia narodowego, każdemu wymienionemu punktowi odpowiada siła przejawiająca się w nich.

1) życie w państwie władza

2) życie w kościele wiara

3) życie towarzyskie społeczeństwo

4) życie wiedzy i nauki idea i sens

5) życie gospodarcze praca

Uwaga autora: Określenie „siła” oznacza tutaj motyw lub przyczynę i może ona odnosić się jedynie do dwóch pierwszych punktów, ponieważ w trzech kolejnych przyczynowość jest odwrotna: społeczeństwo jest wytworem życia towarzyskiego, idea i sens wynikają z nauki, a praca jest determinowana życiem gospodarczym.

8. Receptywność a spontaniczność - F. Blättner.

Prócz przygotowania jednostki do bycia członkiem narodu, program szkolny bazuje również na zasadzie rozróżnienia między receptywnością i spontanicznością. Owe różnicowanie wynika z pojmowania życia jako pewnego ciągu czy procesu, w którym teraźniejszość nawiązuje do przeszłości, z niej wynika.

Wspomniana receptywność odpowiada tym tworom przeszłości, na których wyrasta teraźniejszość. Natomiast tzw. nowe życie powodowane jest naszą spontanicznością.

Receptywności odpowiadają takie czynności jak: przysłuchiwanie się, zapamiętywanie, oglądanie, pojmowanie itp. Natomiast spontaniczność to tworzenie, wynajdywanie, praca.

9. Treści programowe Blättnera.

Na podstawie dwóch zasad - narodowości oraz rozróżnienie receptywności i spontaniczności oraz pięciu kręgów życia, Blättner stworzył tablicę treści programowych;

10. Podsumowanie - tabela porównująca poglądy trzech pedagogów.

H. Spencer	F. Bobitt	F. Blättner
Wiedza powinna mieć praktyczne zastosowanie w życiu dorosłym.	Wiedza powinna mieć praktyczne zastosowanie w życiu dorosłym.	Treści nauczania mają uczynić z jednostki członka narodu, wzmocnić siły służące narodowi
Program nauczania zawiera same treści wynikające z czynności.	Treści nauczania wynikają z analizy czynności człowieka	Program nauczania zawiera same czynności, treści zaś występują jako ich niezbędne warunki
W programie nauczania przeważają nauki ścisłe (zwane realistycznymi): - matematyka chemia, fizyka, przyrodoznawstwo, a przedmioty humanistyczne stanowią jedynie swoiste uzupełnienie w kwestii umiejętności spędzania wolnego czasu.	Przedmioty realistyczne postawione na równi z przedmiotami humanistycznymi: mowa i komunikacja interpersonalna, czynności towarzyskie i społeczne dla utrzymania kontaktu między ludźmi, czynności religijne.	Przedmioty humanistyczne związane z religią, historią i językiem przeważają nad naukami realistycznymi
	Historia nie jest oddzielną nauką, lecz włączona jest w nauki społeczne	Historia stanowi samodzielny przedmiot oraz jest podstawą budowy całego programu
Szkoła obejmuje jedynie te kręgi, o których rozwój nie może zadbać rodzina.	Szkoła obejmuje jedynie te kręgi, o których rozwój nie może zadbać rodzina.	Szkoła obejmuje jedynie te kręgi, o których rozwój nie może zadbać rodzina.

---