Dn. 20.12.2005r.

FRANCJA W XIX I XX w.

OKRES RESTAURACJI BURBONÓW 1814-1830

Powrót Burbonów na tron francuski

• 1812-1814 klęski cesarza Napoleona I zmuszają go do osiedlenia się na wyspie Elbie

• Senat francuski

• proklamował upadek cesarstwa

• w pośpiechu uchwalił nową konstytucję

• na tron wezwał Ludwika XVIII (przebywającego w Anglii)

• odrzucenie konstytucji przez Ludwika XVIII, gdyż stała na gruncie zasady suwerenności ludu

• VI 1814r. nadanie nowej, zredagowanej przez Ludwika XVIII konstytucji, tzw. „Karty konstytucyjnej”

• Napoleon

• opuścił Elbę i objął ponownie władzę (tzw. 100-dniowe rządy Napoleona)

• 1815r. wprowadził nową, liberalną konstytucję, tzw. „Akt dodatkowy do konstytucji cesarstwa”

• 18 VI 1815r. klęska pod Waterloo i zesłany na wyspę św. Heleny

• 1821r. śmierć na wyspie

• rządy Ludwika XVIII

• oparte na sojuszu arystokracji z wielką ?

• polityka umiarkowana - ugruntowywanie rządów parlamentarnych na wzór angielski

• 1824-1830 rządy brata, Karola X

• dążył do przywrócenia rządów absolutnych w oparciu o arystokrację (przeciwnik rządów angielskich)

• wydał 4 ordonanse:

- rozwiązał Izbę

- zarządził nowe wybory

- zniósł wolność prasy

- zmienił ordynację wyborczą

- 2 ostatnie naruszały konstytucję

• VII 1830r. wychuch rewolucji

Karta konstytucyjna 1814r.

• nie była konstytucją uchwaloną przez jakikolwiek organ, ale nadana przez króla

• odcięcie się od teorii suwerenności ludu, podkreślenie suwerenności władzy królewskiej, pochodzącej z woli

Opatrzności (ligityzm), a nie z woli ludu (Karta nawiązywała do teorii suwerenności ludu, przez przywrócenie

niektórych instytucji zniesionych przez rewolucję, np. szlachectwa)

• król jedynym piastunem suwerenności, tylko on mógł nadać konstytucję jako akt łaski królewskiej

• ciągłość władzy królewskiej - Ludwik XVIII rok 1814 traktował jako 19 rok swego panowania

• nadawała Karcie charakter konstytucji „obywatelskiej”, wykluczała odrodzenie się przywilejów stanowych,

poprzez gwarancję:

• równości wszystkich wobec prawa

• wolności osobistej, wyznania, prasy

• nieodwołalności sprzedaży dóbr prasy

• nawiązywała do konstytucji angielskiej, tym samym utorowała drogę rozprzestrzenianiu się zasad

konstytucji angielskiej

• Karta oparta na teorii „czwartej władzy/naturalnej/pośredniczącej”, sprawowanej przez głowę państwa

• władza monarchy władzą nadrzędną

• król w pełni nieodpowiedzialny (w pewnym stopniu przed parlamentem)

• król rządzi nie bezpośrednio, przez rząd

• król:

• stał na czele państwa i był nieodpowiedzialny

• akty królewskie wymagały kontrasygnaty odpowiedzialnych ministrów

• powoływał ministrów

• posiadał wyłączne prawo inicjatywy ustawodawczej

• prawo zwoływania i rozwiązywania izby

• prawo ogłaszania i sankcji ustaw

• prawo wydawania ordonansów „koniecznych dla bezpieczeństwa państwa”

• władza ustawodawcza, sprawowana przez 2-izbowy organ parlamentarny:

• Izba Parów

- skład arystokratyczny

- członkowie dożywotni, dziedziczni, dowolnie mianowani przez króla

• Izba Deputowanych Departamentalnych

- wybierani na 5 lat

- wybory mało demokratyczne (wysoki cenzus majątkowy)

- 1820r. naruszenie zasady równości wyborców przez wprowadzenie wyborów pluralnych - przyznanie

najbogatszym wyborcom prawa 2-krotnego głosowania, wyborcy wybierali 2/5 całego składu Izby D.

• ministrowie

- członkami ½ izby

- mogli zabierać głos w obu izbach

- odpowiedzialni karnie (mogli zostać postawieni w stan oskarżenia przez Izbę D., a sądziła ich Izba P.)

• Karta wzorem dla wielu monarchii konstytucyjnych w XIX i XX w.

• wprowadziła schemat konstytucji, opierający się na zasadach:

• władzę wykonawczą sprawuje król, za którego odpowiedzialni są ministrowie

• władza ustawodawcza powierzona organowi 2-izbowemu (1 izba pochodzi z wyboru)

• izba pochodząca z wyboru może postawić ministra w stan oskarżenia, 2 izba może go sądzić

• ministrowie tworzą Radę

• system ten nadawał konstytucji mniej/bardziej demokratyczny charakter, w zależności od:

• wprowadzonego systemu wyborczego

• wprowadzonych rządów parlamentarnych, które by umożliwiły usunięcie rządu przez parlament

• sposoby określenia stanowiska króla w państwie

OKRES MONARCHII LIPCOWEJ (1830-1848r.)

Konstytucja z 1830r.

• charakter konstytucji oktrojowanej

• opracowana została przez Izbę Deputowanych, weszła w życie na podstawie paktu między królem, a Izbą

• była powtórzeniem Karty z 1814r. (tylko nowo opublikowana i nowo oprawiona) z pewnymi zmianami:

• zniesienie wstępu konstytucji, w którym król powoływał się na prawo boskie („król z bożej łąski”),

od teraz król, monarchą wprowadzonym na tron zgodnie z teorią suwerenności ludu

• król nie tytułowany królem Francji i Nawarry”, lecz „królem Francuzów”

• ograniczenie monarszych uprawnień:

- usunięcie z Izby Parów członków dziedzicznych (zniesienie dziedziczenie parostwa)

- pozbawienie króla prawa do zawieszania ustaw

- przyznanie inicjatywy ustawodawczej królowi (jak poprzednio), ale także obu izbom

• obniżenie cenzusu majątkowego i wieku z 30 na 25 lat do Izby Deputowanych

• zniesiono system pluralnego głosowania

• odpowiedzialność polityczna ministrów

• 1848r. monarchia upadła w wyniku rewolucji lutowej

• Ludwik Filip uciekł i utworzono republikę z Rządem Tymczasowym

OKRES II REPUBLIKI (1848-1852r.)

• IV 1848r. wybory do Zgromadzenia Konstytucyjnego

• 4 XI uchwalenie konstytucji

• zawierała nową Deklaracje praw (wzorowaną na Deklaracji z 1789r.)

- proklamowanie zasady suwerenności ludu, wolność i równość

- prawo do pracy, opieki społecznej, nauki

- głosiła, że władza należy do ogółu obywateli

• władza wykonawcza należała do prezydenta

- kadencja 4-letnia

- wybierany przez całą ludność Francji w trójprzymiotnikowych wyborach

- akty prezydenta wymagały kontrasygnaty ministrów

- odpowiedzialny konstytucyjnie (prawnie)

- nie posiada władzy ustawodawczej, ale może z niej korzystać poprzez ministrów

- posiadał słabe weto zawieszające, tzn. mógł zażądać ponownego rozpatrzenia sprawy

- pozbawiony prawa rozwiązania Zgromadzenia

• władza ustawodawcza powierzona 1-izbowemu Zgromadzeniu

- kadencja 3-letnia

- obierany w demokratycznych trójprzymiotnikowych wyborach: powszechnych, tajnych,

bezpośrednich)

• ministrowie

- mogli być członkami Zgromadzenia, zabierać w nim głos i przedstawiać w imieniu prezydenta

wnioski ustawodawcze

- odpowiedzialni konstytucyjnie

OKRES II CESARSTWA

• XI 1852r. konstytucja II Cesarstwa

• cesarz (dziedziczny)

- stał na czele państwa

- skupiał w swym ręku niemal całą władzę

- mianował ministrów

- wyłączne prawo inicjatywy ustawodawczej

- Ludwik przyjął imię Napoleona III

• Rada Stanu

- przygotowywała ustawy

• Ciało Ustawodawcze

- dyskutowało i uchwalało ustawy

- jako jedyny z organów, pochodziło z demokratycznych wyborów

• Senat

- badał zgodność ustaw z konstytucją (zasadami religii, moralności i równości obywateli)

- prawo interpretowania konstytucji i przeprowadzania w niej zmian

• Ministrowie

- nie tworzyli gabinetu

- całkowicie zależni od cesarza

- pełnią funkcje doradcze

• 1870r. Francja ponosi klęskę w bitwach, cesarz Napoleon III trafia do niewoli

KOMUNA PARYSKA

• 2 IX 1870r. wybuch wojny francusko-pruskiej

- przewaga militarna Prus

- kapitulacja Napoleona pod Sedanem (Napoleon w niewoli)

• zamieszki w Paryżu na wieść o klęsce

• 4 IX Ciało Ustawodawcze proklamowało republikę (władza powierzona Rządowi Obrony Narodowej)

• obrona oblężonego miasta Paryża przez Prusy

• powstanie batalionów Gwardii Narodowej

• 28 I 1871r. kapitulacja rządu (Paryż nie kapituluje) i zawieszenie broni na 3 tyg., w celu wyboru

Zgromadzenia Narodowego (brak zaufania do rządu Obrony Narodowej)

• 12 II zebranie się Zgromadzenia Narodowego

• przyjęcia warunków pokojowych przez Francję, która zobowiązała się do:

- odstąpienia Niemcom Alzacji i część Lotaryngii

- zapłacenia kontrybucji wojennej, w wysokości 5 mld. Franków w złocie

Komuna Paryska

• konflikt rządu z rewolucyjnym Paryżem

• przyjęcie warunków pokoju wywołało oburzenie w kołach Gwardii Narodowej i ludu paryskiego

• przeniesienie siedziby rządu z Bordeaux do Wersalu (a nie Paryża)

• władza w Paryżu w rękach centralnego Komitetu Federacji Gwardii Narodowej

• wybory do Rady Komuny Paryskiej

• wydanie przez Komunę „Deklaracji do narodu francuskiego” (ogólnikowy zarys ustroju przyszłej Francji):

• Francja związkiem autonomicznych gmin (komun), których ustrój wzorowany jest na Komunie Paryskiej

• przewidywała centralny organ przedstawicielski i przedstawicielstwa okręgowe

• odrzucenie teorii 3-podziału władzy

• stworzenie nowego typu organizacji państwowej, Rada Komuny:

- najwyższej władzy ustawodawczej i wykonawczej

- wyłoniła z siebie 10 komisji (m.in. skarbową, wojskową i spraw zagranicznych)

- także wyłoniła z siebie Komitet Ocalenia Publicznego (złożony z 5, przez nią wybranych członków)

• wszyscy urzędnicy wybierani i odwoływani przez lud

• reformy Komuny Paryskiej:

• zniesienie stałej armii, w jej miejsce - uzbrojony lud

• wprowadzenie bezpłatności nauczania

• przejmowanie opuszczonych fabryk przez spółdzielnicze stowarzyszenia robotników

• zrównanie wynagrodzeń za pracę: urzędniczą i robotniczą

• 2 IV rozpoczęto likwidację Komuny Paryskiej

• Komuna niebezpiecznym przewrotem społecznym

• klęska Komuny 135 000 regularnego wojska przeciw 30 000 słabo uzbrojonym komunardom

• represje

• 28 V 1871r. rozstrzelanie jeńców i rannych na cmentarzu Pere Lachaise

• 25 000 zamordowanych komunardów

• skutki Komuny Paryskiej

• wniosła nowe elementy do teorii rewolucji

• wpłynęła na dalszy rozwój ruchu robotniczego i ustawodawstwa socjalnego w wielu krajach

Spór o republikę

• do 1875r. (4 lata) trwał spór o formę przyszłego państwa republiki/monarchii

• praca nad nową konstytucją przez Zgromadzenie Narodowe

• nie uznanie proklamacji republiki z 4 IX

• przewaga monarchistów (400 na ogólną liczbę 650 posłów)

• pomimo przewagi monarchistów, wybór republiki:

1. Wyniki wyborów z 1870r. nie oddawały rzeczywistych intencji wyborców i posłów

• okres wojny z Niemcami

• monarchia zapewniała pokój (Francuzi opowiedzieli się nie tyle za królem, co za pokojem)

• republika kontynuowała wojnę, wprowadziła niebezpieczne reformy społeczne

2. Monarchiści niejednolitym obozem

• legitymiści

- na tronie za starszą linią Burbonów w osobie hrabiego Chambord (wnuka Karola X)

- przywódcą: arystokracja

- zwolennicy silnych (nie absolutnych) rządów monarchy

- symbolem dążeń: biały sztandar Francji przedrewolucyjnej

• orleaniści

- na tronie za hrabim Paryża (wnukiem Ludwika Filipa)

- popierani przez bogatsze grupy mieszczaństwa

- wzorce czerpali z Monarchii Lipcowej

- zwolennicy monarchii parlamentarnej i zasady suwerenności ludu

- symbolem: trójkolorowy sztandar Francji rewolucyjnej

1. Po krwawym zgnieceniu Komuny Paryskiej przez Thiersa, wysunięto wniosek, iż republika potrafi

ochronić państwo przed przewrotem społecznym

• spór legitymistów z orleanistami

• porozumienie obu stronnictw - wysunięcie 1 kandydata na tron, hrabiego Chambord z zastrzeżeniem

następstwa tronu po jego zgonie hrabiego Paryża z linii orleańskiej

• uchwalenie Republiki przez Zgromadzenie Narodowe:

• nie przyjęcie trójkolorowego sztandaru przez hrabiego Chambord

• pogodzenie się orleanistów z republiką

• orleaniści uważają republikę za formę przejściową, która przekształci się w monarchię

• 1873r. prezydentem tymczasowej Republiki został marszałek Mac Mahon

• 1875r. uchwała o instytucji prezydenta:

• prezydent Republiki wybierany większością głosów przez Senat i Izbę Deputowanych,

połączone w Zgromadzenie Narodowe

• uchwalona większością 1 głosu

• oficjalne narodziny III Republiki Francuskiej

OKRES III REPUBLIKI

Konstytucja z 1875r.

• składała się z 3 ustaw (a nie 1 aktu ustawodawczego, jak inne konstytucje)

1. O organizacji władz publicznych

2. O organizacji Senatu

3. O stosunkach między władzami publicznymi

• treść możliwie konserwatywna

• większość monarchistyczna Zgromadzenia traktowała republikę jako stadium przejściowe

• do 1940r.nie wprowadzono żadnych istotnych zmian

• paradoksalna w stosunku do innych konstytucji francuskich: została uchwalona

• jako prowizoryzm, jednak utrzymała się dłużej niż wszystkie inne konstytucje francuskie (przez 65 lat),

• w intencji systemu zrównoważonego, opartego na silnej władzy wykonawczej, a w praktyce doprowadziła

do przewagi silnej władzy ustawodawczej

• konstytucja, która wprowadziła do ustroju republikańskiego zasady monarchistycznej konstytucji

angielskiej (połączenie republiki, na czele z prezydentem jako głową państwa z rządami parlamentarnymi

typu angielskiego - model republiki parlamentarnej)

1. Władza ustawodawcza

• Senat

- liczył 300 senatorów

75-nieusuwalnych, dożywotnich, którzy uzupełniali każde wakujące miejsce w drodze kooptacji

225-powoływanych w drodze wyborów dokonywanych przez kolegia wyborcze

(kolegia wyborcze składały się z elektorów, z tytułu piastowanej funkcji, np. deputowani)

- dolna granica wieku wynosiła 40 lat

- kadencja trwała 9 lat (ale co 3 lata zmieniał się skład 1/3 wybieralnych senatorów)

- stanowisko równorzędne z Izbą Deputowanych w zakresie ustawodawstwa

- uprawnienia sądowe do sądzenia przestępstw popełnionych przez prezydenta lub ministrów z oskarżenia

Izby Deputowanych (na wzór anielskiego „impeachment”) i niektórych najcięższych przestępstw

politycznych „zagrażających całości/bezpieczeństwu państwa”

- konieczna zgoda Senatu dla rozwiązania przez prezydenta Izby D. przed upływem jej kadencji

• Izba Deputowanych

- liczyła 600 posłów

- kadencja 4-letnia

- wybory demokratyczne, 4-przymiotnikowe: powszechne(niska granica wieku - 21 lat, z wyłączeniem

kobiet i wojskowych w służbie czynnej, bez cenzusu majątkowego), tajne, równe i bezpośrednie,

w okręgach jednomandatowych:

I tura głosowania, jeśli żaden z kandydatów nie uzyska bezwzględnej większości, to

II tura głosowania, wystarczała względna większość głosów do uzyskania mandatu

• obie izby mogły się łączyć i wspólnie obradować jako Zgromadzenie Narodowe, dla wyboru prezydenta

i przeprowadzenia rewizji konstytucji

• obie izby o równorzędnym stanowisku (każda ustawa musiała być uchwalona przez Izbę D. i Senat)

2. Władza wykonawcza

• Prezydent

- głową państwa i szefem rządu

- przewodniczył Radzie Ministrów

- wybierany przez Zgromadzenie Narodowe większością głosów, na 7 lat

- prawo inicjatywy ustawodawczej na równi z obiema izbami

- prawo przedterminowego rozwiązania Izby D., za zgodą Senatu

- prawo zwoływania/odraczania sesji nadzwyczajnych obrad

- prawo ograniczonego weta, w stosunku do uchwał parlamentu (prawo zwrócenia się do obu izb

o powtórne rozpatrzenie uchwalonej ustawy)

- prawo łaski

- ogłaszanie ustaw

- mianował ministrów

- kierował polityką wewnętrzną i zagraniczną państwa

- zwierzchnikiem sił zbrojnych

- ponosił odpowiedzialność konstytucyjną (za zdradę mógł być postawiony w stan oskarżenia

przez Izbę D. i sądzony przez Senat)

• Ministrowie

- odpowiedzialni za działalność prezydenta i politykę rządu

- ich kontrasygnata konieczna była na wszystkich aktach podpisywanych przez prezydenta

- odpowiedzialni konstytucyjnie (mogli być sądzeni jak prezydent przez Senat, jednak nie tylko za zdradę

państwa, za wszystkie przestępstwa popełnione w czasie pełnienia funkcji ministra)

- odpowiedzialni parlamentarnie, przed parlamentem (jednak nie wiadomo jak się wyrażała ta odpowiedz.)

• u schyłku III Republiki powstanie francuskiego imperium kolonialnego (określenie kolonii mianem

imperium francuskiego podkreśla charakter tendencji asymilacyjnych wobec federalizmu)

- kolonie stare, rządzone przez gubernatorów obok miejscowych organów przedstawicielskich

- kolonie nowe, gdzie brak było organów przedstawicielskich (zagarnięte w XIX w.)

- protektoraty, pod kontrolą francuskich rezydentów

- Algieria, traktowana od XIX w. jako część składowa Republiki

Wzrost władzy ustawodawczej

• 1877r. spór monarchistów (popieranych przez prezydenta - Mac Mahona) z republikanami

• prezydent rozwiązał Izbę D., wobec wotum nieufności dla rządu

• nowe wybory i przewaga republikanów w Izbie D.

• Izba ponownie zmusiła rząd do ustąpienia

• nowy rząd i rządy parlamentarne

• opierał się na większości parlamentarnej, zależał całkowicie od parlamentu

• skoncentrował władzę wykon., przez odsunięcie w cień prezydenta, który w 1879r. podał się do dymisji

• główną rolę w rządzie odgrywał premier

• rozwinęła się praktyka interpelacji poselskich, które pociągały za sobą częste uchwalanie wotum

nieufności i dymisję rządu (najdłużej przez 3 lata utrzymał się rząd w III Republice)

• Izba Deputowanych, pozbawiona groźby rozwiązania przez prezydenta, bezkarnie:

- mogła obalać rząd

- zmuszała prez. do ustąpienia przez wyrażenie wotum nieufności każdemu rządowi przezeń powołanemu

• rządy parlamentarne we Francji (większa liczba partii politycznych, rząd opierał się na większości

stworzonej przez koalicję kilku partii) różniły się od praktyki angielskiej (system dwupartyjny, rząd

większościowy tworzony przez przywódcę partii)

• 140 gabinetów rządu istniało podczas 70 lat trwania III Republiki

• chaos w 20-leciu międzywojennym, przyczynami:

• Ministrowie rekrutowali się w wąskiego grona posłów, mimo częstych zmian rządowych udział

przy tworzeniu gabinetu brały te same osoby (np. Briand - minstrem w 25 rządach, w 11 premierem)

2. Częste zmiany ministrów nie zaburzały pracy w ministerstwach urzędników z wiceministrami

i podsekretarzami stanu na czele

• przewaga we władzy zapewniona kręgom związanym z wielkim kapitałem

• finansjera wywierała wpływ na wyniki wyborów

• kapitał uzależniał większość posłów, ale także prasę, cały aparat nowoczesnej propagandy

• walki polityczne = walkami poszczególnych grup finansowych

• konserwatywny Senat:

• paraliżował innowacje (reformy wewnętrzne)

• uniemożliwiał przyznanie praw wyborczych kobietom (do końca III Republiki)

Próby wzmocnienia władzy wykonawczej

• okres I wojny światowej

• izby upoważniły rząd do wydawania dekretów (rozporządzeń z mocą ustawy) zdolnych do uchylenia

obowiązującej mocy istniejących ustaw

• okres międzywojenny

• kryzys wewnętrzny

• podjęcie praktyki z okresu I wojny światowej, sprzecznej z konstytucją, która zastrzegała cała władzę

ustawodawczą dla obu izb (po 1934r. jej częste stosowanie)

• utworzenie instytucji prezydium Rady Ministrów

• w praktyce w 1876r. prezesem - jeden z ministrów

• ale dopiero ustawa z 1934r. formalnie stwierdziła istnienie ministra o funkcji prezesa Rady Ministrów,

o specjalnym zakresie działania

• premier jako prezes Rady Ministrów nie potrzebował piastować innej teki ministerialnej

Rozwój administracji - Rada Stanu

• stworzona przez Napoleona I, prawie nietknięta: utrzymany podział na departamenty, okręgi i gminy

• wprowadzenie rad okręgowych/gminnych o bardzo małych uprawnieniach (trudno je nazwać organami

samorządowymi)

• Rada Stanu

• wywodziła się z Rady Królewskiej (z czasów monarchii absolutnej), w szczególności

z Rady Prywatnej - prototypu sądu administracyjnego

• powołanie rad prefekturalnych o kompetencjach sądów administracyjnych I instancji

• na jej czele stał minister sprawiedliwości

• członkowie nieusuwalni, mianowani przez prezydenta republiki

• pełniła 3 podstawowe funkcje:

1. Organem opiniodawczym, co do projektów ustawodawczych

2. Władzą administracyjną

- wypowiadała opinie, co do rozporządzeń wykonawczych (projektów dekretów, postanowień prezydenta,

ministrów)

- przez obligatoryjny udział w przygotowaniu dekretów, uzyskała decydujący wpływ na kierunek i treść

interpelacji ustawy przez władzę wykonawczą

- nadawała kształt francuskiej praktyce administracyjnej

- decydowała o sposobie wykonywania ustaw

3. Najwyższym trybunałem administracyjnym

- sądem II instancji dla odwołań od orzeczeń rad prefekturalnych wydanych w I instancji i od orzeczeń

ministrów

- sądem, w niektórych sprawach w I instancji

- sądem kasacyjnym/rewizyjnym, zależnie od charakteru sprawy

• dzieliła się na 6 sekcji (tylko sekcja 5 i 6 tworzyły trybunał administracyjny)

• w jej ramach zaczęła się rozwijać odrębna dziedzina prawa - prawo administracyjne, wraz z nauką

prawa administracyjnego

OKRES IV I V REPUBLIKI

IV Republika

• 21 X 1945r. odbyły się wybory do Konstytuanty, o zasady bardziej demokratyczne niż w III Republice

• przyznanie prawa wyborczego kobietom i wojskowym

• zastosowanie systemu proporcjonalnego

• wybory połączone z referendum, jego wynik miał zadecydować o charakterze wybieranego Zgromadzenia

• pozytywny wynik referendum:

na I pytanie Francja wypowiedziała się przeciw III Republice, a Zgromadzenie stało się Konstytuantą

na II pytanie odpowiedź zgodna z intencjami gen. de Gaulle'a

• 2 XI 1945r. - X 1946r. władza należała do Konstytuanty

• konflikt między Konstytuantą, a de Gaulle'em (w efekcie I 1946r. generał wycofał się z życia politycznego)

• Konstytuanta opracowała projekt konstytucji

• 5 V odrzucenie, nieznaczną większością, projektu przez referendum ludowe

• nowe wybory do Konstytuanty i od nowa opracowanie projektu konstytucji

• X przyjęcie konstytucji w referendum narodzenie się IV Republiki

• konstytucja IV Republiki:

• o charakterze kompromisowym

• zagwarantowanie szerokich społeczno-gospodarczych praw obywatelskich

• zmniejszenie uprawnień 2 izby - Rady Republiki (weszła na miejsce dawnego Senatu)

• zmiana nazwy Izby D. na Zgromadzenie Narodowe

• podjęcie prób reformy ustroju francuskiego imperium kolonialnego przez regulację struktury organów

Unii Francuskiej:

- w jej skład wchodziła metropolia z departamentami i terytoriami zamorskimi (tzw. dawnymi koloniami)

oraz państwa i terytoria członkowskie (gł. dawne protektoraty)

- jej organami: prezydent Unii (prezydentem Republiki), Wysoka Rada Unii, Zgromadzenie Unii

- w jej strukturze ujawniły się tendencje federalistyczne

• 1958r. rozkład IV Republiki przez konflikt algierski

• Zgromadzenie Narodowe oddało władzę wykonawczą gen. de Gaulle'owi, pod naciskiem armii

i w poczuciu bezsilności

• generałowi powierzono zadanie opracowania nowej konstytucji, z zachowaniem 4 podstawowych zasad

demokracji parlamentarnej

1. Wyborów powszechnych

2. Podziału władzy

3. Odpowiedzialności politycznej gabinetu

4. Niezawisłości sądownictwa

V Republika

• 28 IX 1958r. poddanie projektu konstytucji pod referendum i przyjęcie go

• 4 X 1958r. ogłoszenie konstytucji narodziny V Republiki

• konstytucja V Republiki:

• odwołuje się do Deklaracji praw Człowieka i obywatela z 1789r. i konstytucji IV Republiki z 1946r.:

- zasada suwerenności ludu

- prawa naturalne (do wolności)

• Francja republiką laicką (świętą): Kościół istniał jako stowarzyszenie prywatne, nie wspierane

przez państwo, przestrzeń publiczna wolna od symboli religijnych

• ustrój republiki pół-prezydenckiej (szerokie uprawnienia prezydenta)

• prezydent

• głową państwa i przewodniczącym Rady Ministrów

• wybierany w wyborach powszechnych i bezpośrednich na 7 lat

• stoi na czele władzy wykonawczej:

- powołuje i odwołuje premiera

- obsadza urzędy

- stoi na czele sił zbrojnych

• władza ustawodawcza:

- ogłasza ustawy

- posiada prawo weta zawieszającego

- prawo rozwiązywania Zgromadzenia Narodowego, po zaciągnięciu rady premiera i obu izb

- prawo zarządzenia referendum, na wniosek rządu i tylko w ważnych sprawach

- posiadał prawo zmiany konstytucji na wniosek premiera i po zatwierdzeniu zmian przez referendum

• odpowiedzialny konstytucyjnie

• wszystkie akty prezydenta wymagała kontrasygnaty ministrów (poza najmniejszymi decyzjami prezydenta)

• prezydent przejmował pełnię władzy w sytuacji zagrożenia państwa, np. zamachu terrorystycznego,

ale parlament nie może być rozwiązany (zabezpieczenie przed dyktaturą)

• Parlament

• 1-izbowe Zgromadzenie Narodowe wybierane w wyborach 4-przymiotnikowych

(powszechnych, bezpośrednich, tajnych i równych)

• Senat, wybierany na 6 lat (co 3 lata odnawiana1/3 składu Senatu), w drodze wyborów dokonywanych

przez kolegia wyborcze (złożone z elektorów, z racji piastowanej funkcji)

• Zgromadzenie N. i Senat

- rzadko obradowały wspólnie jako Kongres

- posiadali inicjatywę ustawodawczą

• Rząd

• na czele z Prezesem Rady Ministrów

- posiada inicjatywę ustawodawczą

- odpowiedzialnym konstytucyjnie

• może wydawać dekrety z mocą ustaw, w przypadku uzyskania upoważnienia Parlamentu, który wcale

nie musi podpisać ustawy

• może zostać pociągnięty do odpowiedzialności politycznej, przez wotum nieufności, na wniosek 1/10

członków Zgromadzenia, do głosowania dochodzi po 48h., jeżeli wniosek zostanie przegłosowany…??

• Rada Konstytucyjna

• powoływana w składzie 9 członków (co 3 lata odnawiana 1/3 składu Rady)

• do jej zadań należało:

- badanie zgodności ustawy z konstytucją

- czuwanie nad prawidłowością wyborów

• podjęcie na nowo problemu kolonialnego

• reorganizacja Unii Francuskiej, nowa nazwa: Wspólnoty Francuskiej

• utrzymanie metropolii w stosunku do państw członkowskich

• 1959r. wprowadzenie poprawki: państwa członkowskie mogły nadal należeć do Wspólnoty,

mimo uzyskania niepodległości, na podstawie specjalnych układów

• 1960r. uzyskanie niepodległości przez państwa członkowskie i Wspólnota Francuska pozornie przestała

istnieć, w rzeczywistości utrzymała się nadal, ale egzystencja przestała się opierać na prawie konstyt.,

a stosunku z państwami członkowskimi opierają się obecnie na prawie międzynarodowym









---