Rynek pracy : to miejsce, gdzie się stykają ze sobą pracodawcy i pracownicy, którzy poprzez zbiorowe lub indywidualne układy ustalają płace (w sposób rynkowy lub nie).

Gospodarkę dzielimy na :

• Rynek towarów

• Rynek pieniężny

• Rynek pracy

To co dzieje się na rynku pracy, zależy od sytuacji na innych rynkach (w szczególności towarów i pieniężnym)

Na rynku pieniężnym - ustalają się stopy procentowe, wpływające na różnorodne decyzje podmiotów gospodarczych. Stopy procentowe - wpływają na rozmiary popytu (inwestycyjnego i konsumpcyjnego) a przez to na rozmiar produkcji.

Produkcja odgrywa istotną rolę w kształtowaniu popytu na pracę.

Wniosek: Chcąc zrozumieć tendencje na rynku pracy oraz ich przyczyny, nie możemy ograniczać analizy tylko do rynku pracy. Właściwa analiza uwzględnia oddziaływania ze strony rynku towarów i rynku pieniężnego

Klasyfikacja rynków pracy ( kryterium przestrzenne):

1. Rynki lokalne (miasto, gmina)

2. Rynki regionalne

3. Rynki ogólnokrajowe

4. Rynki międzynarodowe

Regionalne rynki pracy - charakteryzują się następującymi cechami:

Specyfika struktury gospodarczej

-Dominacja pewnej gałęzi gospodarki (np. typowo rolniczy, turystyczny)

- obszar w obrębie, którego ludzie dojeżdżają do pracy, czas dojazdu wyznacza obszar regionu (Polska- poniżej 1 godz.; USA - ok. 2 godz.; Japonia- ok. 1,5 godz.)

Rynek ogólnokrajowy- składa się z regionalnych rynków pracy. Między regionalnymi rynkami pracy mamy niewielkie przemieszczanie się osób w związku z dojazdami do pracy będące rezultatem zasadniczego wzrostu kosztów dojazdu. Między regionami następują pewne przemieszczenia mające charakter zmiany miejsca zamieszkania. Są one związane z mobilnością przestrzenną pracowników.

Mobilność siły roboczej - skłonność osób do zmiany położenia tych osób na rynku pracy. Typy mobilności:

Przestrzenna (skłonność do zmiany miejsca zamieszkania, np. mobilność międzyregionalna) Zależy od wielu czynników m. in. czynnik kosztowy (cena mieszkań).

Zawodowa ( skłonność do zmiany zawodu)

Kwalifikacyjna (skłonność do podnoszenia kwalifikacji).

Mobilności w Polsce są nadal bardzo niskie.

Rynek międzynarodowy - pracownicy przemieszczają się między krajami.

PODSTAWOWY MECHANIZM DZIAŁANIA RYNKU PRACY.

Popyt na pracę - zapotrzebowanie na usługi siły roboczej zgłaszane przez pracodawców. Można go mierzyć w różny sposób, najczęściej miarą jest:

- liczba osób jaką chcą zatrudnić pracodawcy

- łączna liczba roboczogodzin ( iloczyn liczby osób oraz przeciętnego czasu pracy)

Dostosowania popytu na prace do sytuacji rynkowej mogą przybierać formę: zmiany liczby osób lub zmiany czasu pracy.

Podaż pracy - oferowane usługi siły roboczej przez pracowników. Mierzymy ją:

- na podstawie liczby osób gotowych do pracy

- na podstawie liczby roboczogodzin oferowanych przez pracowników

Podaż pracy zmienia się pod wpływem: zmiany liczby osób gotowych do pracy lub zmianę czasu pracy przez, który osoby te są gotowe pracować.

Procesy dostosowania na rynku pracy w większym stopniu polegają na zmianie czasu pracy.

Determinanty popytu na pracę:

1. Stawki płacy

2. Pozapłacowe koszty pracy

3. Produkcyjność pracy

4. Rozmiary produkcji

5. Metody produkcji

Rozważając - przyjmujemy założenie ceteris paribus , oznaczające iż koncentrując uwagę na jednym czynniku pozostałe czynniki pozostają niezmienne.

STAWKI PŁACY

Pogląd neoklasyczny. Popyt na prace jest malejącą funkcja stawek płac.

Gdy stawki płacy rosną, to popyt na pracę maleje.

Płace są istotnym elementem kosztów produkcji i są istotnym elementem wpływającym na zysk. Zysk jest głównym kryterium podejmowania decyzji. Wzrost stawek płac powoduje spadek zysku i popyt na pracę spada.

Warunkiem wzrostu popytu na pracę jest spadek stawek płacy.

Keynesizm - odrzuca powyższy pogląd, zgadzając się z nim na szczeblu przedsiębiorstwa lecz nie zgadza się na szczeblu makro. Płace to nie tylko koszt, ale też czynnik popytotwórczy. Obniżka płac powoduje: obniżkę popytu na towary , nadwyżkę towarów a w konsekwencji spadek popytu na pracę.

POZAPŁACOWE KOSZTY PRACY

- składki na ubezpieczenia społeczne

- koszty przyjęć do pracy

- koszty zwolnień z pracy

Wzrost pozapłacowych kosztów pracy obniża- ceteris paribus - popyt na pracę.

Warunkiem wzrostu popytu na pracę jest obniżka pozapłacowych kosztów pracy.

PRODUKCYJNOŚĆ PRACY

Produkcyjność pracy to wielkość produkcji przypadająca na jednostkę pracy (pracownika lub roboczogodzinę).. Krańcowa produkcyjność pracy wskazuje na przyrost produkcji związany z dodatkowym przyrostem jednostki. W literaturze dominuje pogląd, że pracodawca podejmując decyzję o popycie na pracę bierze pod uwagę porównanie stawek płac z produkcyjnością.

Gdy produkcyjność pracy wzrasta to popyt na pracę wzrasta.

Warunkiem zwiększenia popytu na prace jest wzrost produkcyjności.

PRODUKCJA

Wzrost produkcji - ceteris paribus - zwiększa popyt na pracę.

Są przypadki gdy produkcja wzrasta a popyt nie (wzrost bezrobocia).Żeby zrównoważyć popyt potrzebny jest odpowiednio wysoki wzrost produkcji.

Tempo wzrostu produkcji = tempo wzrostu podaży + tempo wzrostu produkcyjności.

METODY PRODUKCJI

Są dwa rodzaje metod: pracochłonne i kapitałochłonne.

Im większe zastosowanie metod pracochłonnych tym większy popyt na pracę.

Im większe zastosowanie metod kapitałochłonnych tym mniejszy popyt na pracę.

Podaż pracy mierzymy:

- Liczbą osób gotowych do pracy

- Liczbą roboczogodzin

Rozmiary podaży pracy zależą od (czynniki):

- stawki płacy

- współczynnika aktywności zawodowej

STAWKI PŁACY

Wzrost stawek płac roboczych zwiększa rozmiary podaży pracy

Taki przebieg krzywej oznacza, że efekt substytucyjnej zmiany płac jest silniejszy od efektu dochodowego zmiany płac.

Efekt substytucyjny - polega na tym, że gdy rosną stawki płac to rośnie (jest wyższy) koszt alternatywny wypoczynku. „Wypoczynek dużo kosztuje”.

Wzrost stawek płac skłania ludzi do ograniczania czasu wypoczynku na rzecz czasu pracy a w konsekwencji powoduje to wzrost podaży pracy.

Efekt dochodowy - gdy wzrastają płace to osoby pracujące zarabiają więcej w tym samym czasie pracy, zwiększa się dochód za ten sam czas pracy.

Niektórzy reagują na to ograniczeniem czasu pracy nie tracąc poziomu dochodu.

AKTYWNOŚĆ ZAWODOWA

- to skłonność osób w wieku zdolności do pracy do podejmowania pracy zawodowej.

Czynnik aktywności zawodowej odgrywa szczególnie istotna rolę w przypadku pracy zawodowej kobiet.(relacja między liczbą osób gotowych do pracy a liczba osób w wieku produkcyjnym).

Czynniki wpływające na aktywność zawodową (kobieta)

- wysokość płac małżonków

- wysokość opłat za żłobki i przedszkola

- preferowany model wychowania dzieci

Im wyższe wynagrodzenia małżonków tym niższa aktywność zawodowa kobiet.

Im wyższe opłaty za żłobki i przedszkola tym niższa aktywność zawodowa kobiet.

Tradycyjny sposób wychowania powoduje rezygnację kobiet z pracy zawodowej.

MECHANIZM RÓWNOWAGI RYNKU PRACY

Równowaga rynku pracy - to stan, w którym pracodawcy są gotowi zatrudnić takie same rozmiary popytu pracy ile pracownicy skłonni są sprzedać usług siły roboczej

Popyt na pracę = Podaż pracy

Stan równowagi rynku pracy zakłada istnienie tzw. funkcyjnego bezrobocia (nieuniknionego np. zmiana pracy).

Istnieją dwa stanowiska w sprawie równowagi rynku pracy.

Stanowisko neoklasyczne - zakłada, że w gospodarce rynkowej działa mechanizm zapewniający równowagę rynku pracy. Mechanizm opiera się na zmianach stawek płac. Jeśli stawki kształtują się swobodnie (elastyczne płace) to jest to gwarantem równowagi rynku pracy.

Stanowisko Keynesistów - stwierdza, że zmiany płac nie gwarantują równowagi na rynku pracy. Gdy dojdzie do zmiany stawek płac - nie muszą one doprowadzić do stanu równowagi. Przy spadku płac - nie spadnie popyt gdyż przy niższych stawkach płac następuje zmniejszenie dochodów, co pociąga za sobą zmniejszenie popytu na towary a w konsekwencji zmniejszenie produkcji i dalej zmniejszenie popytu na pracę.

Różnice w stanowiskach:

- wiara w skuteczność mechanizmów rynkowych

- płace nie są w pełni elastyczne względem sytuacji rynkowej.

ZASOBOWA I STRUMIENIOWA ANALIZA RYNKU PRACY.

Wielkości zasobowe - to takie wielkości, które pokazują obraz jakiegoś zjawiska w momencie czasu

Wielkości strumieniowe - to takie wielkości, które pokazują zjawisko w przedziale czasu.

Przykłady:

Liczba zatrudnionych; liczba bezrobotnych - wielkości mające charakter zasobowy.

Produkcja; dochód - wielkości mające charakter strumieniowy.

ANALIZA ZASOBOWA (cechy):

- wykorzystywane są wielkości zasobowe .

- porównujemy wielkości zasobowe w kolejnych punktach czasu

- poszukujemy przyczyny zmian zasobów poprzez analizę innych zasobów

Charakterystyczne cechy analizy zasobowej bezrobocia

Zasobowa analiza bezrobocia

B = AZ - P

Współczynnik aktywności zawodowej a_z

B = (a_z * L_wp) - P dzielimy przez AZ

Stopa bezrobocia b

B_to = (a_to * L_wpto) - P_to

B_t1 = (a_t1 * L_wpt1) - P_t1

Trzy zasoby wpływające na zasób bezrobotnych.

Analiza zasobowa bezrobocia polega na tym, że:

- porównujemy zasób bezrobocia w kolejnych momentach czasu

- obserwujemy determinanty w kolejnych momentach czasu

- na podstawie obserwacji wielkości zasobowych w kolejnych momentach czasu określamy przyczyny zmiany bezrobocia między kolejnymi momentami czasu.

Jeżeli wzrasta bezrobocie w momencie t₁ to przyczynami mogą być:

- L_wp - wzrosła lub

- A_to - wzrósł lub

- P_to - spadł lub

- Kombinacja powyższych

Wady (słabości) analizy zasobowej bezrobocia:

- Nie uwzględniamy wszystkich bezrobotnych

- Pomijamy aspekt dotyczący rotacji osób w zasobie bezrobocia

Zasób o wysokiej rotacji - okres trwania bezrobocia jest krótki (nie tracą umiejętności).

Zasób o niskiej rotacji - okres trwania bezrobocia jest długi (tracą umiejętności i kwalifikacje).

ANALIZA STRUMIENIOWA

- polega na wykorzystaniu w analizie wielkości strumieniowych oraz na określaniu przyczyn bezrobocia na podstawie obserwacji strumieni.

- napływ osób do zasobu bezrobocia

- odpływ osób z zasobu bezrobocia

Wielkości strumieniowe - to takie wielkości, które pokazują zjawisko w przedziale czasu.

Cechą charakterystyczna analizy strumieniowej jest obserwowanie wielkości strumieniowych w kolejnych okresach czasu i rozstrzyganie na tej podstawie przyczyn zmian poszczególnych zasobów.

Strumień 1 - to liczba osób przepływająca z zasobu zatrudnienia do zasobu bezrobocia w pewnym okresie czasu

Strumień 2 - to liczba osób ,która przeszła z bezrobocia do zatrudnienia

Strumień 3 - to liczba osób, które przeszły na rente lub emeryturę

Strumień 4 - to liczba np. absolwentów , którzy znaleźli pracę

Między t_o a t₁ zasób bezrobocia ulega zmianie:

∆B = Napływ do bezrobocia - odpływ z bezrobocia = (1+6) - (2+5)

STOPA ODPŁYWU (Z BEZROBOCIA)

Stopa odpływu = Odpływ _{z bezrobocia} / Zasób _{bezrobotnych w to} * 100%

- mówi , jaka część osób bezrobotnych przestaje być bezrobotnymi. Im wyższy tym większy odsetek bezrobotnych przestaje być bezrobotnymi

- im wyższy tym większe prawdopodobieństwo odpływu (odpływ do zatrudnienia lub do biernych zawodowo

STOPA ODPŁYWU Z BEZROBOCIA DO ZATRUDNIENIA

Stopa odpływu _{zB do Z} = Odpływ _{zB do Z} / Zasób _{bezrobotnych w to} * 100%

- mówi , jaka część osób bezrobotnych znajduje pracę w pewnym okresie .

- określa prawdopodobieństwo znalezienia pracy przez bezrobotnych

STOPA NAPŁYWU DO BEZROBOCIA

Stopa napływu _{do B} = Napływ _{do B} / Zasób _{siły roboczej(Z+B) lub zatrudn.} * 100%

- mówi o tym jakie jest prawdopodobieństwo zostania bezrobotnym

ZASÓB STAGNACYJNY I DYNAMICZNY

Zasób ma charakter stagnacyjny, gdy ma następujące cechy:

- mamy niską rotacje osób w zasobie

napływ odpływ

w t_o= 1000 20 20 niska

w t₁ = 1000 500 500 wysoka

- taki sam zasób może mieć niską albo wysoka rotację

- długi przeciętny okres trwania bezrobocia

Zasób ma charakter dynamiczny, gdy ma następujące cechy:

- wysoka rotacja osób

- krótki okres trwania bezrobocia

CHARAKTER ZASOBU BEZROBOCIA

Bezrobocie zależy od dwóch czynników

- wielkość napływu osób do bezrobocia

- przeciętny okres trwania bezrobocia

Charakter dynamiczny - (wysoki stopień napływu; krótki okres trwania)

Charakter stagnacyjny - (niski stopień napływu; długi okres trwania)

Redukcja bezrobocia

- zwiększenie odpływu (tworzenie miejsc pracy)

- zmniejszenie napływu (restrukturyzacja, spowolnienie)

Punkt wyjścia :

- Bezrobocie jest zjawiskiem występującym w różnych formach i przejawach

- Każdy z typów ma własne mechanizmu utrwalania i przyczyny.

- Polityka ograniczania bezrobocia musi mieć różnorodny charakter - adekwatny do dominujących typów bezrobocia

- Strategia ograniczania bezrobocia musi opierać się na zidentyfikowaniu dominujących typów bezrobocia w rzeczywistości, gdyż różne typy bezrobocia - wymagają odmiennych środków zaradczych

1. Określić typ bezrobocia

2. Określić przyczyny bezrobocia (dla poszczególnych typów)

3. Ustalić skalę poszczególnych typów bezrobocia w rzeczywistości

4. Formułowanie programu walki z bezrobociem

Koncepcja NAIRU

Koncepcja krzywej Bereridge`a

- Polityka makroekonomiczna

- Aktywne formy

- Czy de regulacja rynku pracy może ograniczyć bezrobocie

ZNACZENIE POLITYKI MAKROEKONOMICZNEJ DLA REDUKCJI BEZROBOCIA.

W działalności państwa dotyczącej bezrobocia można wyodrębnić część aktywną , mającą na celu redukcję bezrobocia, oraz część pasywną, której celem jest pomoc socjalna dla osób bezrobotnych.

AKTYWNA POLITYKA PAŃSTWA NA RYNKU (wykorzystanie instrumentów ekonomicznych)

Polityka makroekonomiczna (ograniczenie bezrobocia koniunkturalnego)

Instrumenty fiskalne

- Podatki

- Wydatki budżetowe

Instrumenty pieniężne

- Stopa procentowa

- Podaż pieniądza (kurs waluty)

Polityka mikroekonomiczna (ogranicz. bez. strukturalnego i frykcyjnego)

- publiczne programy zatrudnienia (roboty publiczne)

- subsydiowanie zatrudnienia (roboty interwencyjne)

- pożyczki dla przedsiębiorstw tworzących miejsca pracy

- szkolenia zawodowe

- pośrednictwo pracy

PASYWNA POLITYKA PAŃSTWA NA RYNKU (różne formy pomocy finansowej dla bezrobotnych)

- Zasiłki dla bezrobotnych

- Jednorazowe odszkodowania dla osób zwalnianych

- Dodatki związane z wcześniejszym przejściem na emeryturę

CZY NALEŻY WYKORZYSTYWAĆ POLITYKĘ PIENIĘŻNĄ I FISKALNĄ DLA REDUKCJI BEZROBOCIA W POLSCE ?

Keynesiści wysuwają postulat konieczności aktywnej ingerencji państwa w procesy gospodarcze w celu zwalczania bezrobocia. Powinna ona polegać na stymulowaniu efektywnego popytu na towary za pomocą instrumentów fiskalnych i pieniężnych.

Bezrobocie zależy od liczby zatrudnionych, wiąże się z produkcją Y , która zależy od popytu

Y = C + I + G + X

Gdzie:

Y - produkcja

C- popyt konsumpcyjny

I - popyt inwestycyjny

G - wydatki budżetowe

X - eksport netto (eksport - import)

Gdy zastosujemy ekspansywna politykę w postaci:

- Obniżki stóp procentowych

- Spadku wartości złotego

- Wzrostu wydatków budżetowych

to zwiększy się popyt na towary, w konsekwencji na produkcję, na zatrudnienie i zmniejszy się bezrobocie.

Przeciwnicy, twierdzą:

- Obniżka stóp procentowych jest bardzo ryzykowna, ponieważ przy rosnącym deficycie budżetu państwa nie ma możliwości sfinansowania go obligacjami (są mało opłacalne).

- Polityka popytowa zwiększy popyt ale grozi przyspieszeniem inflacji (wzrosną ceny a nie produkcja)

- Trzeba zwiększyć konkurencyjność (poprawiać organizacje pracy, kwalifikacje, nowoczesność, efektywność)

KONCEPCJA NAIRU - koncepcja tłumacząca przyczyny i sposoby redukcji bezrobocia, które nie jest związane z koniunkturą.

Idee koncepcji:

- Gdy stopa bezrobocia rośnie to postulowane płace realne (PPR) spadają (siła przetargowa pracowników słabnie)

- Istnieje w gospodarce pewien poziom płac realnych odpowiadający możliwościom ekonomicznym, wynikający z wydajności pracy .

Stopień bezrobocia przy którym stopa inflacja się stabilizuje nazywamy stopa NAIRU.

Stopa NAIRU zależy od:

- Wzrostu (N↓) lub spadku (N↑) wydajności.

- Postulowanych płac

- Siły związków zawodowych

- Stopa kompensacji (dochody bezrobotnych/dochody zatrudnionych)jeśli rośnie to (N↑)

- Efektywność poszukiwań (jeśli rosnie to (N↓))

Oznacza to, że aby polityka antyinflacyjna była skuteczna to bezrobocie faktyczne w gospodarce musi być większe od bezrobocia NAIRU.

B _FAKTYCZNE > B _NAIRU

Tylko wówczas następuje osłabienie inflacji

Y = AP = C + I + G + X

Gdzie:

Y - produkcja

AP - popyt agregatowy

C- popyt konsumpcyjny

I - popyt inwestycyjny

G - wydatki budżetowe

X - eksport netto (eksport - import)

Jeżeli popyt agregatowy hamuje się to następuje walka z inflacją.

20

---