sukcesja pierwotna i wtórna
terenami nadającymi się do kolonizacji mogą być:
płaty zastygłej lawy
świeżo odsłonięte powierzchnie skał, złóż
niecki
tworzenie się gór, zapadlin
powierzchnie świeżo powstałych piasków lotnych
sukcesja ekologiczna => sekwencja naturalnych zmian składu gatunkowego i struktury biocenoz, odbywa się ona w środowiskach niezajętych przez żadną biocenozę, gdzie brak materii organicznej, w takich środowiskach organizmy kolonizujące spotykają się z nierównomiernym dostępem do zasobów (jednych jest brak, innych pod dostępem) i z nieprzyjaznymi warunkami środowiska z powodu braku buforującego wpływu gleby i pokrywy roślinności. Pierwsi kolonizatorzy należą do gatunków samowystarczalnych (producenci), którzy poradzą sobie z brakiem niektórych składników (sinice, porosty, olcha żyje w symbiozie z bakteriami brodawkowymi). W sukcesji pierwotnej dokonuje się: wzrost liczby i liczebności gatunków, zmiana jednych gatunków na drugie, zmiany biogeochemiczne:
nagromadzenie i segregacja pierwiastków odżywczych
powstawanie gleby, zmiana chemizmu H2O i osadów w środowisku wodnym
wzrost tempa produkcji i rozkładu
W sukcesji pierwotnej dominujący jest problem opanowania siedliska przez organizmy w czym decydujący wpływ mają:
specyficzne adaptacje fizjologiczne organizmów wczesnosukcesywnych
uboczne skutki działalności tych organizmów w postaci zmienionych warunków siedliskowych
przykładem jest sukcesja pierwotna na terenie bezleśnym, prowadzi do powstania biocenozy leśnej, na glinach morenowych odsłoniętych przez cofający się lodowiec, osiedlały się mchy i dębik.
procesy sukcesji pierwotnej można obserwować też na kamieniach przemieszczanych w strefie pływów morskich. odsłonięta część głazów jest zasiedlana przez sałatę morską i krasnorosty.
sukcesja wtórna => proces odbudowywania biocenozy będący skutkiem zniszczenia jej przez działalność człowieka lub czynniki abiotyczne, sukcesja wtórna występuje zawsze tam, gdzie jest już obecnie biocenoza. podstawowym mechanizmem regulującym tempo i przebieg sukcesji są oddziaływania między populacjami tych samych gatunków i różnych. wyróżniamy sukcesję autogeniczną (zmiany samoistne w biocenozie) i alogeniczną. termin „sukcesja” był użyty po raz pierwszy do opisu zmian zachodzących w biocenozie w Ameryce Północnej.
rośliny jednoroczne (trawy)
rośliny zielne (byliny)
krzewy
drzewa charakterystyczne dla wczesnych stadiów sukcesyjnych
lasy
drzewa charakterystyczne dla późnych stadiów sukcesyjnych lasów
ile czasu trwa dane stadium zależy od warunków środowiska i od innych organizmów.
wczesne stadia sukcesyjne charakteryzują się:
niską biomasą
niewielką ilością związków pokarmowych
produkcja netto biocenozy przewyższa respirację
łańcuchy pokarmowe krótkie, proste
różnorodność gatunków niewielka
słaba stabilność
małą ilość organizmów pionierskich
późne stadia sukcesyjne charakteryzują się:
wysoką biomasą
wysokim poziomem związków organicznych
produkcja niemal równa aspiracji
łańcuchy pokarmowe długie i złożone
wzrost różnorodności gatunkowej
wysoka stabilność
stadium klimaksu jest ostatnim stadium sukcesji, biocenoza osiąga stan równowagi ze środowiskiem.