Istota I Zakres Polityki Społecznej


ISTOTA I ZAKRES POLITYKI SPOŁECZNEJ

Polityka społeczna to celowa działalność państwa i innych instytucji publicznych w dziedzinie kształtowania optymalnych warunków życia i pracy ludności oraz stosunków międzyludzkich; także nauka o celowym oddziaływaniu na układ stosunków społecznych i przekształcaniu warunków życia ludności.

Jako nauka polityka społeczna posługuje się teorią, czyli systemem twierdzeń logicznie i rzeczowo uporządkowanych oraz spełniających kryteria naukowości. Już powyższa definicja wyraźnie rozdziela element praktyczny polityki społecznej od jej znaczenia jako dyscypliny naukowej. Jest to podstawowe rozróżnienie, obecne w definicjach wielu autorów publikacji dotyczących tego zagadnienia.

Polityka społeczna- praktyczne oddziaływanie na społeczeństwa - J. Au-leytner: Polityka społeczna to działalność państwa, samorządów i organizacji pozarządowych, której celem jest poprawa położenia materialnego, asekuracja przed ryzykami życiowymi i wyrównywanie szans życiowych grup społeczeństwa ekonomicznie i socjalnie najsłabszych.

Polityka społeczna rodzaj polityki publicznej wiąże się z instrumentalnym wykorzystaniem władzy w państwie do osiągania wszechstronnego dobrobytu wszystkich obywateli z uwzględnieniem nierówności socjalno-ekonomicznych oraz nierówności władzy między różnymi grupami obywateli.

Polityki społeczna - działalność państwa, samorządów i organizacji pozarządowych, zmierzająca do kształtowania ogólnych warunków pracy i bytu ludności, prorozwojowych struktur społecznych oraz stosunków społecznych, opartych na równości i sprawiedliwości społecznej, sprzyjających zaspokajaniu potrzeb społecznych na dostępnym poziomie.

Autorem pojęcia „polityka społeczna" jest francuski myśliciel i reformator Charles Fourier, działający na przełomie XVIII i XIX wieku. W XIX w. nastąpiło upowszechnienie tego terminu, m.in. dzięki wpływowi kanclerza Niemiec. Ottona von Bismarcka, którego badacze zagadnienia uważają za twórcę nowoczesnej polityki społecznej.

Zapoczątkował w Niemczech reformy, które zaowocowały utworzeniem w Europie pierwszego kompleksowego systemu ubezpieczeń społecznych. Rząd niemiecki wprowadził obowiązkowe ubezpieczenia chorobowe, wypadkowe, dzięki czemu pracujący mogli liczyć na renty i emerytury, a także przyczynił się do stopniowego skracania czasu pracy.

Nastąpiło pewne upolitycznienie kwestii społecznych i zastosowanie rozwiązań socjalnych w walce wyborczej. Był to sygnał, że rządy europejskie były gotowe odejść od liberalnej koncepcji tzw. stróża nocnego na rzecz przemyślanego interwencjonizmu socjalnego, mając na celu nie tylko poprawę warunków życia ludności, ale również zdobycie głosów wyborców.

Koniec I wojny światowej- próby tworzenia światowego systemu polityki społecznej. Postęp w dziedzinie ochrony pracy, ubezpieczeń i walki z bezrobociem, rola instytucji państwa jako gwaranta podstawowych praw socjalnych społeczeństw.

Obok funkcjonowania polityk społecznych, kreowanych przez poszczególne rządy, widać narodziny krajowych i międzynarodowych organizacji, których celem była walka o socjalne uświadomienie społeczeństw i uzyskanie dla nich jak najlepszego standardu życia, zagwarantowanego prawem.

Międzynarodowa Organizacja Pracy ( 1919) - cel - rozwiązanie kluczowych problemów socjalnych : wprowadzenie ośmiogodzinnego dnia pracy, walka z bezrobociem, ochrona macierzyństwa, ustalenie minimalnego wieku pracy w przemyśle oraz praca nocna kobiet i młodocianych.

Cele - przedmiot pierwszych międzynarodowych konwencji, na których dyskutowano i negocjowano najlepsze możliwe gwarancje socjalne. W latach 20. i 30. XX w. w rozwiniętych państwach europejskich oraz w USA regulacje prawne, usprawniające polityki społeczne, w kolejnych latach naśladowane w wielu krajach.

Dostrzegano potrzebę podejmowania prób harmonizowania polityki gospodarczej i społecznej - współzależność. W USA - ustawa o zabezpieczeniu społecznym, wprowadzająca m.in. rządowe dotacje dla poszczególnych stanów z przeznaczeniem na: świadczenia dla ludzi starszych, świadczenia dla dzieci pozbawionych opieki rodzinnej;

świadczenia dla bezrobocia; dotacje na matek samotnie wychowujących dzieci; dotacje na nowe programy ochrony zdrowia i pomoc dla niewidomych.

Po II wojnie światowej w poszczególnych państwach - koncepcje systemów społecznych, od liberalnych, w których ograniczano podatki kosztem świadczeń społecznych, do nastawionych na zapewnienie jak najwyższego poziomu zabezpieczenia socjalnego.

Z tych ostatnich wyróżniają się koncepcje „państwa opiekuńczego", „państwa dobrobytu" czy „socjalnego państwa prawnego". Przykładem są realizowane po II wojnie światowej polityki społeczne w Wielkiej Brytanii, Szwecji czy Republice Federalnej Niemiec.

W państwach bloku socjalistycznego państwo wykorzystywało silny wpływ na sprawy bytowe i socjalne, by kontrolować społeczeństwo, nadopiekuńczość socjalna osłabiała naturalne cechy ludzkie: zaradność, kreatywność, czy chęć zaspokajania potrzeb przez własne działania.

Kraje Europy Zachodniej i Ameryki Północnej po II wojnie światowej zintensyfikowały prowadzone polityki społeczne. Wprowadzono wiele nowych świadczeń, dzięki czemu poprawiła się sytuacja wielu rodzin, zwłaszcza wielodzietnych. Już nie tylko robotnicy i najubożsi, ale także szeroko pojęta klasa średnia mogła liczyć na objęcie świadczeniami.

Wspólne cechy działań o charakterze społecznym podejmowanych w kolejnych dekadach II połowy XX :

przy jednoczesnym braku skutecznych środków zwalczania samego zjawiska bezrobocia, które stanowiło i stanowi najważniejszy z nierozwiązanych dotąd problemów społecznych.

proces upowszechniania kształcenia w szkołach ponadpodstawowych, czego wynikiem stało się także zwiększenie liczby studentów.

Europejska Karta Społeczna (EKS) dokument Rady Europy, dotyczący praw społeczno-ekonomicznych obywateli. EKS przyjęto w 1961 r., a Polska jest jej stroną od 1997 r.

Po nowelizacji w 1991 r. wyznacza dzisiaj podstawowy standard społeczny Unii Europejskiej. Uniwersalne zasady społeczne - Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (MPPGSiK) ONZ - 16.12. 1966 r. Postanowienia - prawo narodów do samostanowienia i gwarancje równości grup wobec stanowionego prawa; prawo do pracy,

korzystania ze sprawiedliwych i korzystnych jej warunków, prawo do tworzenia związków zawodowych i ich swobodnej działalności, prawo do zabezpieczenia społecznego, specjalnej ochrony rodziny, matek, dzieci, do życia na odpowiednim poziomie, prawo do ochrony zdrowia, do korzystania z nauki, do udziału w życiu kulturalnym, czy prawo do korzystania z postępu naukowego.

Deklaracja ONZ o Społecznym Postępie i Rozwoju z 11.12. 1969 r. Regulacje wprowadzane wśród państw członkowskich ONZ wytyczyły nowe standardy społeczne: każdy człowiek i każdy lud powinien mieć równe prawo do życia w godności i wolności, do korzystania z owoców postępu społecznego i powinien ze swej strony przyczyniać się do niego.

Warunki konieczne do realizacji powyższych celów: wyeliminowanie wszystkich form nierówności, wyzysku, kolonializmu i rasizmu. W dokumencie tym nawiązuje się również do jak najpełniejszego przyjęcia i honorowania praw człowieka, wymienionych w MPPGSiK .

1972 r. rozpoczęcie realizacji wspólnej polityki społecznej w ramach EWG. Do tego czasu EWG w sferze społecznej korzystało z dorobku prawnego Rady Europy (EKS). 1986 r. Jednolity Akt Europejski- kodyfikacja dotychczasowych osiągnięć w sferze wspólnej polityki społecznej.

Postanowienia traktatu z Maastricht (1992 r) Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny- wpływ na decyzje podejmowane w Unii Europejskiej w sprawach społecznych. Praktycznie przy każdej reformie funkcjonowania Unii Europejskiej zapadają decyzje odnośnie do wspólnej polityki społecznej, usprawniające jej funkcjonowanie.

1995 - Kopenhaga- Światowy Szczyt Społeczny ONZ - najważniejsze zagrożenia dla postępu społecznego i rozwoju ludności świata: bezrobocie, ubóstwo i patologia społeczna. Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych proklamowało również pierwszą w dziejach tej organizacji Dekadę Walki z Ubóstwem (1997-2006).

W końcu lat 70. XX w. wystąpiły symptomy kryzysu w funkcjonowaniu polityk społecznych wielu państw, związane z ogólną stagnacją gospodarczą państw rozwiniętych i rosnącymi trudnościami w obsłudze zadłużenia zagranicznego państw rozwijających się, spowodowanym kryzysem naftowym.

Wzrastające koszty prowadzenia aktywnej polityki społecznej spowodowały, że kasy zabezpieczenia społecznego nie były w stanie sprostać koniecznym wydatkom społecznym. Próby dostosowania systemu świadczeń socjalnych do zmniejszonych możliwości finansowych.

Zmiany dotyczyły szczególnie zaostrzenia kryteriów korzystania ze świadczeń i zmiany priorytetów w polityce społecznej na korzyść ludzi młodych i osób aktywnych zawodowo. Do dzisiaj podejmowane są różnorodne próby w tym zakresie, np. rozwijanie różnych form przekwalifikowania zawodowego, dodatkowych szkoleń czy wspierania

mobilności wykwalifikowanej siły roboczej. Nie dziwi też fakt znacznych nieraz różnic poglądów partii politycznych, które często traktują kwestie społeczne jako ważną część swych programów. Do utrzymania obecnego stanu rzeczy dążą natomiast związki zawodowe.

Po rozpadzie ZSRR i bloku państw socjalistycznych dotychczasowe satelickie państwa wkroczyły na własne drogi rozwoju polityki społecznej. Wiele z nich, Polska, jest dzisiaj członkiem Unii Europejskiej, w pełni przejmując dorobek wspólnej polityki społecznej UE, jak również wpływając na przyszły jej kształt.

Działy i zakres polityki społecznej

Polityka społeczna jest nauką interdyscyplinarną. Wpisuje się w szeroką dziedzinę nauk społecznych. Badacze polityki społecznej najczęściej wskazują na jej powiązanie z teorią ekonomii (zwłaszcza z ekonomiką pracy), z socjologią, psychologią, demografią

filozofią, a także prawem pracy, z nauką o polityce. W ujęciu praktycznym - związki polityki społecznej z nauką i praktyką opisującą warunki życia i pracy. Polityka społeczna - ścisłe związki z:

Polityka społeczna, wraz z jej elementami teoretycznymi i praktycznymi, zawiera w sobie szereg działów, na których koncentrują się jej badania i działania praktyczne:

Polityka rodzinna- całokształt norm prawnych, działań i środków przeznaczonych przez państwo w celu stworzenia odpowiednich warunków dla rodziny, jej powstania, prawidłowego funkcjonowania i spełniania przez nią wszystkich ważnych społecznie ról.

Politykę demograficzna - wszelkie działania państwa i jego instytucji, mające na celu ukształtowanie takich stosunków ludnościowych, aby osiągnięta została określona liczba oraz struktura ludności. Państwo wpływa zatem m. in. na strukturę ludności wg płci lub wieku, na przyrost naturalny bądź na rozmieszczenie terytorialne.

Jest to taka polityka, której zadaniem jest wpływanie na zachowania demograficzne ludności danego państwa.

Polityka zatrudnienia - czynne oddziaływanie władz państwowych na rynek pracy pod kątem potrzeb gospodarki kraju oraz godzenia interesów pracodawców i pracowników.

Zadaniem polityki mieszkaniowej jest badanie i ocena problemu mieszkaniowego oraz podejmowanie działań w celu wyrównywania szans społecznych w dostępie do mieszkań.

Zakres przedmiotowy polityki społecznej

Traktując politykę społeczną jako działalność praktyczną - trzy rodzaje potrzeb człowieka:

- potrzeby związane ze sferą bytu ( wyżywienie, mieszkanie, pomoc materialna w przypadku zdarzeń losowych, niezdolność do pracy),

W zakres przedmiotowy polityki społecznej, oprócz badania potrzeb ludzkich, wchodzi ich rozbudzanie, a nawet programowanie.

Zadania polityki społecznej:

Współzależność między polityką gospodarczą a polityką społeczną

Polityka gospodarcza (ekonomiczna)- świadome oddziaływanie władz państwowych na gospodarkę narodową - na jej dynamikę, strukturę i funkcjonowanie, na stosunki ekonomiczne w państwie oraz na jego relacje z zagranicą.

Rozwój społeczny elementem ściśle powiązanym ze wzrostem gospodarczym, powinien być podporządkowany celom rozwoju społecznego. Oznacza to, że wzrost gospodarczy nie może być celem samym w sobie, szczególnie gdy nie towarzyszy mu podniesienie stopy życiowej społeczeństwa.

ZASADY I INSTRUMENTY POLITYKI SPOŁECZNEJ

Realizacja polityki społecznej odbywa się poprzez wiele ogólnych dyrektyw i norm, jakimi powinny się kierować podmioty polityki społecznej. Dyrektywy i normy zawierają zasady zaspokajania określonych celów polityki społecznej.

Zasady polityki społecznej współczesnych państw:

Zasada przezorności określana jako zasada motywowania ludzi do przezorności - cel motywowanie ludzi do zachowania, które obroni ich przed skutkami ewentualnych ryzyk.

Polityka społeczna wspomaga owe zachowania, wprowadzając różnego typu zachęty. Dwojaki charakter: fakultatywny np. dotyczy instytucji finansowych czy też pewnej części instytucji ubezpieczeniowych możliwość dobrowolnego skorzystania. Istnieje natomiast część polityki społecznej wyrażanej zasadą przezorności, która ma

charakter obligatoryjny np. w postaci obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych, obowiązkowych badań kontrolnych czy szczepień.

Zasada samopomocy-istnienie i rozwój pomocy wzajemnej ludzi zmagających się z podobnymi problemami życiowymi oraz pomocy silniejszych dla słabszych.

Dwoisty charakter- wyraża się w dobrowolnym wyborze ludzi, istnieją jednak szczególne przypadki określające jej obowiązkowy charakter, jak na przykład przymusowe leczenie nakazane sądownie.

Zasada solidarności społecznej wyraża się w przenoszeniu konsekwencji działań z jednostek na społeczeństwo - zasada solidaryzmu oznacza wyższość wspólnych interesów członków społeczeństwa nad interesami poszczególnych jednostek, grup czy środowisk.

Każda osoba jest nierozdzielnie związana z losem całego społeczeństwa i powinna angażować się w jakimś stopniu na rzecz dobra wspólnego i wzajemnej odpowiedzialności.

Zasada pomocniczości odnosi się do rozdzielenia pomocy państwa od możliwości realizacji celów przez jednostki.

Zgodnie z tą zasadą, wyrażoną w encyklice Centessimus Annus: Społeczność wyższego rzędu nie powinna ingerować w wewnętrzne sprawy społeczności niższego rzędu, pozbawiając ją kompetencji, lecz raczej winna wspierać ją w razie konieczności i pomóc w koordynacji jej działań z działaniami innych grup społecznych, dla dobra wspólnego.

Zasada partycypacji oznacza taką organizację życia społecznego, aby poszczególni ludzie mieli możliwość pełnej realizacji swoich ról społecznych. Jednocześnie zasada ta podkreśla równowartość miejsc poszczególnych jednostek w społeczeństwie.

Partycypacja społeczna świadomy i aktywny udział mieszkańców (osób indywidualnych, grup i organizacji społecznych) w rozwiązywaniu ich problemów oraz we wszystkich istotnych sprawach na przykład na terenie gminy.

Zasada samorządności realizowana jest poprzez taką organizację życia społecznego, by jednostki i grupy miały zagwarantowane prawo do aktywnego udziału w istniejących instytucjach społecznych i tworzenia nowych instytucji w celu skuteczniejszego zaspokajania i realizowania interesów.

Zasada dobra wspólnego - działania władz publicznych uwzględniające korzyści i interesy wszystkich obywateli i polegające na poszukiwaniu kompromisów tam, gdzie interesy te są sprzeczne. Dobro wspólne suma tych warunków życia społecznego, dzięki którym jednostki, rodziny i zrzeszenia mogą pełniej i łatwiej osiągać własną doskonałość.

Zasada wielosektorowości polega na równoczesnym funkcjonowaniu publicznych podmiotów polityki społecznej, organizacji pozarządowych i instytucji rynkowych, które wspólnie dostarczają środków i usług służących zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa. Podmioty dostarczające świadczeń społecznych

powinny należeć do różnych sektorów instytucjonalnych (państwowego, społecznego i rynkowego).

Wartości związane z polityką społeczną :

i doceniana praca, twórczość, rozwój wiedzy naukowej, różnorodność życia, która cieszy, a nie przeraża, satysfakcjonująca konsumpcja, dostępny czas wolny, własność dziedziczona lub zdobyta własnym wysiłkiem, prywatna lub grupowa, wiara religijna, patriotyzm, szczęście osobiste i rodzinne.

Wartości pełnią w polityce społecznej dwie podstawowe funkcje: programową, która podporządkowuje wartościom cele polityki społecznej. Motywacyjną - dążenie do zdobycia wartości staje się bodźcem do działania.

Metody i style realizacji polityki społecznej

Realizacja polityki społecznej wymaga opracowania metodyki i planowania społecznego, a także określenia kierunków działań zapewniających zaspokojenie potrzeb ludności, posługuje się w badaniach odpowiednimi dla przedmiotu metodami.

Cztery style realizacji:

na ich drodze życiowej pojawiły się bariery; działania w tym stylu dają wolność jednostkom, są wyrazem zaufania do ich kompetencji;

styl opiekuńczy - tam, gdzie głównym powodem braku zachowań pożądanych jest brak umiejętności i możliwości (ludzie, nawet jeśli chcą postępować we właściwy

sposób, to nie potrafią bądź nie mogą; jeżeli zaś nie chcą, może to być wtórny przejaw adaptacji do nieusuwalnego stanu niemożności, może to więc wynikać z rezygnacji).

styl bodźcowy - ludzie potrafią i mogą wstrzymać się od zachowań potępianych lub podjąć zachowania pożądane, ale nie chcą, dopóki nie dostaną nagrody.

Zachowania sprzeczne z ich chęciami można od nich uzyskać, oferując w zamian dobra, które naprawdę chcą zdobyć (np. dochody w zamian za wykonywanie nielubianej pracy); kontrakty te mogą być tzw. propozycjami nie do odrzucenia, jednak pozostawią pewną wolność wyboru nawet słabszym stronom umowy;

styl rygorystyczny jest najmniej przyjemny dla odbiorców - zestaw instrumentów dopasowany do założenia, że adresaci programu (np. osoby nadużywające alkoholu lub przestępcy) potrafią i mogą - ale nie chcą - wstrzymać się od zachowań potępianych; że niechciane zachowania można wymóc na nich jedynie pod presją strachu przed dolegliwymi sankcjami.

Instrumenty polityki społecznej

Można je utożsamiać z narzędziami polityki publicznej, czyli konkretnymi metodami, za pomocą których nadaje się strukturę jakiemuś wspólnemu działaniu zmierzającemu do rozwiązania problemu.

Są to narzędzia, środki działania oddziałujące na zachowania tych ludzi, do których kieruje ona swoje programy,

jak i tych, którzy są wykonawcami lub tworzą środowisko społeczne, w którym programy polityki społecznej są realizowane. Cechą ich jest dążenie do instytucjonalizacji, formalizacji i organizowania warunków życia całej zbiorowości. Często instrumenty polityki społecznej sprowadzane są wyłącznie do świadczeń socjalnych.

Cechy instrumentów polityki społecznej:

Typologia instrumentów polityki społecznej:

Są to: polityka konsumpcyjna, kształtowanie dostępu do dóbr konsumpcyjnych (dobra służące zaspakajaniu ludzkich potrzeb):

- dostęp do pracy zarobkowej

-ochrony konsumenta nabywającego towary na rynku,

-uprawnień do świadczeń społecznych: pieniężnych, rzeczowych, usługo­wych i zakładowych,

możliwości i warunków wytwarzania dóbr konsumpcyjnych w gospodarstwie domowym na własny użytek,

Świadczenia społeczne, czyli formy bezekwiwalentnego przepływu pieniędzy i usług z różnego rodzaju instytucji dla uprawnionych do ich odbioru osób. Stanowią one ważną część polityki społecznej nie tylko ze względu na swoją masowość i skalę wydatków, ale również ze względu na funkcje, jakie spełniają, zasady ich przekazu i strukturę odbiorców.

Organizację i gwarancję świadczeń społecznych uznaje się za powinność państwa.

Świadczenia społeczne- funkcje:

1.zabezpieczająca podstawy egzystencji, związaną z wypłatami świadczeń dla emerytów,

rencistów, bezrobotnych uprawnionych do pobierania zasiłków oraz osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej,

2.egalitaryzująca - sprzyjająca wyrównywaniu szans przede w młodszych fazach życia i przejawiającą się obecnie w sferze oświaty na szczeblu podstawowym i średnim oraz ochrony zdrowia,

3.bodźcowa - wynikającą z działalności socjalnej zakładów pracy,

4.integracyjna - powiązaną z funkcją bodźcową i sprzyjającą integracji załóg z zakładem pracy i układami ustrojowymi,

5.edukacyjna - wyrażającą się poprzez upowszechnienie edukacji i efektów twórczości kulturalnej .

Dwa rodzaje instrumentów finansowych polityki społecznej: nagradzające i karzące. Wśród „marchewek" wyróżnić można: subwencje, dotacje, ulgi i zwolnienia podatkowe, kredyty preferencyjne, bony oraz świadczenia pieniężne. Natomiast „kije" stanowią opłaty i kary finansowe.

Instrumenty prawne - regulacje prawne składające się na państwowy system prawny, który bardziej lub mniej bezpośrednio określa uprawnienia i zachowania obywateli związane z zaspokajaniem ich potrzeb.

Zapisane w konstytucji i skonkretyzowane w aktach prawnych niższego rzędu prawa i wolności obywatelskie, a także szczegółowe regulacje prawne dotyczące zachowań ludzi (np. prawo pracy i prawo rodzinne).

W dokumentach międzynarodowych, Konstytucji RP i konkretyzowane w aktach prawnych niższego rzędu prawa i wolności obywatelskie (tzw. prawa negatywne, polegające na nieingerencji państwa) oraz prawa socjalne (będące prawami pozytywnymi w tym sensie, że ich urzeczywistnienie wymaga aktywnego działania państwa);

Szczególna rola - akty prawne chroniące przed dyskryminacją; regulacje prawne dotyczące poszczególnych dziedzin życia, zwłaszcza zachowań ludzi jako pracowników i pracodawców (prawo pracy) oraz jako członków rodzin (prawo rodzinne) - te dwie gałęzie prawa stanowią trzon tzw. ustawodawstwa społecznego.

Współcześnie coraz większego znaczenia nabierają „kontraktualne" stosunki między ludźmi obsługiwane przez prawo cywilne; prawo procesowe, prawo karne.

Instrumenty informacyjne znajdują się w dyspozycji wszystkich podmiotów dopuszczonych do głosu przez państwo.

Do najważniejszych z nich należy zaliczyć:

- informacje przekazywane za pośrednictwem systemu szkolnego, częściowo obowiązkowego, w całości uregulowanego przez prawo, kontrolowanego przez resort edukacji, adresowane do całego młodego pokolenia.

-informacje publikowane za pośrednictwem środków społecznego przekazu (mass mediów), emitowane w przestrzeń społeczną, obecne w Internecie, formalnie dostępne dla wszystkich (bo niereglamentowane przez prawo), co nie znaczy, że dla wszystkich dostępne ekonomicznie lub intelektualnie.

-poradnictwo indywidualnie adresowane do osób mających szczególne potrzeby Za szczególny rodzaj poradnictwa (któremu często towarzyszy przydzielanie dóbr ekonomicznych) trzeba uznać pracę socjalną.

Instrumenty kadrowe - zasoby ludzkie. Ludzie, którzy świadczą usługi społeczne i decydują o przyznaniu dóbr ekonomicznych potrzebującym, stanowią i stosują prawo, a także informują, wychowują, uczą i radzą. Zasoby ludzkie, których zadaniem jest podejmowanie decyzji o kierunkach polityki społecznej (politycy, parlamentarzyści, samorządowcy, związkowcy i inni),

Zasoby ludzkie zajmujące się świadczeniem profesjonalnych usług dla ludności, a których działalność mieści się w obszarze tzw. służb społecznych (nauczyciele, pedagodzy, resocjalizatorzy, pracownicy socjalni, kuratorzy, lekarze, pielęgniarze, rehabilitanci, inspektorzy pracy, doradcy zawodowi i ubezpieczeniowi, a także policjanci, sędziowie, komornicy),

Zasoby ludzkie, których działalność opiera się na wolontariacie.

Instrumenty przestrzenno-czasowe - obiekty infrastruktury będące efektami procesów inwestycyjnych, służące zaspokajaniu ludzkich potrzeb - takie jak szkoły czy szpitale, zabudowa mieszkaniowa, sieć drogowa i kolejowa.

PODMIOTY POLITYKI SPOŁECZNEJ

Założenia polityki społecznej oraz wynikające z nich zadania realizowane są przez podmioty tej polityki. Stanowią one wszystkie organy, instytucje i organizacje, których zadaniem jest kształtowanie zasad polityki społecznej i realizacja jej celów.

Ze względu na obszar działania:

Ze względu na charakter podmiotu:

Ze względu na rodzaj podmiotu:

ONZ- głównym jej celem jest utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz popieranie przyjaznych stosunków i rozwijanie współpracy między państwami. Dla ustalania i realizacji międzynarodowych zasad polityki społecznej najważniejszym organem ONZ jest Rada Gospodarcza i Społeczna.

W jej skład wchodzą 54 państwa wybierane przez Zgromadzenie Ogólne ONZ na okresy 3-letnie zgodnie z zasadą sprawiedliwej geograficznie dystrybucji miejsc: 14 miejsc przypada grupie państw afrykańskich, 11 azjatyckich, 6 wschodnioeuropejskich, 10 latynoskich, 13 zachodnioeuropejskich i innych.

W ramach Rady działają komisje: Socjalna, Praw Człowieka, Praw Kobiet i Ludnościowa. Rada, przy zachowaniu podległości w stosunku do Zgromadzenia Ogólnego odpowiada za następujące obszary:

Jednym z ważniejszych dokumentów UE przyjętym w ostatnich latach jest Europejska Agenda Społeczna ogłoszona na posiedzeniu Rady Europejskiej w Nicei w 2000 roku, obejmująca plan działań z perspektywą jego realizacji do roku 2005. W Agendzie sformułowane zostały następujące cele:

W ramach tych ogólnych celów wyznaczono do realizacji sześć priorytetowych zadań, sformułowanych następująco:

Ważnym uzupełnieniem Agendy i obecnie najistotniejszym dokumentem UE w obszarze polityki społecznej jest Strategia Lizbońska, której założenia przyjęto na posiedzeniu Rady Europejskiej w marcu 2000 r. w Lizbonie.

Strategiczny cel, jakim jest uczynienie z UE najbardziej konkurencyjnej i dynamicznej, opartej na wiedzy gospodarki na świecie, zdolnej do trwałego wzrostu, zapewniającej coraz więcej lepszych miejsc pracy oraz większej spójności społecznej. Określone w Strategii cele oraz sposoby ich osiągania wyznaczają nowe kierunki europejskiej polityki społecznej .

Oparta o nowoczesne narzędzia działania, w szczególności zwiększenie dostępu do edukacji, wyrównywanie szans i rozwój regionów zacofanych i peryferyjnych. Nowoczesna polityka społeczna ma przede wszystkim skupiać się na tworzeniu warunków do samorealizacji jednostki, a nie tworzenia osłon socjalnych i uzależniania jej od biurokratycznego państwa socjalnego.

Inne międzynarodowe podmioty polityki społecznej np. organizacje pozarządowe, z których najbardziej istotną rolę odgrywają związki zawodowe (Światowa Federacja Związków Zawodowych, Konfederacja Wolnych Związków Zawodowych, Międzynarodowa Konfederacja Chrześcijańskich Związków Zawodowych) oraz instytucje i stowarzyszenia

międzynarodowe (Międzynarodowe Stowarzyszenie Zabezpieczenia Społecznego, Międzynarodowe Towarzystwo Rehabilitacji Inwalidów, Międzynarodowa Konfederacja Służby Zdrowia).

Podmioty ustawodawcze, wykonawcze, sądownicze i kontrolne

Polityka społeczna na poziomie krajowym realizowana jest przez wiele instytucji, które przejmują na siebie obowiązki zapewnienia obywatelom danego państwa odpowiednich warunków do życia.

Sejm oraz Senat nadają kształt ustawodawstwu, również temu z zakresu polityki społecznej. W ramach Sejmu działają liczne komisje, z których polityką społeczną zajmują się następujące:

• Komisja Polityki Społecznej i Rodziny, do której należą sprawy kształtowania polityki społecznej państwa, problemów socjalnych, ubezpieczeń społecznych, świadczeń socjalnych, pomocy społecznej, komunalnego budownictwa mieszkaniowego i problemów osób niepełnosprawnych i kombatantów oraz sprawy prawa pracy, w tym ochrony pracowników,

bezpieczeństwa i higieny pracy, równego traktowania w zatrudnieniu, a także systemów płac i kosztów utrzymania, walki z bezrobociem, rynku pracy, kosztów pracy, zatrudnienia i ochrony praw pracowniczych obywateli polskich w krajach Unii Europejskiej, zatrudnienia absolwentów oraz aktywizacji osób w wieku przedemerytalnym,

a także sprawy wynikające bezpośrednio z funkcjonowania rodziny, wypełniania jej ról i zadań oraz występowania z propozycjami regulacji prawnych dotyczących tych zagadnień oraz sprawy dotyczące ochrony praw kobiet i zapewnienia im równych szans w życiu zawodowym i społecznym, a także sprawy związane z przestrzeganiem konstytucyjnej zasady równych praw kobiet i mężczyzn;

Najważniejszym wykonawczym podmiotem polityki społecznej jest administracja centralna, a w jej ramach orany naczelne, do których zalicza się Radę Ministrów, Prezesa Rady Ministrów i wchodzących w jej skład ministrów oraz przewodniczących komitetów.

Dla określania kierunków i realizacji zadań w obszarze polityki społecznej kluczowe znaczenie dla Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, które odpowiedzialne jest za takie działy administracji rządowej jak praca, zabezpieczenie społeczne i sprawy rodziny. W dziale praca Ministerstwu podlegają sprawy:

Dział zabezpieczenie społeczne obejmuje sprawy:

programów wspierania rodziny; przeciwdziałanie patologiom i dyskryminacji w rodzinie; uwarunkowania demograficzne kraju; koordynacja i organizowanie współpracy organów administracji publicznej, organizacji poza­rządowych i instytucji w zakresie realizacji praw rodziny, dzieci i osób

starszych potrzebujących wsparcia oraz współpraca międzynarodowa dotycząca realizacji i ochrony praw rodziny, dzieci, młodzieży, kobiet, mężczyzn i osób starszych.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych- ustawa 13.10. 1998 r.- jest jednostką organizacyjną posiadającą osobowość prawną.

Nadzór nad zgodnością działań Zakładu z obowiązującymi przepisami sprawuje Prezes Rady Ministrów, natomiast w postępowaniu administracyjnym organem wyższego stopnia w stosunku do Zakładu jest Minister Pracy i Polityki Społecznej.

Zadania ZUS:

Inne: Ministerstwo Zdrowia, Edukacji Narodowej, Nauki i Szkolnictwa Wyższego, czy Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Naczelny Sąd Administracyjny oraz wojewódzkie sądy administracyjne sprawują kontrolę nad działalnością administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej.

Uzupełnieniem dla systemu administracji publicznej są organy kontrolne, które sprawują nadzór nad prawidłowością ich działania. Dla polityki społecznej szczególne znaczenie mają takie podmioty, jak Najwyższa Izba Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich, rzecznik Praw Dziecka, Państwowa Inspekcja Pracy oraz Państwowa Inspekcja Sanitarna.

Najwyższa Izba Kontroli jest najwyższym organem kontroli państwowej i podlega Sejmowi. W obszarze działalności NIK znajduje się kontrola organów administracji rządowej, NBP, państwowych osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych. Może ona kontrolować również działalność organów samorządu terytorialnego i komunalnych osób prawnych.

W strukturze NIK podstawową jednostką organizacyjną jest departament. W obszarze polityki społecznej działa Departament Pracy, Spraw Socjalnych i Zdrowia. Do jego właściwości należy m.in. przeprowadzanie postępowania kontrolnego w zakresie:

Rzecznik Praw Obywatelskich jest konstytucyjnym, niezależnym i niezawisłym organem ochrony prawnej, którego zadaniem jest stanie na straży wolności i praw człowieka i obywateli określonych w konstytucji i innych aktach prawnych.

Bada , czy wskutek działania lub zaniechania organów organizacji i instytucji nie nastąpiło naruszenie prawa, zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej.

Rzecznik Praw Dziecka stoi na straży praw dziecka, a w szczególności prawa do życia i ochrony zdrowia, prawa do wychowania w rodzinie, prawa do godziwych warunków socjalnych oraz prawa do nauki.

Państwowa Inspekcja Pracy jest organem podlegającym Sejmowi, nad którą nadzór sprawuje Rada Ochrony Pracy. Jednostkami organizacyjnymi PIP są Główny Inspektorat Pracy oraz okręgowe inspektoraty pracy. Głównego Inspektora pracy powołuje i odwołuje Marszałek Sejmu po zasięgnięciu opinii Rady Ochrony Pracy.

Działania PIP koncentrują się w szczególności na następujących działaniach:

W realizacji swoich zadań PIP współpracuje z komisjami Sejmu i Senatu, Prezesami NIK, ZUS i KRUS, oraz ministerstwami: Zdrowia, Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Rola samorządów w realizacji polityki społecznej

Samorząd określany jest przez następujące komponenty:

Cechy samorządu :

Powstająca z mocy prawa przymusowość i obligatoryjność członkostwa (odróżniająca samorząd od stowarzyszeń i innych organizacji, opartych na zasadzie dobrowolności członkostwa), przejęcie od państwa przez samorządy określonych kompetencji w zakresie sprawowania administracji publicznej.

Podmiotem samorządu terytorialnego jest społeczność lokalna zamieszkała na danym terenie, zorganizowana w terytorialny związek samorządowy. Związek ten uzyskuje osobowość prawną, co stanowi praktyczne „upodmiotowienie" jednostki samorządu terytorialnego.

Celem powołania samorządu jest wykonywanie przez niego określonych zadań. Przedmiot samorządu terytorialnego uznaje się wykonywanie przez niego zadań publicznych. Ich wykonywanie oparte jest na trzech podstawowych zasadach, określających istotę samorządności.

1. Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb swoich mieszkańców. Powiat i województwo, jako jednostki działające na większym obszarze - pełnią funkcję pomocniczą w stosunku do gmin, czyli wykonują zadania o charakterze ponadgminnym. Wykonują zadania z zakresu administracji rządowej, o ile to wynika z uzasadnionych potrzeb państwa.

2. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej. Są one więc niezależne od organów administracji rządowej oraz niezależne wobec siebie, czyli gmina, powiat i województwo nie są sobie hierarchicznie podporządkowane.

3. Domniemania właściwości samorządu terytorialnego, oznacza, iż w przypadku, gdy przepis ustawy nie zastrzega wyraźnie właściwości do załatwienia określonej sprawy dla administracji państwowej, to sprawa ta należy do właściwości organów samorządu terytorialnego.

Uchwalona 2 kwietnia 1997 Konstytucja RP. Według jej zapisów ustrój państwa oparty został o następujące zasady:

Zasady decentralizacji, stanowiącej jeden z elementów ustroju państwa, oznacza, że nie jest ona szczególnym przywilejem społeczności lokalnych i regionalnych, lecz podstawową zasadą ten ustrój tworzącą.

Artykuł 16. Konstytucji - umocowanie samorządu i zakres jego samodzielności. ust. 1. ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową, ust. 2. samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej i wykonuje przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Gmina - podstawowa jednostka samorządu terytorialnego, wykonuje wszystkie zadania samorządu nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego,

Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej,

Po reformie 1998 roku, wprowadzającej trójstopniowy samorząd terytorialny opierający się na gminie (jako podstawowej jednostce samorządu terytorialnego), powiecie i samorządzie województwa, polski ustrój osiągnął, przynajmniej na poziomie systemu prawnego, pożądany stopień decentralizacji.

Centralne miejsce zajmuje gmina, będąc najbliższą społeczności lokalnych władzą, wypełniającą niemal wszystkie zadania administracyjne na poziomie lokalnym. W zadaniach tych niezwykle istotne znaczenie mają obszary ściśle związane z polityką społeczną.

Zadania własne gminy obejmują sprawy:

Samorząd stanowi pierwszy szczebel w realizacji polityki społecznej przez państwo, dlatego też od jakości i sprawności jednostek samorządowych w tym obszarze zależy w głównej mierze postrzeganie i ocena społeczeństwa sprawowania funkcji społecznej przez państwo.

MODELE POLITYKI SPOŁECZNEJ

Polityka społeczna traktowana jest jako działalność podmiotów Unii Europejskiej, państw członkowskich, samorządów i organizacji pozarządowych, której celem staje się poprawa warunków pracy i życia obywateli Unii;

Zabezpieczenie przed ryzykami życiowymi oraz wyrównywanie szans życiowych grup najsłabszych ekonomicznie i socjalnie

Polityka społeczna Unii Europejskiej polega z jednej strony na prowadzeniu działań osłonowych, z drugiej zapobiega zagrożeniom społecznym.

Kwestie socjalne w Unii Europejskiej są rozpatrywane w układzie lokalnym (mała przestrzeń społeczna), narodowym (obszar kraju) i ponadnarodowym (obszar Wspólnoty Europejskiej).

Wartości oraz idee socjalne Unii Europejskiej znalazły się w Karcie Podstawowych Praw Obywateli Unii Europejskiej (Nicea - 2000) podpisanej przez Radę Europy. Stały się one integralną częścią traktatu lizbońskiego (Lizbona -2007). Do wartości zaliczono w pierwszym rzędzie godność, równość, wolność, solidarność, sprawiedliwość i subsydiarność

Godność traktowana jest jako wyznacznik absolutnych praw człowieka, które przysługują bez żadnych ograniczeń wszystkim. Wszystkie prawa muszą być gwarantowane, a przysługujące uprawnienia są nienaruszalne i niezbywalne. W godności wyraża się przekonanie o wartości osoby ludzkiej, na którą składają się wolność, świadomość i odpowiedzialność (za siebie).

W Karcie Podstawowych Praw Obywateli Unii Europejskiej wpisano godność człowieka, która jest nienaruszalna. Z godności tej wynika prawo do życia oznaczające również, że nikt nie może być skazany na karę śmierci ani nie może nastąpić jej wykonanie.

Prawo do integralności osoby ludzkiej - poszanowanie integralności fizycznej i psychicznej, co wiąże się m.in. z zakazem reproduktywnego klonowania istot ludzkich. Do praw wynikających z godności ludzkiej, zalicza się również zakaz stosowania tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania (np. molestowania seksualnego) oraz karania chłostą.

Z godności ludzkiej wynika zakaz niewolnictwa (m.in. handel istotami ludzkimi jest zakazany) i pracy przymusowej. Dla polityki społecznej godność osoby ludzkiej oznacza potrzebę minimum socjalnego, które powinno być gwarantowane przez państwo.

Wolność-niezbywalne prawo człowieka, gwarantuje możliwość korzystania ze swobody w całokształcie życia społecznego-gospodarczego i kulturalnego. W płaszczyźnie wewnętrznej : wolność myśli, sumienia, poszukiwania prawdy, a więc wszystkiego co wiąże się z pojęciem świata własnych przekonań.

Prawo do wolności może być rozpatrywane w kontekście kulturowym gwarantującym człowiekowi m.in. takie wolności, jak: poszukiwanie prawdy, własnych przekonań i opinii, możliwość ich wyrażania na zewnątrz, wolność poszukiwań naukowych, wolność słowa, czy swobodnej twórczości artystyczno-kulturalnej.

Kolejny obszar wolności dotyczy życia małżeńsko-rodzinnego, dającego człowiekowi wolność wyboru określonego stanu cywilnego, zawarcia małżeństwa, założenia rodziny, wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami, wolność podejmowania i wyboru pracy, gromadzenia się i zrzeszania, swobodnego poruszania.

Równość - jednakowy dla wszystkich ludzi dostęp do dóbr i wartości, które są nieodzowne dla życia ludzkiego. Oznacza równość w życiu politycznym (równość wobec prawa), równość wobec dóbr gospodarczych, równość kulturową oraz równość w szansach życiowych.

Pełny udział we współzarządzaniu i współodpowiedzialności, jednakową pozycję prawną i społeczną w życiu poszczególnych społeczeństw państw członkowskich Unii Europejskiej. Zakaz dyskryminacji osób, równość niezależnie od płci, rasy, koloru skóry, pochodzenia etnicznego lub społecznego, cech genetycznych,

języka, religii lub przekonań, opinii politycznych, przynależności do mniejszości narodowej, majątku, urodzenia, niepełnosprawności, wieku lub orientacji seksualnej.

Solidarność - szczególny rodzaj więzi międzyludzkich. Wspólnotowość i jedność jest elementem konstytutywnym pojęcia solidarności, oznaczającym wspólne działania na rzecz dobra wspólnego. Współzależność międzyludzka i współodpowiedzialność za wszystkich, co oznacza zaangażowanie się na rzecz dobra wspólnego.

Solidarność jest wyznacznikiem przynależności do wspólnoty, podkreśla jej jedność w staraniach o lepszy kształt życia ludzkiego. Solidarność jest zasadą życia społecznego, wspomagającą działania na rzecz wyrównywania nierówności społecznych między całymi regionami, grupami społecznymi i pokoleniami.

Solidarność - wartość i postawa, przyczyniająca się do zbliżenia standardu i poziomu życia różnych grup ludności. Obejmuje zbiorową aktywność na rzecz przezwyciężania zagrożeń, a także na rzecz realizacji wspólnych przedsięwzięć, również w Unii Europejskiej.

Uznane w pełni jest prawo pracowników do informacji i konsultacji w przedsiębiorstwie, prawo do rokowań i działań zbiorowych, prawo do ochrony przed nieuzasadnionym zwolnieniem z pracy, sprawiedliwe i godne warunki pracy, ochronę dzieci i młodocianych i w

miejscu pracy, ochronę życia rodzinnego, zabezpieczenie i pomoc społeczną, ochronę zdrowia oraz dostęp do usług świadczonych w ogólnym interesie ekonomicznym. Istota sprawiedliwości bezwzględne poszanowanie uprawnień człowieka, równe traktowanie wszystkich ludzi w zakresie przysługującym im dóbr w ramach życia społecznego.

Subsydiarność - pomocniczość dla osoby ludzkiej oraz jej rozwoju. Ta pomocniczość jest jedynym celem społeczności. W państwach unijnych realizowana jest poprzez decentralizacją władzy, czyli przekazywanie uprawnień władzy państwowej na szczebel regionalny oraz lokalny.

Prawo do pracy zostało zapisane w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka Rady Europy, w Paktach Praw Człowieka oraz Europejskiej Karcie Społecznej. Zapisy dotyczące tych kwestii znajdują się w źródłach pierwotnych (traktaty) i wtórnych (dyrektywy, rozporządzenia, decyzje, zalecenia i opinie).

Rozwiązania modelowe

W europejskiej polityce społecznej wyróżniamy modele R. Titmussa, N. Fur-nissa, T. Tiltona oraz G. Esping-Andersena.

R. Titmuss wyróżnia trzy modele wynikające z relacji pomiędzy polityką społeczną i ekonomiczną:

I. Model marginalny opiera się na założeniu, że rynek prywatny i rodzina stanowią naturalne kanały, za pomocą których powinny być zaspokajane potrzeby ludzkie. Jeżeli tak się nie dzieje, dopuszcza się wkroczenie polityki społecznej, ale traktowanej jako rozwiązanie doraźne.

Większość społeczeństwa potrafi samodzielnie zaspokoić swoje potrzeby socjalne przy ewentualnej pomocy rodziny i organizacji charytatywnych. Stąd rozbudowa państwowej polityki społecznej jest traktowana jako niepotrzebna, niosąca negatywne skutki w postaci utraty motywacji do pracy czy osłabienia moralności.

Państwo powinno interweniować jedynie w stosunku do tych grup społeczno-zawodowych, które nie są w stanie same sobie poradzić, działania o charakterze selektywnym, natomiast świadczenia socjalne są z reguły fakultatywne, zależne od osiągniętego standardu materialnego osoby korzystającej.

II. Model służebny traktuje politykę społeczną jako dodatek do ekonomii, natomiast potrzeby społeczne mają być zaspokajane na podstawie kryterium zasług i wydajności. Oparcie na wzorach ubezpieczeń prywatnych, nie pomoc jako taka, ale raczej na samopomoc społeczna.

Jednostki i grupy społeczno-zawodowe są stymulowane do samodzielnego zapewnienia sobie ochrony przed różnymi zdarzeniami losowymi - dobrowolne ubezpieczenia. Zakres ochrony społecznej zależy - działania własne ludzi, efektywność świadczeń zaś od długości stażu pracy bądź wysokości opłacanych składek ubezpieczeniowych.

III. Model instytucjonalny - zintegrowana działalność polityki społecznej w ramach danego społeczeństwa. Powstaje rodzaj instytucji, państwo zaś nie wyznacza żadnych granic swojego zaangażowania w działalność socjalną. Odpowiedzialność za zagwarantowanie dobrobytu i bezpieczeństwa każdej jednostki ponosi społeczeństwo.

Rodzina, wolny rynek nie mogą zapewnić każdemu zaspokojenia potrzeb na wymaganym poziomie, więc planowa działalność państwa zastępuje mechanizmy rynku w zaspokajaniu potrzeb. Polityka społeczna ma w tym wypadku uniwersalny charakter, polegający na tym, że wszyscy obywatele mają pełne uprawnienia do przyzwoitego standardu życia.

Mają pełne prawo do świadczeń socjalnych bez spełnienia jakichkolwiek warunków wstępnych. W modelu tym polityka społeczna spełnia funkcję redystrybucji dochodów, co ma stwarzać możliwość dostępu do świadczeń według kryterium potrzeb, niezależnie od funkcjonowania rynku i udziału własnego poszczególnych ludzi.

I tak w USA i Kanadzie polityka społeczna zachowała wiele cech właściwych modelowi marginalnemu, spośród krajów europejskich najbliższa temu modelowi jest polityka realizowana w Wielkiej Brytanii.

N. Furniss i T. Tilton dzielą modele polityki społecznej według możliwości ingerencji państwa w wolną grę sił rynkowych. Wyróżniają trzy rodzaje państwa opiekuńczego.

G. Esping-Andersen przedstawił trzy modele polityki społecznej, których kryterium oparte zostało na dostępie do świadczeń oraz na relacji pomiędzy państwem a rynkiem prywatnym w ubezpieczeniach społecznych.

Reformy socjalne są ograniczane przez liberalny etos pracy, zaś dostęp do świadczeń niepełny. Decydującą rolę spełnia rynek prywatny. Państwo pomaga w sytuacji gdy jednostka nie może sama sobie poradzić. Przestrzega się zasady wolności jednostki, równego traktowania, wolnego rynku, woluntaryzmu i uniwersalizmu.


Cechy tego modelu występują najsilniej w Wielkiej Brytanii oraz fragmentarycznie we Francji, w Holandii, Niemczech, Dani i we Włoszech. Najmniej elementów tego modelu jest w Austrii, Belgii, Finlandii, Irlandii i Szwecji.

Państwo konserwatywne realizuje model paternalistyczny, oparły na ubezpieczeniach społecznych, gotowe zastąpić rynek jako dostarczyciela świadczeń. Znaczenia marginalnego nabierają ubezpieczenia prywatne i świadczenia od pracodawcy. Występują silne wpływy Kościoła i przywiązanie do tradycyjnych wartości rodzinnych.

Władze publiczne interweniują w sytuacji braku zdolności rodziny do pomocy swoim członkom. Rodzina jest podmiotem samodzielnym o określonych prawach i obowiązkach. Dominuje obowiązek dostarczenia środków utrzymania rodzinie. Cechy takie posiada polityka społeczna Austrii, Belgii, Francji, Niemiec i Włoch. Fragmentarycznie występuje w Holandii, Irlandii i Finlandii.

Państwo socjaldemokratyczne stara się budować państwo dobrobytu gwarantujące równy dostęp do wysokiego poziomu życia. Dominuje zasada solidarności, kolektywizmu i uniwersalizmu. Duże znaczenie odgrywają związki zawodowe. Wysokość i jakość świadczeń socjalnych jest na dobrym poziomie. Zapewnia ochronę socjalną pracobiorcom.

Kryteria wznawiania potrzeb rodziny oraz dostępu do świadczeń dzielonych przez instytucje publiczne są przedmiotem ciągłego przetargu politycznego. Wyrównywanie warunków życia odbywa się poprzez równy udział w dochodzie społecznych. Obowiązkiem instytucji publicznych jest sprawiedliwie zabrać i sprawiedliwie podzielić dochód społeczny.

Typowym przykładem takiej polityki jest Szwecja. Silne jego fragmenty można spotkać w Danii, Finlandii i Holandii.

W Unii Europejskiej najsłabiej rozwinięte systemy polityki społecznej mają kraje śródziemnomorskie - Grecja, Hiszpania, Portugalia i Włochy- ten model nazywany jest południowoeuropejskim lub elementarnym.

Typowym przykładem takiej polityki jest Szwecja. Silne jego fragmenty można spotkać w Danii, Finlandii i Holandii.

Model elementarny występuje w krajach, w których polityka społeczna jest najsłabiej rozwinięta. Prawa socjalne stanowią częściowo zinstytucjonalizowaną obietnicę, a prawo do pracy i do pomocy bywa realizowane w niewielkim stopniu. Silnie rozwinięta jest tradycja działalności charytatywnej Kościoła.

Założenia tego modelu wywodzą się z zasad nauki społecznej Kościoła katolickiego, w tym głównie z zasady pomocniczości (subsydiarności). Podmiotem polityki społecznej nie jest państwo, ale właśnie rodzina, różne organizacje samych obywateli i wspólnoty lokalne, a także Kościół i organizacje charytatywne.

Innym rozwiązaniem jest niemiecka koncepcja polityki społecznej oparta na modelu motywacyjnym.

Model motywacyjny (korporacyjny) charakterystyczny dla idei społecznego liberalizmu (socjalnej gospodarki rynkowej). Możliwość o wiele szerszej ingerencji państwa w sprawy socjalne niż w modelu marginalnym.

Wyznacza się jednak wyraźną granicę tej ingerencji; programy socjalne powinny jak najmniej zakłócać mechanizmy funkcjonowania gospodarki rynkowej i w możliwie największym stopniu sprzyjać rozwojowi gospodarczemu .Potrzeby ludzkie powinny być zaspokajane przede wszystkim zgodnie z kryterium stażu pracy, zasług i wydajności.

Silne uzależnienie prawa do pomocy i wysokości świadczeń od statusu danej osoby na rynku pracy. Świadczenia przysługują głównie osobom ubezpieczeniowym, a same ubezpieczenia są obowiązkowe i mają powszechny charakter podmiotowy i przedmiotowy (tzn. obejmują zasadniczo wszystkich pracujących obywateli i ich rodziny

i wszystkie typowe zdarzenia losowe, których wystąpienie może powodować utratę dochodu lub pojawienie się nowych potrzeb).

Model komunalny, nazywany też wspólnotowym, jest ściśle związany z programami ruchów Zielonych oraz tzw. nowej lewicy. Nacisk na znaczenie szczebla lokalnego, samostanowienie,

ekologię, równość i pokojową koegzystencję wielu różnych kultur. Głównymi podmiotami świadczącymi pomoc powinny być różne organizacje społeczeństwa obywatelskiego, opierające się na zasadzie samopomocy i pomocy wzajemnej, a nie instytucje organizujące pomoc ludziom.

W państwach Europy Wschodniej i Środkowej realizowany jest model pań-stwowo-kolektywistyczny, biurokratyczno-kolektywistyczny. Podobieństwa zarówno do modelu instytucjonalnego, jak i motywacyjnego. Z pierwszym łączy go traktowanie państwa jako głównego podmiotu od realizacji wszystkich do świadczeń i usług socjalnych

oraz dążenie do powszechności polityki społecznej. Związek z drugim modelem polega na silnym uzależnieniu praw socjalnych do pozycji na rynku pracy oraz rozwiązań ubezpieczeń społecznych. Wskazać jeszcze należy na rozwiązania w krajach południowo-wschodniej Azji.

Model konfucjański -ograniczenie partycypacji pracowniczej oraz leseferyzm z brakiem szacunku dla własności indywidualnej. Bezpieczeństwo socjalne zostało oparte nie na programach rządowych, lecz na rodzinie, zakładzie pracy, wspólnocie lokalnej, na sformalizowanych i nieformalnych działaniach o charakterze wolontariatu.

Ten ostatni rodzaj aktywności rzadko kiedy ma żywiołowy charakter, z reguły jest odgórnie kształtowany, koordynowany, subsydiowany w o wiele większym wymiarze, niż przyjęło się to w Europie.

W dokumentach Komisji Europejskiej można spotkać podział realizowanej polityki społecznej na dwa rodzaje:

Model Beveridge'a, - długookresowa ochrona socjalna oraz rozbudowany system zabezpieczenia społecznego (wysoki poziom świadczeń). Spotkać go można w północnej części Unii - Szwecja, Finlandia i Dania.

Jego fragmenty występują w Austrii, we Francji, w Belgii, Holandii i Luksemburgu;

Model Bismarcka - eliminuje z kompetencji państwa ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. W krajach śródziemnomorskich wynika to z tradycyjnego typu społeczeństwa, w których obowiązek socjalny spoczywa na rodzinie.

W Wielkiej Brytanii i Irlandii system zabezpieczenia społecznego opiera się na prywatnych ubezpieczeniach społecznych. Ubezpieczenia te odgrywają też ważną rolę w Niemczech. W państwach członkowskich Unii Europejskiej najczęściej występują mieszane systemy polityki społecznej, które wzajemnie się przenikają i uzupełniają.

Wymiar regionalny

Regionalizm jest współpracą międzynarodową państw określonego regionu, powiązanych wspólnotą interesów. Powstanie i rozwój regionalizmu to wynik przekonania, że obecnie większość państw nie jest w stanie samodzielnie rozwijać się gospodarczo i społecznie.

Państwa dążą do integracji regionalnej przez wykorzystywanie środków zmierzających do umocnienia cech podobieństw, eliminacji przeszkód oraz upodabniania struktur.

Początki rzeczywistej polityki regionalnej Wspólnot Europejskich pochodzą z połowy lat siedemdziesiątych (w 1975 roku powołano do życia Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego - EFRJR). Działalność tego funduszu zyskała na znaczeniu w momencie przyjęcia do Wspólnot Grecji, Hiszpanii i Portugalii, w których to krajach regiony najsłabsze do dziś występują najczęściej .

W 1985 roku powstała Rada Regionów Europejskich, mająca charakter mię­dzyregionalnego zgromadzenia parlamentarnego. Uległa ona w 1987 roku prze­kształceniu w Zgromadzenie Regionów Europejskich, z sekretariatem w Strasburgu, skupiające ponad 170 regionów z całej Europy.

W obowiązującym od 1 lipca 1987 roku Jednolitym Akcie Europejskim stwierdza się wyraźnie, że „celem Wspólnoty będzie zmniejszenie dysproporcji między różnymi regionami oraz zmniejszenie zacofania regionów mających najmniej korzystne warunki rozwoju.

W powołanym w 1989 roku Komitecie Rozwoju i Rekonwersji Regionów w delegacji Belgii i RFN znaleźli się przedstawiciele władz regionów. Było to wynikiem nacisku, który w latach osiemdziesiątych na Wspólnoty zaczęły wywierać landy niemieckie w celu dopuszczenia ich przedstawicieli do tworzenia regionalnej polityki Wspólnot.

Ta sytuacja uległa przewartościowaniu w 1988 roku, wraz z utworzeniem Konsultacyjnej Rady Władz Regionalnych i Lokalnych, złożonej z wybieranych na trzy lata czterdziestu dwóch przedstawicieli gmin i regionów krajów członkowskich. Zadaniem Rady stało się opiniowanie dla Komisji Wspólnot Europejskich propozycji dotyczących polityki regionalnej.

Przeobrażenia polityczne, gospodarcze i społeczne, które zaszły w końcu XX stulecia, wskazują, iż ważne miejsce we wzajemnych stosunkach między państwami Europy będzie zajmowała polityka regionalna i subregionalna.

Powstanie w 1949 roku Rady Europy umożliwiło osiąganie stanu większej jedności między państwami europejskimi, co zostało sformułowane w art. 1 Statutu Rady Europy. Do najbardziej znaczących osiągnięć tego organu należy zaliczyć uchwalenie Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności w 1950 roku.

oraz Europejskiej karty społecznej w 1961 roku (Turyn), uzupełnionej Protokołem dodatkowym w 1988 roku, a zrewidowanej w 1996 roku (Strasburg).

Europejska Konwencja Praw Człowieka jest najistotniejszym narzędziem ochrony praw obywatelskich i politycznych, natomiast Europejska karta społeczna dotyczy uznania i ochrony praw socjalnych. Rozróżnienie obu tych dokumentów wynika ze stopnia akceptacji rodzajów praw. Oznacza , że o ile

uda się osiągnąć szerokie porozumienie w kwestii obywatelskich i politycznych, o tyle powstaną trudności dotyczące stosowania i ochrony praw socjalnych. Najlepszym tego przykładem jest fakt, że do 1997 roku Europejską kartę społeczną ratyfikowało 21 państw europejskich .

Karta po rewizji składa się z preambuły, pięciu części oraz załącznik. W zawarto podstawowe cele, do których należy zmierzać (korzystanie z praw socjalnych bez dyskryminacji; podnoszenie poziomu życia; rozwój dobrobytu społecznego).

Część pierwsza Europejskiej karty społecznej zawiera 31 praw, które po procedurze ratyfikacji nie mogą być naruszane. Ratyfikowanie oznacza bowiem obowiązek respektowania przyjętych norm.

W części drugiej Karty określone zostały szczegółowo gwarancje realizacji praw zapisanych w części pierwszej.

W części trzeciej ustalono minimum zobowiązań koniecznych do ratyfikacji Karty. Wskazano tu dziewięć artykułów z części drugiej (art. 1, 5, 6, 7, 12, 13, 16, 19, 20), z których co najmniej sześć musi być zaakceptowanych przez państwo ratyfikujące

Ponadto kraj przystępujący do Karty musi uznać swoje związanie z dodatkowymi postanowieniami tego dokumentu w taki sposób, by ogólna liczba akceptowanych zobowiązań obejmowała nie mniej niż 16 artykułów lub 63 swobodnie wybrane ustępy. Czwarta część Karty zawiera postanowienia dotyczące zasad kontroli jej przestrzegania.

W części piątej zawarto postanowienia końcowe oraz klauzule derogacyjne, zezwalające na uwolnienie się od zobowiązań w związku ze specjalnymi okolicznościami.

W załączniku umieszczono pojęcia i zasady interpretacyjne do postanowień Karty, natomiast Protokół dodatkowy stanowi integralną cześć dokumentu i ma taką samą strukturę.

Przyjęta w 1989 roku Karta socjalna Wspólnoty Europejskiej, nazywana dziś Kartą socjalną Unii Europejskiej, jest dokumentem zbliżającym kraje do idei zjednoczonej Europy. Tworzy podstawy integracji państw Unii w aspekcie socjalnym, jednocześnie będąc dokumentem określającym minimalne standardy socjalne, które powinny być stosowane w krajach Unii Europejskiej.

Karta ma charakter deklaratywny, dlatego nie może być podstawą roszczeń ze strony pracobiorców; stanowi wytyczną, według której państwa-sygnatariusze powinny kształtować swoją politykę socjalną (dążąc do zharmonizowania warunków życia i pracy w ramach Unii Europejskiej ).

Karta jest pierwszym, z pewnością nie do końca kompletnym, projek­tem socjalnym Europy. Przewidziane w tym dokumencie standardy objęły dwanaście dziedzin wspólnotowej polityki społecznej:

Karta ma pewne niedostatki wynikające z faktu, że dokument ten jest w pewnym sensie tworem korporacyjnego sposobu myślenia, zawężającego często problematykę zatrudnienia i pozostałe kwestie socjalne do stosunków zachodzących między pracodawcami i związkami zawodowymi.

Przeciwdziałanie współczesnym zagrożeniom i osiągnięcie społecznie akceptowanego poziomu bezpieczeństwa jest zadaniem złożonym, wymagającym łączenia sił i

możliwości wielu podmiotów, wspólnego zaangażowania. Ochrona bezpieczeństwa państwa albo inaczej administrowanie sprawami bezpieczeństwa jest jednym z elementów podsystemu celów, zadań i wartości całego systemu administracji publicznej.

Bezpieczeństwo publiczne - „stan w którym ogółowi obywateli indywidualnie nieoznaczonemu, żyjącemu w państwie i społeczeństwie nie grozi żadne niebezpieczeństwo i to niezależnie od tego, jakie były jego źródła".

„Bezpieczeństwem publicznym jest stan prawny, w którym człowiek ma poczucie pewności, oparte w sprawnie i praworządnie działającym systemie organów władzy z zakresu bezpieczeństwa i porządku publicznego"

Porządek publiczny - system urządzeń prawno - publicznych i stosunków społecznych powstających i kształtujących się w miejscach publicznych, którego celem i zadaniem jest ochrona życia, zdrowia i mienia obywateli, zapewnienie normalnej działalności instytucji oraz eliminowanie uciążliwości niebezpiecznych lub niedogodnych dla społeczeństwa i jednostek.

Porządek publiczny - normy prawne i pozaprawne, których przestrzeganie warunkuje normalne życie w państwie. Bezpieczeństwo i porządek publiczny dość często występują w przepisach prawnych łącznie.

Oddzielenie stanu bezpieczeństwa publicznego i obywateli od stanu porządku publicznego - dwoisty przedmiot ochrony, to znaczy chroni się pewne dobra (życie, zdrowie, mienie) i pewne stany (bezpieczeństwo, porządek, spokój publicznych).

Działania zarówno ochronne, jak i prewencyjne w dziedzinie bezpieczeństwa obywateli i porządku publicznego winny być generalnie ukierunkowane na:

O bezpieczeństwo i porządek publiczny dba nie tylko państwo, ale także jednostki samorządu terytorialnego, którym zgodnie z zasadą decentralizacji przysługują istotne środki działania (uprawnienia i obowiązki) w tym zakresie.

Przepisy ustaw o administracji rządowej w województwie i o samorządzie województwa wyraźnie wskazują, że zadania i kompetencje podzielone zostały między funkcjonujące na tym samym szczeblu administracje rządową i samorząd regionalny

Samorząd województwa i jego organy mają nieliczne kompetencje w zakresie ochrony bezpieczeństwa publicznego, ponieważ pełnią funkcję uzupełniającą w stosunku do samorządu gminy i powiatu, co powoduje, że wykonują tylko te zadania, które gminy i powiaty nie są w stanie wykonać, albo ich charakter jest ze swej istoty ponadlokalny.

Nowe kompetencje marszałka województwa polegające na przejęciu od l stycznia 2006 r. obowiązków przewodniczącego Wojewódzkiej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego działającej jako wojewódzki zespół koordynacyjny w sprawach bezpieczeństwa ruchu drogowego.

Do kompetencji tych należy wiele zagadnień w dziedzinie ruchu drogowego, które wykonuje przy pomocy urzędu marszałkowskiego i wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych.

Znikome kompetencje marszałka województwa o charakterze doraźnym odnoszą się do zagrożeń nadzwyczajnych oraz uczestnictwa w realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego i planowania cywilnego.

Wojewoda jako przedstawiciel Rady Ministrów w województwie odpowiada za wykonywanie polityki rządu na obszarze województwa. Będąc zwierzchnikiem zespolonej wojewódzkiej administracji rządowej zadanie swoje wykonuje głównie przy pomocy kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich

Zadania wojewody działającego w charakterze organu administracji ogólnej:

Oraz zagrożeniom środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich a także zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków na
zasadach określonych w ustawach,

dokonywanie oceny stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa,
opracowanie planu operacyjnego ochrony przed powodzią oraz ogłaszanie i odwo­
ływanie pogotowia i alarmu przeciwpowodziowego,

wykonywanie i koordynowanie zadań w zakresie obronności i bezpieczeństwa państwa na podstawie odrębnych ustaw. Szczególnym środkiem działania wojewody w zakresie wykonywania funkcji przedstawiciela Rady Ministrów jest kompetencja do wydawania poleceń obowiązujących wszystkie organy administracji rządowej,

a w sytuacjach nadzwyczajnych obowiązujących również organy samorządu terytorialnego. Wojewoda w sferze ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego spełnia rolę koordynatora wszystkich działań podejmowanych przez organy administracji publicznej na obszarze województwa.

W sprawach bezpieczeństwa może korzystać z doradztwa kolegium: wicewojewodów, dyrektora generalnego urzędu wojewódzkiego, komendanta wojewódzkiego Policji, komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej oraz innych osób wymienionych w statucie urzędu wojewódzkiego lub zaproszonych do

udziału w pracach i posiedzeniach kolegium w szczególności kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich oraz dyrektorów wydziałów. Może wydawać rozporządzenia porządkowe, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego,

ale tylko w zakresie nieuregulowanym - w ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących.

Ustawa o samorządzie powiatowym zalicza do kategorii zadań własnych powiatu wykonywanie zadań publicznych o charakterze ponadgminnym w zakresie porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, ochrony przeciwpowodziowej w

tym wyposażenia i utrzymania powiatowego magazynu przeciwpowodziowego, ochrony przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska. Wyłączna właściwość rady powiatu do uchwalania powiatowego programu zapobiegania przestępczości oraz ochrony bezpieczeństwa obywateli i porządku

publicznego, a także dokonywania oceny stanu bezpieczeństwa przeciwpożarowego i zabezpieczenia przeciwpowodziowego powiatu. Komendanci powiatowi (miejscy) Policji i komendanci komisariatów Policji składają roczne sprawozdanie ze swojej działalności a także informacje o stanie bezpieczeństwa i porządku publicznego

starostom i radom powiatu oraz wójtom (burmistrzom lub prezydentom miast) i radom gmin.

w zakresie wykrywania przestępstw i ścigania ich sprawców informacje mogą być przekazywane tylko i wyłącznie na żądanie sądu i prokuratora.

Na podstawie sprawozdań i informacji rada powiatu (miasta) oraz rada gminy może określić w drodze uchwały istotne dla wspólnoty samorządowej zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego. Uchwała ta nie może dotyczyć wykonania konkretnej czynności służbowej ani określić sposobu wykonania zadań przez Policję.

Po otrzymaniu uchwały Policja powinna ukierunkować prowadzone działania według kryminologicznych priorytetów określonych przez władze samorządowe. Informacje, sprawozdania, raporty mogą składać organom powiatu i gminy także kierownicy inspekcji i straży.

Do Rady Powiatu należy także uprawnienie do stanowienia aktów prawa miejscowego, wydawanych na podstawie i w granicach upoważnienia ustawowego, obowiązującego na obszarze powiatu.

W szczególnie uzasadnionych przypadkach, w zakresie nieregulowanym w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących, rada powiatu może wydawać powiatowe przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia i mienia obywateli, ochrony środowiska

naturalnego albo dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego, o ile przyczyny te występują na obszarze więcej niż jednej gminy. Przepisy te starosta przesyła do wiadomości organom wykonawczym gmin położonych na obszarze powiatu i starostom sąsiednich powiatów następnego dnia po ich ustanowieniu.

Powiatowe przepisy porządkowe mogą przewidywać za ich naruszenie kary grzywny wymierzone w trybie i na zasadach określonych w kodeksie wykroczeń. Starosta w administracji publicznej powiatu zajmuje szczególną pozycję, choć nie jest organem powiatu. Działający pod jego zwierzchnictwem kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży wykonują administrację rządową w

realizując zadania i kompetencje określone w ustawach. Starosta zatwierdza programy działania, uzgadnia wspólne działania tych jednostek na obszarze powiatu, w sytuacjach szczególnych kieruje wspólnymi działaniami tych jednostek a także zaleca w uzasadnionych przypadkach przeprowadzenie kontroli

Ustawowym obowiązkiem starosty jest opracowanie planu operacyjnego ochrony przed powodzią oraz ogłaszanie i odwoływanie pogotowia i alarmu przeciwpowodziowego. W celu realizacji zadań starosty w zakresie zwierzchnictwa nad powiatowymi służbami, inspekcjami i strażami oraz zadań określonych w

ustawach w zakresie porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli tworzy się komisje bezpieczeństwa i porządku.

Prezydent miasta na prawach powiatu i starosta powiatu graniczącego z takim miastem mogą utworzyć wspólną komisję dla miasta na prawach powiatu oraz dla powiatu graniczącego z takim miastem.

Prezydent miasta i starosta współprzewodniczą komisji. W pracach komisji, której przewodniczy starosta uczestniczy dwóch radnych, delegowanych przez radę powiatu, trzy osoby powołane przez starostę wyróżniające się wiedzą o problemach będących przedmiotem prac komisji oraz cieszących się wśród miejscowej

społeczności osobistym autorytetem i zaufaniem publicznym w szczególności przedstawicieli samorządów gminnych, organizacji pozarządowych, pracowników oświaty, a także instytucji zajmujących się zwalczaniem patologii społecznych i zapobieganiem bezrobociu, dwóch przedstawicieli delegowanych przez komendanta powiatowego (miejskiego)

Policji oraz prokurator wskazany przez właściwego prokuratora okręgowego. Starosta może powołać do udziału w pracach komisji funkcjonariuszy i pracowników innych niż Policja powiatowych służb, inspekcji i straży oraz pracowników innych organów administracji publicznej wykonujących zadania z

zakresu porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli na terenie powiatu.

Do ustawowych zadań komisji należy:

-ocena zagrożeń porządku publicznego ,

-opiniowanie pracy Policji i innych powiatowych służb,

jednostek organizacyjnych wykonujących na terenie powiatu zadania z zakresu porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,

-przygotowywanie projektu powiatowego programu zapobiegania przestępczości

oraz porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,

-opiniowanie projektów innych programów współdziałania Policji i innych powiato­
wych służb, inspekcji i straży oraz jednostek organizacyjnych wykonujących na terenie powiatu zadania z zakresu porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,

- opiniowanie projektu budżetu powiatu w zakresie dotyczącym porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli.

Przewodniczący komisji w celu wykonania zadań, może żądać od Policji i innych powiatowych służb, inspekcji i straży a także od powiatowych i gminnych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli dokumentów i informacji o ich pracy z wyjątkiem akt personalnych pracowników i

funkcjonariuszy, materiałów operacyjno-rozpoznawczych lub dochodzeniowo-śledczych oraz akt w indywidualnych sprawach administracyjnych. Ustawa określa komisje jako organ opiniodawczo-doradczy starosty, za wyjątkiem obowiązku przygotowania projektu lokalnej strategii bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Z działalności komisji starosta składa roczne sprawozdania, które ogłasza w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Działalność komisji bezpieczeństwa i porządku umożliwia tworzenie zintegrowanego systemu bezpieczeństwa na poziomie lokalnym oraz ułatwia współpracę wszystkich pomiotów zainteresowanych bezpieczeństwem i porządkiem publicznym na obszarze powiatu.

Jedna z kategorii zadań własnych gminy obejmuje sprawy dotyczące porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażania i utrzymywania gminnego magazynu przeciwpowodziowego.

Do zadań publicznych o znaczeniu lokalnym ustawa zalicza również sprawy związane z gminnymi drogami i organizacja ruchu drogowego, bezpieczeństwem sanitarno-epidemiologicznym i ochroną środowiska.

Oprócz zadań własnych ustawy mogą nakładać na gminę obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej. Gmina może wykonywać te zadania również na podstawie porozumienia zawartego z organami administracji rządowej lub jednostkami samorządu terytorialnego powiatu lub województwa.

Istotnym uprawnieniem organów gminy są ich ustawowo określone kompetencje do stanowienia prawa miejscowego obowiązującego na obszarze gminy. W tym prawo rady gminy do wydawania przepisów porządkowych, jeżeli materia normowania nie jest już regulowana ustawami lub innymi przepisami powszechnie obowiązującymi a wydanie przepisu jest niezbędne do ochrony życia

lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Przepisy te mogą przewidywać za ich naruszenie karę grzywny wymierzoną w trybie i na zasadach określonych w prawie o wykroczeniach.

W przypadku nie cierpiącym zwłoki przepisy porządkowe może wydać wójt gminy w formie zarządzenia, które dla swej ważności podlega zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady gminy. Zarządzenie traci moc obowiązującą w terminie określonym przez radę gminy w razie odmowy zatwierdzenia lub nie przedstawienia go do zatwierdzenia na najbliższej sesji.

Najczęstszym zagrożeniem są powodzie - wójt (burmistrz, prezydent miasta) opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy. Może zarządzić ewakuację z obszarów zagrożonych.

Ważnym podmiotem w systemie ochrony bezpieczeństwa lokalnego są samorządowe umundurowane formacje porządkowe, którymi są straże gminne (miejskie). Straże tworzone są uchwałą rady gminy po uprzednim zasięgnięciu opinii właściwego komendanta wojewódzkiego Policji, przy

W zakresie wykonywania zadań straż gminna (miejska) współpracuje z Policją, głównie na zasadach i w warunkach określonych w porozumieniu o współpracy zawartym między samorządem a właściwie terytorialnie komendantem Policji.

Inną formacją, która na podstawie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej może tworzyć w drodze zarządzenia zarówno wójt (burmistrz, prezydent miasta) jak i starosta są formacje obrony cywilnej.

Uczestniczą one w działaniach związanych z ochroną bezpieczeństwa i porządku publicznego, głównie przez ochronę ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej, współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwania ich skutków

Elementem systemu bezpośrednio związanym z bezpieczeństwem lokalnym gminy i powiatu są działania organów administracji publicznej, polegające na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do podejmowania nad nimi kontroli w drodze zespolonych działań,

reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych oraz odtworzeniu infrastruktur lub przywracaniu jej pierwotnego charakteru. Zarządzanie kryzysowe wypełnia lukę pomiędzy działaniem organów administracji publicznej, służb, inspekcji i straży w sytuacjach normalnych a ich działaniom w sytuacjach nadzwyczajnych.

Organem właściwym w sprawach zarządzania kryzysowego na obszarze województwa jest wojewoda, powiatu starosta, gminy wójt. burmistrz, prezydent miasta. Zadania swoje wykonują przy pomocy wojewódzkich, powiatowych i gminnych zespołów zarządzania kryzysowego, którym przewodniczą oraz

określają ich skład. Na każdym poziomie administracji publicznej tworzy się także centra zarządzania kryzysowego przy czym w gminie mogą być tworzone fakultatywnie.

Do zadań ich należy pełnienie całodobowego dyżuru w celu zapewnienia przepływu informacji na potrzeby zarządzania kryzysowego współdziałanie z centrami i zespołami zarządzania kryzysowego organów administracji publicznej, podmiotami prowadzącymi monitoring środowiska oraz akcje ratownicze, poszukiwawcze i humanitarne.

Do zadań wójta i starosty w sprawach zarządzania kryzysowego należy między innymi kierowanie działaniami związanymi z monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem i usuwaniem skutków zagrożeń a także wykonywanie zadań z zakresu planowania cywilnego.

Organami administracji rządowej na obszarze województwa realizującym zadania w tym zakresie są: komendant wojewódzki Policji działający w imieniu wojewody lub w imieniu własnym, komendant powiatowy (miejski) Policji, komendant komisariatu Policji

Jednym z ustawowych zadań należących do Policji jest inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganiu popełniania przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi.

Współdziałanie to powinno uwzględnić także podmioty niepubliczne (prywatne), którym ustawodawca w ramach prywatyzacji zadań publicznych powierzył wykonywanie niektórych zadań w zakresie ochrony porządku i bezpieczeństwa publicznego.

Wśród podmiotów tych należy uwzględnić różnego rodzaju formy ochroniarskie świadczące usługi na podstawie ustawy o ochronie osób i mienia czy służby porządkowe powoływane przez organizatora imprezy masowej posiadającej prawnie określone uprawnienia oraz warunki i sposób działania.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
ISTOTA I ZAKRES POLITYKI SPOŁECZNEJ
Konstytucyjne regulacje w zakresie polityki spolecznej
OOOOO. ZADANIA Z ZAKRESU POLITYKI SPOŁECZNEJ, Pomoc społeczna, zadania gminy
Referat - Istota i zakres bezpieczeństwa społecznego, Sudia - Bezpieczeństwo Wewnętrzne, Semestr I,
POLITYKA SPOLECZNA (5), Treści kształcenia w zakresie POLITYKI SPOŁECZNEJ:
polityka społeczna w zakresie pełnego i produktywnego zatrudnienia 6IXVLZTTG67UUVPF4OTT4QLBBKFN3HRWJ
1 Polityka spoleczna przedmiot, zakres, genezaid 9612 ppt
zakres materialu polityka spoleczna, uczelnia WSEI Lublin, UCZELNIA WSEI 2 1, MATERIAŁY NA EGZAMIN
istota Polityki Społecznej- wykłady (7 str), Finanse
1 Polityka społeczna przedmiot, zakres, genezaid 9611 ppt
Istota polityki spolecznej Ewolucja polityki spolecznej skrot
Zakres powiązań polityki społecznej i gospodarczej charakterystyka pojęć
Polityka społeczna prezentacja
w9 aktywna polityka spoleczna
POJĘCIE I ZAKRES POLITYKI GOSPODARCZEJ
polityka spoleczna
4 Doktrynalne uwarunkowania polityki społecznej
DEFINICJE I ZAKRES POLITYKI ZDROWOTNEJ

więcej podobnych podstron