Ekonomia międzynarodowa

EKONOMIA MIĘDZYNARODOWA

Współczesna gospodarka światowa

Jest ewolucyjnym następstwem TMPP, powstałym jako wynik zmian ilościowych i jakościowych. Powstała po II wojnie światowej. Charakteryzuje się dużą mobilnością produktów, usług i ludzi bez szanowania granic państwowych. Handel międzynarodowy jest bardziej intensywny niż w okresie TMPP.

Współczesne MSG

Współczesne międzynarodowe stosunki gospodarcze to stosunki między krajami o różnych ustrojach i poziomach rozwoju gospodarczego, także różnych perspektywach rozwojowych We współczesnym świecie w coraz większym stopniu rozwój stosunków gospodarczych staje się obiektywną koniecznością ekonomiczną.

Przesłanki dla rozwoju MSG

zrost współzależności gospodarczej między krajami, grupami krajów i kontynentami przyrost liczby ludności, co powoduje „zagęszczenie" świata, szybki postęp techniczny zmniejszający jednostkowy czas i koszt przewozu dóbr i ludzi w skali dużych odległości Wzrastające możliwości komunikowania się, przekazywania informacji i decyzji. Nowe możliwości wszechstronnego rozwoju ludności stwarzane przez rozwój nauki, techniki i technologii

Rysujące się realne trucia ości I niebezpieczeństwa związane z:

postępem technicznym i rozwojem przemysłu, urbanizacją i wzrostem gęstości zaludnienia,

wyczerpywanie się tradycyjnych zasobów naturalnych, nienadążanie z produkcją żywności,

zagrożenia dla środowiska naturalnego.

Powstające złożone problemy społeczne, ekonomiczne i ekologiczne wymagają ogromnych środków finansowych i rzeczowych oraz umiejętności i kwalifikacji ludzi. Są problemy tak poważne, ze rozwiązywanie ich przekracza możliwości poszczególnych krajów, a nawet grup krajów i wymaga skoordynowanej działalności w skali światowej.

Czynniki różnicujące sytuację w poszczególnych krajach :

restrykcyjne prawa imigracyjne , cła, ograniczenia ilościowe, ograniczenia dewizowe i kontrola wymiany metody ograniczające import (np. ustanowienie jakościowej i sanitarnej).

Wszystkie te czynniki, jakkolwiek nie eliminują całkowicie, to jednak utrudniają przepływy kapitału i pracy w skali międzynarodowej. Współtworzą więc odrębną strukturę ekonomiczną poszczególnych krajów.

0x08 graphic
Klasyczna teoria wymiany międzynarodowej

Aby kraj uczestniczył w wymianie handlowej z zagranicą, pewne warunki muszą być spełnione takie jak: Potrzebna jest specjalizacja kraju w produkcji danego produktu lub usługi.

Produkcja jest na własne potrzeby i na eksport (nawet do krajów, które taniej produkują te same produkty).

Przyjmuje istnienie „wolnego handlu". Działają zasady rynkowe. Zakłada, że specjalizacja i wymiana międzynarodowa umożliwiają bardziej efektywne wykorzystanie zasobów i sił produkcyjnych. Zasada kosztów absolutnych, tzw. Teoria Smitha.

Zakłada istnienie między dwoma krajami i/lub większą liczbą krajów bezwzględnych (absolutnych) różnic w kosztach wytwarzania.

Zasada kosztów względnych, tzw. Teoria Ricardo -Torrens W przypadku gdy kraj A dysponuje absolutną przewagą nad krajem B w produkcji dóbr, wtedy kraj A powinien się specjalizować w produkcji i eksporcie tego towaru, który może wyprodukować stosunkowo taniej niż kraj B i odwrotnie.

Teoria obfitości zasobów, tzw. Teoria Heckschera-Ohlina Każdy kraj powinien eksportować towary, których produkcja wymaga większego zastosowania bardziej obfitego i w związku z tym tańszego czynnika produkcji, importować zaś towary, których produkcja wymaga większego zastosowania mniej obfitego i w związku z tym droższego czynnika produkcji.

Współczesną teorię handlu międzynarodowego

Współczesną teorię handlu międzynarodowego można podzielić na:

teorię neoczynnikową

teorię neotechnologiczną

teorię popytowo-podażową.

0x08 graphic
Teoria neoczynnikową

Każdy kraj (lub inny podmiot gospodarczy) powinien eksportować towary, których wytwarzanie teorię neoczynnikową

h produkcja wymaga większego zastosowania czynników względnie mało obfitych. Czynniki te są pracą i kapitałem, w tym ludzkim.

Teoria neotechnologiczną

Tzw. teoria luki technologicznej, teoria cyklu życia produktu i teoria korzyści skali.

Tu kładzie się nacisk na możliwości rozwoju korzystnego handlu dzięki międzynarodowym różnicom w poziomie wiedzy technicznej i w tempie postępu technicznego.

Teoria cyklu życia produktu zakłada przechodzenie produktu przez cztery fazy: innowacyjna, dojrzewania, standaryzacji i zanikania.

Teoria kófźfśći skali, produktu i zfiyiu - korzyści skali występują gdy rozmiar produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji. Mówimy wtedy o:

statycznych (krótkookresowych) korzyściach skali - występują, kiedy zwiększa się produkcja i sprzedaż prowadząca do obniżenia jednostkowych kosztów produkcji.
dynamicznych (średnio/długookresowych) korzyściach skali -występują gdy następują radykalne zmiany techniki produkcji i obrotu handlowego.

Teoria popytowo-podażowa

Istotne jest rozwijanie tzw. handlu wewnątrzgałęziowego, czyli wewnątrzgałęziowego podziału pracy, polegającego na jednoczesnym eksporcie i imporcie wyrobów tych samych gałęzi i branż (w tym zespołów, podzespołów i części składowych wyrobów gotowych). Ten system pozwala na lepsze zaspokajanie potrzeb konsumentów, osiąganie korzyści skali w sferze produkcji i zbytu oraz lepsze wykorzystanie zasobów.

Korzyści z HZ w świetle teorii

Sprawy rozwoju handlu międzynarodowego i korzyści wynikające z tego byty przedmiotem badań naukowych. Badania te ulegały następującym przekształceniom :

Doktryna Słusznej Ceny - handel jest korzystny dla partnerów jeśli tylko dokonuje się go po słusznej cenie.

Doktryna merkantelizmu (kapitalizm) źródło bogactwa kraju leży w akumulacji różnego rodzaju kruszców i pieniędzy i temu są podporządkowane wszelkie działania.

Ekonomia klasyczna - jeśli dwa kraje bez przymusu podejmują wzajemny handel, oba osiągają korzyści

Wymienność walut

0x08 graphic
Oznacza zagwarantowaną przez władze pieniężne faktycznie istniejącą możliwość wymiany jakiegoś rodzaju lub formy pieniądza występującego w ramach danego państwowego systemu pieniężnego na inne rodzaje lub formy pieniądza funkcjonujące jako pieniąd lub uznawane za pieniądz w innych państwowych systemach pieniężnych oraz możliwość wykorzystania wymienionych środków pieniężnych zgodnie z celem wymiany. Oznacza to, że posiadacz własnej waluty może ją na żądanie wymienić na waluty obce.

Rodzaje wymienności i ich charakterystyka

Najczęściej stosowanymi rodzajami wymienialności uporządkowanymi według zakresu dopuszczalnych ograniczeń dewizowych są następujące:

wymienialność zewnętrzna (external covertbility)

wymienialność według standardu MFW (IMF eoiwertibility standard)

wymienialność całkowita (total convertibility

Wymienialność wewnętrzna

Jest to szczególna forma wymienialności zewnętrznej i została wprowadzona w 1989 roku. Waluta wewnętrznie wymienialna cechuje się tym, że:

nie ma ograniczeń dewizowych, w transakcjach bieżących nierezydentów w danym kraju
importerom zapewnia się dostęp do dewiz według jednolitego kursu walutowego
rezydenci muszą odsprzedawać państwu dewizy pochodzące z eksportu
stosowane są ograniczenia dewizowe wobec transakcji kapitałowych
zabrania się używać pieniądza krajowego jako waluty fakturowania i płatności w HZ.

Wymienialność zewnętrzna

Waluta zewnętrznie wymienialna może być walutą fakturowania i płatności w transakcjach pomiędzy rezydentami i nierezydentami oraz między nierezydentami Ponadto może być przedmiotem notowań na międzynarodowym rynku walutoym.

Funkcje pieniądza międzynarodowego

Waluty te spełniają różne funkcje, takie jak:

waluty rezerwowe, waluty interwencyjne, waluty lokacyjne, waluty transakcyjne

Waluty rezerwowe

Kraje członkowskie MFW przechowują swóje rezerwy walutowe w różnych składnikach, takich jak: złoto, SDR i waluty rezerwowe.

Najważniejszymi walutami rezerwowymi są:

dolar amerykański
funtsterling
marka niemiecka (euro)
frank francuski (euro)
frank szwajcarski
jenjapoński
gulden holenderski.

Waluty interwencyjne

Przez waluty interwencyjne rozumie się waluty, w których Banki Centralne lub inne instytucje monetarne przeprowadzają operacje na rynkach walutowych w celu medopuszczenia do nadmiernych odchyleń kursu walut narodowej wobec innych walut.

Najważniejszymi walutami interwencyjnymi są:

dolar amerykański, marka niemiecka.

Poza tym waluty interwencyjne są stosowane w celu uzyskania takiego poziomu kursu waluty

narodowej, który jest przez te banki uznawany za pożądany lub optymalny w danych warunkach

rynkowych.

Waluty lokacyjne

0x08 graphic
Przez waluty lokacyjne rozumie się walutę, w której nierezydenci utrzymują swoje należności i zobowiązania, i w której dokonywane są emisje międzynarodowych obligacji i euroobligacji. Najważniejszymi walutami lokacyjnymi są:

dolar amerykański, funt sterling, marka niemiecka (euro), frank francuski (euro), frank szwajcarski, jen japoński

gulden holenderski.

Waluty transakcyjne

Przez waluty transakcyjne rozumiemy walutę występującą w obrotach na rynkach walutowych oraz walutę uznawaną do fakturowania eksportu i importu.

Najważniejszymi walutami transakcyjnymi są:

dolar amerykański, funt sterling, marka niemiecka (euro), aolar australijski, dolar kanadyjski, jen japoński.

Kurs walutowy

0x08 graphic
Pod pojęciem kursu waluty rozumie się cenę jednej waluty wyrażoną w drugiej walucie.

1$ =4,5458zł.

Jest to cena płacona w walucie krajowej za jednostkę waluty obcej. Cena jednostki waluty krajowej wyrażona w jednostce waluty obcej.

Funkcje kusu walutowego

Kurs walutowy będąc ceną pieniądza zagranicznego spełnia dwie podstawowe funkcje:

informacyjną, cenotwórczą

Funkcja informatyczna kursu walutowego:

Informuje o cenie walut obcych fizycznych i prawnych. Wykorzystywana jest w podejmowaniu decyzji :

Eksportowych, importowych, handlowych, Inwestycyjnych, planowaniu, zarządzaniu.

Funkcja cenowa kursu walutowego

Cenotwórcza funkcja kursu waluty polega na przenoszeniu poprzez kurs waluty zagranicznego układu cen na krajowy układ cen wraz ze wszystkimi wynikającymi stąd ekonomicznymi konsekwencjami dla gospodarki krajowej.

Wymienialność według MFW

0x08 graphic
Oznacza to, że wymienialność waluty jest ograniczona do bieżących transakcji

międzynarodowych obejmujących następujące pozycje:

wszelkie płatności z tytułu handlu zagranicznego

płatność z tytułu odsetek od pożyczek i dochodu osiąganego z innych lokat kapitału
płatność niewielkich kwot z tytułu umorzenia pożyczek
przekazy umiarkowanych kwot na wydatki związane z utrzymaniem rodziny

Czynniki wpływające na kurs walutowy Podaż i popyt na waluty obce na krajowym rynku walutowym, Stan bilansu handlowego i płatniczego, Różnice w stopach procentowych, Różnice w poziomach inflacji między krajami, m Poziom cen w kraju i za granicą, Polityka walutowa i pieniężno-kredytowa (restrykcyjna lub ekspansywna), Stan koniunktury gospodarczej. Czynniki polityczne Czynniki psychologiczne

Optymistyczne, pesymistyczne, Czynniki spekulacyjne.

Kurs waluty jest lustrzanym odzwierciedleniem stanu gospodarki danego kraju

Rodzaje kursów walut

Kursy walut sklasyfikować według różnych kryteriów.

z punktu widzenia czasu funkcjonowania, na podstawie kryterium czasu trwania, liczebności , z punktu widzenia stopnia ingerencji państwa w kształtowanie się kursu waluty krajowej

Z punktu widzenia czasu funkcjonowania wyróżnia się następujące rodzaje kursów walutowych:

kurs wolnorynkowy, kurs czamorynkowy, płynny (elastyczny) kurs walutowy, kurs stały krótkookresowy (tzw. kurs pełzający), kurs stały o szerokiej marży wahań wokół parytetu (lub kursu centralnego), kurs sztywny.

Z punktu widzenia stopnia ingerencji państwa w kształtowanie się kursu waluty krajowej można wyodrębnić trzy kategorie kursów:

kurs wolnorynkowy, kursy walutowe wymagające ograniczonej ingerencji państwa, kursy walutowe wymagające interwencji na rynkach walutowych i zastosowania innych środków polityki gospodarczej dla utrzymania danego systemu kursu walutowego.

Ekonomiczne skutki zmian kursów walut:

Najbardziej istotnymi skutkami zmian kursów walut jest ich wpływ na:

bilans handlowy, bilans płatniczy, inflację,

Powiązanie rynku walutowego z rynkiem pieniężnym

Między rynkiem walutowym i pieniężnym występują wzajemne powiązania związane z wymianą walut, zabezpieczeniem się przed ryzykiem kursowym i przepływami kapitałów krótkoterminowych.

BILANS PŁATNICZY RP
U/l/CTA?A/vAfftfńn/A	7 w min USD	7 w min USD
*vvyszczegoiniBni8*	Lipiec	Sierpień
	2000	2000
A. RACHUNEK BIEŻĄCY	-701	-991
Towary: saldo	-1042	-1294
Towary: wpływy z eksportu	2 473	2 341
Towary: wypłaty za import	3 515	3 635
Usługi: saldo	-131	-130
Usługi: wpływy	295	331
Usługi: wypłaty	426	461
Dochody: saldo	-7	-36
Dochody: wpływy	247	182
Dochody: wypłaty	254	218
w tym: zapłacone	254	218
Transfery bieżące: saldo	170	119
Transfery bieżące: wpływy	210	164
Transfery bieżące: wypłaty	40	45
Nie sklasyfikowane obroty bieżące: saldo	309	350
B. RACHUNEK KAPITAŁOWY 1 FINANSOWY	343	561
Rachunek kapitałowy	-9	-3
Rachunek finansowy	352	564
Inwestycje bezpośrednie: saldo	488	157
Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą	-19	-15
Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w kraju	507	172
Inwestycje portfelowe: saldo	232	-436
Polskie inwestycje portfelowe za granicą (aktywa)	71	-289
Udziałowe	-6	1
Dłużne	77	-290
Zagraniczne inwestycje portfelowe w kraju (pasywa)	161	-147
Udziałowe	194	64
Dłużne	-33	-211
Pozostałe inwestycje: saldo	-368	843
Polskie należności za granicą (aktywa)	-236	833
Kredyty udzielone powyżej 1 roku	18	8
Wykorzystanie	31	8
Spłata	49	16
Kredyty udzielone do 1 roku włącznie	6	2
Wykorzystanie	12	9
Spłata	18	11
Inne należności	-260	823
Gotówka, rachunki bieżące i lokaty	-261	822
Pozostałe należności	1	1
Polskie zobowiązania wobec zagranicy (pasywa)	-132	10
Kredyty otrzymane powyżej 1 roku	153	136
Wykorzystanie	332	333
Spłata	179	197
w tym: zapłacone	179	197
Kredyty otrzymane do 1 roku włącznie	9	7
Wykorzystanie	33	18
Spłata	24	11
Inne zobowiązania	-294	-133
Rachunki bieżące i depozyty **/	-294	-133
Pozostałe zobowiązania	0	0
C. SALDO BŁĘDÓW I OPUSZCZEŃ	125	728
RAZEM POZYCJE OD A DO C	-233	298
D. POZYCJE FINANSUJĄCE	233	-298
Oficjalne aktywa rezerwowe **f ,	268	-298
Kredyty z MFW	0	0

Najczęstszym przejawem tej relacji jest arbitraż procentowy polegający na tym, że kontrahent zabezpiecza się przed ryzykiem kursowym na terminowym rynku walutowym poprzez sprzedaż waluty obcej z terminem dostawy równym terminowi lokaty.

Przepływ kapitału między krajami można określić następująco:

(s1 - S2) + r /o > 0 kapitał będzie przepływać do kraju o wyższej stopie procentowej

(s 1 - s2) + r /o < 0 kapitał będzie przepływać do kraju o niższej stopie procentowej

(s1 - S2) + r% = 0 neutralnie

Bilans płatniczy

Przez pojęcie bilansu płatniczego rozumie się usystematyzowane zestawienie transakcji ekonomicznych dokonywanych w ściśle określonym czasie miedzy podmiotami krajowymi i podmiotami zagranicznymi.

Bilans płatniczy wyraża poziom i strukturę obrotów

płatniczych z zagranicą, czyli pokazuje więzi gospodarcze danego kraju ze światem zewnętrznym. Każda transakcja zagraniczna występuje w bilansie płatniczym w dwóch pozycjach: raz po stronie „Winien" i drugi raz po stronie „Ma".

Bilans płatniczy

Po stronie „Winien" zapisywane są w bilansie te elementy transakcji zagranicznych, które powodują powiększenie rzeczowych lub finansowych aktywów kraju:

wartość towarów importowanych, przyrost należności na rachunkach w bankach zagranicznych.

Po stronie „Ma" zapisywane są te elementy transakcji zagranicznych, które powodują zmniejszenie aktywów krajowych:

wartość towarów eksportowanych, wartość towarów i usług wykorzystywanych lub nabytych przez turystów przyjeżdżających z zagranicy, wartość sprzedanego złota monetarnego, odpowiadającą zmniejszeniu jego zapasów w banku centralnym

Bilans płatniczy dzieli się na:

rachunek bieżący, rachunek kapitałowy.

Rachunek bieżący obejmuje niefinansowe elementy transakcji zagranicznych, a więc towary, usługi oraz dochody z pracy i kapitału.

Rachunek kapitałowy obejmuje elementy finansowe transakcji zagranicznych, a więc zagraniczne aktywa, tzn: należności od cudzoziemców złoto monetarne i SDR oraz zagraniczne zobowiązania, na które składa się zadłużenie wobec cudzoziemców. W przeciwieństwie do transakcji bieżących te elementy nie są ujmowane w bilansie w pełnej wartości, lecz wykazuje się tylko zmiany ich stanu.

Bilans płatniczy RP

NARODOWY BANK POLSKI Departament Statystyki NBP

Deficyt bilansu płatniczego

Rozmiar deficytu bilansu płatniczego określa się jako sumę netto następujących zmian w obrotach:

zmniejszenie zapasu złota i płynnych należności zagranicznych netto banku centralnego, zmniejszenie płynnych należności zagranicznych netto banków komercyjnych, zmniejszenie niewykorzystanej transzy rezerwowej w MFW.

Miara deficytu jest więc zmniejszenie płynnych aktywów zagranicznych netto całego systemu bankowego.

Równowaga bilansu płatniczego

Równowaga bilansu płatniczego występuje, kiedy bilans tren w pewnym okresie nie wykazuje ani deficytu, ani nadwyżki.

Najważniejszymi przyczynami zakłócenia bilansu płatniczego są:

zmiany w rozmiarze i strukturze dochodu narodowego, zmiany w relacjach cen krajowych do zagranicznych, zmiany wzajemnych relacji cen towarowych (terms of trade), zmiany wysokości stopy procentowej za granicą w stosunku do krajowej, klęski naturalne, strukturalne zmiany w popycie zagranicznym na towary eksportowane przez dany kraj, przyczyny polityczne.

Przywrócenie równowagi bilansu płatniczego

Istnieją cztery możliwości przywrócenia równowagi bilansu płatniczego w zależności od prowadzonej polityki gospodarczej:

jeżeli w kraju panuje bezrobocie, a równocześnie bilans płatniczy wykazuje nadwyżkę, to trzeba zastosować ekspansywną politykę pieniężną i skarbową aby powiększyć dochody i wywołać wzrost importu.
Jeżeli bezrobociu towarzyszy deficyt bilansu płatniczego, trzeba zastosować dewaluację
jeżeli panuje presja inflacyjna, i równocześnie występuje deficyt bilansu płatniczego, trzeba zastosować politykę deflacyjną, która powoduje ograniczenia wzrostu inwestycji i popytu globalnego, a w konsekwencji ograniczenia importu
jeżeli panuje presja inflacyjna, a bilans płatniczy wykazuje nadwyżkę to powstaje dylemat. Najlepszym wyjściem jest rewaloryzacja waluty.

Terms of trade

Terms of trade są rozumiane jako relacja zmian cen dóbr eksportowanych do zmian cen dóbr importowanych- przez poszczególne kraje. Są to tzw. cenowe (nominalne) tems of trade.

Cenowe Terms of trade w ujęciu matematycznym

Pex (t) Pex (o)

Ntot = :

Pim (t) Pim (o)

lub

Pex (t) Pim (t)

Ntot = :

Pix (o) Pim (o)

Gdzie

Pex - przeciętne ceny w eksporcie

Pim - przeciętne ceny w imporcie

Tio - okres badany i okres wyjściowy

Międzynarodowe organizacje ekonomiczne

Międzynarodowy fundusz walutowy (MFW)

Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (Bank Światowy)

Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT) =>Światowa Organizacja Handlu ( WTO)

Cele działalności MFW

Stabilizacja polityki walutowej państw członkowskich;

Wzmacnianie wielostronnego systemu płatniczego w zakresie transakcji bieżących i usuwanie ograniczeń walutowych hamujących wzrost handlu światowego;

Wspieranie rozwoju zasobów produkcyjnych państw członkowskich i popieranie zrównoważonego wzrostu handlu międzynarodowego;

Udzielanie pomocy w równoważeniu bilansu płatniczego członków tej organizacji.

Międzynarodowy fundusz walutowy

Międzynarodowy Fundusz Walutowy (International Monetary Fund -IMF) jest jedną z wyspecjalizowanych agend ONZ. Został stworzony na konferencjach w Bretton Woods w 1944 r i zaczął funkcjonować w 1947 r. Zrzesza 181 krajów.

Głównym celem działalności MFW jest tworzenie warunków niezbędnych do stabilizacji finansowej i gospodarczej w krajach członkowskich, utrzymywanie względnej stabilności walut, tworzenie ram ułatwiających wymianę dóbr, usług i kapitału między krajami członkowskimi oraz wspieranie wzrostu gospodarczego. We współpracy z MFW, kraje członkowskie są zobowiązane do:

kierowania swoją polityką gospodarczą i finansową, aby utrzymać zrównoważony wzrost gospodarczy
popieranie stabilizacji gospodarczej przez zapewnienie uporządkowanych warunków gospodarczych i finansowych
unikanie manipulowań kursem walutowym lub wykorzystywania MSW do osiągania nieuzasadnionych korzyści w stosunku do innych krajów.

0x08 graphic
Ważną sprawą jest użytkowanie zasobów i działalność kredytowa |MFW. Kraje członkowskie korzystają z zasobów MFW przez wykorzystywanie tzw. praw ciągnienia (drawing rights). Polega to na ; kupnie od MFW dewiz (walut obcych) za własne waluty krajowe.

Prawo do zakupu walut obcych zalety od wielkości wniesionych kwot przez dane kraje członkowskie MFW.

Obecnie obowiązujące ułatwienia kredytowe dostępne dla Krajów członkowskich:

transza rezerwowa i transza kredytowa
promesa kredytowa (stand-by arrengments)
ułatwienia rozszerzone
kompensacyjne i awaryjne ułatwienia finansowe
ułatwienia finansowania zapasów buforowych
ułatwienia dostosowań strukturalnych (SAF)
wzmocnione ułatwienia dostosowań strukturalnych (ESAF)

MFW dysponuje zasobami własnymi i pożyczonymi. Służą mu one do realizacji zadań statutowych, zwłaszcza do udzielania kredytów

Zasoby własne tworzone są przez wpłaty tzw. kwot (udziałów) przez kraje członkowskie. Kwoty te podlegały wpłacie w 25% w złocie, a w pozostałych 75% w walucie narodowej. Zamiast złota można wpłacić SDR lub inne waluty wymienialne, przy tym 1 SDR = 1,49 USD.

Grupa Banku światowego

Grupa Banku Światowego obejmuje następujące organizacje:

Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (International Bank for Reconstruction and Development - IBRD) - zwany potocznie Bankiem Światowym
Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (International

Development Association - IDA)

Międzynarodowa Korporacja Finansowa (International Finanse Corporation - IFC)
Wielostronna Agencja Gwarancji Inwestycji (Multilateral Investment Guarantee Agency - MIGA)

Międzynarodowy Bank odbudowy i Rozwoju

MBOiR powstał w Bretton Woods w 1944 roku i rozpoczął działalność w 1946 roku . Zrzesza 174 członków. Celem MBOiR jest:

• popieranie dążeń do długofalowego, zrównoważonego wzrostu
międzynarodowej wymiany handlowej i do utrzymania równowagi

. bilansów płatniczych

udzielanie krajom rozwijającym się pomocy w przebudowie i. w gospodarce
ułatwianie prywatnych inwestycji zagranicznych oiaz udzielanie pożyczek na cele produkcyjne ze środków pochodzących ze źródeł własnych lub pożyczonych
udzielanie pożyczek lub przyznawanie gwarancji w stosunku do pożyczek międzynarodowych z innych źródeł na finansowanie najbardziej potrzebnych inwestycji
rozwój przedsiębiorstw lokalnych przez dostarczanie im zagranicznych źródeł finansowania

Prawo Engla

Tempo przyrostu wydatków na żywność we wzrastających dochodach ludności zamożnej maleje w stosunku do tempa przyrostu innych wydatków, a więc udział wydatków na żywność w całości wydatków maleje.

Powiązania w sferze produkcji- specjalizacja

Specjalizacja jest najprostszą formą powiązań produkcyjnych.

Istota specjalizacji polega na ograniczaniu asortymentu wytwarzanych wyrobów lub liczby realizowanych procesów technologicznych w celu zwiększenia efektywności wykorzystania posiadanych czynników produkcji

Rodzaje specjalizacji

Specjalizacja przedmiotowa - polega na koncentrowaniu nakładów na wytwarzanie odpowiednio dobranych grup wyrobów.

Specjalizacja technologiczna - polega na rozwoju tylko niektórych faz procesów technologicznych, np.: montażu wyrobów gotowych, obróbki części składowych, itp.

Rodzaje międzynarodowej specjalizacji produkcji

Ze względu na zakres towarowy współpracy:

Specjalizacja międzygałęziowa - specjalizacja i rozwijające się na jej podstawie powiązania handlowe dotyczą produkcji i wymiany wyrobów należących do różnych gałęzi w obrębie jednego lub więcej działów gospodarki. Jest charakterystyczna dla krajów o zróżnicowanym poziomie rozwoju;

specjalizacja wewnątrzgałęziowa - umożliwia kompleksowy rozwój gospodarki w obrębie tych samych gałęzi. Charakterystyczna dla powiązań gospodarczych w grupie krajów wysoko rozwiniętych.

Ze względu na kryteria wyboru kierunków produkcji:

specjalizacja statyczna - Oznacza, że dla określenia przyszłych kierunków produkcji bierze się pod uwagę istniejące w momencie podejmowania decyzji w tej sprawie warunki gospodarowania danego kraju; specjalizacja dynamiczna - oznacza, że za podstawę wyboru jej kierunków przyjmuje się nie wyjściowe, lecz przewidywane warunki produkcji i współpracy z zagranicą, uwzględniając realne możliwości dostosowawcze gospodarki.

Powiązania korporacyjne

Powiązania korporacyjne stanowią specyficzną odmianę specjalizacji produkcji.

Jest to etap podziału pracy, obejmujący produkcję podzespołów i części wyrobów gotowych przez z góry określonego producenta dla znanego wcześniej odbiorcy.

Usługi w handlu międzynarodowym

Usługi - jest to świadczenie społecznie użytecznych czynności, nie związanych bezpośrednio z wytwarzaniem dóbr rzeczowych

Cechy usług:

produkt większości z nich nie przybiera postaci materialnej, w związku z czym większości usług niemożna produkować na zapas oraz magazynować (nie można tez wybrać odpowiedniego momentu ich świadczenia)

trudno je rejestrować'(uchwycić moment sprzedaży, szczególnie w obrocie międzynarodowym) eksport usług jest bardziej efektywny niż eksport dóbr materialnych.

Czynniki decydujące o wzroście znaczenia usług w obrocie międzynarodowym

Wzrost zamożności społeczeństw i dysponowanie większą ilością wolnego czasu, co stworzyło dodatkowe zapotrzebowanie na usługi wykonywane dotąd w obrębie gospodarstw domowych; wzrosło też zapotrzebowanie na podniesienie jakości świadczonych usług, jak tez na - usługi przedtem nie istniejące (np. usługi turystyczne, bankowo);

Wzrost produkcji towarów, który przyciągnął za sobą rozwój usług uzupełniających (np. transport, ubezpieczenie towarów);

Unowocześnianie sektom usług w miarę postępu techniki, co umożliwiło wzrost wydajności pracy w tym sektorze i przyczyniło się do zaistnienia nowych rodzajów usług (np. telewizja satelitarna);

Zwiększenie możliwości świadczenia usług na odległość, dzięki nowoczesnej technice (np. komputerowa rezerwacja biletów lotniczych);

Wzrost specjalizacji usług i rozwój wyspecjalizowanych firm usługowych (np. firmy spedycyjne, ubezpieczeniowe).

Handel Zagraniczny

dr Richard Mbewe

Handel zagraniczny i j ego przyczyny Przedsiębiorcy w żadnym państwie nie są w stanie wyprodukować wszystkich dóbr niezbędnych dla jego poprawnego funkcjonowania. Część z nich bardziej opłaca się sprowadzić z innego kraju. Tu pojawia się pojęcie handlu zagranicznego, który polega na odpłatnej wymianie towarów i dóbr między kontrahentami mającymi swoje siedziby w różnych krajach. Ten typ handlu pozwala na uzupełnienie tych dóbr, które brakują na danym terenie. Jednak współcześnie dużego znaczenia nabiera możliwość wykorzystania różnic kosztów produkcji w poszczególnych krajach.

Rozwój handlu zagranicznego jest motywowany następującymi czynnikami:

odmienna struktura gospodarcza poszczególnych państw, zróżnicowany poziom techniczny osiągnięty przez dany kraj, warunki klimatyczne, nierówny podział surowców na Ziemi

Zakres handlu zagranicznego

Handel zagraniczny obejmuje :

obroty towarowe i usługowe, obroty dobrami niematerialnymi w tym :

know-how - pozyskanie wiedzy jak wytwarzać dane dobro, dokumentacja techniczna, receptura, instruktaż,

licencja - uprawnienie do wykorzystania rozwiązań naukowych chronionych patentami lub prawami autorskimi np. zakup wynalazku,

leasing - polega na wydzierżawieniu maszyn, urządzeń itp. importer może z nich korzystać bez konieczności zakupu,

-migrację siły roboczej. -obroty kapitałowe np. inwestycje, kredyty.

Operacje handlu zagranicznego

Handel zagraniczny składa się z następujących operacji gospodarczych :

eksport - to sprzedaż krajowych towarów, lub świadczenie usług kontrahentowi zagranicznemu,

import - polega na nabywaniu dóbr z zagranicy i przewożeniu ich do kraju,

reeksport - importowany towar jest sprzedawany powtórnie za granicę np. zakup towaru w Rosji i jego eksport do Niemiec,

tranzyt - polega na przewożeniu towarów z jednego kraju do drugiego przez terytorium trzeciego.

Rodzaje polityki państwa wobec HZ

Politykę i stosunek państwa do handlu zagranicznego może być skrajnie różny, ale w zasadzie można wymienić dwa główne sposoby postępowania:

polityka wolnego handlu , • polityka protekcyjna

Polityka protekcyjna przynosi określone korzyści w krótkim okresie czasu (spadek importu, ochrona własnych firm) ale w dłuższym terminie powoduje wzrost cen, spadek wydajności i zacofanie technologiczne, zwłaszcza w takim kraju jak Polska.

polityka wolnego handlu -państwo nie ingeruje w handel, nie określa jego wielkości. Uważa bowiem, że handel ten przynosi duże korzyści, w tym zwiększając konkurencie pozwala na podnoszenie jakości i spadek cen. Wolny handel wzmaga rmTOwacyJTTość r po~~zwa~~la- na utrzymanie wydajności na wysokim poziomie,
polityka protekcyjna - państwo reguluje obroty handlowe, mając na celu ochronę własnego rynku przed napływem obcych towarów. Przejawia się nie tylko ochroną własnego rynku , ale i wspieraniem krajowego eksportu.

Polityka protekcyjna

Polityka protekcyjna państwa może się przejawiać przez :

• nakładanie ceł, czyli opłaty pobieranej przez państwo przy przywozie, przewozie lub wywozie towarów poza terytorium danego kraju. Cła mogą być (ze względu na cel):

ochronne - w celu ochrony rodzimego rynku z ważnych powodów np. przemiany gospodarcze,
fiskalne - najczęściej nakładane na dobra luksusowe w celu zdobycia przez budżet dodatkowych przychodów,

• aTritydUrtłpifigbwe - wyrównuj^ eeffff&wsm, Rtóty jest sprzedawany poniżej kosztów jego wytworzenia, np. w stosunku do ceny światowej,

• odwetowe - nałożenie ceł w odpowiedzi na podobne działania partnera handlowego,

• stosowanie opłat wyrównawczych - podobne do ceł antydumpingowy, mają charakter zmienny i bardziej elastyczny, powszechnie stosowane przez Unie Europejska,

Polityka protekcyjna państwa może się przejawiać przez:

ograniczenia ilościowe (kontyngenty) - państwo przyznaje innemu państwu lub producentowi określony limit, który pozwala na import tylko określonej liczby towarów. Działania te mogą towarzyszyć generalnemu zakazowi importu danego towaru. Narzędzie dosyć korupcjogenne,
narzucanie barier administracyjnych i technologicznych -dotyczą dodatkowych warunków jakie musi spełnić przedsiębiorstwo sprowadzające towary lub usługi ,np. normy zdrowotne, ochrony środowiska, bezpieczeństwa pracy. Stanowią dużą zaporę dla przedsiębiorców z krajów słabiej rozwiniętych dla wejścia na rynki państw zachodnich (zwłaszcza Unii Europejskiej).
wspieranie własnego eksportu - poprzez jego promocję lub dopłacanie do niego.

Rozliczenia

Przy handlu zagranicznym niezmiernie ważne są sposoby rozliczeń. Kontrahenci rozliczają się w określonej walucie, najczęściej dolarach, euro i jenach. Problem polega na tym, że wzajemna cena tych walut może się zmieniać. Wynika to z ich notowań na giełdach walutowych, na które mają wpływ:

sytuacja ekonomiczna danego kraju,
wysokość stóp procentowych,
zwykłe psycrtotogtczrte odczucia inwestorów.

Kontrahent wtedy musi brać pod uwagę tzw. ryzyko zmian kursowych, czyli nagłych wahań cen poszczególnych walut. Zmiana kursów walut może zmniejszyć zyski z danej transakcji dla jednej ze stron lub uczynić ją całkowicie nieopłacalną lub deficytową. Dlatego też przedsiębiorcy zabezpieczają się przed ryzykiem kursowym wcześniej ustalając cenę towarów lub sposób jej wyliczenia.

Zmiany kursów walut

Sama zmiana kursów walut może wpływać globalnie na handel zagraniczny danego kraju:

wzrost cen złotego powoduje spadek opłacalności eksportu i wzrost opłacalności importu
osłabienie złotego i wzrost kursów innych walut spowoduje sytuację odwrotną.
osłabienie złotego powoduje wzrost ich cen, a silny złoty nie sprzyja polskiemu eksportowi.

Czynniki te są ważne ale niektórzy ekonomiści sądzą, ze wystarczy tylko dobrze manipulować kursem walut i stopą procentowa, aby prowadzić dobrą politykę gospodarczą i promować eksport.

Warto jednak zwrócić uwagę, że ważniejsza jest konkurencyjność towarów na tle jakościowym i ich niska cena spowodowana zdrową kondycją gospodarki, a nie ich chwilowa popularność spowodowana niskim kursem złotego.

Integracja walutowa i finansowa

Integracja gospodarcza jest pełnym przenikaniem się, współzależnością wszystkich sektorów gospodarki, przemysłów, branż i wszelkich rodzajów działalności gospodarczej.Tak rozumiana pełna integracja jest zapewnieniem swobodnego przepływu towarów, kapitału i siły roboczej, tzw. globalizacją gospodarki światowej.Wymaga to dokonywania płatności i transferów pieniężnych między integrującymi się krajami.

Ugrupowania integracyjne

Unia Europejska

Północnoamerykańskie Porozumienie o Wolnym Handlu (NAFTA)

Ugrupowania krajów Ameryki Łacińskiej (LAFTA, LAIA, Południowoamerykański Wspólny Rynek)

Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu (CEFTA)

Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN)

Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS)

Komisja Rozwojowa Państw Południowej Afryki (SADC)

Ugrupowania integracyjne nie tylko wywierają wpłyń na rozwój krajów czf-onkowskich, lecz takie, kształtują . warunki wymiany z krakimi trzecimi

Integracja finansowa

Pod pojęciem integracji finansowej rozumie się powszechną liberalizację przepływów kapitałowych, harmonizację systemów podatkowych i budżetowych, unifikację instytucji bankowych i finansowych oraz integrację rynków kapitałowych.

Integracja walutowa

Integracja walutowa oznacza pełną wymienialność między walutami krajów w zakresie transakcji bieżących i kapitałowych oraz osiągnięcie harmonizacji systemów fiskalnych i koordynacje polityki gospodarczej. Finalnym poziomem integracji walutowej jest zastąpienie waluty narodowej wspólną walutą.

Integracja walutowa zawiera dwa składniki:

-unia kursowa ,

-zintegrowany rynek kapitałowy.

Integracja walutowa i finansowa w UE

W 1991 roku Rada Europejska, tj. przywódcy państw i szefowie rządów krajów EWG, zatwierdziła w Maastricht traktat w sprawie unii gospodarczej i walutowej. Dwa najważniejsze postanowienia dotyczą:

utworzenia Europejskiego Instytutu Monetarnego
powstania wspólnej waluty EURO.

Warunki przystąpienia do EMU

Kraje UE podejmują wysiłki aby spełnić kryteria przejścia do wprowadzenia EMU (nowa waluta EURO). Te kryteria to:

zadłużenie publiczne nie może przekroczyć 60% PKB
deficyt budżetowy nie może przekraczać 3% PKB

ceny muszą mieć stabilny poziom, a średnia stopa inflacji w roku poprzedzającym nie może przewyższyć w stopniu większym niż 1,5 pkt. procentowego inflacji w 3 państwach członkowskich o najbardziej stabilnych cenach
średnia nominalna długoterminowa stopa procentowa nie może być wyższa niż 2 pkt. procentowe od stopy w 3 krajach członkowskich o najniższym poziomie inflacji.

Harmonogram wprowadzenia EURO

Na konferencji w Madrycie w 1995 r określono scenariusz przejścia do wspólnej waluty. Jego najważniejsze punkty to:

• określenie krajów, które wezmą udział we wprowadzeniu EURO na początku

• likwidacja Europejskiego Instytutu Walutowego i powołanie na jego miejsce Europejskiego Banku Centralnego i wybór jego zarządu

• w 1999 roku usTalenie stałych relacji między kursami walut krajów biorących udział w EURO, przejście do rozliczenia w EURO i wprowadzenie bezgotówkowych rozliczeń w EURO

od 1 stycznia 2002 roku wprowadzenie do obiegu eurobanknotów i euromonet
potem przez 6 miesięcy mają być równolegle w obiegu waluty narodowe i EURO. Po tym okresie jedynym środkiem płatniczym ma pozostać EURO.

Integracja finansowa w UE

Od 1 stycznia 1993 roku wraz ze wspólnym rynkiem towarów, usług, siły roboczej i kapitałów istnieje w EWG jednolity rynek finansowy. Główne zasady funkcjonowania jednolitego rynku finansowego w UE są następujące:

równe traktowanie uczestników rynku
identyczność procedur
porównywalność działań banków na obszarze UE
kontrola ze strony krajowych władz nadzorczych

współpraca i wymiana informacji pomiędzy władzami nadzorczymi

skuteczne środki oddziaływania nadzoru.

Efektem tych działań jest wyższa wydajność, konkurencyjność, niższe koszty operacji oraz maksymalne bezpieczeństwo wszystkich uczestników rynku finansowego.

Problem zadłużenia świata

Jest to olbrzymi wzrost zadłużenia międzynarodowego krajów rozwijających się i państw Europy Środkowej i Wschodniej, wzrost kosztów obsługi długu, załamanie dopływu kapitału do tych krajów oraz poważne ekonomiczne i społeczne następstwa tych zjawisk.

1970 - 1980 wzrost od 68 do 1000 mld USD 1980 - 1990 wzrost do 1538 mld USD

Przyczyny światowego kryzysu zadłużeniowego

Podstawowe przyczyny kryzysu zadłużeniowego są odbiciem długookresowych tendencji w rozwoju gospodarki światowej, zwłaszcza występujących w i dysproporcji. Do tej grupy czynników zalicza się:

wzrost ceny ropy naftowej w latach 1970-tych,
zmiany terms oftrade krajów dłużniczych,
wahania stopy procentowej
osłabienie dynamiki gospodarczej krajów uprzemysłowionych

Skutki kryzysu zadłużeniowego

Trwający od kilkunastu lat kryzys zadłużeniowy stwarza dla gospodarki światowej liczne zagrożenia:

• wzrastające obciążenie krajów dłużniczych obsługą długu. (Mozambik - 614% PKB)

• Skutki społeczne takie jak: wzrost bezrobocia, urbanizacja, wstrzymanie dotacji do żywności i
energii, wprowadzenie płatności za opiekę zdrowotną i szkolnictwo, itd.

• Negatywny wpływ na dynamikę wzrostu. gospodarczego gospodarki światowej.

Porozumienia międzynarodowe

Odnosząc się bardziej wstecz, aby zapobiec nadmiernie protekcyjnej polityce rządów, w 1947r. podpisano Układ Ogólny o Cłach i Handlu (GATT). Jego celem była liberalizacja i zlikwidowanie dyskryminacji w handlu. Zasady GATT:

bezwarunkowa klauzula najwyższego uprzywilejowania -jednolita polityka celna wobec wszystkich partnerów handlowych danego państwa,
klauzula wzajemności - żadne państwo nie było zobowiązane do obniżki ceł bez gwarancji takiego samego postępowania partnera,
równe traktowanie produktów krajowych i importowanych.