IV. SPOŁECZNOŚĆ MIĘDZYNARODOWA I UCZESTNICY STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH

1. Podmiotowość polityczno - międzynarodowa

zdolność do świadomego działania międzynarodowego, której celem jest zaspakajanie własnych celów podmiotu.

Atrybuty podmiotowości polityczno - międzynarodowej:

• świadomość podmiotu - odnosi się do rzeczywistości międzynarodowej, jak i do własnego jej miejsca i potrzeb

• zdolność podmiotu - do prowadzenia stałych działań kształtujących stosunki międzynarodowe w sposób racjonalny i niezależny

2. Podmiotowość prawno - międzynarodowa

obejmuje dwie zdolności:

- zdolność prawną - możliwość bezpośredniego zaciągania zobowiązań i nabywania praw w stosunkach międzynarodowych

- zdolność do działania - zdolność do wywierania skutków prawnych przez własne działanie

Podstawowe wymiary zdolności do działania:

• zdolność do utrzymania stosunków dyplomatycznych - podmioty mogą wysyłać i przyjmować misje dyplomatyczne

• zdolność do zawierania umów międzynarodowych - regulowanych przez prawo międzynarodowe

• zdolność procesowa

• zdolność ponoszenia odpowiedzialności - za naruszenie prawa międzynarodowego

• zdolność do uczestniczenia w organizacjach międzynarodowych

3. Definicja uczestnika stosunków międzynarodowych

Zorganizowane grupy społeczne, których działania wykraczają poza granice jednego państwa, mają na celu i mogą wywierać wpływ na kształtowanie się stosunków międzynarodowych między państwami.

4. Klasyfikacja uczestników Pałyga - 4 szczeble uczestnictwa

1. podmioty potencjalne - wielkie grupy społeczne (narody)

2. podmioty efektywne - organizacje podmiotów potencjalnych (państwo)

3. uczestnicy pośredni - organy utworzone przez podmioty efektywne (rządy)

4. uczestnicy bezpośredni- reprezentanci organizacji (premier, negocjator)

5. Dla bliższego określenia podmiotowej strony stosunków międzynarodowych używa się ośmiu pojęć:

• podmiot prawa międzynarodowego (każdy podmiot prawa międzynarodowego jest uczestnikiem stosunków międzynarodowych, ale nie każdy uzczestnik stosunków międzynarodowych jest podmiotem prawa),

• podmiot stosunków międzynarodowych,

• aktor stosunków międzynarodowych,

• uczestnik stosunków międzynarodowych,

• partner w stosunkach międzynarodowych,

• sprawca stosunków międzynarodowych,

• czynnik stosunków międzynarodowych,

• strona stosunków międzynarodowych,

6. Rodzaje uczestników stosunków międzynarodowych

Państwo to podstawowy uczestnik stosunków międzynarodowych. Państwa są najwyżej i najlepiej zorganizowanymi grupami społecznymi. Wszystkie inne grupy są podporządkowane państwu działają na tyle, na ile im państwo pozwala. Uczestnictwo w państwie ma charakter przymusowy. Państwo jest najbardziej wpływowym uczestnikiem stosunków jego zgoda jest zawsze potrzebna - jest centralnym punktem odniesienia. Stosunki między państwami są fundamentem stosunków międzynarodowych.

7. Rodzaje państw

• mocarstwa uniwersalne (zasięg i siła wpływów przewyższająca inne państwa)

OBECNIE TYLKO Stany Zjednoczone

• mocarstwa regionalne (państwa posiadające siłę na danym terenie)

np. Niemcy w Europie

• mocarstwa sektorowe (przewyższają państwa w danej dziedzinie)

np. Rosja - surowce mineralne

• mocarstwa lokalne (wyróżniają się wśród sąsiadów)

np. Polska w Europie Środkowowschodniej

8. Uczestnicy niepaństwowi stosunków międzynarodowych

• wielkie grupy społeczne i ich organizacje

narody bez państw,

organizacje narodowowyzwoleńcze,

• małe grupy społeczne i ich organizacje

grupy majace podobne poglądy, grupy rasowe, etniczne, religijne (po zorganizowaniu się walczą o swoje cele)

• przedsiębiorstwa międzynarodowe (osoby prawne zarejestrowane w innym państwie)

są to korporacje wielonarodowe lub transnarodowe (FIAT, General Motors, Benz Oil)

• za jej członków uważa się państwa (organizacje rządowe) lub podmioty prawa międzynarodowego - podmioty niepaństwowe (organizacje pozarządowe)

rządowe pozarządowe^*

ONZ FIFA

Unia Europejska MKOL

Liga Państw Arabskich UFA

Lekarze Świata

Lekarze bez granic

^* małe grupy społeczne i ich organizacje do których przyłączają się inne państwa

Zanim ukształtowała się społeczność międzynarodowa w istniejącej formie , przechodziła bardzo złożony proces rozwoju. Wyodrębniamy 3 fazy:

• w średniowieczu pod nazwą uczestników stosunków międzynarodowych wszystkie państwa chrześcijańskiej Europy,

• w drugiej fazie (nowożytnej) społeczność międzynarodowa była traktowana jako „klub państw cywilizowanych” tzn. państwa niekoniecznie chrześcijańskie i nie koniecznie europejskie. Nowożytna społeczność międzynarodowa powstało po kongresie westfalskim w 1648roku.

• w fazie trzeciej (po II wojnie światowej) społeczność międzynarodowa przekształciła się w społeczność wielokulturową i pluralistyczną

9. Dwa zakresy społeczności międzynarodowej

1. zakres węższy

- ogół państw

2. zakres szerszy

- państwa + podmioty nie suwerenne

10. Cechy społeczności międzynarodowej

- złożoność społeczności,

- poliarchizm,

- wzrost współzależności miedzy uczestnikami stosunków międzynarodowych,

- pluralizm polityczny,

- problemy globalne (środowisko, choroby cywilizacyjne)

11. Węzły scalające społeczność międzynarodową

- „wszyscy przeciw wszystkim” >> koncepcja realistyczna

- „społeczność międzynarodowa rządzi się wspólnymi prawami” >> Immanuel Kant (idealizm)

- „członkowie społeczności międzynarodowej mają interesy wspólne, ale i rozbieżne” >> Gracjusz (klasyk)

---