Spółka W.P. v. Prezes Głównego Urzędu Ceł (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 grudnia 1999 roku)

W.P. Spółka z o. o. importowała w 1997 roku prefabrykaty do produkcji gumy do żucia; płaciła z tego tytułu cło importowe.

Z importowanych prefabrykatów Spółka produkowała gumę do żucia, którą następnie eksportowała.

Art. 80 obowiązującej wówczas ustawy Prawo celne stanowił, co następuje: „Należności celne pobrane od towarów przywiezionych z zagranicy w postaci surowców, materiałów, półfabrykatów lub elementów kooperacyjnych, zużytych przy wyrobie towarów wywiezionych w obrocie towarowym z zagranicą, zwraca się producentowi tych towarów w terminie 30 dni od dnia wywozu”. Spółka po dokonaniu eksportu powołała ten przepis jako podstawę żądania zwrotu cła uiszczonego przy imporcie prefabrykatów (w sprawie chodziło o zwrot ponad 10.000 zł.).

Wniosek o zwrot cła Spółka złożyła dnia 4 lipca 1997 roku.

Od dnia 1 lipca 1997 roku weszła jednak w życie ratyfikowana umowa międzynarodowa między RP a Wspólnotami Europejskimi. Wyłączała ona możliwość zwrotu cła polskim importerom w przypadkach takich, jak w niniejszej sprawie.

Umowa została ogłoszona w Dzienniku Ustaw dopiero we wrześniu 1997 roku;

NSA stwierdził, że: „brak publikacji ratyfikowanej umowy międzynarodowej pozbawia ją skuteczności w stosunkach państwo - jednostka”. Organy celne nie mogły zatem odmówić dokonania zwrotu cła na podstawie przepisów powołanego porozumienia międzynarodowego.

Wyjaśnienie dotyczące wymogu „kompletności” normy

Norma kompletna, to taka norma prawa międzynarodowego, która nie przewiduje podejmowania przez państwo dodatkowych kroków w celu wprowadzenia jej w życie na gruncie porządku krajowego (to zatem norma od początku „nadająca się” do stosowania jej w krajowym porządku prawnym).

Nie spełnia warunku „kompletności” np. art. 9.1 konwencji z Aarhus z 1998 roku o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz o dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska: „Każda ze Stron zapewni, w ramach krajowego porządku prawnego, że każda osoba, która stwierdzi, że jej żądanie udostępnienia informacji [...] pozostało nierozpatrzone, niesłusznie odrzucone w całości lub w części, załatwione nieodpowiednio lub w inny sposób potraktowane niezgodnie z postanowieniami tego artykułu, będzie miała dostęp do procedury odwoławczej przed sądem lub innym niezależnym i bezstronnym organem powołanym z mocy ustawy”.

Zauważmy, że zacytowana norma określa pewien pożądany cel, który państwa - strony umowy mają osiągnąć przez podjęcie we własnym zakresie kroków dla zapewnienia jego realizacji.

Wyjaśnienie dotyczące wymogu „bezwarunkowości” normy

Norma bezwarunkowa to norma, która nie pozostawia państwu żadnej możliwości wyboru między kilkoma dopuszczalnymi opcjami. Jest to norma, która bezwarunkowo określa powinne zachowanie. Np. art. 10 konwencji haskiej dotyczącej procedury cywilnej z 1905 roku nie spełnia wymogu bezwarunkowości stanowiąc: „W braku porozumienia odmiennego pismo rekwizycyjne powinno być sporządzone bądź w języku władzy wezwanej, bądź w języku, na który zgodziły się oba państwa zainteresowane, albo należy do tego pisma dołączyć przekład na jeden z tych języków, uwierzytelniony przez dyplomatycznego lub konsularnego przedstawiciela państwa wzywającego, albo zaprzysiężonego tłumacza państwa wezwanego”.

Norma ta nie określa bezwarunkowo języka, w jakim sporządzone ma być pismo rekwizycyjne.

Wyjaśnienie dotyczące wymogu „jasności i precyzyjności” normy

Warunku jasności i precyzyjności nie spełnia np. art. 10.1 Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych Społecznych i Kulturalnych: „Państwa Strony niniejszego Paktu uznają, że należy udzielić jak najszerszej ochrony i pomocy rodzinie jako naturalnej i podstawowej komórce społeczeństwa, w szczególności przy jej zakładaniu i w okresie trwania odpowiedzialności rodziny za opiekę i wychowanie dzieci pozostających na jej utrzymaniu. Związek małżeński powinien być zawierany przy swobodnie wyrażonej zgodzie przyszłych małżonków”.

Powołana norma nie wyjaśnia konkretnie, jaki zakres ochrony i pomocy ma być przyznany.

Sprawa Karine Galstyan v. MSWiA (wyrok NSA z dnia 7 grudnia 1999 roku)

Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, decyzją z dnia 11 lutego 1999 roku, utrzymał w mocy decyzję Wojewody z dnia 3 grudnia 1998 roku, orzekającą o wydaleniu z terytorium RP Karine Galstyan - obywatelki Republiki Armenii. Uzasadniając swe stanowisko Minister wskazał, że skarżąca przebywała na terytorium Polski legalnie w latach 1995-1998. Natomiast w paszporcie wydanym w dniu 25 listopada 1998 roku przez władze Republiki Armenii nie posiada wizy uprawniającej do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Obowiązek posiadania wiz pobytowych przez obywateli Republiki Armenii istnieje od dnia 1 kwietnia 1998 roku, gdyż z tą datą utraciła moc obowiązującą w stosunkach między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Armenii Umowa między Rządem PRL a Rządem ZSRR o wzajemnych podróżach bezwizowych obywateli obu państw, podpisana dnia 13 grudnia 1979 roku w Warszawie.

Podstawą utraty mocy obowiązującej wymienionej wyżej Umowy była nota Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w Moskwie Nr AM-31-98 z 1 kwietnia 1999 roku, wydana w odpowiedzi na notę Ambasady Republiki Armenii Nr 2252-13 z 30 czerwca 1997 roku zawierającą oświadczenie, że Państwo to nie uważa się za sukcesora byłego ZSRR w stosunkach międzynarodowych. Ambasada RP poinformowała władze Republiki Armenii, że zgodnie z przyjętymi w prawie międzynarodowym zasadami - w stosunkach między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Armenii, polsko-radziecka umowa o ruchu bezwizowym utraciła moc. Nie mogła zatem (z formalnego punktu widzenia) wywierać skutków na gruncie krajowego porządku prawnego od dnia jej wygaśnięcia na płaszczyźnie prawa międzynarodowego (a zatem od dnia 31 marca 1998 roku). Z formalnego punktu widzenia, pani Galstyan od dnia 1 kwietnia 1998 roku nie miała prawa do przebywania na terytorium RP bez ważnej wizy.

Oświadczenie rządowe z dnia 7 lutego 2001 roku o utracie mocy obowiązującej przez Umowę w stosunkach między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Armenii, zostało opublikowane w Dz.U. dnia 2 marca 2001 roku.

NSA opierając się na art. 2 KRP stwierdził jednak, że obywatel nie może być zaskakiwany działalnością organów państwa, zwłaszcza, jeżeli nakładają na niego obowiązki. Możliwość stosowania prawa wiąże się z jego ogłoszeniem. „Podanie do publicznej wiadomości, w sposób prawnie określony, informacji o treści oświadczenia rządowego, dotyczącego utraty mocy obowiązującej umowy międzynarodowej, jest podstawowym warunkiem demokratycznego państwa prawa, warunkiem skuteczności tego aktu i podstawową przesłanką dla oceny legalności pobytu cudzoziemca na terenie Rzeczypospolitej Polskiej”.

Art. 9 Konstytucji RP

„Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego”.

Sprawa mienia zabużańskiego

Na podstawie tzw. Układów republikańskich (tj. umów podpisanych przez PKWN w 1944 roku z rządami Ukraińskiej SSR, Białoruskiej SSR, oraz Litewskiej SSR) odbywała się repatriacja obywateli polskich z ziem wschodnich. Zawierały one postanowienia:

• pozbawiające prawa własności pozostawionego majątku nieruchomego, oraz

• przyznające przesiedlonym prawo do ekwiwalentu za utracony majątek, nakładając na Państwo Polskie obowiązek jego zapłaty. Forma tej rekompensaty polegała np. na zaliczaniu wartości „mienia zabużańskiego” na poczet opłat za użytkowanie wieczyste gruntu, lub na poczet ceny nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa - nabywanych przez przesiedlonych.

Umowy te nie zostały w pełni wykonane, a obowiązujące przepisy prawne (ustawy i rozporządzenia) nie przewidywały możliwości zaliczenia wartości mienia na poczet ceny sprzedaży nieruchomości rolnych stanowiących własność Skarbu Państwa.

Wobec tego, że Układy republikańskie nie były umowami ratyfikowanymi (na marginesie warto dodać, że nie opublikowano ich w oficjalnym organie promulgacyjnym) osoby zainteresowane nie mogły bezpośrednio powoływać się na ich postanowienia przed sądami polskimi i „domagać się” realizacji tych postanowień.

Art. 56 ust. 2 Konstytucji RP

„Cudzoziemcowi, który w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prześladowaniem, może być przyznany status uchodźcy zgodnie z wiążącymi Rzeczpospolitą Polską umowami międzynarodowymi”.

Art. 25 Karty Narodów Zjednoczonych

„Członkowie Narodów Zjednoczonych zobowiązują się przyjąć i wykonać postanowienia Rady Bezpieczeństwa, zgodnie z niniejszą Kartą”.

Z takiego brzmienia przepisu wynika zatem, że rezolucje skierowane są do państw członkowskich, nie zaś do jednostek (np. osób fizycznych, lub osób prawnych prawa krajowego).

Art. 15 Traktatu o UE:

„[Wspólne stanowiska] określają [...] podejście Unii do danego problemu o charakterze geograficznym bądź przedmiotowym. Państwa członkowskie zapewniają zgodność swych polityk krajowych ze wspólnymi stanowiskami”,

Art. 249 Traktatu o WE

„Rozporządzenie ma zasięg ogólny. Wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich”.

Materiały do wykładu IX

z prawa międzynarodowego publicznego - semestr letni roku akademickiego 2006/2007

4

---