Spór lotniczy między Francją a USA

Na podstawie umowy z 1946 roku Francja i USA uzgodniły rozpoczęcie stałej komunikacji lotniczej. W 1960 roku kolejną umową upoważniono niektórych przewoźników amerykańskich do obsługiwania lotów na trasie: zachodnie wybrzeże USA-Londyn-Paryż. W 1978 roku linie PanAmerican poinformowały Francję, że przelot jej rejsami na odcinku Londyn-Paryż-Londyn będzie połączony ze zmianą samolotu na mniejszy. Francja nie godziła się na zmianę standardu samolotu i zawiesiła połączenia lotnicze na przedmiotowej trasie (pomimo obowiązywania wzmiankowanych wcześniej umów). USA odpowiedziały zawieszeniem lotów wszystkich francuskich linii do USA. Trybunał Arbitrażowy, który orzekał w tej sprawie stwierdził, że zawieszenie wszystkich połączeń lotniczych przez USA w odpowiedzi na zawieszenie przez Francję wyłącznie nowych lotów na linii Londyn-Paryż-Londyn, stanowiło legalny środek odwetowy.

Rozporządzenie wykonawcze z dnia 13 października 2006 roku (Blocking Property of and Prohibiting Transactions with the Government of Sudan)

Rozporządzenie podpisane zostało przez prezydenta G.W. Bush'a w związku z poważnymi naruszaniami praw człowieka w prowincji Darfur (południowy Sudan). Na jego podstawie m. in. wszelkie przedmioty własności rządu sudańskiego znajdujące się na terytorium Stanów Zjednoczonych zostają zajęte z tym skutkiem, że nie mogą zostać np. sprzedane, wyeksportowane, czy w inny sposób stać się przedmiotem obrotu.

„Except to the extent provided in section 203(b) of IEEPA (50 U.S.C. 1702(b)) or in regulations, orders, directives, or licenses that may be issued pursuant to this order, all property and interests in property of the Government of Sudan that are in the United States, that hereafter come within the United States, or that are or hereafter come within the possession or control of United States persons, including their overseas branches, are blocked and may not be transferred, paid, exported, withdrawn, or otherwise dealt in”.

Sprawa agresji Iraku na Kuwejt, 1990 rok

Po agresji Iraku na Kuwejt USA i członkowie Wspólnoty Europejskiej (jeszcze przed nałożeniem sankcji przez RB) podjęły decyzję o zamrożeniu irackich kont w bankach posiadających siedziby na ich terytoriach.

Sprawa p. Marka Bućko, 2005 rok

W maju 2005 roku rząd Republiki Białoruś uznał za persona non grata radcę ambasady RP w Mińsku p. Marka Bućko; zakomunikował przy tym, że p. Bućko powinien opuścić terytorium Białorusi w ciągu miesiąca.

Zauważmy, że prawo międzynarodowe pozwala państwu przyjmującemu zażądać, by obcy dyplomata opuścił jego terytorium, niezależnie od tego, jakie są rzeczywiste przyczyny takiego żądania. Z drugiej strony nie można zaprzeczyć (zważywszy na kontekst sprawy, a szczególnie na to, że p. Bućko nie postawiono żadnych konkretnych zarzutów w związku z jego działalnością na rzecz Związku Polaków na Białorusi), że decyzja władz białoruskich stanowiła akt nieprzyjazny wobec Polski.

Wydaje się, że gdyby Polska podjęła decyzję o uznaniu za persona non grata jednego z dyplomatów białoruskich w Polsce, środek taki stanowiłby klasyczny przykład retorsji.

Retorsje przeciwko Białorusi

• We wrześniu i grudniu 2004 roku UE podjęła decyzję o zakazie wjazdu na terytoria państw członkowskich osób odpowiedzialnych za zaniedbania w śledztwach dotyczących zaginięcia członków opozycji białoruskiej (nie można wykluczyć, że zostali oni zlikwidowani przez osoby działające z polecenia władz białoruskich), a także osób odpowiedzialnych za dopuszczenie do nadużyć w czasie wyborów parlamentarnych.

• Dnia 20 października 2004 roku prezydent Stanów Zjednoczonych podpisał Belarus Democracy Act - ustawę, która stanowić ma podstawę do:

- finansowania niezależnych rozgłośni radiowych nadających w języku białoruskim,

- nieudzielania pożyczek, czy gwarancji kredytowych rządowi białoruskiemu.

Art. 41 Karty Narodów Zjednoczonych

„Rada Bezpieczeństwa jest władna uchwalić, jakie zarządzenia, nie pociągające za sobą użycia siły zbrojnej, powinny być zastosowane, żeby zapewnić skuteczność jej decyzjom, oraz może zwrócić się do członków Narodów Zjednoczonych z żądaniem zastosowania takich zarządzeń. Mogą one polegać [przykładowo] na:

• zupełnym lub częściowym przerwaniu stosunków gospodarczych i środków komunikacyjnych, kolejowych, morskich, powietrznych, pocztowych, telegraficznych, radiowych i innych, oraz na

• zerwaniu stosunków dyplomatycznych”.

Embargo na stosunki handlowe z Federalną Republiką Jugosławii (1992 rok)

Decyzja Rady Bezpieczeństwa ONZ w sprawie nałożenia embarga na stosunki handlowe z FRJ znalazła swoje odzwierciedlenie w polskim porządku prawnym:

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 czerwca 1992 roku w sprawie zakazu obrotu towarowego z Federalną Republiką Jugosławii (Serbią i Czarnogórą) - Dz.U.92.54.255

„W związku z rezolucjami Rady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych Nr 752 z dnia 15 maja 1992 r., Nr 757 z dnia 30 maja 1992 r., Nr 758 z dnia 8 czerwca 1992 r. i Nr 760 z dnia 18 czerwca 1992 r. w sprawie środków podjętych wobec władz Federalnej Republiki Jugosławii oraz na podstawie art. 9 pkt 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r.- Prawo celne (Dz. U. Nr 75, poz. 445, z 1991 r. Nr 60, poz. 253, Nr 73, poz. 320 i Nr 100, poz. 442 oraz z 1992 r. Nr 21, poz. 85) zarządza się, co następuje:

§ 1. Ustanawia się zakaz:

1) przywozu do Rzeczypospolitej Polskiej towarów i produktów wyprodukowanych albo pochodzących z Federalnej Republiki Jugosławii (Serbii i Czarnogóry), wywiezionych z niej po dniu 30 maja 1992 r.,

2) wywozu z Rzeczypospolitej Polskiej do Federalnej Republiki Jugosławii (Serbii i Czarnogóry) towarów i produktów wyprodukowanych albo pochodzących z Rzeczypospolitej Polskiej, z wyjątkiem:

a) artykułów ściśle medycznych,

b) artykułów spożywczych,

c) towarów i produktów zaspokajających niezbędne potrzeby humanitarne.

§ 2. Na wywóz towarów i produktów, o których mowa w § 1 pkt 2 lit. a)-c), jest wymagane pozwolenie wywozu.

Rezolucja Rady Bezpieczeństwa nr 1701 z 2006 roku

W związku z eskalacją konfliktu w Libanie (związaną bezpośrednio z atakami członków organizacji Hezbollah przeciwko izraelskim siłom zbrojnym) Rada Bezpieczeństwa podjęła decyzję o zakazie dostarczania jakimkolwiek podmiotom i jednostkom na terytorium Libanu broni, amunicji, oraz innego sprzętu wojskowego.

[Security Council] Decides further that all States shall take the necessary measures to prevent, by their nationals or from their territories or using their flag vessels or aircraft:

1. The sale or supply to any entity or individual in Lebanon of arms and related materiel of all types, including weapons and ammunition, military vehicles and equipment, paramilitary equipment, and spare parts for the aforementioned, whether or not originating in their territories; and

2. The provision to any entity or individual in Lebanon of any technical training or assistance related to the provision, manufacture, maintenance or use of the items listed in subparagraph (a) above;

except that these prohibitions shall not apply to arms, related material, training or

assistance authorized

Rezolucja nr 1595 z 2005 roku

Komisja została ustanowiona, za zgodą Libanu, dla zbadania okoliczności śmierci w zamachu terrorystycznym byłego premiera Libanu Rafiq Hariri. Komisja stwierdziła, że w organizację zamachu zamieszani byli wysocy urzędnicy służb bezpieczeństwa Syrii i Libanu. Na podstawie rezolucji 1636 z dnia 31 października 2005 roku RB wezwała państwa członkowskie do nie wpuszczania na ich terytoria wskazanych osób, podejrzewanych o zorganizowanie zamachu, oraz do zamrożenia ich rachunków bankowych.

Na podstawie rezolucji RB ONZ nr 1664 (2006) Sekretarz Generalny ONZ rozpoczął (latem 2006 roku) negocjacje z rządem Libanu w przedmiocie powołania trybunału międzynarodowego, przed którym postawione miałyby być osoby podejrzane o dokonanie zamachu na premiera Hariri, oraz sprawcy innych podobnych czynów, popełnionych między październikiem 2004 a grudniem 2005 roku.

Rezolucja RB ONZ nr 1572 z dnia 15 listopada 2004 roku

Wezwano w niej wszystkie państwa do tego, by nie udzielały tranzytu osobom wskazanym przez specjalny komitet RB ONZ, jako przyczyniające się do destabilizacji na Wybrzeżu Kości Słoniowej.

Rezolucja RB ONZ nr 1333 z dnia 19 grudnia 2000 roku

Wezwano w niej wszystkie państwa do „bezzwłocznego zamrożenia środków finansowych należących do Usamy bin Ladena oraz osób i innych podmiotów z nim związanych [...], oraz do zapewnienia, że żadne z tych środków nie będą udostępnione [...] Usamie bin Ladenowi, jego współpracownikom bądź podmiotom z nim związanym, włączając w to organizację Al-Qaeda”.

Sprawa Księstwa Sealandii (Sąd Administracyjny Kolonii; 1978 rok)

W 1967 roku pewien emerytowany major brytyjski Paddy Roy Bates zajął opuszczone platformy (tzw. Roughs Towers), znajdujące się poza granicami brytyjskiego morza terytorialnego (ok. 6 mil od południowych wybrzeży Wielkiej Brytanii), służące w czasie II Wojny Światowej za miejsce stacjonowania oddziałów obrony przeciwlotniczej (o powierzchni ok. 300 m2).

Ustanowił się suwerennym monarchą tychże platform; zaczął m. in. wydawać dokumenty i własną walutę. Państwowym dekretem z lipca 2002 roku ustanowiono także Bank Centralny.

Grupa osób zamieszkiwała platformy na stałe.

Skarżącym w tej sprawie był obywatel RFN pełniący jednocześnie funkcję Sekretarza ds. zagranicznych Księstwa. Właściwe organy administracyjne RFN odmówiły stwierdzenia na jego wniosek, że na skutek nabycia obywatelstwa Sealandii utracił on obywatelstwo niemieckie (wnioskodawca, prawdopodobnie, w ten sposób dążył do uchylenia się od obowiązków podatkowych w Niemczech);

Sąd Administracyjny dla Kolonii utrzymał w mocy zaskarżone decyzje organów administracyjnych, w których odmawiano stwierdzenia, że skarżący a skutek uzyskania obywatelstwa Sealandii utracił obywatelstwo niemieckie. Sąd stwierdził, co następuje: „[Państwo musi mieć terytorium lądowe, nie może być to twór sztuczny [...]. Państwo musi mieć stałą ludność, przy czym winna być to spójna i żywa społeczność. Nie można mówić o społeczeństwie, jeżeli jedynym elementem je spajającym są: wspólne hobby i interesy. Brakuje stałego życia wspólnotowego, wyrażającego się w dzieleniu wspólnego przeznaczenia”;

Opinia sędziego Anzilotti (Stały Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej) wyrażona w sprawie reżimu celnego pomiędzy Niemcami a Austrią (1931 rok)

„Koncepcja „niepodległości” nie może być lepiej wyjaśniona, jak przez porównanie jej ze szczególną, stanowiącą wyjątek [od zasady], kategorią państw nazywanych „państwami zależnymi”. [...] Idea „zależności” w sposób konieczny implikuje [taką] relację [gdy] jedno państwo zgodnie z prawem może narzucić swą wolę innemu państwu, prawnie zobowiązanemu do poddania się jej [...]”.

Materiały do wykładu VII

z prawa międzynarodowego publicznego - semestr letni roku akademickiego 2006/2007

6

---