1. Jaka jest różnica między zagrożeniami fizycznymi a chemicznymi - podać kilka przykładów zagrożeń fizycznych

Występowanie czynników szkodliwych w środowisku pracy zachodzi między innymi podczas stosowania szkodliwych dla człowieka surowców, produktów, półfabrykatów i innych materiałów niezbędnych w procesach technologicznych oraz maszyn i urządzeń stwarzających zagrożenie czynnikami chemicznymi i fizycznymi.

Zagrożenia fizyczne to:

1. hałas

2. drgania

3. mikroklimat (zimny, umiarkowany, gorący)

4. promieniowanie (widzialne,podczerwone, nadfioletowe, elektromagnetyczne, jonizujące, niejonizujące, laserowe)

5. pyły

Zagrożenia chemiczne występują w procesach produkcji np.

1. spawanie - tlenki azotu, tlenki żelaza, mangan, tlenki węgla

2. trawienie metali - kwas siarkowy, solny, chromiany, nikiel i inne.

2. Jakie zagrożenie stwarza pył w środowisku pracy ?

Pył - zbiór cząsteczek stałych, które wyrzucone do powietrza atmosferycznego pozostają w nim przez pewien czas. Terminologia polska: pył, proch, proszek, kurz, ziarno, cząstka.

Najbardziej pyłotwórcze są procesy kruszenia, mielenia, przesiewania surowców, a także transportowanie i mieszanie ciał sypkich oraz czyszczenie i szlifowanie.

Zagrożenia stwarzane przez pył dla człowieka to:

1. pylicotwórcze,

2. drażniące,

3. alergiczne

4. toksyczne,

5. rakotwórcze

6. wybuchowe

3. Czy kulka ołowiana o Ø 1mm może być uważana za pył? Jeżeli nie to dlaczego?

Kulka ołowiana o Ø 1 mm nie może być uważana za pył ze względu na gęstość ołowiu oraz średnicę.

4. Podaj definicję aerozolu

Aerozole- są to wielofazowe układy cząstek (stałych lub ciekłych) rozproszonych w powietrzu lub innych gazach.

Pełna definicja brzmi: “aerozol- zawiesina cząstek stałych, ciekłych lub stałych i ciekłych

w fazie gazowej o pomijalnej prędkości opadania”

5. Co to są cząstki włókniste?

Cząstki włókniste - stanowiące cząstki aerozolu, których stosunek długości (l) do średnicy (d) jest większy niż 3:1, długość jest większa niż 5 ၭm a średnica mniejsza niż 3 ၭm. Definicja ta opisuje pyły włókniste jako wydłużone cząstki (włókna) o podanych wyżej minimalnych wymiarach, rozproszone w gazie, w szczególności w powietrzu.

Mogą się one tworzyć w procesach przetwórczych minerałów o strukturze włóknistej

(np. włókien igiełkowatych), przez unoszenie w powietrze osiadłych włókien, przez kruszenie materiałów zawierających włókna lub podczas ich obróbki i transportu. Typowym przykładem cząstek włóknistych są włókna azbestu.

6. Podaj definicję średnicy równoważnej ziarna

Rozmiary ziaren pyłu

- równoważna średnica projekcyjna - równą średnicy koła o powierzchni równej

równoległemu rzutowi ziarna na płaszczyznę

- równoważną średnicę objętościową lub średnicę geometryczną - równą średnicy kuli o tej

samej objętości co rozpatrywane ziarno pyłu

- równoważną średnicę aerodynamiczną - jest ona zdefiniowana dla cząstki dowolnego

kształtu i gęstości jako średnica kuli o gęstości 1g/cm3, która w nieruchomym (lub

znajdującym się w przepływie laminarnym) powietrzu opada z taką prędkością jak

rozpatrywana cząstka.

7. Jakie są górne granice wymiarowe frakcji respirabilnej , płucnej i wdychanej

Charakter zagrożenia pyłowego w zależności od rozmiarów ziaren pyłu

8. Ile razy szybciej spada w powietrzu ziarno o Ø = 5μm od ziarna o Ø = 20μm?

Kulki ziaren o podanych średnicach będą spadać z tą samą prędkością, natomiast skutek spadania będzie różny.

9. Co to jest rozkład wymiarowy ziaren pyłu?

Zależność funkcyjna między względną ilością ziaren z danego przedziału średnic a wielkością średnicy ziarna nazywa się rozkładem wymiarowym pyłu (czasem nazywa się go rozkładem ziarnowym).

Graficzną reprezentacją rozkładu wymiarowego jest krzywa rozkładu wymiarów cząstek (PN-ISO/Ak 4225, 1999) Względna ilość ziaren jest określona jako stosunek ilości ziaren w danym przedziale średnic do całkowitej ilości ziaren w próbce.

10. 
    Narysuj przykładowy rozkład normalny różniczkowy i całkowy, zaznacz medianę rozkładu

Histogram rozkładu wymiarowego i rozkład różniczkowy według danych tablicy

Histogram kumulacyjny i całkowy rozkład wymiarowy

11. Co to jest pył monodyspersyjny ?

Pył monodyspersyjny - brak gradacji wielkości ziarna (wszystkie takie same.)

12. Jak można praktycznie wyznaczyć rozkład wymiarowy ziaren pyłu?

Praktycznie rozkład wymiarowy ziaren pyłu wyznacza się poprzez przesiewanie na sitach o różnej wielkości oczek od 1 mm do 20 µm. Metoda ta nazywa się analizą sitową i jest najczęściej stosowana.

Zależności funkcyjne między względną ilością ziaren z danego przedziału średnic a wielkością średnicy ziarna nazywa się rozkładem wymiarowym pyłu (czasem nazywa się go rozkładem ziarnowym).

Graficzną reprezentacją rozkładu wymiarowego jest krzywa rozkładu wymiarów cząstek

(PN-ISO/Ak 4225:1999).

Względna ilość ziaren jest określona jako stosunek ilości ziarna w danym przedziale średnic do całkowitej ilości ziaren w próbce.

13. Jakie są podstawowe elementy budowy pyłomierza ?

Urządzenia pomiarowe

Zasady budowy przyrządów pomiarowych (pyłomierzy).

Mierzy się nimi stężenie pyłów w powietrzu na stanowisku pracy lub w środowisku.

Jednostki pomiarowe stężenia pyłu:

1. konimetryczne (koniometryczne) [z grec. konis-ziarno] - liczenie pojedynczych ziaren w jednostce objętości (1cm³)

2. grawimetryczny (wagowy) polegający na określeniu masy pyłu w jednostce objętości (mg/m³).

Przy stężeniu powyżej 5g/m³ traci się widoczność.

Rys 1.Przyrząd do pomiaru grawimetrycznego

14. Jak choroby są powodowane działaniem pyłu?

Choroby spowodowane działaniem pyłów

Pylice kolagenowe - przewlekłe choroby układu oddechowego wywołane działaniem pyłów o właściwościach zwłókniających i charakteryzujące gromadzeniem w płucach trwałych skupisk pyłów i odczynem tkanki płucnej na jego obecność.

Rodzaje pylic kolagenowych;

- Pylica krzemowa - silikoza

- azbestowa - azbestoza

- talkowa

- aluminiowa

- mieszana - pylica górników kopalń węgla

Pylice niekolagenowe - powodowane wdychaniem pyłów niezwłókniających

- pyły cyny

- pyły siarczanu baru

- pyły tlenków żelaza

Inne choroby układu oddechowego powodowane wdychaniem pyłu:

Pyłu berylu - beryloza

Pyłu włókien (bawełna, len, konopie) - bysinoza

15. Czy pyły włókniste są szkodliwe dla zdrowia ? - tak

1. Podaj definicję NDS

Najwyższe Dopuszczalne Stężenie (NDS)

- wartość średnia ważona stężenia, którego oddziaływanie na pracownika, w ciągu 8 - godzinnego dobowego i przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, określonego w kodeksie pracy, przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń

2. Podaj wartość NDS dla pyłu węgla brunatnego zawierającego 1 % wolnej krystalicznej krzemionki

Pyły węgla kamiennego i brunatnego zawierające wolną krystaliczną krzemionkę poniżej 2%- pył całkowity 10mg/m³- NDS

3. Jakie są najważniejsze akty prawne dotyczące czynników szkodliwych w miejscu pracy ?

1. Kodeks Pracy art. 207

2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 20.04.2005 w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia (Dz.U. nr 73 poz.645)

3. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dn. 29.11.2002 r. w sprawie NDSiN czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy ( Dz.U. nr 217 poz 1833 ze zmianą z 10.10.2005 r. poz. 1769 Dz.U. nr 212)

16. Czym różni się pożar od wybuchu?

Wybuch - to gwałtowna reakcja utleniania lub rozkładu wywołująca wzrost temperatury lub ciśnienia.

Pożar - to zbiór procesów fizyko -chemicznych towarzyszących spalaniu w określonym układzie termodynamicznym tj. podczas spalania dochodzi do reakcji utleniania, podczas której wydziela się ciepło i światło. samorzutne, nie kontrolowane rozprzestrzenianie się ognia, powodujące straty materialne; do walki z p. stosuje się środki ochrony przeciwpożarowej

Zagrożenie pożarowe - zespół czynników wpływających na powstawanie i rozprzestrzenianie się pożaru.

Zagrożenie wybuchowe - możliwość tworzenia przez palne gazy, pary, pary palnych cieczy, pyły lub włókna palnych ciał stałych w różnych warunkach mieszanin z powietrzem, które pod wpływem czynnika inicjującego zapłon wybuchają czyli ulegają gwałtownemu zapaleniu połączonemu ze wzrostem ciśnienia.

Pożar lub wybuch może powstać gdy zaistnieje czasowa i przestrzenna zbieżność następujących elementów: materiału palnego, czynnika utleniającego, źródła zapłonu.

17. Jakie są końcowe produkty spalania substancji organicznych ?

Końcowe produkty spalania substancji organicznych to: dwutlenek węgla i woda, tlenek węgla i woda, czad i woda.

18. Uszereguj wymienione gazy według wielkości ciepła spalania : metan, wodór , acetylen , tlenek węgla?

(wodór - 142 MJ/kg, metan - 55,5, acetylen 50,37, tlenek węgla - 10,13)

Ciepło spalania jest to ciepło wydzielone podczas całkowitego i zupełnego spalania, przy stałym ciśnieniu i po sprowadzeniu temperatury produktów do wartości początkowej temperatury substratów.

19. Co to jest reakcja stechiometryczna ?

Szczególnym przypadkiem spalania jest spalanie stechiometryczne. W reakcji stechiometrycznego spalania zachodzi całkowite zużycie paliwa i utleniacza, którym jest powietrze. Mieszanka paliwowa powietrzna dla której
>1 jest mieszanką ubogą, gdy
<1-mieszanka jest bogata, gdy
=1 mieszanka jest stechiometryczna. Ubóstwo lub bogactwo mieszanki określa się więc niedoborem lub nadmiarem paliwa.

23. Jakie parametry charakteryzują zapalność a jakie wybuchowość pyłów

Parametry wybuchowości pyłów:

- wybuch,

- granice wybuchowości,

- dolna granica wybuchowości (DGW),

- górna granica zakresu wybuchowości (GGW),

- zakres wybuchowości,

- atmosfera wybuchowa,

- temperatura zapłonu,

- niebezpieczna atmosfera wybuchowa,

- mieszanina hybrydowa,

- graniczne stężenie tlenu (GST),

- maksymalne ciśnienie wybuchu (p max),

- minimalna temperatura samozapłonu atmosfery wybuchowej,

- temperatura samozapłonu (palnego gazu lub palnej cieczy),

- maksymalna szybkość narastania ciśnienia wybuchu ((dp/dt)max),

- minimalna energia zapłonu (MEZ),

- minimalna temperatura samozapłonu obłoku pyłu,

- minimalna temperatura samozapłonu warstwy pyłu,

- minimalna dawka wybuchowa (MDW),

- wskaźnik wybuchowości pyłu - K st,max = (dp/dt)max = (dp/dt)max 0.27144 m

Parametry zapalności pyłów:

- minimalna temperatura zapłonu obłoku pyłów,

- minimalna energia zapalenia obłoku,

- minimalna temperatura zapalenia warstwy pyłu.

zapalność pyłów charakteryzują następujące parametry:

- Minimalna energia zapłonu pyłu

- Minimalna temperatura zapłonu obłoków

- Minimalna temperatura zapłonu warstwy pyłu

wybuchowość pyłów charakteryzują następujące parametry:

- Maksymalne ciśnienie wybuchu

- Maksymalna szybkość narastania ciśnienia

- Wskaźnik wybuchowości KST

24. Jaka wielkość służy do klasyfikacji własności wybuchowych pyłów i gazów

Klasyfikacja opiera się na zawartości części lotnych w pyle.

25. Jakie są możliwe reakcje spalania pyłów ?

Egzotermiczna i stechiometryczna.

26. Co to są granice wybuchowości?

Wybuch: gwałtowna reakcja utleniania lub rozkładu wywołująca wzrost temperatury lub ciśnienia.

Granice wybuchowości: granice zakresu wybuchowości

1. dolna granica wybuchowości (DGW): dolna granica zakresu wybuchowości

2. górna granica wybuchowości (GGW): górna granica zakresu wybuchowości.

Wybuch jest możliwy kiedy stężenie substancji palnej rozproszonej w powietrzu osiąga wartość minimalną (dolną granicę wybuchowości). Do wybuchu nie dojdzie kiedy stężenie przekroczy wartość maksymalną (górną granicę wybuchowości).

Acetylen i tlenek etylenu-górna granica wybuchowości równa się 100%.

1. Jaka jest różnica między granicami wybuchowości gazów i pyłów?

Granice wybuchowości dla pyłów nie mają takiego samego znaczenia jak w przypadku gazów i par. Obłoki pyłów są zazwyczaj niejednorodne. Stężenie pyłu może zmieniać się w powietrzu. Zawsze należy liczyć się z możliwością tworzenia atmosfer wybuchowych w obecności osadów palnego pyłu.

28. Jaka jest definicja atmosfery wybuchowej?

Mieszanina substancji palnych w postaci gazów, par, mgieł lub pyłów z powietrzem w warunkach atmosferycznych, w której po zapaleniu spalanie rozprzestrzenia się na całą nie spaloną mieszaninę.

29. Co to jest Dyrektywa ATEX i co ona określa?

1994 - dyrektywa w sprawie ujednolicenia przepisów prawnych państw członkowskich, dotyczących urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem

1999 - dyrektywa w sprawie minimalnych wymagańmających na celu poprawę stanu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników potencjalnie narażonych na ryzyko spowodowane atmosferami wybuchowymi

30. Jakie są najważniejsze źródła zapłonu w wybuchach przemysłowych?

a) punktowe - iskry elektryczne, elektrostatyczne, mechaniczne

b) liniowe - wyładowania atmosferyczne, snopiące, łuk elektryczny

c) powierzchniowe - gorące powierzchnie, materiały pirotechniczne, fale uderzeniowe,

promieniowanie świetlne i cieplne, iskry spawalnicze

d) pojemnościowe - gorące gazy, reakcje chemiczne, otwarty ogień, sprężanie adiabatyczne

Ponadto różne substancje posiadają różne możliwości zapalenia:

a) gazy

- samozapłon czyli osiągnięcie przez gaz temperatury samozapalenia

- zapłon - w ograniczonej przestrzeni mieszaniny palnej pod wpływem jakiegokolwiek źródła ciepła, którego temperatura zacznie przewyższać temperaturę samozapalenia

b) ciecze

- pary cieczy w mieszaninie z powietrzem zapalają się przez:

- osiągnięcie temperatury zapłonu

- osiągnięcie temperatury samozapłonu

c) pyły - w zależności od tego czy jest to pył osiadły czy obłok pyłu

Pył osiadły - temperatura tlenienia - najniższa temperatura gorącej powierzchni, w której pył osiadły w warstwie o grubości 5 mm swobodnie ulega zapłonowi w określonym czasie (2h)

Zapłon obłoku pyłu

- temperatura samozapalenia

- dolna granica wybuchowości - występuje przy najniższym stężeniu obłoku pyłu w powietrzu, w którym płomień może jeszcze przemieszczać się samoczynnie

- minimalna granica zapłonowa

31. Jakie gałęzie przemysłu są zagrożone wybuchami?

1. Przemysł chemiczny - procesy chemiczne mogą powodować różnorodne mieszaniny wybuchowe

2. Składowiska odpadów - powstają biogazy gdy są słabo wentylowane tunele

3. Recykling odpadów - przetwarzanie opakowań po palnych gazach

4. Dostawy gazów - gdy następuje wypływ gazów z instalacji

5. Przemysł drzewny - przy obróbce drewna powstają pyły , które mogą tworzyć mieszaniny wybuchowe w filtrach i silosach

6. Malarnie - farby , rozpuszczalniki zmieszane z powietrzem są przyczyną atmosfer wybuchowych

7. Rolnictwo - instalacje do produkcji biogazu

8. Obróbka metali - powstające pyły zdolne do wybuchu

9. Przemysł spożywczy - transport i magazynowanie ziarna , cukru , mąki

10. Przemysł farmaceutyczny - alkohole używane jako rozpuszczalniki

11. Rafinerie - przerabiane węglowodory mogą tworzyć atmosferę wybuchową

12. Przemysł energetyczny - grube sortymenty węgla , które nie tworzą mieszanin wybuchowych z powietrzem mogą być przetwarzane w pyły tworzące z powietrzem wybuchowe mieszaniny pyłowo - powietrzne.

32. Jak określa się strefy zagrożenia wybuchem dla gazów?

33. Jak określa się strefy zagrożenia wybuchem pyłu?

Z₀ - strefa, w której mieszanina wybuchowa gazów, par lub mgieł występuje stale lub długotrwale w normalnych warunkach pracy

Z₁ - strefa, w której mieszanina może występować w normalnych warunkach

Z₂ - strefa, w której występuje niewielkie prawdopodobieństwo występowania mieszaniny gazów, par, mgieł przy czym mieszanina wybuchowa może występować jedynie krótkotrwale

Z₁₀ - strefa, w której mieszanina wybuchowa pyłów występuje często lub długotrwale w normalnych warunkach pracy

Z₀ - strefa, w której zalegające pyły mogą krótkotrwale stworzyć mieszaninę wybuchową wskutek przypadkowego zawirowania powietrza

34. Co to jest poważna awaria przemysłowa?

Poważna awaria przemysłowa - zdarzenie takie jak duża emisja, pożar, wybuch powstały w wyniku niekontrolowanego rozwoju sytuacji w czasie eksploatacji dowolnego zakładu objętego Dyrektywą , prowadzące do powstania natychmiast lub z opóźnieniem na terenie lub poza terenem zakładu poważnego niebezpieczeństwa dla zdrowia ludzkiego i/lub środowiska , związanego z obecnością jednej bądź wielu substancji niebezpiecznych

1. Jakie są podstawowe wymagania Dyrektywy SEVESO II

Dyrektywa ta ustanawia :

- ogólne zasady zapobiegania poważnym awariom przemysłowym

- zapobieganie efektowi domina

- obowiązek modyfikacji instalacji, zakładu lub urządzenia magazynowego

- tworzenie planów awaryjnych

- tworzenie planów zagospodarowania terenu

- informowanie o środkach bezpieczeństwa

- informowanie po wystąpieniu poważnej awarii

- listę substancji niebezpiecznych

2. Czy awaria Czarnobylska podlega Dyrektywie SEVESO II

Postanowienia Dyrektywy SevesoII nie stosują się do:

- zakładów, instalacji i magazynów wojskowych

- zagrożeń promieniowaniem jonizującym ( np. awaria Czarnobylska nie jest objęta

postanowieniami SEVESO II)

- przesyłu substancji niebezpiecznych rurociągami

- wydobycia surowców mineralnych

- składowisk odpadów z wyjątkiem odpadów procesowych.

6

filtr

układ zasysający

separator ziaren

Z

m³/min

---