1. Napoleon Bonaparte i zmiany ładu europejskiego w latach 1804-1815.

Napoleon Bonaparte (1769-1821) stojący na czele państwa francuskiego jako pierwszy konsul (1799-1804) a następnie cesarz Francuzów (1804-1815) dzięki serii zwycięski kampanii wojennych zdołał, zniszczyć XVIII w. porządek i stworzyć w jego miejsce charakterystyczny układ międzynarodowy nazywany systemem napoleońskim. Jego podstawową cechą było wystąpienie Francji w roli hegemona europejskiego, rozszerzającego swoje bezpośrednie granice ( północno-zachodnie Włochy, Belgia i Holandia, północno zachodnie wybrzeże Niemiec, Nadrenia), a także tworzącego system zwasalizowanych państw (Ks. Warszawskie 1807, Królestwo Włoch, Neapolu, Westfalii, Holandii, Hiszpanii,) na tronach których osadzał swoich krewnych, wiernych sojuszników lub, też sam zasiadał. Po pokonaniu Austrii (1806) rozwiązał Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego, a państwa Rzeszy wciągnął w orbitę swych wpływów w postaci Związku Reńskiego (1806 17 VII). Pozostałe zaś państwa wciągnął w system sojuszy (Austria, Rosja, Szwecja, Prusy). Jedynym państwem europejskim które zdołało utrzymać się poza francuską strefą wpływów była Anglia, największy ;przeciwnik Napoleona, stały organizator i uczestnik wszystkich koalicji antynapoleońskich. Klęska pod Trafalgarem (1805) uniemożliwiła zbrojne pokonanie tego przeciwnika, wobec czego postanowiono walczyć z nim gospodarczo - Blokada kontynentalną (1806 21 XI) obowiązującą wszystkie państwa w orbicie francuskich wpływów. Nieudana kampania rosyjska (1812), Sojusz Prus, Austrii i Rosji w Cieplicach (9 IX 1813), deklaracja wspólnego prowadzenia wojny i podziału granic po wojnie, klęska pod Lipskiem 1813 16-19 X, i dalsze zwycięstwa III koalicji zniszczyły ład napoleoński, zastępując go nowym tworzonym na kongresie wiedeńskim przez sojusznicze Prusy Rosję Austrię i Anglię ( o tym w pytaniu 3).

Cechy ładu napoleońskiego:

- penetracja gospodarcza państw wasalnych, szczególnie popierana przez burżuazję i chłopstwo francuskie, główne warstwy popierające Napoleona.

- tworzenie nowej arystokracji z ludzi zasłużonych w wojnie

- budowa wielkiej dynastii cesarskiej, poprzez osadzanie na tronach bliskich Napoleona (Józef Bonaparte - Neapol, Hiszpania, Hieronim- Westfalia, Ludwik - Holandia, Joachim Murat -Neapol od 1810) , bądź mariaże (Austria)

-propagowanie idei rewolucji francuskiej, znoszenie feudalizmu, ustanawianie francuskiego modelu ustroju - konstytucje, Kodeks Napoleona

- rozszerzenie się wpływów kultury francuskiej

W czasie ofensywy VI koalicji w głąb Francji, szczególne znaczenie miał traktat podpisany w Chamont (9 III 1814), będący zapowiedzią nowego ładu. 4 zwycięskie mocarstwa zapowiedziały w nim wspólną walkę aż do ostatecznego pokonania Francji, poczyniły wstępne uzgodnienia co do zmian mających nastąpić po wojnie, a przede wszystkim deklarowały utrzymanie pokoju wspólnymi siłami przez następne 20 lat, czyli swoisty pierwowzór systemu bezpieczeństwa. Wprowadzanie tego ładu rozpoczęła abdykacja Napoleona 6 IV 1814 i I pokój paryski 30 V 1814. Przywracał on dynastię Burbonów na tron francuski, i stan jej granic z roku 1792, z pewnymi nabytkami po lewej stronie Renu. 100 dni Napoleona i klęska pod Waterloo (18 VI 1815) znacznie pogorszyły sytuację Francji (II pokój paryski (20 XI 1815), mimo to zręczne zabiegi Talleyranda umożliwiły wejście Francji do koncertu mocarstw i systematyczny wzrost znaczenia tego państwa i jego udziału w kształtowaniu sytuacji międzynarodowej w następnych latach. ( o ładzie wiedeńskim pkt. 3)

2. Dyplomaci doby konserwatyzmu i ich dzieło. Talleyrand, Metternich i Aleksander I na kongresie wiedeńskim.

Charles Maurice de Talleyrand Perigord - z powodu kalectwa zrezygnował z kariery wojskowej, biskup Autun, zręczny dyplomata, popierając rewolucję wspiął się na wysokie stanowiska, później popierał Napoleona ale dostatecznie szybko zmienił front (spiskował z Aleksandrem I) by stać się czołowym przedstawicielem Francji przed i na kongresie. Utrzymał silną pozycję Francji dzięki:

- obarczył winą za wojny i rewolucje francuskie stany niższe i Napoleona

- odcięcie się od historii z lat 1789-1814, kiedy Francją rządziły stany nie posiadające legitymizacji, jedynymi mającymi to prawo są Burboni, należy zgodnie z odwiecznymi prawami władców przywrócić im królestwo nie obciążając ich karami za poczynione wbrew im wojny.

- wprowadził Francję jako 5 mocarstwo (teoretycznie komitet 8) na kongresie dzięki tajnemu sojuszowi z 3 I 1815 (z austr., ang., przeciw ros., i prus.)

- twórca regulaminu w sprawie stopni pierwszeństwa agentów dyplomatycznych (19 III 1815)

- główny teoretyk legitymizmu ( sprawowana z woli Boga władza królestwa jest jedynym, stałym i pewnym punktem odniesienia w historii ) odnosił zarówno do Wettinów w Saksonii jak i Burbonów

- negocjator I pokoju paryskiego (uzyskał niezwykle korzystne warunki dla Francji) i kongresu

- ambasador w Wlk. Bryt. 1830-34, przyczynił się do uznania Ludwika Filipa I po rew. Lipcowej

Klaus Lothar von Metternich - minister spraw zagranicznych Austrii 1809 - 1848, wkręcił się dzięki korzystnemu małżeństwu, początkowo (do 1813) popierał Napoleona.

- twardy orędownik restauracji, dążył do umocnienia pozycji Austrii poprzez utrzymanie rozbicia Niemiec, możliwie najsłabszej pozycji Prus i najkorzystniejszy możliwy podział Polski, przeciwnik liberalnej polityki cara w król. Pol.

- zrzekł się Belgii umacniając sojusz z ang., udało mu się zwołać kongres do Wiednia gdzie występował na mocniejszej pozycji jako gospodarz.

- organizator pierwszej w europie sprawnie działającej policji politycznej inwigilującej wszelką działalność o charakterze rewolucyjnym

- uzyskał zapis o teoretyczny przewodnictwie Austrii w Związku Niemieckim, (w praktyce ciągła rywalizacja z mającymi równie duże znaczenie Prusami)

- obawiał się hegemonii Rosji

Aleksander I Pawłowicz Romanow car 1801-1825, hipokryta religijny próbujący otaczać się rodzajem mistycznego kultu (pod wpływem baronowej von Krudener) dążył do budowy hegemonii Rosji w Europie (żandarm europy, misja dziejowa)

- główny uczestnik VI koalicji, wielki wkład w pokonaniu Napoleona

- zdecydowany przeciwnik rewolucji (uważał ją za grzech), mistyk

- dość liberalną konstytucją król. Pol. Chciał zyskać renomę liberała choć był zagorzałym konserwatystą.

- główny twórca i pomysłodawca Świętego Przymierza

- kosmopolita (Czartoryski, Nesselrode, Kapodistrias, Razumovski przedstawicielami Rosji?!)

- sojusz z Prusami (Saksonia do Prus, Ks. Waw. Król. cara), dzięki ugodowemu nastawieniu utrzymał zgodę wśród mocarstw na kongresie.

3. Kongres wiedeński - nowe zasady i nowe granice Europy.

Nie miał oficjalnego otwarcia, ani zakończenia mimo to rozpoczynał się na przełomie września i października 1814, a akt końcowy podpisano 9 czerwca 1815. Główne decyzje podejmowała 4 zwycięskich mocarstw później Komitet 8 ( + Francja, Hiszpania, Portugalia, Szwecja), pracowano w 10 komisjach badających poszczególne zagadnienia na spotkaniach ministrów spraw zagranicznych lub ich odpowiedników. Od stycznia 1815 decydujący głos miała franc, ros, prus, ang, austr.

Przed kongresem: do Anglii Helgoland, Cejlon, Kraj Przylądkowy, Tobago i Santa Lucia, Seszele, Mauritius, Wyspy Jońskie i Malta. Do Rosji Finlandia, Do Szwecji Norwegia, Do Austrii Tyrol i Iliria.

Na kongresie

Ks. Warszawskie - Wlk Ks Poznańskie (z Toruniem i Bydgoszczem) do Prus, Rzeczpospolita Krakowska wolnym miastem, saliny wielickie i część Galicji Wschodniej utracona w 1809 do Austrii, reszta - Królestwo Polskie - pod panowaniem cara który nada odrębność administracyjną i swobody jakie uzna za słuszne.

Saksonia - ok. połowy terytorium (słabiej zaludnione) do Prus, reszta pozostaje jako królestwo pod władzą Wettinów.

Włochy - Dalmacja, Istria, Wenecja, Lombardia do Austrii, Genua, Nicea, Sabaudia do Sardynii, przywrócono Państwo Kościelne, połączono Neapol i Sycylię - Królestwo Obojga Sycylii (Ferdynand I Burbon)

Belgia do Holandii - Królestwo Niderlandów - Wilhelm I plus Indie Wschodnie, Jawa, podporządkowano Luksemburg

Szwajcaria wieczyście neutralna (od 20 III 1815) + Genewa, Valois, Neuchatel

Hanower podporządkowano Anglii, Holsztyn i Lauenburg Danii, Rugia, Pomorze Szwedzkie, północna Nadrenia

II pokój paryski 20 XI 1815

Philippeville, Marienbourg, Bouillon do Holandii, Saara do Prus, kontrybucja 700 mln fr., 5 lat utrzymania armii obcej (150 tys.)

Nowe zasady:

- restauracja starych monarchii (Burbonowie we Francji i na Sycylii, Orańscy w Holandii itp.)

- legitymizm monarchów - odrzucenie wszelkich reform demokratyzujących, znoszących feudalne, klasowe stosunki, monarchia jedynym uznawanym systemem władzy

-równowaga sił w Europie, (Castlereagh) jedną z głównych kierunków negocjacji na kongresie (zwłaszcza przez Austrię i Anglię) były działania w celu uniemożliwienie wbicia się hegemona.

- akceptacja wszystkich którzy uzyskali tytuły za Napoleona (tz. Nowa arystokracja)

- utrzymanie ładu i pokoju przez 20 lat (wg traktatu z Chamount) potwierdzone Świętym Przymierzem, interwencjonizm antyrewolucyjny

- wolność żeglugi na morzach i rzekach umiędzynarodowionych

- deklaracja w sprawie zniesienia handlu niewolnikami

- kompensata terytorialna dla zwycięzców (patrz wyżej)

4 Wpływ ideologii konserwatywnej, liberalnej i socjalistycznej na stosunki międzynarodowe.

Konserwatyzm

W stosunkach międzynarodowych przejawiał się przede wszystkim dążeniem do utrzymania ancien regimu czyli tradycyjnego ładu opartego na porozumieniu mocarstw będących tradycyjnymi monarchiami, w których występowało silne wyodrębnienie rządzącej grupy, a raczej jednostki legitymizującej się boskim namaszczeniem od społeczeństw nad którymi z woli bożej władca miał sprawować władzę bez ich udziału. Idealnie podkreśla to akt ŚP bardzo charakterystyczny dla I poł. XIX wieku w której po zaburzeniach rewolucji francuskiej konserwatyzm reaguje niezwykle silnie. Pod wpływem tej ideologii car Aleksander I przyjmuje na siebie rolę żandarma europy mającego uchronić stary kontynent od nieprawych rewolucji uznawanych za grzech. Doskonałym przykładem jest tu nie tylko samo powstanie ŚP ale cała jego działalność - zwłaszcza jego interwencje przeciwko ruchom społecznym(risorgimento we Włoszech, ruch karbonariuszy, Młoda Europa), których główne zagrożenie upatrywane było nie w zmianie sytuacji wewnętrznej danego kraju, ale w niebezpieczeństwie szybkiego rozprzestrzeniania się zaburzeń społecznych po całym kontynencie. Przejawem tego była także organizacja tajnej policji politycznej przez Metternicha w Austrii, a za jego śladem także w wielu innych mocarstwach europy.

Liberalizm

Skrajnie odmienne spojrzenie tego poglądu przejawiało się przede wszystkim w odrzuceniu idei boskiego pomazania a co za tym idzie uznaniu prawa narodów do decydowania o swoim losie. Co warto podkreślić większość liberałów nie odrzucała całkowicie systemu monarchicznego (zwłaszcza na początku) ale widziała jego rolę już nie jako wykonawcę woli Boga czy też własnych idei, ale jako tego kto ma działać w imieniu i za zgodą ludu (dlatego ani zjednoczone Włochy nie wyzbyły się Wiktora Emanuela II, ani zjednoczone Niemcy (choć jest to już mniej odpowiedni przykład) nie zrezygnowały z modelu cesarstwa). Pierwszym państwem które po 1815 najbardziej liberalnie kształtowało swoją politykę są Stany Zjednoczone. Zarówno w pożegnalnym orędziu Waszyngtona, jak i w doktrynie Monroe widzimy jednoznaczne odrzucenie zasad rządzących starym światem, potępienie kolonializmu i budowy imperiów bez pytania narodów o zdanie. I choć co prawda USA w 1823 r. nie czuła się jeszcze na siłach by bronić obu Ameryk przed europejską zachłannością to jednak twardo już manifestowała przełożenie się tej ideologii na ich politykę (USA prawie w każdym wypadku było pierwszym krajem, który uznawał rządy powstających państw Ameryki Łacińskiej). Wpływ liberalizmu nie był też obcy Wlk. Brytanii i Francji, które poprzez noty dyplomatyczne, a nawet w niektórych wypadkach dużo poważniejsze deklaracje polityczne (gwarancje francuskie dla Belgii 1830), czy działania zbrojne (Grecja 1827-29) gotowe były naruszać stary porządek, o ile dało się to pogodzić z zasadami równowagi europejskiej i widziano w tym własną korzyść. Wraz z upływem lat państwa te coraz częściej zdobywały się na takie działania, głównie z powodu naporu opinii publicznej która od wiosny ludów zaczęła odgrywać coraz większą rolę. Paradoksalnie postępują tu carowie rosyjscy wśród których twórca ŚP dużo chętniej zdobywał się na liberalne posunięcia ( konstytucja król. polskiego, zmiana nastawienia do powstania Greckiego), niż jego następcy z biegiem lat coraz bardziej radykalni i ugruntowujący swoje działania w przekonaniu o misji ( w czym silnie umacniała ich ideologia cerkwi moskiewskiej) Podobny upór w odrzuceniu wszelkiego liberalizmu moglibyśmy przypisać chyba tylko tureckim sułtanom i papieżom.

Socjalizm

Pogląd o nie tylko równouprawnieniu pod względem prawnym, czy osobistym jednostek, ale przede wszystkim prawie do równego statusu materialnego rozwijał się niezwykle szybko od lat 40' XIX wieku zwłaszcza w zindustrializowanych miastach Europy Zachodniej. Do 1917 i zwycięstwa rewolucji październikowej w Rosji nie zdobył sobie bezpośrednich przedstawicieli w kołach rządzących, a jedynie grupę intelektualistów typu Marks, Engels, Proudhon, Blanc czy Lamennais, co jednak nie oznacza, że nie miał wpływu na układ stosunków międzynarodowych. Większość powstań ludowych kierowanych np. przez Mazziniego niosła za sobą pewne postulaty poprawy doli ludności. Szczególnie aktywne były one w czasie rewolucji lutowej we Francji 1848, jak również w ciągu całej Wiosny Ludów, przy czym nie był to jednak zorganizowany ruch socjalistyczny. Wyrazicielem idei poprawy doli ludu był także Garibaldi, co właśnie odróżniało go od Cavoura negującego oddolne zjednoczenie Włoch nierozłącznie związane przez tego pierwszego z planem przebudowy systemu społecznego. Za pierwszą poważną próbę wprowadzenia socjalistycznego ustroju w życie przyjąc można powstanie ludu paryskiego 18 III 1871 r. - tz. Komunę Paryską, tworzącą własne organy władzy i wysuwające liczne hasła socjalne. Epizod ten był jednak krótki, wojska rządowe zdobyły Paryż 27 V. Mimo to ruch socjalistyczny rozwijał się coraz szybciej, od lat 70' powstawały liczne partie socjalistyczne, organizujące się w Międzynarodówki głoszące hasła rewolucji proletariatu. Dało to swój wyraz rew. 1905 r w Rosji, a przede wszystkim w 1917 r. To m.in. obawa przed rewolucją w Niemczech wywierała na państwach ententy skłonność do lżejszego traktowania kontrybucji ekonomicznych Niemiec, a wcześniej przyśpieszyła zamknięcie wschodniego frontu, gdzie Rosja skapitulowała w III 1918 r. Początkowo próbowano zawiązać koalicję antyrewolucyjną, wysyłając wojska (franc, ang, czechosłow,) wspierające białogwardzistów, jednak umocnienie się bolszewików, szybko zmieniło nastawienie państw zachodu do RSFRR/ZSRR (angielska umowa o wznowieniu stosunków handlowych III 1920).

5 Święte przymierze jako protorganizacja międzynarodowa: geneza działalność rozpad.

Głównym twórcą Świętego Przymierza był Aleksander I działający pod wpływem von Krudener jak i myśli Franza Baadera, uważając iż dla ugruntowania ładu wiedeńskiego potrzeba sojuszu mocarstw opartego nie tylko na interesach ale także ideologicznym spoiwie.

Akt podpisały Austria, Prusy i Rosja 26 IX 1815 w Paryżu, a później wszystkie państwa europejskie z wyjątkiem Turcji, Szwajcarii P Kościelnego i Anglii choć ta ostatnia brała udział w jego pracach. Przepojony religijną frazeologią akt zapowiadał współdziałanie monarchów i rządzenie poddanymi w zgodzie z Pismem Świętym jak i szczególną wieź braterską łączącą dynastie panujących.

Organizacja nie posiadała stałych instytucji, mimo prób Aleksandra I sformalizowania jej działalności. Działał w niej przede wszystkim Metternich (z powodu słabości wewnętrznej Austrii), Aleksander I, i Canning. Jedynym przejawem działalności były zwoływane co jakiś czas konferencje. Dążono do utrzymania statusu quo, równowagi sił i wsparcia legitymizmu monarchów.

Warto zaznaczyć, że faktycznym sojuszem było Czwórprzymierze (20 XI 1815) odnawiające traktat z Chaumont pomiędzy austr., prus., ros., ang.

Akwizgran (XI 1818) - decyzja o zaprzestaniu wojskowej okupacji Francji.

- powrót Francji do grona Mocarstw Europejskich

- protokół dyplomatyczny regulujący rangę ministrów- rezydentów.

Karlsbad (6-31 VII 1819) kongres państw niemieckich, z powodu zabójstwa ros. agenta

Kotzebue przez członak Burschenschaftu - organizacji młodzieży

Studenckiej przeciwnej ówczesnemu porządkowi

- ustalenie zasad współpracy tajnej policji, cenzury, interwencji

Opawa (23 X 1820 -24XII) - oficjalne uznanie zasady ingerencji w kontekście rewolucji w

Lublana (1-12 V 1821) Hiszpanii i niepokojów we Włoszech (stłumioną przez Austrie)

- odmowa poparcia przez cara powstania greckiego (usunięcie

Ypsilantisa z armii)

Werona (X-14 XII 1822) - decyzja o interwencji francuskiej w Hiszpanii w celu przywró -

cenia Ferdynanda VII na tron. Z powodu zaciętej postawy Anglii która zdecydowanie odrzucała wszelkie propozycje interwencji, zwłaszcza w Ameryce Łacińskiej, ale także w Europie, po 1822 nie zwoływano kongresów, a jedynie spotkania regionalne.

Pierwszy kryzys w łonie ŚP miał związek ze sprawą grecką. Na konferencji w Londynie 6 VII 1827 Francja Rosja i Anglia zadeklarowały poparcie protokołu petersburskiego (autonomia dla Grecji w ramach państwa Tureckiego) czemu sprzeciwiła się Austria i Prusy, jako łamaniu zasad ŚP. Kolejna konferencja tych państw Londynie (XI 1829 - II 1830) ustaliła powstanie niepodległego państwa Greckiego i jego granice.

II kryzys twarda postawa Rosji w kierunku interwencji wobec rew. Lipcowej we Francji, a także jej i Prus wobec powstania w Belgii, przy neutralności Austrii i sprzeciwie Francji i Anglii.

Londyn (X 1830 - VI 1831) konsensus mocarstw ogłoszenie niepodległej Belgii, jej granic,

Leopolda Sachsen- Coburg Gotha na tron, interwencja Francji w

obronie Belgii przed Holandią.

- interwencja cara w Polsce, bierność mocarstw (jedynie Francja

przejawiała chęć pomocy Polakom), pomoc Prus Rosji

Munchengratz (6 IX 1833) deklaracja o współdziałaniu w zwalczaniu powstań ros. aust. prus.

W 1839 r. mocarstwa wymogły na Holandii uznanie Belgii.

Wiosna Ludów sprawiła, że wszystkie państwa same musiały rozwiązywać swoje problemy, przy neutralności Anglii, a nawet pewnej wrogości rew. Francji do starego ładu. Jedynie Rosja wsparła Austrię 200 tys. wojska interweniującego na Węgrzech w 1849 r.

Kwestia wschodnia i rywalizacja o wpływy w Turcji wyraźnie dzieliły państwa ŚP już od 1839 r., sprawiając, że w wojnie Krymskiej 1853-56 wystąpiły przeciwko sobie Francja, Anglia, Sardynia i Turcja, momentami wspierane przez Austrię, przeciwko Rosji, przy neutralności Prus, co ostatecznie przekreśliło sojusz mocarstw oparty na idei Aleksandra I. Późniejsze konflikty uniemożliwiły współdziałanie 5 mocarstw i zajęcie wspólnego stanowiska w jakiejkolwiek sprawie.

6 Rewolucje w Europie 1815 - 1852 - ich międzynarodowy kontekst i znaczenie.

Hiszpania 1 I 1820 powstanie wywołane przez Rafaela Riego w celu związania sił mających interweniować w Ameryce Południowej, jak również liberalizacji reżimu Ferdynanda VII. Umożliwiła sukces powstańcom amerykańskim, choć sama Hiszpania zapłaciła za nią sprowadzoną przez króla interwencją Francji w imieniu ŚP, brutalną pacyfikacją kraju i utrwaleniem despotycznego systemu władzy (1822-1834)

Na wieść o rewolucji w Hiszpanii w VII 1820 wybuchło kierowane przez karbonariuszy

powstanie w Neapolu, później (1821) także w Piemoncie. Mimo niepokoju wywołanego rewolucyjną sytuacją państwa ŚP (zwłaszcza Rosja) początkowo nie godziły się na interwencję. Austria uzyskała tą zgodę dopiero na konferencji w Opawie, po czym szybko stłumiła rewolucję w obu państwach włoskich.

Rewolucja we Francji (27 VII 1830) złamała zasadę legitymizmu, co więcej wykazała niekonsekwencję państw ŚP, które wobec oporu Anglii i wywołanej wpływem francuskim rewolucji w Belgii(25 VIII), król. Polskim, Państwie Kościelnym i Toskanii nie zdecydowały się na interwencję. Wokół sprawy belgijskiej zawiązał się tz. I ententy cordiale pomiędzy WB, a Francją zdecydowanie przeciwstawiających się interwencji rosyjsko prusko austriackiej. Uniemożliwiło ją także powstanie polskie, i zaangażowanie Austrii we Włoszech, a nawet niepokoje w samych Niemczech. Państwa ŚP uzgodniły wspólne stanowisko na zwołanej specjalnie konferencji w Londynie, natomiast sojusz bryt- franc. przetrwał do 1839.

Wybuch Wiosny Ludów we Francji 22-24 II 1848 przyniósł kolejną transformacje ustrojową Francji i ponownie odbił się szerokim echem w Europie. Najpierw we Wiedniu gdzie cesarz musiał odwołać Metternicha i zgodzić się na liberalizujące reformy, a w końcu musiał sam ustąpić, doszło do wybuchu powstania węgierskiego w sierpniu tegoż roku trwającego aż do 13 VIII 1849 i stłumionego jedynie dzięki interwencji rosyjskiej. Jednocześnie doszło do zwołania zjazdu słowiańskiego w Pradze, będącego manifestacją mnogości sił odśrodkowych w cesarstwie, jak również zamieszek i lokalnych walk na terenie całego państwa łącznie ze stolicą.

Także we Włoszech rewolucja wywołała powstanie pod hasłem Italia fara da Se, wojny Karola Alberta (Sardynia) , wraz z Toskanią przeciwko Austrii zakończonej klęską pod Custozzą(27 VII), powstania w Wenecji, Parmie, i Modenie, walk w Państwie Kościelnym i Neapolu. Wznowiona 2 III wojna Piemontu z Austrią zakończyła się (23 III 1849) klęską pod Nowarą i abdykacją Karola Alberta.

Do walk doszło również w Niemczech, ogarniając wszystkie państewka rzeszy, gdzie spanikowani władcy szybko godzili się na liczne ustępstwa, po ochłonięciu jednak przystępowali do pacyfikacji, w której czołową rolę odgrywały Prusy zbrojnie wkraczające do sąsiednich państw. Zwołanie Parlamentu Frankfurckiego było przejawem oddolnej działalności społeczeństwa niemieckiego, zablokowanej przez opór króla Pruskiego.

Jak Paryż kichnie cała Europa dostaje kataru Metternich.

Wiosna Ludów i późniejszy wybór Ludwika Napoleona na prezydenta i jego zamach stanu z 1851 r. miały duży wpływ na politykę francuską dążącą teraz do odbudowy dawnej potęgi i osiągnięcia tej roli jaką pełniła Napoleońska Francja.

Z kolei Rosja po swojej interwencji na Węgrzech szczerze liczyła na przychylność Austrii w kwestii wschodniej, na czym się mocno zawiodła w czasie wojny krymskiej.

7. Procesy narodowowyzwoleńcze i państwowotwórcze w Europie 1804-1912 : Belgia, Grecja, Serbia, Bułgaria, Rumunia, Albania.

Grecja Przyczyny: silna pozycja kościoła prawosławnego, wysoka pozycja greków w Turcji, zwłaszcza w handlu i urzędach państwowych, tajne stowarzyszenia Heterie, organizacje filohelleńskie - poparcie międzynarodowe.

Przebieg: 1821 uderzenie Ypsilantisa dowódcy carskiego, na Mołdawię, w celu wzniecenia powstania, brak poparcia cara i miejscowych Rumunów = klęska.

Powstanie w Morei na Peloponezie, Zgromadzenie Narodowe uchwala niepodległość (15 I 1822) interwencja Ibrahima Paszy z Egiptu, protokół petersburski (1826) mocarstwa (oprócz Austrii i Prus) żądają autonomii dla Grecji, klęska floty tur.-egip. pod Navarino (20 X 1827),

Wojna ros. -tur. zdobycie Adrianopola i pokój dający duże wpływy Rosji, Anglia I Francja usuwają wojska tur egip z Grecji (1828), (22 III 1829) określenie granic Grecji i jej statusu, akceptacja przez Turcję. 1832 narzucenie króla Ottona Bawarskiego. 1843 powstanie na Krecie i innych terytoriach pozostawionych pod władzą Turcji - nieudane.

Belgia. Przyczyny powstania: duże różnice pomiędzy narodem belgijskim, a holenderskim złączonych w królestwie Niderlandów ( bel. - katolicy, jez. francuski i flamandzki, większa rola rolnictwa zwłaszcza w Walonii), dyskryminacja podatkowa, religijna, gospodarcza, polityczna (nieproporcjonalny podział głosów w Stanach Generalnych), autorytaryzm Wilhelma I.

Przebieg: Wystawiana 25 VIII 1830 r. opera Aubera Niema z Portici, wieści o rew. We Francji poderwały Belgów do powstania antyrządowego, interwencja Wilhelma I, udana obrona Brukseli przez powstańców (23-24 IX), utworzenie rządu tymczasowego, Kongres Narodowy uchwala niepodległość (18 XI). Konferencja londyńska mocarstw akceptuje to, ustala grancie Belgii i przyznaje jej wieczystą neutralność. Nie zgadza się na syna Ludwika Filipa jako kandydata do tronu, akceptuje Leopolda Sachsen Coburg Gotha. Mocarstwa namawiają Wilhelma do akceptacji tego rozwiązania, brak zgody, dwukrotna interwencja (VIII 1831 i XII 1832) dwukrotnie wyparta przez Francuzów.

Ostatecznie przyznano Belgii tylko zamieszkaną przez Walonów część Luksemburga, bez Limburgii. Wilhelm I zaakceptował istnienie Belgii dopiero w 1839.

Serbia. Przyczyny: jeden z najlepiej rozwiniętych narodów słowiańskich pod władzą turecką, szerokie kontakty z zachodem, stałe poparcie Rosji.

Przebieg: 1804 powstanie Jerzego Karadżordże, 1806 autonomia dla Serbii, potwierdzona pokojem bukaresztańskim 1812, złamana 1813, IV 1815 powstanie Miklosza Obrenowicza, układ o ograniczonej autonomii Ks Serbskiego (1816), pełna autonomia pokojem akermańskim (1829), autorytarne rządy Miklosza, bunt 1835, 1838 Porta narzuca statut ograniczony (ograniczenie autonomii, rozwiązanie skupsztyny), pokój paryski (30 III 1856) daje pełną autonomię Serbii, 1877 S i Czgóra wydają wojne Turcji o Bośnię i Hercegowinę, klęska interwencja Rosyjska, pokój w San Stefano (3 III 1878) daje niepodległość Serbii. 1882 Milan I uznaje protektorat austriacki nad Serbią.

Rumunia Przyczyny: niechęć ze strony Greków, Węgrów, duże wpływy rosyjskie

Przebieg: 1821 powstanie Teodora Vladimirescu walki z Ypsilantisem w Mołdawii, 1829 autonomia Mołdawii i Wołoszczyzny w ramach Turcji przy częściowej ros okupacji i zarządzaniu, 1831 statut ograniczony - wybór hospodarów przez Zgromadzenie Narodowe, Wiosna Ludów stłumiona przez hospodara Mołdawskiego Michała Sturdzę i ros., 1849 ros i tur ograniczają autonomię Wołoszczyzny i Mołdawii, wspólna okupacja, 1856 przyłączenie Besarabii do Mołdawii, zniesienie okupacji ros, 1862 połączenie Mołdawii i Wołoszczyzny przez Aleksandra Cuzę, 1866 Karol Hohenzollern księciem, 1878 pokój w San Stefano niepodległość Rumunii (pozbawionej jednak bardzo dużej części rdzennego terytorium, pozostającego do 1918 w granicach Austro-Węgier)

Bułgaria Przyczyny: konflikt z grekami zajmującymi wyższe stanowiska, upośledzenie gospodarcze warstw bułgarskich, wiara w pomoc Rosji, antyturecka postawa cerkwi.

Przebieg: 1835 próba wzniecenia powstania przez Gierogija Rakowskiego bez większych sukcesów, 1876 krwawo stłumione powstanie Centralnego Komitetu Rewolucyjnego, 1878 San Stefano powstanie Wielkiej Bułgarii tylko nominalnie zależnej od Turcji (w praktyce od Rosji) i Rumelii Wschodniej - autonomii w ramach Turcji, 1885 powstanie antytureckie, połączenie państwa, akceptacja turecka 1886, 1887 Ferdynand Sachsen Koburg na tronie, 1908 Ferdynand I zrywa resztki zależności od Turcji, pełna niezależność Bułgarii.

Albania Przyczyny: gdzieś w XIX w pojawił się ruch niepodległościowy zwany Rilindja.

Przebieg: 1912 powstanie antytureckie, deklaracja niepodległości, 17 XII decyzja konferencji ambasadorów o przyznaniu autonomii, plany rozbioru pomiędzy Grecję, a Serbię, ostatecznie po II wojnie bałkańskiej stała się niepodległym księstwem.

8. Procesy państwowotwórcze i zjednoczeniowe w Europie 1815-1871: Niemcy, Włochy.

Niemcy: Ani Związek Reński, ani Związek Niemiecki nie służyły budowie zjednoczonego państwa Niemieckiego, a jedynie utrzymywaniu zwierzchności hegemona odpowiednio Napoleona i cesarza austriackiego. Pomimo to w śród społeczeństwa żywo rozwijał się prąd zjednoczeniowy (młode Niemcy).

Od wiosny ludów dominowała koncepcja małych Niemiec (zjednoczenie z Prusami na czele, bez Austrii) pracował nad nią parlament Frankfurcki, który 28 V 1848 ogłosił konstytucję powołującą federacje państw niemieckich pod przewodnictwem króla Pruskiego, Fryderyk Wilhelm IV odrzucił jednak koronę nadaną mu przez lud (sprzeczna koncepcja legitymizacji).

1862 Bismarck kanclerzem Prus, rozpoczyna odgórną działalność zjednoczeniową poprzez izolację Francji i Austrii, oraz sojusz z Włochami i zbliżenie z Rosją. Wspólna wojna (30 I-30 X 1864) Prusko Austriacka przeciwko Danii z powodu likwidacji odrębności Szlezwicka i Holsztyna przez folketing (XI 1863), doprowadziła do powstania kondominium austriacko-prus. na spornym obszarze. Ostatecznie kwestię tę uregulował pokój w Gastein (14 VII 1865) Lauenburg i Szlezwik do Prus (za odszkodowaniem dla austr.).

8 IV 1866 sojusz z Włochami, w odpowiedzi Austria ogłasza mobilizację, Prusy zwyciężają w Holsztynie i pod Sadową 3 VII 1866, Włosi ponoszą klęskę pod Custozzą. Pokój w Pradze (23 VIII 1866) przy mediacji Francuskiej: Holsztyn, Hanower, Hesja, Nassau, Frankfurt do Prus, Wenecja do Włoch, rozwiązanie Z Niemieckiego, Austria zapłaci 40 mln talarów odszkodowania. Prusy zawiązują układy zaczepno odporne z Bawarią, Badenią i Wirtembergią, 18 VIII łączą w konfederacji panstwa północne (Zw. Północnoniemiecki i Zw Celny)

27 III 1868 sojusz Prus z Rosją, przygotowania do wojny z Francją. Po obalonej Izabeli II rząd hiszpański oferuje koronę Leopoldowi Hohenzollernowi (2 VIII 1870), co Francja uznaje za naruszenie równowagi sił i mimo odwołania tej kandydatury żąda zobowiązania się Prus do nie wysuwania podobnych kandydatur. Rozmowa Wilhelma I z ambasadorem francuskim została odpowiednio zinterpretowana i podana do prasy jako depesza emska obrażająca majestat Francji. Francja potraktowała to jako casus beli. Rosja zachował życzliwość Prusom, Austria wymuszoną postawą Rosji neutralność. 2 IX 1870 bitwa pod Sedanem - rozbicie głównych sił franc. 28 I 1871 kapitulacja Paryża, powstanie ludowe w całym kraju, obalenie monarchii przez burżuazję. Pokój wersalski 10 V 1871 (Lotaryngia, Alzacja, wyrównanie granicy przy Cattenom i Thionville, 5 mld fr. I okupacja wojskowa do 2 III 1874.) Miasto Belfort pozostawiono przy Francji.

18 I 1871 Wilhelm I na wniosek książąt niemieckich koronuje się na cesarza w wersalu, faktyczne zjednoczenie Niemiec.

Włochy

Królestwo Włoch i K Neapolu utworzone przez napoleona obudziły tendencje zjednoczeniowe we Włoszech, których zwolennicy (karbonariusze, Mazzini, Młode Włochy) organizowali wręcz cykliczne powstania ( przeciwko monarchom przeciwnym zjednoczenia, a przede wszystkim Austriakom okupującym Północno Wschodnie Włochy i pilnie strzegącym statusu quo na półwyspie.

W 1821 i 1831 wybuchały oddolne powstania, likwidowane interwencją Austriacką.

Odgórną działalność zjednoczeniową rozpoczął Karol Albert król Sardynii - najbardziej liberalnego państwa we Włoszech (statut fundamentalny z 2 II 1848), a kontynuował ją Wiktor Emanuel II z pomocą premiera Massimo d'Azeglio, ministra G Siccardiego ( reforma oddzielająca Kościół od państwa), a przede wszystkim E Cavoura (obniżenie taryf celnych, umowy handlowe z ang, fr, belg, wczesniejsza spłata kontrybucji Austrii, reformy popierające rozwój gospodarczy, modernizacja floty), premier 1852-61. 25 I 1855 zgodził się na udział wojsk sardyńskich w wojnie krymskiej, by wzmocnić jego pozycję na arenie międzynarodowej, i postawić sprawę włoską na konferencji paryskiej.

Felipe Orsini dokonuje nieudanego zamachu na Napoleona III (I 1857) co skłania fr. Do poparcia idei zjednoczenia Włoch i wojny z Austrią, sojusz wł -fr w Plombier (20 VII 1858), mobilizacja w Piemoncie, ultimatum austr.(19 IV 1859), wojna zwycięstwa pod Magentą, Solferino Mediolan, 12 lipca rozejm w Villafranca (z inicjatywy Napoleona III) wybucha rewolucja w krajach środkowo włoskich, 10 XI 1859 pokój Lombardia do Sardynii, w zamian za Nicee i Sabaudię do Francji, referendum wykazuje poparcie dla zjednoczenia 11,12 III 1860 Parma Modena Toskania i Emilia z Bolonią do Piemontu. Italia fara da Se.

Wybucha rewolucja w Królestwie Obojga Sycylii, Wyprawa 1000 Garibaldiego (6 V 1860), zajmuje Palermo (27 V) i Neapol (7 IX), Cavour za zgodą N III włącza Umbrię i Marchię do Piemontu, 21 X po referendum także KOS.

8 IV 1866 sojusz z Prusami, 16 VII wybucha wojna z Austrią, mimo samych klęsk Włochów (Custozza znowu), 3 X pokój w Wiedniu oddaje im Wenecję za pośrednictwem Francji.

W czasie wojny prus.-fr. Fr odrzuciła propozycje Włoch pomocy w zamian za Rzym, mimo to wycofała potem swoje siły stamtąd a włosi 20 IX 1870 zajęli Rzym, 2 X referendum potwierdziło, papież rzucił klątwę, ogłosił się więźniem Watykanu, 1929 podpisano konkordat regulujący status Watykanu.

9. Procesy państwowotwórcze i emancypacyjne w Amerykach 1804 -1903 Kanada Meksyk, Brazylia, Kolumbia, Chile, Panama, Paragwaj, Argentyna, Wenezuela.

Kanada

Brak poparcia społeczeństwa dla idei złączenia z USA (np. w czasie wojny 1812-14), 1837 powstanie Les Patriotes w Quebek (francuskojęzyczny region) ale bez haseł niepodległościowych, Brytyjski Akt Ameryki Północnej 29 III 1867, dominium, królowa głową państwa, niezależny częściowo parlament, gubernator - z reguły współpracował z nimi.

Procesy państwowotwórcze w każdym z krajów podejmowane były na tle konfliktów klasowych i nierówności społecznych. Układ klas : vicekról , gauchupines (przyjezdna szlachta pełniąca najwyższe funkcje, rzadko pozostająca na długo, wywożąca tylko miejscowe dochody) kreole ( potomkowie białych, będący albo burżuazją miejską, albo szlachtą na prowincji), metysi (rzemieślnicy, rzadziej mogli liczyć na drobne urzędy), Indianie (wolni osobiście lecz bez pozostałych praw przysługujących obywatelom) mulaci i murzyni ( w I poł. XIX w. jeszcze w większości niewolnicy)

Brazylia - w powstaniu dowodzą liberalni kreole miejscy, konkurując z konserw. z prowincji.

1788 spisek górników, 1798 spisek krawców, 1807 Napoleon zajmuje Portugalię, ks. regent Jan ucieka z pomocą Anglii do Brazylii, reformy, 1815 16 XII powołuje królestwo braz. połączone unią z port. Mimo śmierci królowej w 1816 Jan pozostaje w Brazylii, 1817 rewolucja, stłumiona, 1821 konstytucja, Jan wraca do port., syn Pedro zostaje regentem, odmawia powrotu do port., powstanie ludności przeciwko Portugalczykom, z postulatem niepodległości i koronacji Pedra (12 X 1822 Pedro zostaje ogłoszony cesarzem), 1824 USA, 1825 Portugalia uznają Brazylię.

Argentyna (La Plata)

1806, 1807 Anglicy dwukrotnie zajmują Buenos Aires, z powodu okupacji Hiszpanii przez Napoleona, są jednak wypierani przez powstańców z Santiago de Linierse na czele, który mimo że został odwołany za nieposłuszeństwo wobec Napoleona zapewnia suwerenność La Placie, rządzą junty wojskowe i urzędnicze, 9 VII 1816 ogłoszenie niepodległości, ciągłe walki o władzę, reformy itp. do 1830'. 1823 USA, 1828 Hiszpania uznają.

Paragwaj

Dążenie do separacji od La Platy, decentralizacyjne bunty 1811, zwycięstwo Jose Gaspara de Francia ogłoszenie niepodległości 12 X 1813, dyktatura do 1840.

Wenezuela

1795 bunt murzyńskiego niewolnika Chirino, 1797 Kreoli, 1799 następna

1806 dwukrotnie wyprawy Mirandy nieudane, 1810 powstaje niezależna Najwyższa Rada dla zachowania praw Ferdynanda VII z Bolivarem na czele, 7 VII 1811 Kongres uchwala niepodległość, XII konstytucję, interwencja wojsk z Kuby, Peru i miejscowych klęska Bolivaresa i Mirandy, 1813 powrót Bolivaresa, ogłasza się dyktatorem, powstanie chłopskie (Ilaneros) pod wodzą Bovesa który początkowo pokonuje Bolivara, XII 1816 kolejna wyprawa Bolivara, sojusz z Ilaneros, 1819 ofensywa na Nową Grenadę, zwycięstwa Bol, 1826 Wenezuela ogłasza niepodległość, 1829 ostatecznie zrywa z Kolumbią, 1830 Bolivar oddaje władzę.

Chile

1781, 1782-3 pierwsze spiski republikańskie, 1810 - 11 wybucha spór rojalistów (audiencjo) i autonomistów (cabildo), zwołanie Kongresu Narodowego Ch. 1811 dyktatura Carrera, 1813-14 wojna domowa między stronnictwami, interwencja Peru, 1817 uderzenie wyzwoleńczej armii Chile, (San Martin, O'Higgins), 12 II 1818 deklaracja niepodległości, opanowanie większości kraju, dyktatura O'Higginsa bardzo lewicowego obalonego 1823, ostatni przyczółek audiencjo pada dopiero w 1826.

Kolumbia (Nowa Grenada)

1810 zwołanie Nowej Junty Królestwa Grenady z postulatami równouprawnienia kolonii, 1811 rep. Cundinamarki w Bogocie, wojna domowa dwa ośrodki budowy państwa Zjednoczone Prowincje Nowej Grenady reprezentuje Bolivar zdobywając Bogotę i rep. Cun… , 1815 interwencja (rekonkwista) rojalistów gen. Morillo, wyparcie powstańców.

1819 nowa wyprawa Bolivara, zwycięska, zakończona w 1821. powstaje Wielka Kolumbia z Panamą i Wenezuelą.

Meksyk

1794, 1799, 1801 pierwsze powstania

1808 powstają dwie junty - konserwatywna gauchupines audiencia i liberalna ayuntamiento (kreole). Spisek de Aguirre (audiencia) dyktatura pro hiszpańska

1809 wybucha powstanie chłopsko indiańskie w Valladolid, prawie rozbite, 1810 Allende, potem ks. Hidalgo stają na czele, udało się zebrać duża armię, mimo to 1811 klęska pod Lermą, rozstrzelanie Hidalgo, Morelos y Pagon przejmuje dowodzenie, Kongres Narodowy uchwala konstytucję 1814, reakcja audiencie (Augustin de Iturbide), zabicie Morelosa 1815, powstanie dalej jednak trwa ale słabnie, na czele Guerrera, 1821 porozumienie pomiędzy Iturbide, z Guerrerą(plan Iguański), obalenie vicekróla, niepodległość Meksyku, 1822 Iturbide zostaje obwołany cesarzem, obalony 1823 przez Antonio Lopeza de Santa Anna, 1824 nowa konstytucja, Guadelupa Victoria prezydentem, federalna republika.

Panama

Od 1819 część Wlk. Kolumbii, pozostając w składzie Kolumbii mimo odłączenia się Wenezueli w 1830 r. W 1903 r. wobec przeciągających się negocjacji w sprawie budowy kanału i niemożliwości porozumienia się rządu USA z Kolumbią, Stany poparły w tajnej umowie miejscowe Stowarzyszenie Przyjaciół Niepodległości z Philippe Bunau-Varilla na czele i umożliwiły mu ogłoszenie niepodległości 3 XI 1903 r., jak również obronę przed planowaną interwencją kolumbijską. Obciążona długiem wdzięczności i umową o dzierżawie terenów pod kanał Panama przez prawie 30 następnych lat pozostawała wasalnym państewkiem w stosunku do USA.

10. Sojusze w stosunkach międzynarodowych 1815-1939 : Święte przymierze, sojusz 3 cesarzy, trójporozumienie, Trójprzymierze, Oś Berlin-Rzym -Tokio.

Święte Przymierze było sojuszem o charakterze raczej defensywnym, niż ofensywnym. Zawarte 26 IX 1815 miało stać się organizacją umożliwiającą współpracę mocarstw przy utrzymaniu ładu powiedeńskiego i równowagi sił na kontynencie. Nie zakładało przeciwnika państwowego, a raczej współpracę w walce z wewnętrznymi problemami członków (interwencja w Hiszpanii 1822, na Węgrzech 1849), tak więc był to raczej system bezpieczeństwa, niż sojusz sensu stricte. Potwierdza to dodatkowo otwarty charakter mający zachęcić wszystkie monarchie europejskie akceptujące konserwatywny wydźwięk aktu ŚP, do udziału w stabilizacji i utrzymania obecnego porządku. Zwłaszcza w latach 1815-48 ŚP spełniało dobrze swoją rolę, koordynując działania mocarstw w zwalczaniu rewolucji, we Włoszech, Hiszpanii, Polsce, czy na Węgrzech. Wbrew stanowionym w akcie zasadom stała decyzja co do nieingerencji we Francji w 1830 roku, co da się usprawiedliwić stosunkowo łagodnym przebiegiem rewolucji lipcowej i akceptacji przez Ludwika Filipa starych zasad, brak interwencji w Belgii, w kwestii której monarchom udało się znaleźć wspólne rozwiązanie, nie naruszające zasad ŚP, a przede wszystkim równowagi sił. Rozpad ŚP z powodu kwestii wschodniej jest jasnym dowodem, że w latach 50' XIX w. nie było już państw będących członkiem ŚP i jednocześnie zainteresowanych dalszym utrzymaniem równowagi sił. Pierwsza tak poważna konfrontacja uwypukla fakt, że żaden sojusz nie może się utrzymać, w sytuacji kiedy sojuszników nie łączą żadne interesy polityczne, a jedynie religijno moralizująca frazeologia.

Inicjatywy Bismarcka w celu zapewnie Niemcom bezpiecznego utrzymania jedności i oddalenia zagrożenia Francuskiego doprowadziły do zawarcia 6 VI 1873 r. (Shonbrunn obok Wiednia) porozumienia o wspólnym utrzymaniu pokoju pomiędzy dworem austriacko-węgierskim, a rosyjskim, do którego dołączyły Niemcy 22 X tego roku. W przeciwieństwie do ŚP sojusz 3 cesarzy miał dużo więcej typowych cech sojuszu, a więc przewidywał konkretne zachowanie partnerów w wypadku nastąpienia casusu beli, przy czym skupiano sie na przeciwnikach państwowych, a nie działaniach wewnętrznych. Skierowany był na zewnątrz. Mimo wszystko nie wytrzymał próby czasu i bardzo szybko się rozpadł w zderzeniu z rozbieżnością zdań na temat wojny prewencyjnej we Francji, jaką próbował forsować Bismarck w 1875, a także rozgraniczeniem stref wpływów na Bałkanach pomiędzy austr.-wegry a Rosję, ustalanych na konferencji berlińskiej 1878. Podobnie jak w wypadku ŚP powodem rozpadu był brak wspólnych pozytywnych interesów sojuszników, których nie mogło zastąpić pragnienie wspólnego przeciwdziałania zagrożeniom. W tym znaczeniu możemy mówić o sojuszu negatywnym, jak widać nie trwałym.

Wobec narastającego konfliktu ros-niem (ros oskarżała Bismarcka o wrogą postawę na konferencji berlińskiej ws Bałkan) dochodzi do zawiązania dwuprzymierza 7 X 1879 r. niem - austrweg. Udaje się w końcu wciągnąc z powrotem Rosję odnawiając sojusz 3 cesarzy w 1881 18 VI, sojusz ten jednak nie jest w stanie pogodzić sprzeczności narastających pomiędzy krajami sprawia ze nie zostaje on przedłużony w 1887, podobnie jak traktat reasekuracyjny ros-niem (zawarty 1887 na 3 lata) o neutralności na wypadek wojny 2 strony - upada.

20 V 1882 w Wiedniu do traktatu Dwuprzymierza dołączają Włochy - traktat Trójprzymierza - obawiające się zagrożenia ze strony Francji. Deklarowano niezawiązywanie przeciwko sobie sojuszy, życzliwą n neutralność w wypadku walki członka z 1 państwem zew., a wspólną walkę w wypadku walki z 2. Traktat był zawarty na 5 lat przedłużany 4 razy. Co się szybko okazało Włochy nie do końca były przekonane do uczestnictwa w nim, widząc kwestie sporne z Austro-węgrami o Tyrol i Istrię, zachęcone tymi ziemiami ogłoszą neutralność w 1915, a 3 V maja przystąpią do ententy. Natomiast pomiędzy austrowegrami a Niemcami narastać będą coraz silniejsze powiązania gospodarczo-polityczno-militarne, które wobec braku poważniejszych spornych interesów (obie strony widziały korzyści we wspólnej wojnie Austria na Bałkanach i południowej Rosji, a Niemcy w Rosji i na Zachodzie i w koloniach, co sprawia, że był to sojusz zawarty we wspólnym pozytywnym interesie a nie tylko negatywnym (sojusze obronne)) zagwarantują trwałość i solidarność sojuszników aż do końca I WŚ.

Osamotnione w latach 1880/1890 Rosja i Francja zawiązują układ o współdziałaniu na rzecz pokoju i ewentualnej współpracy w razie konfliktów. W pełni potwierdza go dopiero konwencja wojskowa uznana przez ros po długim wahaniu 4 I 1894 (określała szczegółowo współdziałanie na wypadek wojny z Niemcami lub Włochami). Wlk. Brytania początkowo z powodu sporów z ros i franc szuka raczej porozumienia z Niemcami, ale ich agresywne zbrojenia i polityka kolonialna skierowują ją w stronę franc. Po wizytach Edwarda VII 8 IV 1904 zostaje podpisane Ententy Cordial regulujące szczegółowo sporne kwestie w Egipcie i Maroku pomiędzy Eng i franc, dające możliwość współpracy na arenie miedzynarodowej, mimo iż nie ustosunkowywano się jeszcze do ewentualnych wspólnych działań zbrojnych.

Źle układały się stosunki ros- ang głównie wobec ros ekspansji w środkowej Azji. Angli byłą gotowa zawrzeć sojusz Niemcami, albo Japonią przeciw ros, ale jej klęska w wojnie 1905 skłoniła ros do zmniejszenia swoich ambicji, wobec czego 31 VIII 1907 podpisano konwencję regulującą zasięg wpływów obu państw (północna Persja do ros, Afganistan podporządkowany Anglii ale nie jako kolonia, Tybet itd. neutralne). Świadomość tego sojuszu w Niemczech wywołała wzrost nastrojów antybrytyjskich i tak oba sojusze przy ciągłym narastaniu zbrojeń zwiększały wzajemną nieufność i konsolidację przeciwstawnych bloków. Mimo, że jeszcze w 1912 Poincare'mu udało się określić zasady współdziałania w czasie wojny z rosyjskim sojusznikiem, a Wlk. Brytania nie składała jeszcze gwarancji wspólnego wystąpienia, to jednak już sama jej deklaracja uzgadniania stanowisk dawała pewność, że w tak napiętej sytuacji w wojnie sojusznicy wystąpią wspólnie. O ile wspólne interesy niem-autr wydają się być dużo łatwiej zauważalne, to jednak blok państw ententy okazał się równie trwały poprzez zbyt dalekie posunięcie się sytuacji i jasność, że w Europie jest już za ciasno, a p centralne nie zgodzą się na pokojowe załatwienie sporu. ( z resztą Pajewski udowadnia iż to wlk bryt była główną inicjatorką wojny jako demonstracji swej siły, tak wiec wszystkie kraje w 1914 czuły potrzebę wojny)

Bliskość ideologiczna Niemiec i Włoch w latach 30' wspólne niezadowolenie z wersalskiego ładu, a co za tym idzie negatywne nastawienie do franc i ang, sprawiły ze osamotnione po inwazji na Etiopię Włochy poszukały porozumienia z jedynym krajem który nie potępił tej agresji - Niemcami. Co więcej wspólna choć nieuzgadniana walka w Hiszpanii, ogłoszenie przez Mussoliniego swego rodzaju desinteressmentu w kwestii austriackiej i innych regionów planowanej ekspansji Niemiec ujawniło brak sprzeczności pomiędzy roszczeniami obu państw. Wizyty Hansa Franca w Rzymie i Galeazzo Ciano w Berlinie (1936) umożliwiły uzgodnienie spornych kwestii, a Hitler i Mussolini w przemowach z lat 37' i 38' deklarowani istnienie sojuszu pomiędzy obu państwami choć taki formalnie nie został zawarty.

Wspólna niechęć do ZSRR i Wlk Brytanii spowodowały zawarcie sojuszu niem- jap dla którego użyto formy paktu antykominternowskiego (Międzynarodówka komunistyczna) podpisanego 25 XI 1936 r. zastrzegającego możliwość rozszerzenia go o inne kraje, co też się stało 6 XI 1937 w wypadku Włoch, a jednocześnie sprowokowało je do porzucenia uczestnictwa w LN. Mimo braku konkretów pakt okazał się trwały nawet pomimo niekonsekwencji jego członków (pakt Ribbentrop-mołotow, neutralność jap-zsrr 1941), podstawą jego były wspólne interesy w Europie i niechęć do ZSRR z którym jednak wojna nie była koordynowana przez te państwa. Ściślejsze ramy współpracy wyznaczył pakt stalowy włos-niem z 22V 1939 i pakt trzech (niem Włoch jap) z 27IX 1940. Sojusz ten wybitnie nie miał w sobie cech sojuszu obronnego, a jedynie twardą ekspansję, popartą ideologią wyższości niektórych ras (Japończyków też to dotyczyło). Współpraca tych państw skłoniła USA walczące z Japonią do sojuszu z ZSRR Ang i Franc walczących z Niemcami i Włochami, a wiec spowodowało wykształcenie się koalicji aliantów.

11 WB SM W EUROPIE W XIX W.

Geopolityczne determinanty wb pz

Wyspiarskie położenie, trochę z boku Eur. Zmuszało WB do trzymania się polityki równowagi siły -zagrożenia mogą wypływać wyłącznie z hegemonii jednego państwa na kontynencie lub przewyższenie floty.- granie roli języczka u wagi

Zainteresowanie głównie nabytkami zamorskimi- nieduże tereny ale wążne strategicznie

Sytuacja Ekonomiczna na początku XIX.

Maszynowy okres kapitalizmu

Najważniejsz gielda świata Londyn

Największy eksporter bawełny żelaza węgla

Ogromne obszary zbytu na rynkach kolonii

Najgęstsza sieć kolei i telegrafów

Kwestie ustrojowe

• Król

1. podpisywał budżet

2. odpowiadali przed nim min. Królewscy

3. uchwalał prawo

• Parlament

-Izba Lordów

1. 26 bp. Anglikańskich

2. 16 lordów SCO

3. ok.300 Lordów ENG

-Izba Gmin

1. 186 przedstawicieli hrabstw

2. 467 miast

3. 5 uniwersytetów

• bierne prawo wyborcze uzależnione od posiadania dóbr- oligarchia szlachecko- burżuazyjna.

• Partie

1. Torysi-optowali za przewagą króla, prawami Kościoła, konserwatyści

2. Wigowie-zwiększenie roli parl.

Wybieralność podmiotów odpowiedzialnych za PZ przez posiadaczy stawiało względy ekonomiczne główną przesłanką działalności dyplomacji WB.

Perturbacje dynastyczne w WB

1820 władzę przejmuje Jerzy 4 -przepych arogancja rozwód z ks. Brunszwicka- niepopularny

1830 niemoralny Wilhelm 4- spadek autorytetu monarchii w WB

1837 Wiktoria- zgodnie z konstytucją Hanoweru nie mogła sprawować rządów jako kobieta w księstwie- zerwanie Unii Personalnej - WB nie ma interesów w Europie

WB na Kongresie Wiedeńskim

• pozycja pierwszego morskiego mocarstwa świata została wzmocniona wskutek wyeliminowania lub poważnego osłabienia flot Francji, Holandii i Danii

• Kosztem Danii Wielka Brytania uzyskała Helgoland; kosztem Holandii - Cejlon i Kraj Przylądkowy; kosztem Francji - Tobago i Santa Lucia Seszele i Mauritius. Anglia zajęła też w czasie wojen napoleońskich Maltę i Wyspy Jońskie na Morzu Śródziemnym.

• 20.VI. 1814 Londyn 8 art. Utworzenie Niderlandów.

• Castlereagh główny rzecznik zasady równowagi sił w Eur.

1. niepozwolenie na przejęcia całego Ks. Wawy przez RUS

2. opór wobec zaboru Saksonii przez Prusy

• główny donator walk z NB

• wzmacnianie NED

WB wobec Św. Przymierza

• Castlereagh uważał akt za nonosens

• Nie przystępuje do Św. Przymierza nie podpisuje Aktu lecz bierze udział w pracach

• Aprobowali działania Przymierza w Europie lecz przeciw działali każdej próbie wyjście poza kontynent np. 1823 Canning proponuje Rushowi przeciw działanie ewentualnej interwencji w AŁ

WB wobec kwestii narodowych i rewolucji eur.

GRE

• Obawa przed wzrostem pozycji FRA (pożyczki) i RUS (zajęcie cieśnin) w rejonie M.Śródziemnego-

• 1926 wellington Nesselrode Podpisuje protokół Petersburski- autonomia GRE pod zwierzchnictwem Porty, ewentualnie wspólna akcja

• 7.27 Londyn podpisanie traktatu z FRA WB RUS o wcielenie protokołu petersburskiego w życie jak GRE lub TUR nie zgodzą się akcja bitwa pod Navarino

• 3.1829 na konf w Londynie RUS stara się max rozszerzyć GRE- sprzeciw WB- niechęć wobec osłabiania TUR i dominacji RUS w rejonie

FRA

• 7.1830 zadowolenie z faktu przejęcia tronu przez Orleanów

TUR

• 9.1830 akceptacja powstania BEL współdziałanie z FRA- propozycja króla Leopolda Sachsen-couburg

• Kryzysy i wojna krymska

• WB protestuje przeciwko uzależniającym cieśniny od RUS układzie Unkiar-Iskelesi

• Thiers zdecydowanie popiera EGY, FRA zajmuje ALG- WB uznaje to za próbę dominacji na m. Śródziemnym

• WB próbuje kolektywnie rozwiązywać problemy TUR by osłabić wpływy RUS- 15 lipca 1840 r. przedstawiciele Wielkiej Brytanii, Rosji, Austrii, Prus i Turcji podpisali w Londynie konwencję o uregulowaniu konfliktu między Turcją i Egiptem oraz powrocie do starego prawa Imperium Osmańskiego, zakazującego obcym okrętom wpływania do cieśnin czarnomorskich

• Próba pokojowego rozwiązania sporu- plan 4 punktów

Stosunek do zjednoczenia GER

• 8.1850 na konf. W Londynie gwarantuje integralność DEN

• 1867 potwierdza neutralność i Unię z HOL LUX

• zdecydowany sprzeciw wobec planów uni celnej FRA-LUX obawa przed unią polit. i zajęciem LUX- przychylność dla Prus

• 7.1870 satysfakcja po odstąpieniu Wilhelma od popierania Leopolda na tron ESP. Przesadne żądania FRA

• Gladstone ostrzega GER przed zbytnim osłabieniem FRA

Kwestia bałkańska

Podtrzymywania integralności TUR

76 z obawy przed interwencją RUS w rejonie organizuje spotkanie w Stambule

78 pokój San Stefano dający zbyt wielką przewagęTUR na bałkanach poparcie pomysłu konferencji- Berlin obrona TUR- uzyskanie Cypru

Koniec 19 wieku

87 podpisanie z GER ITA AW traktatu o statusie-quo m. Śródziemnego

koniec 19 wieku zbliżenie z GER podział Mozambiku i ochłodzenie stosunków z FRA np. incydent w Faszodzie.

Chiny i Japonia w SM 1800-1941

KSZTAŁTOWANIE SIĘ STOSUNKÓW ZACH Z CHN

1644 początek panowania dynastii T'sing

1689 Nerczyńsk RUS (dominująca w dziedzinie lądowego handlu z CHN) podpisuje I traktat handlowy CHN- państwo eur.

Od XVIII w. WB uzyskuje przewagę w handlu z CHN nad ESP POR NED

Lata 40 XIXw. W rezultacie wojen opiumowych do rywalizacji w CHN przystępują USA

Lata 40 XIX.w początek obecności FRA w CHN

Utrudnienia handlu z barbarzyńcami:

• Możliwość prowadzenia handlu tylko w Hong-kongu, z jedną instytucją Ko-Hong zrzeszającą kupców z cesarską licencją

• Atrakcyjne towary CHN jak porcelana jedwab herbata wobec mało poszukiwanych towarów kupców zach jak tkaniny futra musiały być spłacane srebrem co generowało niekorzystny bilans płatniczy.

WOJNY OPIUMOWE

SYTUACJA DOPROWADZAJĄCA DO WOJNY

• Koń. XVIIIw. Upowszechnienie palenie opium zakazany od 1789

• 1833 zniesienie monopolu WB Komp. Wsch.-Ind na handel z Kantonem- naciski społ. międzynarodowej na większa otwartość CHN

• 1834 delegacja WB z Napierem na czele- nie przekonuje CHN do zniesienia ograniczeń w handlu

• Trudności ekonomiczne, polit. Zacofana feudalna struktura nie wpływały na zmianę postrzegania siebie jako centrum świata.

• Próba skłócenia państwa zach. Poprzez nierówne rozdawanie przywilejów

• Lata 30 XIXw wzrost wpływów frakcji chcącej naprawdę znieść handel opium

• Koń XVIIIw- lata 30 XIXw. 10-krotny wzrost dostaw opium do CHN- odpływ srebra- pogorszenie syt. Gosp- niepokoje społ.

Bezpośrednia przyczyna:

III.1839 CHN komisarz w Kantonie Lin-Tse-su nakazuje skonfiskować i zniszczyć znaczny ładunek opium kupców WB.

Przebieg

3.XI.1839 poczt I wojny opiumowej

1840 Izba Lordów popiera polit. Palmerstona wobec CHN- wysłanie korpusu ekspedycyjnego z IND- początek pretraktacji

I i V 1841 podpisanie rozejmów

VIII. 1841 kolejne wojska WB- wznowienie działań

Wiosna 1842 kolejne posiłki WB- kapitulacja CHN

29.VIII.1842 po negocjacjach w Nankino podpisanie traktatu pokojowego na okręcie WB Cornwallis. Pozstanowienia:

1. otwarcie Amonu, Fuczou, Szanghaju, i Ning-Po dla handlu poddanych WB

2. oddanie WB Hong-Kongu

3. zniesienie Ko-Hongu

4. ustanowienie stałej jawnej taryfy celnej

5. 21mln$. odszkodowania

8.X.1844 Humenczai- WB dostaje status największego uprzywilejowania, automatyczne przeniesienie przywilejów nadawanych innym państwom również na WB

Wzrost znaczenia USA w CHN

3. VIII. 1844 Wanghia (w pobliżu Makao gdzie USA handlowały z CHN) wysłannik prezydenta Johna Tylera- Caleb Cushing podpisuje traktat na mocy którego USA uzyskują:

• klauzule najwyższego uprzywilejowania

• otwarcie 5 portów z traktatu Nankińskiego dla USA

• możliwość budowania szkół kościołów szpitali itp. W tych miastach na zasadach eksterytorialności i objętych prawem konsularnym- podstawa powstawanie późniejszych tzw. Settlementów.

• Traktat zawarty na 12 lat

DZIAŁANIA FRA

W czasie wojny opiumowej do CHN przybywa delegacja Jeana Baptista Cecilla- CHN próbują przeciwstawić FRA WB, ale wobec niezgody FRA rozmowy przerwano.

21.X. 1844 Whampoa Theodor de Legren podpisuje traktat udzielający FRA przywilejów takich jak w traktacie Nankińskim+ prawo do budowy Kościołów w 5 otwartych portach- FRA obrończyni misjonarzy w CHN.

Powstanie Tajpingów

1850-1864 powstanie Tajpingów stosusnek mocarstw:

WB i FRA zaangażowane w wojnę krymską ogłosiły neutralność po cichu wspierając Pekin (1855 pomoc wojsk FRA w odbiciu Szanghaju)

USA neutralne

1854 negocjacje o rewizji traktatu z Wanghia bez efektów- większa skłonność mocarstw do koncepcji NIII zbrojnej interwencji w CHN

Przyczyny bezpośrednie II wojny opiumowej

1. II 1856 stracenie FRA Augusta Chapdelaine

2. X.1856 aresztowanie zarejstrowanego w Hong-Kongu należącego do CHN statku pływającego pod WB banderą- uznanie tego aktu za casus belli przez ambasadora WB w CHN

Przebieg

Koń. X 1856 WB ostrzeliwuje Kanton

XII WB i FRA podpisują porozumienie ws. Wpólnej akcji w CHN

USA neutralne-18.VI 1858 podpisują w Tienstinie traktat z CHN

26.VI.1858 Tienstin traktat pokoju przyjaźni i handlu WB-CHN postanowienia:

1. stałe przedstawicielstwo WB przy dworze w Pekinie- dyplomaci nie muszą stosować się do ustępów protokołów uwłaczających ich godności

2. otwarcie kolejnych 11 portów

3. prawo do żeglugi po Jangste

4. potwierdzenie traktatu tieństeńskiego z 1842

27. VI.1858 traktat FRA-CHN

• takie same przywileje jak WB

• przedstawicielstwo czasowe, ale zgodnie z klauzulą największego uprzywilejowania FRA mogła domagać się takich samych przywilejów jak WB

• CHN wypłacą po 2mln taeli WB i FRA

X,1858 wynegocjowanie

• Pełnej legalizacji handlu opium

• Taryfy celnej w wysokości 5%

Jesień 1860 żądania nowych przywilejów, wznowienie działań zbrojnych- wkroczenie do Pekinu

24-25 X. 1860 Pekin kolejne ustępstwa CHN na rzecz WB i FRA

• Odszkodowania w wysokości 8mln taeli ściągane z opłat celnych kontrolowanych od 1855 przez komisję międzynarodową z ENG na czele

• Otwarcie portu Tienstin

• WB otrzymuje wieczną dzierżawę płw.Cziuling

• Prawo do handlu kulisami tzn kontraktowania tanich robotników CHN

W tych samych dniach dokonano ratyfikacji traktatów tienstińskich

USA podpisuje osobny traktat z CHN

1861-1867 Anson Burlingane poseł USA zyskuje zaufanie CHN i zostaje CHN negocjatorem z mocarstwami

28.VIII. 1868 podpisuje on w imieniu CHN z Sekretarzem stanu Sewardem traktat USA-CHN

• USA uznaje integralność teryt. CHN

• USA przyznaje CHN klauzule najwyższego uprzywilejowania- swoboda emigracji CHN od USA

JPN i KOR

Poczt. XIXw. Szogunat w JPN- całkowita izolacja jedyny otwarty port- Nagasaki

1825 rząd JPN (bukufu) wydaje rozkaz strzelania bez ostrzeżenia do obcych statków

1797, 1800, 1803 William Stewart na statku Ellise próbuje nawiązać porozumienie handlowe z JPN- bez rezultatu

1804-1846 kolejne próby RUS, USA,NED skłonienia JPN do zwiększenia handlu

VI.1853 Galbraith Perry zawija do Nagasaki.

Cele misji

• Otwarcie innych portów

• Utworzenie stacji węglowej

Narzędzia

• Negocjacje

• Groźby

Delegowany przez prez. Millarda Filmore i sekretarza stanu Daniela Webstera

Skutki

Odmowa JPN- groźba zbrojnej interwencji USA-świadomość słabości i skutków wojen opiumowych- negocjacje

III.1854 Kanagawa traktat o pokoju przyjaźni i handlu:

• Pierwszy JPN państwo zach.

• Otwarcie dla USA portów Shimoda i Hakodate

• Pomoc JPN w przypadku problemów USA statku w pobliżu JPN

• Prawo do przemieszczania się obywateli USA w wyznaczonych rejonach JPN

• Klauzula NU- USA automatycznie dostają te same nowe przywileje co jakiekolwiek państwo 3

54 konwencja WB JPN

55 RUS-JPN

56 NED- JPN

VIII 56 pierwszy dyplomata USA w JPN Townsed Harris otwiera placówkę dyplomatyczną - naciski w celu uzyskania nowych przywilejów- kryzys polit. JPN- kolejne ustępstwa-

VI.1858 traktat handlowy USA-JPN

• Otwarcie kolejnych 4 portów

• Nowe konsulaty

• Prawo do budowy Kościołów, i innych instytucji, prawo do wyznawania swojej wiary

• Cudzoziemcy status eksterytorialny

• Konsulat w Tokio

W kolejnych miesiącach podobne traktaty zawiera WB, RUS, NED,

Przywileje doprowadziły od buntów w JPN- interwencje państw zach.

1868 upada Szogunat.

CHN i JPN na przełomie XIX i XXw.

1868 rewolucja Meiji: modernizacja państwa JPN na płaszczyznach

1. politycznej

1. zniesienie bakufu tzn. trwającej od 250 lat władzy szogunów

2. likwidacja autonomii księstw

3. zrównanie wszystkich klas

4. 1899 konst. wzorowana na Pruskiej

2. reforma wsi

3. reformy ekonomiczne- rozwój przemysłu, koncentracja produkcji

4. zmiana kulturowa- fascynacja zach.

-Potrzeba otwarcia na świat- zmiana nie równoprawnych traktatów- budowanie swojej sfery wpływów

lata 70 XIXw. JPN dołącza do rywalizacji w CHN i KOR

1872 próba nawiązania kontaktów z KOR nieudana-

1874 wyprawa na Tajwan i zagarnięcie archipelagu Riukiu

1875 zajęcie cz, KOR-

II.1876 Kanghwa JPN wymusza traktat o pokoju o przyjaźni

• wolność handlu

• otwarcie 3 portów

• tereny eksterytorialne

• bezcłowy przewóz towarów

• posługiwanie się w KOR walutą JPN

przełamanie izolacji KOR i otwarcie jej na rywalizacje państw

W traktacie JPN uznawała że KOR jest samodzielnym państwem- konflikt z CHN-V.1882 Robert Schufeldt korzystając z pośrednictwa CHN uzyskuje otwarcie KOR na handel USA

1883/1884 zamieszki wewnętrzne w KOR- wprowadzenie wojsk JPN i CHN- brak wyraźnej przewago żadnej ze stron-

IV.1885 Tientstin ugoda- wyprowadzenie wojsk i informowanie się o planowanych interwencjach

1893 antynarodowe powstanie chłopskie inspirowane przez sektę tonghaków-

VI. 1894 JPN i CHN wkraczają do KOR

Po zdobyciu Seulu JPN żąda od KOR usunięcia CHN

25.VII atak JPN na CHN

1.VIII JPN wypowiada wojnę CHN toczącą się na terenach KOR i Mandżurii. JPN zdruzgotała CHN

IV.1895 Shimonoseki pokój:

• CHN uznają niep. KOR

• KOR płaci CHN danine

• JPN uzyskuje

1. Peskadory

2. Tajwan

3. Płw. Liaotung

• Odszkodowanie 200mln. Chińskich Liangów

• Nowy układ handlowy wzorowany na podpisanych z zach.

• +4 nowo otwarte porty

• gwarancja okupacja przez 3 lata Weihaiwei

-RUS zaniepokojona wzrostem znaczenia JPN tworzy akcje międzynarodową przeciw niej-

23.IV równoczesne noty FRA (sojusz z Rus z lat 92- 94), RUS i GER (chęć wplątania RUS w konflikt z JPN- odciągnięcie od spraw eur.) składają noty o zaprzestaniu okupacji Lioatungu-

10.V. proklamacja cesarza zgadzającego się z zaleceniami

Rywalizacja mocarstw w CHN

Kontrybucja nałożona przez jpn potrzeba uzyskania kredytów zagranicznych podporządkowywanie polit. I ekonom. CHN

VII.1885 RUS uzyskuje prawo do pożyczenia CHN 600mln. franków poprzez FRA banki mobilizacja WB (bank Hongkong- Szanghaj) i GER (Bank Wschodnioazjatycki)

VI.1896 przekupiony delegat CHN Li-Hung-Czang zgadza się na poprowadzenie linii kolejowej przez Mandżurię w zamian za pomoc w odparcia potencjalnej agresji JPN

Sprzeciw WB wobec planów RUS aneksji Mandżurii.

VI.1895 FRA otrzymuje rewizję granic CHN- Tonkin, i powiększenie przywilejów dla FRA kupców z Indiochin.- hamowana przez WB zainteresowanej Azją PDWsch.

Zabicie misjonarza GER w CHN

XI 1897 GER zajmuje port Tsingtao

III.1898 GER podpisuje traktat na mocy którego

• dzierżawią zat. Kiao-czao

• prawo budowy kolei, nabywania kopalń w prowincji Szantungu

III.1898 RUS dążąca do opanowania niezamarzających portów zajmuje Port Arthur i zmusza CHN do oddanie w dzierżawę zajętego portu oraz portu Tailen

WB potwierdza swoją dominacją nad rz. Jangcy i żąda dzierżawy portu Weihaiwei na płw Sznatung zastzreżenia JPN i GER pozwolenie GER i JPN

VII.98 wydzierżawienie portu na tak długo jak Port Arthur

VI 98 WB uzyskuje wyspę Kowloon

FRA wymogła na CHN deklaracje że te nie udostępnią terenów położonych w sąsiedztwie Tonkinu żadnemu państwu 3

JPN pilnuje interesów w prowincji Fukien

ITA próbuje wyciąć coś z tortu po CHN dla siebie jednak bezskutecznie

Koń XIXw USA po wojnie secesyjnej staje się pierwszą gosp. świata potrzebowały nowe rynki zbytu tym łatwiej dostępne po aneksji Hawajów (wrota Pacyfiku) i Filipin

1895 utworzenie American-China Development Company

W USA lnasowany pogląd o otwartości dla każdego rynku CHN

Sojusznicy: WB bo podzielała pogląd o że nie można dzielić CHN na monopolistyczne obszary i że wpływy RUS to zagrożenie i JPN naturalnie przeciwstawiająca się RUS.

III.98 John Sherman odrzuca propozycje WB współdziałania w CHN

IX.99 John Hay idąc za radą zainspirowanego przez Alfreda Hippisleya (dziłającego w WB kontroli ceł w CHN) Williama Rockhilla sporządza notę do WB, RUS GER, i później JPN o ITA o przestrzeganiu przez nie 3 zasad tzw. Doktryna otwartych drzwi

• nie ingerencja w handel prowadzony w portach traktatowych oraz sferach wpływów

• cła w sferach wpływu i portach traktatowych takie same dla wszystkich i zgodne z tymi pobieranymi przez CHN:

• Towary ze statków i kolei powinny być objęte jednakowym dla wszystkich cłem

-niezdecydowana postawa mocarstw mimo tego w III 1900r. Hay ogłosił że uważa doktrynę otwartych drzwi za przyjętą.

Powstanie bokserów

Jesień powstanie bokserów inspirowane przez stow. I ho Czuan zagraża stolicy

VI.1900 armia interwencyjna WB, FRA,A-W, JPN, GER, USA,ITA,RUS wyrusza z Tienstinu zatrzymana

20. VI Pekin wypowiada 8 mocarstwom wojnę zabójstwo posła GER von Ketlera ostrzejsza interwencja

lato 1900 okupacja Mandżurii przez RUS

VII.1900 apel Haya o pozostawieniu integralność CHN i zdolność admin.

VIII Alfred von Waldersee głównodowodzącym korpusem międzynarodowym brutalne stłumienie powstania

XII.1900 nota zwycięzców do pokonanych warunki pokoju

IX.1901 Protokół końcowy między 8 interwentami, ESP, NED,BEL a CHN. Postanowienia:

• Przeprosiny za morderstwo na Kettlerze

• 450mln taeli płatnych przez 39 lat + odsetki

• zakaz sprowadzania przez CHN broni

• kontrola dzielnicy z poselstwami wyłączona spod jurysdykcji CHN

• 12 punktów kontrolowanych przez wojska interwencyjne

• możliwość rewizji traktatów handlowych i nawigacyjnych

Wojna JPN RUS

RUS uwarunkowuje swoje opuszczenie Mandżurii zobowiązaniem CHN do ubiegania się o zgodę RUS przed udzieleniem jakiejkolwiek koncesji państwu 3 na tym terenie zamknięcie Mandżurii dla innych mocarstw niedopuszczenie do takiego zobowiązanie się CHN RUS pozostaje w Mandżurii

I.1902 JPN-WB podpisują sojusz

Nowe negocjacje RUS-CHN

II.1902 oświadczenie USA że żądania RUS poskutkują lawinowym odejściem od zasady otwartych drzwi (GER w Szantungu, JPN w Fukien)

IV.1902 na skutek nieprzychylnych działań mocarstw RUS zgadza się wycofywać z Mandżurii w półrocznych sekwencjach- jeśli nie rozpoczną się rozruchy

Przed wycofaniem 2 partii wojsk RUS wraca do swoich poprzednich warunków odrzucenie

Wewnętrzna syt. RUS

• uzdrowienie caratu poprzez zdobycze na Dalekim Wsch.

• Ekonomiczna eksploatacja KOR- Aleksander Biezobrazow

• Biezobrazow sekretarzem stanu

• Utworzenie Spec. Komitetu ds. Dalekiego Wsch. Rywal JPN dużo słabszy wygrana wojna lekiem na problemy wew.

Syt. JPN

• Pokazywanie mocarstwowości - duży udział w wojnie przeciwko bokserom

• Nie pogodzenie się z utratą Szantungu i dominacją RUS w Mandżurii

• Zwycięstwo ugrupowanie konfrontacyjnego

VIII.1903 bezskuteczne domaganie się uznanie przez RUS JPN dominacji w KOR

XII 1903 pod wpływem Lamsdorffa i Wittego car zgadza się uznać protektorat JPN nad KOR pod warunkiem że JPN uzna Mandżurię za RUS sferę wpływów JPN odrzuca ofertę

Stosunek mocarstw do wojny

GER wsparcie dla JPN- odciągnięcie RUS od Bałkanów i TUR

USA za JPN- osłabienie RUS

WB za JPN- osłabienie RUS + sojusz z 1902

FRA sojusz z RUS ale ogranicza się do wsparcia fin.

RUS nieprzygotowana do walki długa linia aprowizacyjna

Przebieg

6.II.1904 JPN zrywa stosunki dyplomatyczne z RUS

7/8 II 1904 Heihahiro Togo atakuje Port Arthur (bez wypowiedzenia wojny)

do VIII.1904 JPN zajmuje JPN i przejmuje opiekę nad Królem, fin. i dyplomacją KOR

IV.1904 JPN wkracza do Mandżurii

I.1905 zdobycie Port Arthur

V. 1905 bitwa morska pod Cuszimą Zenobiusz Rożestwieński pogrom RUS jedna z przyczyn rewolucji 1905

VI.1905 Roosvelt występuje z incjatywą pokojoą

VIII.1905 Portsmouth konferencja pokojowa

VIII.1905 Londyn odnowienie sojuszu z WB silniejsza pozycja na konf postanowienia sojuszu:

1. rozciągnięty na IND

2. pomoc militarna

3. WB uznaje dominację JPN w KOR a JPN WB w IND

5.IX,1905dzięki mediacja Roosvelta (nobel w nagrodę w 1906) podpisanie traktatu pokojowego:

1. uznaje dominacji JPN w KOR

2. przyznanie że RUS NIE ma szczególnych przywilejów w Mandżurii

3. dzierżawa Port Arthur i Dalnij

4. oddanie koleji PA-Czang-Czyn

5. oddanie PD cz. Sachalinu

XI.1905, VII 1907 układy ustanowienia protektoratu z KOR

Skutki

Wycofanie RUS z walki o wpływy na D. Wsch. Skupienie się na sprawach eur. Sojusz 1907 z WB

Pogorszenie się stosunków JPN-USA

CHN w WIET

CHN tradycyjnie uznają WIET za swoją sferę wpływów

1874 CHN nie uznają traktatu z III WIET- FRA dającemu FRA wyłączną kontrolę nad WIET

VIII.1883 FRA ustanawia protektorat nad WIET nie uznany przez CHN pomoc ochotników CHN walki

V.1884 układ w którym FRA zobowiązuje się szanować pd. Granicę CHN jeśli te uznają traktaty podpisane między FRA a WIET

VI.1884 incydent w Bac Le FRA (rząd Julesa Ferriego) atakuje CHN (brak wypowiedzianej wojny) i zdobywa Tajwan Peskadory,

Nieudana mediacja USA i WB

Znaczne siły FRA w WIET CHN podpisują w IV.1885 premilinaria pokojowe FRA wycofuje się z Tajwanu a CHN z Tonkinu

VI.1885 Tienstin pokój CHN wycofują się z Tonkinu, uznają zwierzchnictwo FRA nad WIET

CHN i JPN do I WŚ

JPN w SM 1905-1914

Po wojnie w 1905r. Ważny gracz SM

1902,1905 traktaty sojusznicze z WB skłanianie się do 3 porozumienia

1907 deklaracja o respektowaniu interesów RUS w Mandżurii PN

VI 1907 podział interesów z FRA bezpośrednie powiązanie z Ententą

1910 mimo niesnasek związanych z planami RUS budowy linii kolejowej w Mandżurii (1908) podpisano układ o uznaniu statusu quo w Mandżurii i organizowaniu konf w przypadku zagrożenia dla tego stanu.

Dzięki zbliżeniu z Ententą JPN uzyskała większą możliwość do działania w KOR

Masatake tłumi wszelkie ruchy narodowe w KOR

VIII.1910 Seul aneksja KOR

XI 1908 układ USA JPN uznający stany posiadania Państw w rejonie Pacyfiku (Elihu Root- Takahira Kogoro

1909 konsorcjum GER-FRA-WB uzyskuje koncesje na budowę linii kolejowej w Kuantungu list Tafta do regenta CHN utworzenie Konsorcjum 6 mocarstw (+USA,JPN,RUS)

VII.1909 Philander Knox proponuje zneutralizowanie linii kolejowych w Mandżurii odrzucone jako niezła głupota

UPADEK Tsingów

1894 Hawaje Sun Jat-sen tworzy Związek Odrodzenia CHN

1905 Tokio Zjednoczona Rada CHN połączenie CHN diaspory

Podstawa programowa tzw. 3 zasady ludu

1.zniesienie władzy Mandżurskiej i ustanowienie ogólno chińskiej

2.wprowadzenie rep.

3.reformy społ-gosp.

VIII 1911 prowincja Syczuan początek rozruchów

X Wuczang rozszerzenie powstania na całe CHN

1.I.1912 Nankin proklamacja rep z tymczasowym prezydentem

II.1912 abdykacja cesarza Pu-i, Juan Szy-kaia premierem

Próba wprowadzenia rządów militarystycznych opór Kuomintangu (Partii Narodowej powstałej w VIII 1912) nic nie znaczy wobec poparcia mocarstw dla Pekinu

Wybuch I WŚ zaangażowanie Eur w wojnę z GER JPN wypowiada wojnę GER VII.1914 zdobycie Szntungu pod płaszczykiem przywracanie płw CHN ostateczny cel zdobycie całych CHN

I.1915 nota 21 żądań wysunięta mimo ogłoszonej w VII neutralności CHN

I cz. Zobowiązywała CHN do udzielenia zgody na każdy układ JPN-GER ws. Szantungu i nieprzyznawanie żadnych praw na tym terenie państwom 3

II.cz.specjalne przywileje JPN w Mandżurii min. Dzierżawa Port Arthur na 99 lat

III. uwspólnienie kombinatu metalurgicznego Hanjeping

IV CHN zobowiązane do nie wydzierżawiania wysp, portów i zat.

V. podporządkowanie fin.,policji, zbrojeń, transportu kolejowego JPN

III.1915 USA przeciwne nadmiernym żądaniom akceptuje spec. Prawa JPN w Szantungu i PD Mandżurii

V.1915 ultimatum ale bez cz.V przyjęte w V

III.1917 zerwanie stosunków z GER

VII.1917 (po restauracji cesarstwa Pu-i) CHN wypowiadają wojnę państwom centralnym.

CHN i JPN na kongresie wersalskim

JPN należała do państw zwanymi głównymi mocarstwami sprzymierzonymi i stowarzyszonymi mogła więc delegować 5 dyplomatów najważniejsi Makino Nobuaki i Saionji Kimmochi

JPN należała do Rady Najwyższej skupiała się jednak wyłącznie na sprawach DWsch

JPN udzielała wsparcia WB w przeforsowaniu koncepcji mandatów w celu zagwarantowania sobie Szantungu

CHN nie podpisują traktatu wersalskiego z uwagi na postanowienia dot, Szantungu

Pakt antykominterowski

VIII.1935 Moskwa VII Kongres Międzynarodówki Komunistycznej potępia GER i JPN jako podżegaczy wojennych

Berlin początek rozmów GER- JPN

GER rozczarowane sojuszem z WB tworzą podstawę do konfrontacji z RR

JPN widzi w RUS i WB zagrożenie dla swoich interesów na DWsch

Poł.1936 projekt paktu, otwarty dla wszystkich, ideologiczny miał uspokoić demokracje zach.

25.XI.1936 zawarcie Układu przeciw Międzynarodówce Komunistycznej, tzw. pakt antykominternowskiego,

1. Zawarty został na pięć lat i miał być otwarty dla innych państw

2. sygnatariusze paktu zobowiązują się do informowania się i naradzaniu się nad środkami obrony przed działalnością Międzynarodówki

Tajny aneks (nie poinformowano o nim nawet ITA ) zakładał przeciwstawianie Się RR w każdym konflikcie międzynarodowym

6 listopada 1937 r. Rzym trójstronny protokół przystąpienie ITA do Paktu

11 grudnia 1937 ITA występują z LN

W 1939 r. do paktu antykominternowskiego przystąpiły Węgry, Mandżukuo i Hiszpania. Próba przyciągnięcia POL odmowa Becka

DALEKI I BLISKI WSCHÓD 1919-1939

• Koń. 1917 zaniepokojona rewolucją bolszewicką JPN wraz z CHN opracowuje plan operacji na obszarach Zabajkala i Kraju Amurskiego plany ekspansji teryt. JPN kosztem RUS

• Poczt. 1918 negatywnie z początku nastawiona ententa do interwencji JPN na w RUS z uwagi na postępy GER na froncie Wsch (III 18 pokój brzeski) do okpuacji Władywostoku

• Próby rozbrojenia Korpusu CzeSvk przez bolszewików podczas przewozu do kraju czesi opanowują kolej transsyberyjską. 20.VI.1918 dociera do Władywostoku i wraz z WB i JPN oddaje władzę kadetom i mieńszewikom

• VIII.1918 ententa wprowadza wojska na RUS DWsch Międzynarodowy Korpus Interwencyjny (WB,USA,ITA,JPN,CHN) niemrawo posuwa się na zach w międzyczasie JPN zdobywa kolejne tereny wzdłuż Amuru

• II.1919 działający na Syberii Biały gen. Kołczak rozbity JPN i Lenin tworzą koncepcję państwa buforowego na obszarze wsch. Syberii

RDW

6 kwietnia 1920 r. Wierchnieudińsk proklamacja Republiki Dalekiego Wschodu ,(RDW) Zjazd Pracujących Przybajkala miała zajmować tereny od Jeziora Bajkał do Oceanu. Negatywny stosunek CHN

1920 próba sowietyzacji RDW np. brak demokratycznych wyborów JPN nie wycofuje swoich wojsk z RDW

RDW na konf. Waszyngtońskiej bezskutecznie zwraca uwagę na JPN ekspansjonizm

1922 wyjście z izolacji RR XI 22 Czyta Zgromadzenie Ludowe uchwala przystąpienie do RFSRR 2 dni potem Moskwa akceptuje koniec RDW

CHN walki o władzę

VII.1917 w CHN władze przejmuje ugrupowania Peijang,podzielone na 2 frakcje: (klikę) Anfu związaną z JPN i grupę Chili popieraną przez USA i WB

Południe Chin pozostawało w sferze oddziaływania rządu w Kantonie, na którego czele od 3 września 1917 r. stał Sun Jat-sen.

Od 1917 r. rząd centralny w Pekinie spoczywał w rękach kliki Anfu

VII.1920 Anfu traci władzę na rzecz Chilli

Jesienią 1922 r. Sun Jat-sen odsunięty od władzy w Szanghaju, dokonał korekty w programie Kuomintangu, stawiając na zbliżenie z Rosją Radziecką i współpracę z chińskimi komunistami.

styczeń 1923 r. wojska wierne Sun Jat-senowi zdobyły Kanton, luty tworzy nowy rząd.

25 lipca 1919 r. Odezwa RR skierowana do obu rządów chińskich. Propozycja unieważnienia traktatu z 1896 r., protokołu z 1901 r. („bokserskiego") oraz wszystkich porozumień rządu carskiego z mocarstwami dot. CHN oraz rozwiązanie sprawy kolei Wschodniochińskiej

sierpień 1920 r. przybyła do Moskwy pierwsza misja rządu pekińskiego zamknięcie placówek carskich w Pekinie

1921-1922 delegacja RUS w Pekinie (wpuszczona pod warunkiem nie agitowania) (Lew Karachan, Adolf Joff)

układ radziecko-chiński w Pekinie 31 maja 1924 r

• utworzenie przedstawicielstw konsularnych

• zapowiedź konf. Rozstrzygającej zapowiedzianych w układzie problemów

• anulowanie traktatów CHN RUS carska

• nieuznawanie niesprawiedliwych porozumień CHN- mocarstwa

• przyznanie prawa CHN do MON Zewnętrznej wycofanie wojsk

• nie prowadzenie wrogiej propagandy

• równe traktowanie przy żegludze po wodach granicznych

• sprzedanie CHN kolei

• zrzeknięcie się wszystkich przywilejów uzyskanych przez RUS i kontrybucji bokserskiej

W tym czasie podpisano też kilka innych deklaracji dot np. praw obywateli RR w CHN, czy nie udostępnianie większych przywilejów państwom 3 niż ma RUS

Od 1919 kontakty Sun Jat Sena z RR

I.1923 komunikat RR i CHN o nieprzystosowaniu ustroju Radzieckiego do warunków CHN, ale zaznaczenie potrzeby współpracy

VIII.1923 po odzyskaniu władzy w Kantonie Sun Jat Sen otrzymuje zapewnienie o pomocy wojskowej RUS

X.1923 przybywa Michaił Borodin działacz Kominternu i obejmuje funkcję doradcy politycznego Kuomintangu.

W tym samym czasie Sun jat Sen uzupełnia 3 zasady ludu Trzech Wielkich Zasad.

a) sojuszu ze Związkiem Radzieckim,

b) współpracy z KPCh,

c) udzielenia pomocy ruchowi robotniczemu i chłopskiemu

od 10 do 20 stycznia 1924 r., I Zjazd Kuomintangu, obradujący w Kantonie

• zaakceptował koncepcję Sun Jat-sena

• postanowiono założyć własną akademię wojskową w Whampoa. Komendantem akademii został Czang Kaj-szek późniejszy ideolog Kuomitangu

1923 wobec nieufności WB do Sun jat sena powrócono do przekazywania dochodów z komór celnym rządowi w Pekinie groźba użycia siły przez Kanton demonstracja siły mocarstw dochody do Kantonu

1925-1927 rewolucja zamieszki przeciw przywilejom zach. W CHN użycie siły przez mocarstwa.

12 marca 1925 r. w Pekinie umiera Sun Jet-sen

1 lipca 1926 r. armia Kuomintangu rozpoczęła wielki marsz na północ, w celu wyeliminowania konkurencyjnych ośrodków władzy wspierana doradztwem i bronią RR

Od marca 1926 r. na główną postać Kuomintangu zaczął wyrastać Czang Kaj--szek (Jiang Jieshi), który został głównodowowodzącym armii sukcesy przeniesienie stolicy do Whanu

W grudniu 1926 r. Wielka Brytania zaczyna pertraktacje z Kuomitangiem (Miles Lampson), równocześnie do Pekinu wędruje nota o zgodnej woli mocarstw polepszenia warunków traktatów z CHN zaniepokojona RR podburza tłumy

I.1927 początek demonstracji skierowanych przeciwko mocarstwom. WB wprowadza wojsko do Szanghaju zatrzymanie rozmów z outraged tym aktem Kuomitangu

21.II.1927 Eugene Chen (MSZ) i John O'Maley podpisują porozumienie oddanie paru WB koncesji CHN

w kwietniu 1927 r. Lewe pro RR skrzydło Kuomitangu doprowadza do dymisji Czang Kaj-szeka

15 kwietnia 1927 r. Czang Kąj-szek zdobywa Szanghaj i ogłosza utworzenie nowego rządu Kuomintangu z siedzibą w Nankinie.

Odejście od związania z RR próba sojuszu z JPN jednak ta popiera przeciwnika Czang Kaj-szeka - (Czang Tsolina) USA popiera przeciwników JPN

25 lipca 1928 r. Stany Zjednoczone uznały rząd Czang Kaj-szeka, podpisując z nim umowę o autonomii celnej Chin

VI 28 w zamachu ginie Czang Tsolin

XII przejście lewej frakcji pod kierownictwo Czang Kaj Szeka

proces normalizacji stosunków radziecko-japońskich

problemy

1. okupacja przez JPN zasobnej w ropę PN cz. Sachalinu

2. siła antyradzieckich kół polit.

Korzyści z porozumienia

1. mocniejsza pozycja w rozmowach z USA

2. koncesja na wydobywanie złóż przez JPN na Sachalinie i Syberii

I-VIII pobyt Joffego w tokio załagodzenie stosunków

IX 1923 oskarżenie okrętu RR z pomocą humanitarną o szerzenie propagandy radzieckiej

14.V,1924 Pekin negocjacje RR-JPN- Kenkichi Yoshizawa i Karachan,

20.I.1925 traktat pekiński

1. przywracała stosunki dyplomatyczne i konsularne między obu państwami

2. traktat zawarty w Portsmouth w 1905 r. pozostaje w mocy, natomiast wszystkie inne traktaty dwustronne zawarte wcześniej miały być renegocjowane.

3. zobowiązanie niemieszania się w sprawy wewnętrzne drugiej strony

4. Japonia może starać się o uzyskanie koncesji na eksploatację bogactw mineralnych i lasów na całym terytorium RR

Do traktatu dołączone były 2 protokoły

A

• sprawy rozrachunkowe byłych placówek dyplomatycznych Rosji i Japonii

• zobowiązanie Japonii do opuszczenia północnego Sachalinu do 15 maja 1925 r.

B

Daje JPN prawo do eksploatacji zasobów ropy naftowej na Sachalinie w ciągu 40-50 lat

w kwietniu 1927 r. Lewe pro RR skrzydło Kuomitangu doprowadza do dymisji Czang Kaj-szeka

Agresja JPN na CHN

Syt w Mandżurii

• władanie zwalczających się dowódców wojskowych

• podział wpływów między RUS i JPN wzdłuż linii: kolei wschodniochińskiej( RUS) i Południowomandżurskiej (JPN0

• podział uznawany przez mocarstwa (USA deklaracja Root- Kogoro)

• Czang Kaj- Szek dąży do uwolnienia Mandżurii od obcych wpływów

V-VII 1929 ataki na posterunki RUS na tym terenie wzmocnienie sił RR negocjacje w Chabarowsku.

XI.1929 Henry Stimpson sekretarz stanu USA (mimo nie uznawania RR) wysyła notę do RR informującą że agresja na CHN jest pogwałceniem paktu Brianda- Kelogga. Ostra odpowiedź Litwinowa w prasie.

Wzmacnianie kół militarystycznych w JPN

• Załamanie eksportu do USA (jedwab)

• Wzrost bezrobocia i pauperyzacja społ.

• Zmniejszenie stanu Armii Kuantuńskiej w Mandżurii oskarżanie premiera Hamaguchi Osachi o zdradę ideału Wlk. JPN

• Odczuwa się przeludnienie rozwiązaniem ekspansja na kontynencie

• Mandżuria pełna surowców i popytu na towary JPN

• Wzrost liczebności i znaczenia Armii Kuantuńskiej próba stosowania faktów dokonanych w relacjach z rządem w Tokio

-PRZEBIEG

18.IX.1931 wybuch na kolei rozpoczęcie wojny w przeciągu 3 miesięcy wobec niezdecydowania władz CHN, JPN opanowuje PN-WSCH cz. CHN i buduje tam admin.

III.1932 były cesarz Pu-i prezydentem Mandżukao (od III.1934 cesarz)

I.1932 JPN zdobywa Szanghaj.

Stosunek LN do konfliktu

21.IX.1931 przedstawiciel Chin w Radzie Ligi Narodów Sao Ke (Alfred Sze) złożył w Genewie oficjalną skargę swego rządu

JPN oświadcza że są to lokalne drobne zamieszki 30.IX apel RLN o zaprzestanie walk (wyjątkowo łagodny).

X.1931 Hoover wysyła zgodnie z paktem Brianda-Kelogga o współdziałaniu LN i USA Dawesa jako członka Komisji

Poczt.1931 dalsza ofensywa JPN oświadczenie Stimsona że USA nie będzie respektował żadnych ustaleń krzywdzących interesy USA w CHN, niezgodnych z paktem 9 z 1922r. Czy paktem Brianda Kelogga. Apeluje do szanowania suwerenności CHN i polit. Otwartych drzwi. Postulaty te były nazywane doktryną Stimsona-Hoovera FRA nie zajmuje stanowiska ws. Doktryny WB z początku zadowolone z przeniesienia zainteresowania JPN na PN odrzuca ją jednak po zajęciu przez JPN Szanghaju współpracuje z USA wysłanie wojska do tego portu V.1932 JPN wycofuje się.

XII. 1931 RLN powołuje Komisji ds.Mandżurii (FRA, WB, ITA, USA (Frank McRoy), GER).

II.1932 apel przypominający że zmiany na skutek agresji nie będą akceptowane przez LN

III,1932 Nadzwyczajne Zgromadzenie LN rezolucja pokrywająca się w zasadzie z doktryną Stimsona. Utworzenie komitetu badającego sprawę

II.1933

IX.1932 komisja Lyttona działająca od II przedstawia LN raport w którym potępia Mandżukao, ale uznaje spec. Interes JPN w Mandżurii więc postuluje zwiększenie autonomii regionu, nie nakładania na JPN sankcji oraz nie powracanie do stanu sprzed IX.1931.

II.1933 Zgromadzenie Nadzwyczajne uznaje że JPN naruszyła traktat Waszyngtoński i LN ale Zgadza się z raportem Lyttona mimo tego JPN III.1933 opuszcza LN.

JPN kontynuuje podboje (Hopej Żehol)

V.1933 Tangku rozejm ustalający strefę zdemilitaryzowaną na PD od muru CHN

VI.1933 RUS uznaje Mandżukao prowadzaąc z nim rozmowy na temat linii Kolei Wschodniochińskiej. Następnie Mandżukao uznawane przez szereg innych państw.

Zdecydowanie JPN wizję DWsch odrzucał Delano Roosvelt

WOJNA JPN-CHN

Przyczyny

Po rozejmie Z V 1933 CHN wzmacniają swoją pozycję w LN, rozbudowują armię i wzmacniają się wewnętrznie.

Przebieg

VII potyczka niedaleko Pekinu wojna szybkie zdobycie Pekinu i Tienstinu skierowanie się ku dolinie Jangcy 17.VII odezwa Czang Kaj-Szeka do powszechnej walki z agresorem

IX Kuomitang jednoczy się z CHN komunistami AC w 8 Armię.

XI JPN zdobywa Szanghaj

XII zdobycie Nankinu

X.1937 Quarantine Speech Roosvelt krytykuje ITA, GER, JPN

IX skarga na JPN do LN komisja doradcza ds. dalekiego wsch. (działająca od 33 roku) Krytykuje straty wśród cywilów jednak nie ma wpływu na pozostawiająca poza strukturami JPN.

od 3 do 24 listopada 1937 r. w Brukseli spotkali się przedstawiciele dziewiętnastu państw. W konferencji brukselskiej uczestniczyło więc ośmiu sygnatariuszy traktatu waszyngtońskiego: Wielka Brytania, Belgia, Chiny, Francja, Holandia, Portugalia, Włochy i Stany Zjednoczone. Dziewiąty sygnatariusz: Japonia, odmówił wysłania delegacji. Dalej delegacje państw, które do traktatu waszyngtońskiego przystąpiły po 1922 r.: Boliwia, Dania, Meksyk, Norwegia i Szwecja delegacje dominiów brytyjskich: Australia, Kanada, Nowa Zelandia, Związek Południowej Afryki oraz Indie. Zaproszenia do wzięcia udziału wysłano także do ZSRR, który przysłał delegację, oraz do Niemiec, które odmówiły.

ITA wspiera JPN, USA nie angażuje się deklaracja o pogwałceniu przez JPN traktatów

XII.1937 zbombardowanie WB i USA statków na Jangcy groźba wojny JPN-USA

VII.1938 wobec coraz większych strat wśród cywili USA nakłada na JPN moralne embargo na dostawy sprzęt wojskowego i wraz z WB udziela pożyczek CHN

Sukcesy w Chinach i wzrost znaczenia kół militarnych spowodowały istotne zmiany w międzynarodowej strategii Japonii. Stojący na czele rządu książę Fumimaro Konoe ogłosił 3 listopada 1938 r., iż celem Japonii jest ustanowienie „nowego ładu w Azji Wschodniej". Stabilizacja i porządek w tej części Azji miały „opierać się na trójstronnym sojuszu, wzajemnej pomocy i koordynacji między Japonią, Mandżukuo i Chinami w dziedzinie politycznej, ekonomicznej, kulturalnej i innych dziedzinach". Mówiąc o Chinach, premier Konoe myślał o dwu projapońskich rządach: Rządzie Tymczasowym, utworzonym w Pekinie w grudniu 1937 r., i tzw. Rządzie Zreformowanym, istniejącym w Nankinie od marca 1938 roku.

Uchwała o mobilizacji narodu przestawienie gosp. i społ. Na wojnę

Program Azja dla azjatów wypieranie obcych z CHN

Zdobycie FRA i WB wysp zbliżenie się do Guamu i Filipin wypowiedzenie układu handlowego (Hull) z 1911

KONTAKTY ZSRR, JPN, CHN

VII.1929 zajęcie kolei Wschodnio chińskiej zerwanie stosunków z Kuomintangiem

1932 po zajęciu Mandżurii przez JPN wznowienie kontaktów z CHN

VII.1937 agresja JPN połączenie rządu z komunistami VIII pakt o nieagresji

Od 1938 wsparcie wojskowe RUS dla CHN (TYLKO Kuomitangu)

Podpisanie paktu antykominterowskiego, CHN-RUS plany ekspansji na MON Rep. Ludową VII.1938 potyczki w rejonie Władywostoku.

Od III.39 walki na terenach MON

VIII rozbicie JPN

IX układ pokojowy Mołotow Sighenorii JPN skupia się na planach ekspansji w Azji PD Wsch

PAKT 3

27.IX.1940 Berlin pakt pomiędzy Niemcami, Włochami i Japonią (tzw. Pakt Trzech). Głosił on, iż

• Japonia respektuje przywództwo Niemiec i Włoch w ustanowieniu nowego ładu w Europie, a Niemcy i Włochy uznają i respektują przywództwo Japonii w ustanowieniu nowego ładu w Wielkiej Azji Wschodniej.

• Wzajemna pomoc w wojnie przeciwko mocarstwom nie biorącym jeszcze udziału w konflikcie

• Bez wpływu na stosunki z RR

• Później podpisany przez SVK, HUN, YUG, RUM, BUL

VI.1940 Hachiro Arita MSZ ogłasza że kierunkiem tworzenia nowego ładu w A-Wsch będą IN-HOL, i A-PD-WSH.'

VIII.1940 porozumienie z Vichy Indochiny za resztę A-PD-WSH.

IX.1940 Petain pozwala na założenie baz JPN w Hanoi zwiększanie ich stanu Zajęcie Indochin

13.IV.1941 na skutek niepowodzeń w walkach z RUS w Mandżurii i paktu R-M JPN podpisuje z RUS układ o neutralności.

13 KONCEPCJE USA PZ W XIXw.

Boskie Przeznaczenie

VII.1845 O'Sullivan używa pierwszy raz terminu boskie przeznaczenie w kontekście TEX

27.XII.1845 redaktor Democratic Review John O'Sullivan stwierdza że Oregon niepodzielnie należy do USA na mocy Boskiego Przeznaczenia (Manifest Destiny) które każe USA zająć cały kontynent ofiarowany przez Opatrzność.

I.1846 Robert Whintrop używa sloganu w kongresie ws. Oregonu.

Boskie przeznaczenie nie było spisaną koncepcją raczej sloganem widzącym misję dziejową USA w rozszerzaniu teryt. Do Pacyfiku. W szerszym ujęciu tej koncepcji przedstawionym w The Annals of America (1850) USA jest przeznaczone do rozszerzenia swojego systemu na całą półkulę zach,

Doktryna Monroe

Kształtowanie się doktryny

Zasada 2 hemisfer

1796 r. prezydent George Washington w swym ostatnim orędziu mówił o istnieniu Starego i Nowego Świata, i odrębnościach między nimi.

19/20 w

. Thomas Jefferson: monarchiczna Eur. Z ciągotą do wojen zasadniczo różna od rep. USA

Thomas Paine trzymanie się z dala od Eur.= trzymanie z dala od konfliktów

9.1821 w odpowiedzi na akt zakaz Aleksandra I poruszania się bliżej niż 100mil od Alaski sekretarz stanu John Quincy Adams oświadcza że Ameryka nie może być kolonizowana.

Sytuacja ogłoszenia doktryny

Poczt. 1823 FRA interweniuje w ESP i wyraża chęć walki z procesem dekolonizacji w AŁ George Canning proponuje ambasadorowi Richardowi Rushowi wspólne przeciw działanie ewentualnemu przejmowaniu schedy przez inne mocarstwa

X.23 ambasador w Londynie Jules de Polignac zaprzecza planom ekspansji FRA.

Stanowiska w USA ws. Deklaracji o nie przejmowaniu przez siebie ani inne mocarstwa kontroli nad AŁ.

Madison i Jefferson aprobują pomysł jako manifest przeciw zniewoleniu I absolutyzmowi i proponują dołączyć sprawę GRE..

John Calhoun (min. wojny) uważa to za jedyny sposób odciągnięcia WB od Św. P.

Adams -bez dołączania sprawy GRE, jednostronna deklaracja.

2.XII.1823 Doktryna Monroego wygłoszona w kongresie

• Ameryka nie może być obszarem kolonizacji

• Ustrój USA inny od Eur. Każda próba wprowadzania eur. Ustroju w Amer. Aktem wrogim przeciwko UsA

• USA nie miesza się w sprawy Eur.

Stosunek świata do deklaracji

WB nieprzychylna zmniejsz jej rolę

Metternich wroga

Państwa AŁ przychylna

VII.1822 KOL proponuje sojusz USA i prosi o wykładnie doktryny

Adams: pomoc zależna od Kongresu i państwa Eur. Współpracującego z USA

Niejasna wykładnia pozwoliła na wielokrotnie gwałcenie postanowień Monroego.

NOWE BOSKIE PRZEZNACZENIE

Na new manifest destiny składały się 2 koncepcje

Pogranicza - duch narodu USA ukształtowany przez parcie na zach. Jackson Turner w celu nie zatracenia go należy znaleźć nowe tereny ekspansji - przenieść pogranicze na Pacyfik. Zbiegła się z koncepcją Brooks Adamsa mówiącą o nowej formie ekspansji - ekonomicznej

Nawalistyczna - lansowana przez Alfreda Mahana mówiąca że każde mocarstwo musi dysponować silną flotą.Bo:

1. strzeże handlu

2. pozwala zajmować punkty strategiczne

3. zajmuje i zdobywa kolonie

4. pozwoliłaby na zrealizowanie idei kanału

Nowe boskie przeznaczenie miało wpływ na politykę Theodora Roosvelta, Henryka Lodga i Williama McKinleya.

14 WOJNA W POLIT. USA.

WOJNA 1812-1814

1812-1814- okres trwania wojny

Przyczyny

1. przykrości ze strony WB blokady kontynentalnej impresmesnt - porywanie obywateli USA z rewidowanych statków i wcielanie i do Królewskiej Marynarki Wojennej

2. zbrojenie Indian przez WB

3. Dywersje WB na Florydzie

4. możliwość opanowania KAN

Przebieg

VI.1812 Madison wypowiada wojnę

1812 próby mediacji Aleksandra I

1813 zgoda USA jednak WB jest za umową dwustronną

VIII 1814 WB zdobywa stolice

I.1915 USA zwycięża w bitwie pod N. Orleanem

XII.1814 pokój w Gandawie

-terytoria jak przed wojną

-WB prawo żeglugi po Missisipi

VII.1815 zniesienie dyskryminujących ograniczeń handlu z czasów wojny

IV.1817 układ o demilitaryzacji Wlk. Jez.(Richard Rush- Charles Bagot)

X.1818 porozumienie Oregon dostępny dla WB i USA

Skutki

USA potwierdza niepodległość

WB godzi się z utratą kolonii

USA nie próbuje z dobyć KAN

Zbliżenie anglosaskich społ.

WOJNA 1846-1848

Przyczyny

1. Mimo zajęcia TEX istniał spór o wytyczenie granic. USA widzą je na Rio Grande natomiast MEX na Nueces.

2. IV.45 William Parrot wysłany do MEX w celu zbadania skłonności MEZ do ustępstw

Siddel proponuje prezydentowi Jose Herrerze przejęcie przez USA roszczeń obywateli USA, w zamian za sprzedaż N.MEX, KAL i uznanie granicy na Rio Grande

3. nieudolnie rządzona KAL miała duże skupisko USA

4. groźba utworzenia Rep.Kalifornii pod protektoratem WB

Bezpośrednie

1. potyczka na granicy

2. nie zapłacenie 8 mln. Pesos długu.

Przebieg

8.V.46 wniosek Polka do kongresu o wypowiedzenie wojny USA

17.V.46 kongres wypowiada wojnę

XII.46 nieudolny dowódca Mex prezydentem

Obszary zmagań

Płn MEX i TEX Zachary Taylor

N.Mez i KAL wyprawy prywatne flibustierowie

III.47 Wienfield Scott zdobywa Veracruz i Kieruje się od wsch na stolice

Opozycja uważa wojnę za prywatę plantatorów i Polka

IV.47 Nicolas Trist negocjuje warunki pokoju zbyt wygórowane żądania odrzucenie IX 47 zdobycie Meksyku

2.II.48 Gwadelupa Hidalgo -pokój

• zmniejszenie MEX o połowę

• do USA KAL, Arizona, Nevada, Utah. N. MEX, Wyoming, KOL.,

• potwierdzenie granicy TEX na Rio Grande

• 15 mln. $ dla MEX

• USA zaspokaja roszczenie swoich obywateli.

30. XII.1853. James Gadsten

• Kupuje pozostałe przy MEX cz. Stanów za 10 mln.$

• Uzyskuje prawo do tranzytu przez przesmyk Tehuantepec.

WOJNA SECESYJNA 62-64

Przyczyny

• Rozbieżności w gospodarcze

• Inne modele kulturalne i społeczne

• Pd zainteresowane ekspansją w kierunku MEX, PN woli zdobyć KAN i rozszerzyć wpływy na Pacyfik.

Przebieg

20.XII.60 Karolina PD ogłasza secesje

II.61 Stworzenie Skonfederowanych Ameryki - prezydent Jefferson Davis, 9 stanów

V.61 rozszerzenie konfederacji do 11 stanów.

Umiędzynarodowienie problemu

IV.61 Lincoln ogłasza blokadę morską nieskuteczna co było niezgodne z traktatem z 1856 w Paryżu o wojnie morskiej

13.V.61 Wiktoria ogłasza neutralność ale nie uznaje statków PD za piratów oraz przyznaje Konfederacji status strony

VI.61 podobne deklaracje wystosowują FRA, POR, ESP- pierwszy krok do uznania Konfederacji

X.61 statek Unii zatrzymuje WB Trent i aresztuje delegacje Konfederacji- groźba wojny- zwolnienie dyplomatów, śmierć męża Wiktorii- brak konfliktu

VI.61 Konfederacja zapoczątkowuje King Cotton Policy polegającą na uznaniu bawełny za surowiec strategiczny dla rozwoju EUR- zakaz eksportu w celu wymuszenia uznania przez WB. Szantaż nieudany WB zdywersyfikowała dostawy.

Do 63 WB buduje okręty dla Konfederacji po proteście Unii produkcja przeniesiona do FRA

FRA życzliwa Konfederacji bo Unia nieprzychylna interwencji ustanawiającej w MEX cesarstwo (XII.61)

X.61 proponuje WB zniesienie blokady

62 RUS FRA i WB próbują doprowadzić do rozmów pokojowych

II.63 FRA oferuje przyjacielską współpracę

Porażki Konfederacji przybliżają WB do Unii

RUS popiera Unię ale przez wzgląd na powstanie w POL i trudną sytuację z WB nie angażuje się.

WOJNA 1898

Przyczyny

1. ideologia proekspansjonistyczna New Destiny, Kuba jako naturalny kierunek podboju zdobywa zwolenników w kongresie np. Theodore Roosvelt, Cabot Lodge, William McKinley

2. ekonomiczne 1890 podniesienie o ¼ cła na towary USA- protest inwestorów zaangażowanych w tym kraju

3. strategiczne 1897 raport Mahana dowodzący o konieczności zdobycia Kuby i Hawajów do obrony planowanego kanału międzyoceanicznego.

4. propaganda prowojenna

Przebieg

II.1895 powstanie anty ESP na Kubie Maximo Gomez, Garcia Iniguez

1897 Kongres uznaje powstańców jako stronę walczącą

15.II.1898 Hawana mina zatapia USN Maine bezpośrednia przyczyna wojny

11.IV. prezydent McKinley prosi o zgodę na użycie siły

20.4 Kongres wzywa ESP do opuszczenia Kuby upoważnia do użycia siły jednak oświadcza że nie będzie anektował wyspy

25.4 wypowiedzenie wojny

Zwycięstwa USA na morzu:

W zat. Santiago (Sampson)

W pobliżu Filipin (George Dewey) zajęcie Filipin 3 letnia walka z tubylcami (Eimilio Aquinaldo)

VII.98 zajęcie Puerto Rico

Mediacje FRA wycofuje się z PR i Kuby jednak nie z Filipin

X,1898 Paryż konferencja pokojowa groźba nowej wojny w przypadku nie oddania Filipin

XII.98 Paryż podpisanie pokoju:

1. Guam i PR do Usa

2. Filipiny do Usa 20mln $

3. Kuba pod tymczasową okupacja Usa (do V.1902)

15 KANADA W SM DO II WŚ

1763 na mocy traktatu paryskiego cała KAN do WB

Powstanie dominium KAN

Przyczyny nadania konstytucji

• Niepokoje wewnętrzne

XI.1837 w Dolnej KAN (Quebec) wybucha powstanie inspirowane przez stowarzyszenie Patriotów (Louis Papineau) przeniosła się do Górnej KAN. Żąda się zwiększenia uprawnień prowincji. Ochotnicy USA walczą z WB w KAN

1838 porażka pod Prescott

• Próby USA aneksji KAN

1839 spór graniczny na terenach N.Brunszwiku i Maine

począt.1829 wojna

III.1829 początek negocjacji

VIII.1834 ustalenie granicy- Ashburton- Daniel Webster

1846 WB znosi uprzywilejowany dostęp produktów KAN na rynek WB kryzys pomysł związania się z USA

1849 Montreal manifest do narodu KAN wzywający do przystąpienia do USA neutralna postawa Zacharego Taylora.

VI.1854 podpisanie traktatu wzajemnie nadającemu przywileje w dziedzinie Handlu rybołówstwa i nawigacji

1864 potyczki między Unią a KAN pogorszenie stosunków, Unia oskarża KAN o wspieranie PD, KAN obawia się zajęcia po zwycięstwie Unii

1865 nie przedłużenie umowy z 54

Brytyjski Akt Amer. PN

29.3.1867 mając na celu zespolenie KAN z Koroną Parl. WB nadaje jej konst. tzw. Bryt. Akt AP (wszedł 1.7). Postanowienia:

1. Powstanie Dominium KAN złożonej z prowincji Ontario, N. Brunszwik, Quebec, N. SCO.

2. połączona z WB unią personalną w osobie króla którego reprezentował Gubernator Generalny

3. bardziej scentralizowana i o mniejszym znaczeniu prowincji władza, niż w USA. Pierwszy premier- John Macdonald

KAN NA PRZEŁOMIE WIEKÓW

1875 wysyła przedstawiciela do FRA

1892 Departament Handlu wysyła komisarzy na cały świat

1896-1911 Wilfird Laurier premier KAN wspiera rozszerzanie autonomii. Tylko w sprawach zagrożenia istnienia Korony KAN automatycznie walczy za WB.

1870 przyłączenie Manitoby

1871 przyłączenie KOL Bryt. I wyspy ks. Edwarda dojście od Pacyfiku.

2.1871 Wysoka Komisja mająca przygotować porozumienie WB-KAN (MacDonald w stronie WB - pierwszy KAN w negocjacjach międzynarodowych)-

5.71. podpisanie traktatu Waszyngtońskeigo

• straty zadane przez wybudowany przez WB dla Konfederacji krążownik do sądu arbitrażowego

• prawa do połowów

• wyspa San Juan pod sąd cesarza GER (72 dla USA)

Kwestia granicy KAN- Alaska

1824 układ USA-RUS nieprecyzyjny

1825 układ USA-WB

lata 70 KAN wniosek o delimitacje granicy

1896 znalezienie złota na rzece Jukan

10.1903 Londyn komisja złożona z po 3 USA i 3 WB wydaje decyzje korzystną dla USA

W czasie IWŚ KAN zdecydowanie po stronie WB- Premier WB w Imperialnym Gabinecie Wojennym i w Imperialnej Konferencji Wojennej.

KAN po IWŚ

IX.1919 KAN ratyfikuje traktat wersalski- członek pierwotny LN

Pawie całkowita niezależność wewnętrzna Generalny Gubernator nie wetuje ust. Parl. KAN

Coraz większa samodzielność w polit. Zagr-

-1922 na posiedzeniu Rady Imperialnej KAN sprzeciwia się WB ws. Odnowienia sojuszu z JPN

-1923 samodzielnie podpisuje z USA traktat o ochronie halibuta.

-1927 wybrana do RLN

-1927, 1928 KAN akredytuje przedstawicielstwa w USA i FRA

-1928 strona paktu Brianda-Kelogga

1926 z uwagi na zwiększanie się niezależności WB kolonii Balfour proponuje utworzenie autonomicznych społ. W ramach WB Imperium

1931 Bryt Konferencja Imperialna przyjmuje statut Westmisterski przyznający KAN prawo do całkowitej samodzielność w polit. Zagr. przy zachowaniu przynależności do Commonwealthu.

KAN prowadziła PZ w duchu izolacjonizmu i appeasmentu.

VIII.1938 w obliczu zagrożenia wojennego USA oświadcza obronę KAN.

16 PROCESY INTEGRACYJNE W AŁ, KONGESY HSIPANOAMERYKKAŃSKIE.

Koncepcje federacji kształtowały się już od zdobycia przez AŁ niezależniości

Simon Bolivar w Liście z JAM wierzył w stworzenie jednego narodu połączonego kult., cyw., rel. Jęz żyjącego w republice.

Tendencje ustanawiania monarchii w AŁ

BRA, MEX (Iturbide) proklamacje cesarstwa.

San Marrtin optuje za monarchią

Peru pomysł utworzenia cesarstwa na wzór Inków

Chile lobby gen. Próbuje wprowadzić monarchię

Państwa Eur. Sprzyjały monarchizowaniu AŁ nawet Bolivar doceniał ten ustrój jednak stwierdzał on że monarchie wzorowane by były na Eur. Nie pasujących do AŁ

Wizja Bolivara integracji AŁ

• W skład federacji amerykańskiej wchodziłyby 2 państwa: Aśr i Połączona KOL z CHL ,La Platą, Peru,

• Parlament w przesmyku panamskim

• Integracja Ameryk. Miałaby równoważyć wpływ mocarstw eur.

7.XII.1824 Bolivar zaprasza przedstawicieli wszystkich nowo powstałych państw w tym USA i BRA na konf. W Panamie w celu rozpatrzenia zagadnień

1. ustanowienia gwarancji ładu na czas wojny i pokoju

2. wytyczenie granic zgodnie ze stanem sprzed 1810

3. uchwalenie zasady nieinterwencji

6-7 1826 Kongres w Panamie

Uczestnicy: MEX, Peru, Wlk KOL, Fed. AŚ, obserwatorzy ENG i NED, wola przysłania delegata przez USA

Podpisanie traktatów o Unii, Lidze i Stałej Konfederacji

1. wzajemna pomoc militarna

2. stała wspólna armia

3. konflikty omawiane na konferencjach zwoływanych co 2 lata w pokój i corocznych w czasie wojny

4. koordynacja wspólnej polityki na kongresach

Traktat z uwagi na zaangażowanie państw ws wewnętrzne i spory terytorialne został ratyfikowany jedynie przez Wlk. KOL.

1831, 1838 MEX nawołuje do integracji w zakresie wzajemnej pomocy w przypadku próby interwencji mocarstw.

Kongresy hispanoamerykańskie organizowane przez Peru i Chile

12.47-3.48 Lima KOL, Peru, Chile, EKW.,BOL., uchwalenie traktatu

• o konfederacji- pomoc w przypadku wojny i w walkach z Flibustierami

• handlu

• żegludze

• stosunkach konsularnych.

Nie ratyfikowany przez żadne państwo

12.1856 Santiago traktat kontynentalny podpisany przez EKW, Chile Peru

11.64- 3.65 Lima- BOL. Chile, EKW, KOL, PER, WEN, SAL, w obliczu zagrożenia interwencjami FRA I ESP traktat o sojuszu I integralności teryt.- automatyczne zerwanie stosunków z agresorem, i pomoc militarna po zgodzie wszystkich sygnatariuszy

Próby wcielenia w życie Idei federacyjnej;

• Wielka Kolumbia

12.1819 utworzona z 3 departamentów: WEN, KOL, EKW.

1821 przyłączenie Panamy

stolica Bogota

prezydent Bolivar

występowały silne tendencje autonomiczne

10.1823 układ z MEX o współpracy- plany wyzwolenia KUBY

1824 walki z okrętami ESP

1825 zainteresowana utrzymaniem słabej ESP władzy na KUBIE USA proponuje WB współpracę w tej materii i informuje Bogotę o niedopuszczeniu na zmianę sytuacji na wyspie- WB sugeruje WKOL zaniechanie planów- szukająca w WB protektora AŁ zgadza się.

Rozpad WKOL

1826 rebelia Paeza w WEN

1828 bunt wojskowych z Popyan- prośba o pomoc PER- wojna PER- WKOL

2.1829 konwencja z Giron potwierdzająca zasadę nieinterwencji- koniec walk

1830 Wen ogłasza wystąpienie z fed. Prezydent Paez

1830 EKW prezydent Flores

KOL- Rep. Nowej Granady (mosquera) od 1886 Rep. KOL

1821 AŚ uzyskuje niep.

1822 Kongres fed. W Gwatemali ogłasza przyłączenie do cesarstwa MEZ (Itribute)

1823 odłączenie się

1824 uchwalenie konst. tworząca rep. federacyjnej złożoną z GWA, HON. NIK, CR, SAL

Tendencje dezintegracyjne

1. spór z MEX o Chiapas

2. powstania Indian

3. nieprzychylność dla dużego państwa w tym regionie WB

4. walki polit

5. spory o wpływy i granice między prowincjami

1853 Kongres federalny ogłasza zwiększenie nakładów do budżetu centralnego- rozpad federacji

1836 Santa Cruz jednoczy BOL i PER- nieprzychylność państw regionu-

1836 Chile atakuje federacje przegrywa

1837 ARG najeżdża i doznaje porażki

1839 udana inwazja Chile- rozpad federacji- Chile dominuje na zach brzeg AŁ

Po upadku federacji środkowoamerykańskiej (1823-1839) idea zjednoczenia pięciu państw nie zanikła, przeciwnie - ciągle była przypominana i podtrzymywana

Wielkimi promotorami ruchu unionistycznego byli zwłaszcza dyktatorzy Gwatemali - Justo Rufino Barrios (1873-1885) oraz Nikaragui - Jose Santos Zelaya (1893-1909).

2.1885 Barrios publikuje Dekret o Unii ŚA i przesyła go MEX i USA- zapowiadające utworzenie przez GWA federacji wszelkimi sposobami- sprzeciw pozostałej 4 i prośba USA o pomoc.-

3.1885 USA oświadcza że siłowe próby zjednoczenia będzie uważała za wrogie działania

• mimo to Barrios najeżdża SAL i ginie- GWA anuluje Deklaracje

10.1889 podczas Kongresu środkowoamerykańskiego w San Salwador podpisano pakt o unii tymczasowej państw AŚ.

3.1895 WB okupuje port NIK -

-6.95 NIK, HON, SAL podpisują się pod podwalinami Rep. Państw ŚA do czego nie doszło ze względu na walki o władze w NIK.

18 PANAMERYKANIZM

Narodziny

Przyczyny

• Wzrost gosp. USA potrzeba nowych rynków zbytu- odejście od izolacjonizmu

• Sekretarz stanu USA Blaine poprzez integracje chce wzmocnić bezpieczeństwo i handel USA

• Chęć USA do wyrugowania wpływu mocarstw pozaregionalnych

Rozwój

11.81 Blaine zaprasza na konf panamer. - odwołany ze stanowiska i z powodów wojny Pacyfiku oraz niechęci do drażnienia Eur. Prezydent Arthur odwołuje spotkanie

5.88 sekretarz Bayard zaprasza na konf.

10.89 Waszyngton konf. Państw amer. Przewodniczy Blaine- nieudana próba stworzenia UC- obawa przed dominacją handlu przez USA, spory o prawo do interwencji i rekonkwiste. Utworzono Biuro Handlowe Rep. Amer. (Waszyngton, William Curtis) - o zadaniach informacyjnych.

10-1 1901-1902 Meksyk II konf. Państw Amer. Wpływ miało zwycięstwo USA z ESP i konf. W Hadze. 15 państw podpisuje postanowienia Haskie USA NIE

7-8 1903 RdJ III konferencja.

• Przedtem USA uzyskało protektoraty w PAN i Kubie oraz podczas kryzysu WEN pokazało dominacje w regionie.

• Sekretarz Elihu Root zabiega o omijanie wszelkich kontrowersji

• Ws długów AŁ proponuje przyjąć doktrynę Drago Zakładała ona niedopuszczalność uprzywilejowanej pozycji wierzyciela zagranicznego w państwie dłużnika, jak również zakaz interwencji państwa, którego obywatelem jest podmiot będący jednocześnie wierzycielem, w państwie dłużnika, w celu ściągnięcia jego wierzytelności.- USA woli dyskutować nad tym problemem w czasie konf pokojowej w Hadze (1907) przyjęto tam konwencje drago-pottera ograniczającą użycie siły w ściąganiu długów- do przypadków kiedy państwo nie chce poddać się arbitrażowi lub uznać jego decyzji.

• Utworzenie międzynarodowej Komisji prawników- tworzenie prawa ogólno ameryk

7-8.1910 BA IV Konferencja przyjęcie nazwy Unia Panamerykańska

1912 koncepcja Pereza Triany- państwa Amer. Nie będą uznawały zamian teryt. Dokonanych przez podbój

1914 Wilson proponuje Traktat Panamerykański - gwarancje rep., niezależności polit. ,integralności i nienaruszalności teryt.

1916 prezentacja idei - nie przyjęta

W czasie WŚ handel USA zdobył zdecydowaną przewagę w AŁ nad kapitałem eur.

5.1919 Waszyngton ekonomiczna Konferencja panamerykańska- utworzenie Wysokiej Komisji Międzyamer. Mającej usprawniać handel w regionie.

Ruch Panamerykański między wojnami

Zmniejszenie hegemonii USA

14 punktów Wilsona

zasady LN

12.22.Waszyngton Konf. Państw Śamer. Pod przewodnictwem Hughesa -

2.23 podpisanie konwencji

• o utworzeniu Międzynarodowego Trybunału Śamer.

• Liczebność wojsk poszczególnych państw regionu

• Spór teryt. GWA HON pod arbitraż Warrena Hardinga

3-5 23 Santiago V konf panameryk.-

• reforma ruchu

1. skład Rady Kierowniczej - państwa uznawane przez USA

2. na konferencje przedstawiciele wszystkich rządów Amer.

3. przewodniczący Unii wybierany przez Radę Kierowniczą (poprzednio zawsze sekretarz stanu USA).

• URG proponuje utworzenie LN Amer.

• KOL poddaje pod dyskusje interpretacje doktryny Monroe

-obydwa zagadnienia storpedowane przez USA

• Uchwalenie traktatu Gondry ustalającego komisje w DC i Montevideo które w razie zaistnienia sporu tworzyły Komisje. Komisja badała sprawę (na czas prac Komisji walki miały być zaprzestane) i uchwala zalecenia. Jeśli nie zostają przyjęte przez pół roku strony mają wolną rękę. Ratyfikowany przez wszystkich z wyjątkiem ARG

28/29 DC międzynarodowa Konferencja państw amerykańskich w sprawie koncyliacji i arbitrażu

• konwencja gen o koncyliacji międzyamer. komisja badawcza z traktatu Gondry ma chrakter koncyliacyjny

• konwencja o arbitrażu- wyliczenie sytuacji przy których arbitraż był obowiązkowy

1-2 1928 Hawana VI Konferencja Państw Am.

• Problem interwencji

-Ameryk Komisja prawna -uważa że żadne państwo nie ma prawa mieszania się w sprawy wewnętrzne drugiego państwa.

-Hughes rozróżnia interwencje i ingerencje tzn. obronę swoich obywateli w obcych państwach

-na skutek sporów w AŁ i starań USA debatę na problemem odłożono

• Uchwalenie prawa międzynarodowego prywatnego- tzw. Kodeks Bustamantego

• Konwencję w sprawie Unii Panamerykańskiej (regulującą strukturę i uprawnienia organów Unii),

• Konwencję panamerykańską o położeniu prawnym cudzoziemców

• Konwencję panamerykańską o prawach i obowiązkach państw w razie wojny domowej.

12.33 Montevideo VII Konferencja państw amerykańskich

• USA polit. Dobrego sąsiedztwa- Kuba i SAL uczestniczą w konf.

• Dyskusja na tematy społ-ekonom.

• Komisje badawcze z protokołu Gondry zyskują status stałych

• Konwencja o prawach i obowiązkach państw -zasada nieinterwencji

12.38 Lima VIII Konferencja państw amerykańskich - deklaracja z Limy - konsultacje państw regionu

10.33 RdJ BRA, ARG, Chile MEX, PAR, URU podpisanie Traktatu antywojennego o nieagresji i koncyliacji opracowany przez Carlosa Saavendrę potępiał wojny agresywne i uściślał pokojowe metody rozwiązywania sporów.

1-23 XII 1936 r BA Konferencja między-amerykańska w sprawie umocnienia pokoju

Podpisano

1. Konwencję w sprawie utrzymania, umocnienia i ustanowienia pokoju;

2. Protokół dodatkowy w sprawie nieinterwencji (rozwijający zasadę uchwaloną na VII Konferencji państw amerykańskich w Montevideo);

3. . Traktat dotyczący zapobiegania kontrowersjom;

4. . Traktat międzyamerykański w sprawie dobrych usług i mediacji;

5. Konwencję o koordynacji i realizacji traktatów istniejących między państwami amerykańskimi;

6. Deklarację zasad solidarności i współpracy międzyamerykańskiej.- ustalającą- zasady zaakceptowane przez Międzynarodową Wspólnotę Amerykańską, które są następujące:

a) zakaz podbojów terytorialnych i nieuznawanie nabytków uzyskanych drogą przemocy;

b) potępienie interwencji Państwa w wewnętrzne lub zewnętrzne sprawy innego Państwa;

c) uznanie za nielegalne ściąganie siłą zobowiązań finansowych;

1. potwierdzenie, że wszystkie spory i kontrowersje między Narodami Ameryki, niezależnie od charakteru i genezy, będą rozwiązywane na drodze koncyliacji, arbitrażu i zgodnie z zasadami sprawiedliwości międzynarodowej.

19 WOJNY W AŁ

Wojna USA-MEX

Przyczyny

• Kolonizacja pustych obszarów TEX przez USA

1. 1820 Moses Austin uzyskuje koncesje od króla ESP na osiedlenie kilkuset USA w MEX.

2. 1823 Iturbide potwierdza prawa Austina

3. 1824 zakaz osiedlania się obcokrajowców w pasie 80 km od granicy i 40 km od brzegu morskiego.

• 1829 Vincente guerrero znosi niewolnictwo w MEX

• próba kupna TEX Antoni Butler

• bunty USA

1. 1825 Haden Edwards

2. 1836 Sam Houston- ogłasza niep TEX- bezpośrednia przyczyna

Przebieg

4.1836 w bitwie pod San Jacinto Houston pokonuje Santa Annę

3.37 USA uznaje TEX za państwo odrzuca prośbę o wejście do USA

2.1845 na skutek groźby penetracji MEX przez WB i MEX USA przyłącza stan

Wojna Pacyfiku

Przyczyny

• Chile, Boliwii i Peru znajdowały się bogate złoża saletry, które zaczęto wtedy eksploatować na skalę przemysłową (za kapitał WB) - rywalizacja producentów surowca

• Przewaga militarno polit. Chile-

• -2.73 Peru i BOL sojusz przeciw Chile

• od 68 na terenach BOL działa korsorcjum Chilijsko WB

• 74 zobowiązanie że BOL nie podwyższy podatków Chile przez 25 lat

• 1875 zmiana władzy w BOL

• 78 prezydent Hilarion Daz wprowadza nowy podatek na wydobywanie saletry- odmowa zapłaty przez firmy Chilijskie- zajęcie ich przez BOL

• brak woli pertraktacji

Przebieg

2.79 Chile wkracza do BOL

3,79 BOL wypowiada wojnę- mimo nieprzygotowania Peru do wojny Ignacy Prado wywiązuje się z zobowiązania z 73.

4.79 Chile wypowiada wojnę sojusznikom

4.79 KOL, WB i USA propozycja mediacji

81-84 okupacja Limy

81 groźba przyłączenia się ARG do sojuszu- podpisanie układu ws granic w Patagonii ARG-Chile

od 80 próba doprowadzania do negocjacji USA- nie skoordynowane działania- nieudane

9.81 prezydent KOL Narino doprowadza do konferencji w Panamie (Latynoamer. + USA)-

10.1883 Ancon pokój Peru- Chile

• tarapaca do Chile

• Tacna i Arica Peru do Chile na 10 lat potem plebiscyt

4.84 Santiago pokój Chile BOL- cały brzeg BOL admin. Przez Chile

10.1904 Santiago traktat o pokoju i przyjaźni Chile BOL

• Okupowane tereny do Chile

• Chile buduje kolej dla BOL do La Paz ( połączenie z Pacyfikiem_

• Odszkodowanie dla BOL

• Wszelkie spory pod arbitraż cesarza GER

Skutki

• Walki wewnętrzne u pokonanych

• Brak aktywności na arenie SM

• BOL traci dostęp do morza

• Chile liderem regionu

• Wzrost wpływu WB

Wojna o Gran Chaco

Przyczyny

• Granica między BOL a PAR przebiega w trudno dostępnych i słabo zaludnionych obszarach- jest niedokładnie wytyczona

• Odkrycie prawdopodobieństwa istnienia ropy naftowej w GC

• Kryzys ekonom.-społ. - wojna rozproszenie uwagi społ.

• Interesy Shella i Standard Oil w BOL i PAR

• Szkolenie wojskowe- BOL (Hans Kundt, Ernst Rohm), PAR Jose Felix Estirragiba

Przebieg

7.1932 wybuch wojny- przewaga Par

8.32 Komisja Neutralna stworzona przez Unię wzywa do zakończenia konfliktu. (Francis White)- bez odzewu - ARG Chile BRA i Peru próbują ustalić warunki pokoju.

począt 1934 kontrofensywa BOL zatrzymana

5.33 PAR wydaje BOL wojnę- skarga do LN

11.33-2.34 Komisja LN pod przewodnictwem Alvareza de Vayo przedstawia raport -

-5.34 LN zakłada embargo na broń na strony walczące

6.35 ARG (Saavedra Lamas), MEX, Chile, BRA, USA, Peru, skłaniają PAR I BOL do rozejmu.

7.38 BA układ o przyjaźni pokoju i granicach

Skutki

• Wyniszczenie PAR i BOL

• BOL traci ¾ terytorium

Wojna o Letycje

Przyczyny

• 3.1922 Lima podpisanie układu przyznającego KOL obszar Letycji

• 8.1932 cywile z Peru zajmują miasto w Letycji

• parcie kręgów militarnych w Peru do wojny - oświadczenie że armia nie pozwoli odebrać sobie Letycji.

• Euforia w Limie- rząd kwestionuje układ z 22

• Odrzucenie przez KOL planu rozmów pokojowych zakładających czasową obecność Peru w Letycji

• Odrzucenie przez Peru kontrpropozycji -zamienienia PER na BRA na czas rozmów

• Zbombardowanie floty KOL

Przebieg

2.33 KOL skarży się do LN - potępienie Peru-

3.33 wysłanie komisji LN do zbadania problemu- nie wpuszczona przez Peru

4.33 ginie prezydent Sanchez Cerro-

-5.33 Oskar Buenavides podpisuje porozumienie z KOL - Komisja LN bada i admin. Letycją przez rok (6.33-5.34 )- nieoficjalna flaga LN

5.34 RdJ po negocjacjach pod przewodnictwem MSZ BRA Mello Franco KOL i Peru podpisują pokój-oddanie Letycji KOL.

KONFLIKTY KOLONIALNE XIXw.

Wojny opiumowe

SYTUACJA DOPROWADZAJĄCA DO WOJNY

· Koń. XVIIIw. Upowszechnienie palenie opium zakazany od 1789

· 1833 zniesienie monopolu WB Komp. Wsch.-Ind na handel z Kantonem- naciski społ. międzynarodowej na większa otwartość CHN

· 1834 delegacja WB z Napierem na czele- nie przekonuje CHN do zniesienia ograniczeń w handlu

· Trudności ekonomiczne, polit. Zacofana feudalna struktura nie wpływały na zmianę postrzegania siebie jako centrum świata.

· Próba skłócenia państwa zach. Poprzez nierówne rozdawanie przywilejów

· Lata 30 XIXw wzrost wpływów frakcji chcącej naprawdę znieść handel opium

· Koń XVIIIw- lata 30 XIXw. 10-krotny wzrost dostaw opium do CHN- odpływ srebra- pogorszenie syt. Gosp- niepokoje społ.

Bezpośrednia przyczyna:

III.1839 CHN komisarz w Kantonie Lin-Tse-su nakazuje skonfiskować i zniszczyć znaczny ładunek opium kupców WB.

Przebieg

3.XI.1839 poczt I wojny opiumowej

1840 Izba Lordów popiera polit. Palmerstona wobec CHN- wysłanie korpusu ekspedycyjnego z IND- początek pretraktacji

I i V 1841 podpisanie rozejmów

VIII. 1841 kolejne wojska WB- wznowienie działan

Wiosna 1842 kolejne posiłki WB- kapitulacja CHN

29.VIII.1842 po negocjacjach w Nankino podpisanie traktatu pokojowego na okręcie WB Cornwallis. Pozstanowienia:

1. otwarcie Amonu, Fuczou, Szanghaju, i Ning-Po dla handlu poddanych WB

2. oddanie WB Hong-Kongu

3. zniesienie Ko-Hongu

4. ustanowienie stałej jawnej taryfy celnej

5. 21mln$. odszkodowania

8.X.1834 Humenczai- WB dostaje status największego uprzywilejowania, automatyczne przeniesienie przywilejów nadawanych innym państwom również na WB

II wojna opiumowa

Przyczyny bezpośrednie II wojny opiumowej

1. II 1856 stracenie FRA Augusta Chapdelaine

2. X.1856 aresztowanie zarejstrowanego w Hong-Kongu należącego do CHN statku pływającego pod WB banderą- uznanie tego aktu za casus belli przez ambasadora WB w CHN

Przebieg

Koń. X 1856 WB ostrzeliwuje Kanton

XII WB i FRA podpisują porozumienie ws. Wpólnej akcji w CHN

USA neutralne-18.VI 1858 podpisują w Tienstinie traktat z CHN

26.VI.1858 Tienstin traktat pokoju przyjaźni i handlu WB-CHN postanowienia:

1. stałe przedstawicielstwo WB przy dworze w Pekinie- dyplomaci nie muszą stosować się do ustępów protokołów uwłaczających ich godności

2. otwarcie kolejnych 11 portów

3. prawo do żeglugi po Jangste

4. potwierdzenie traktatu tieństeńskiego z 1842

27. VI.1858 traktat FRA-CHN

· takie same przywileje jak WB

· przedstawicielstwo czasowe, ale zgodnie z klauzulą największego uprzywilejowania FRA mogła domagać się takich samych przywilejów jak WB

· CHN wypłacą po 2mln taeli WB i FRA

X,1858 wynegocjowanie

· Pełnej legalizacji handlu opium

· Taryfy celnej w wysokości 5%

Jesień 1860 żądania nowych przywilejów, wznowienie działań zbrojnych- wkroczenie do Pekinu

24-25 X. 1860 Pekin kolejne ustępstwa CHN na rzecz WB i FRA

· Odszkodowania w wysokości 8mln taeli ściągane z opłat celnych kontrolowanych od 1855 przez komisję międzynarodową z ENG na czele

· Otwarcie portu Tienstin

· WB otrzymuje wieczną dzierżawę płw.Cziuling

· Prawo do handlu kulisami tzn kontraktowania tanich robotników CHN

W tych samych dniach dokonano ratyfikacji traktatów tienstińskich

USA podpisuje osobny traktat z CHN

1861-1867 Anson Burlingane poseł USA zyskuje zaufanie CHN i zostaje CHN negocjatorem z mocarstwami

28.VIII. 1868 podpisuje on w imieniu CHN z Sekretarzem stanu Sewardem traktat USA-CHN

· USA uznaje integralność teryt. CHN

· USA przyznaje CHN klauzule najwyższego uprzywilejowania- swoboda emigracji CHN od USA

Wojny burskie

Przyczyny

• Problemy gosp. powstałych w latach 50 republik burskich Oranje i Transwal

• 1868 gubernator kolonii przylądkowej rozciąga opiekę nad Basuto - zbliżenie do terenów Oranje

• 1871 znalezienie złóż diamentów i zgłoszenie do nich roszczeń wodza -aneksja przez WB

• lord Carnarvon (sekr. Ds.kolonii) I premier Disraeli - chęć zbudowania pasu kolonii od EGU do przylądka Dobrej Nadziei.

• Plany federacyjne WB

1. 1875 na podstawie raportu Jamesa Froudea Carnarvon organizuje konf dot. Utworzenia w Afryce federacji.

2. 1877 wysłannictwo WB proponuje targanemu problemami np. atakiem Zulusów Transwalowi przystąpienie do Fed.- po odmowie ogłasza likwidacje rep.- wprowadzenie wojska do transwalu - dwuwładza

3. 1878 negocjacje nieudane, próba wprowadzenia WB systemu podatkowego - oburzenie ludności

Przebieg

12.1880 Paul Kruger wzywa Transwal do walki.

2.81 zwycięstwo Burów pod Majuba

8.81 podpisanie w Pretorii konwencji określającej status Transwalu- koniec wojny

83 Kruger jako prez. Rep. Prowadzi negocjacje

5.84 Londyn podpisanie konwencji

1. . Głosiła ona, że Transwal zachowuje niepodległość, przy uznaniu zwierzchności korony brytyjskiej.

2. Samorząd terytorialny pozostawał w ręku rządu Transwalu; miał on także

3. swobodę w określaniu swych stosunków z państwem Oranje.

4. Transwal zachował prawo utrzymywania własnych reprezentacji dyplomatycznych.

5. Brytyjczycy zagwarantowali sobie jednak możliwość pewnego nadzoru nad polityką zagraniczną republiki, przez prawo weta w stosunku do traktatów zawieranych przez Transwal.

II wojna burska

Przyczyny

• odkrycie złota w Pd Transwalu

• rywalizacja Rhodesa i Krugera

• wpływy GER w Transwalu

1. prośba o ochronę i uznanie podczas delegacji Krugera do Eur.

2. Zaangażowanie kapitałowe utworzenie Banku Narodowego w Pretorii

3. Realizowanie przez Wilhelma II Weltpolitik

4. Branie Transwalu pod patronat dyplomatyczny oświadczenie że GER nie zniosą obecnego stanu w tym rejonie

• 4.okrążanie Transwalu przez kolonie WB- Rodezja powstała w 1895

• 5.obecność dyskryminowanych outlanderów chęć WB wykorzystania ich do władnych celów.

• 12.95 Starr Jameson przekracza granice w celu wywołania antyburskiej rewolty- Rhodes pozbawiony stanowiska

• 1.96 GER dają do zrozumienia że pomogą Transwalowi w przypadku wojny z WB jednak zawarty bilateralny tajny układ WB-GER zmienił sytuacje na korzyść WB

1. Podział koloni POR w przypadku nie spłacenia przez nią długów

2. Niewspieranie Burów

3. Pozwolenie na budowę koleii BB

4. Do GER Samoa Zach.

• 9.10.99 WB oddala ultimatum Krugera nie posuwania wojsk w kierunku Transwalu- bezpośrednia przyczyna wojny

Przebieg

11.10.99 początek wojny

1900 podróż Krugera po Eur. Poparcie jednak brak konkretnej pomocy

• Vereeniging pokój

-Burowie złożyli broń i uznali władzę króla Edwarda VII. -

-Anglia przyrzekła finansową pomoc w odbudowie zniszczeń wojennych i wprowadzeniu samorządu lokalnego.

-Republiki burskie zostały zlikwidowane, uzyskując status kolonii.

1906 Transwal uzyskuje autonomię

1907 dawne wolne państwo Oranje uzyskuje autonomie

5.1910 zjednoczenie Kolonii Przylądkowej, Transwalu, Oranje i Natalu i utworzenie dominium Unii PDA




Wojna ITA-ETI

Geneza

• Ustępliwość FRA- 1.1935 Rzym Laval zgadza się na przekazanie ITA cz. TUN i pakietu akcji na kolej z Dżibuti do Addis Adeby

• Poparcie GER

• Niezdecydowana postawa WB wierzącej w możliwość dalszej współpracy ITA FRA WB w oparciu o front Stresy z 1935r

• Chęć połączenia Somalii ITA i Erytrei.

Przebieg

12.1934 potyczka w Uol-uol - ITA odrzuca postępowanie kolcyliacyjne gwarantowane traktatem z 1928

12-1 32/35 Etiopia informuje LN

2.35 koncentracja wojsk ITA przy ETI-

3.35 ETI prosi LN o zastosowanie procedury zgodnej z 15art. Aktu LN

3.35 ITA ogłasza że gromadzi wojska w celach obrony przed ETI, remilitaryzacja GER- brak zainteresowania LN

4.LN odracza interwencje

5.ITA zgadza się na postępowanie arbitrażowe

6.Rzym Eden proponuje oddanie ITA portu i kawałka ziemi Etiopii- propozycja odrzucona

7.komisja arbitrażowa kończy bezowocnie prace

31.7 LN tworzy kolejną komisje

16.8.1835. Paryż konferencja ITA WB FRA (sygnatariuszy paktu z 1906 dzielącego rejon Etiopii)- Laval, Eden Laoisi,- propozycja utworzenia linii kolejowej przez ETI łączącą ITA kolonie, utworzenie kondominium trójki w celu przeprowadzenia reform w ETI- ITA żąda protektoratu

4.9 posiedzenie LN - utworzenie Komisji 5 mającej zbadać sprawę

3.10.35 agresja ITA na ETI- poinformowanie LN-

5.10 zgodnie z ust. O neutralności Roosvelt zakazuje handlu bronią ze stronami

7.10 raport komisji 5- uznanie agresji za bezprawną

11.10 na wniosek komitetu 18 uchwalono sankcje ekonomiczne na ITA

8.12.35 plan Hoare-Lavala Etiopia oddaje sporne prowincje ITA , tworzy sfery wpływów w zamian dostaje dostęp do portu.- MSZ WB usunięty ze stanowiska, sprzeciw ETI- odrzucenie planu

począt.36 na skutek niepowodzeń na froncie cesarz ETI prosi o protektorat WB- nieprzychylne środowisko międzynarodowe WB odrzuca postulat.

4.36 RLN apeluje do ITA kierowania się w sporze duchem LN

5.5.zdobycie Addis Adeby

9.5 ogłoszenie aneksji - początek końca sankcji na ITA zniesione w lipcu

11.35 WB i FRA uznają aneksję- USA i RR nie uznają aneksji

12.37 ITA występuje z LN i tworzy ITA Afrykę Wsch.

Wojna JPN RUS

Geneza

• RUS uwarunkowuje swoje opuszczenie Mandżurii zobowiązaniem CHN do ubiegania się o zgodę RUS przed udzieleniem jakiejkolwiek koncesji państwu 3 na tym terenie zamknięcie Mandżurii dla innych mocarstw niedopuszczenie do takiego zobowiązanie się CHN RUS pozostaje w Mandżurii

• I.1902 JPN-WB podpisują sojusz

• IV.1902 na skutek nieprzychylnych działań mocarstw RUS zgadza się wycofywać z Mandżurii w półrocznych sekwencjach- jeśli nie rozpoczną się rozruchy

Przed wycofaniem 2 partii wojsk RUS wraca do swoich poprzednich warunków odrzucenie

• Wewnętrzna syt. RUS

· uzdrowienie caratu poprzez zdobycze na Dalekim Wsch.

· Ekonomiczna eksploatacja KOR- Aleksander Biezobrazow

· Biezobrazow sekretarzem stanu

· Utworzenie Spec. Komitetu ds. Dalekiego Wsch. Rywal JPN dużo słabszy

wygrana wojna lekiem na problemy wew.

• Syt. JPN

· Pokazywanie mocarstwowości - duży udział w wojnie przeciwko bokserom

· Niepogodzenie się z utratą Szantungu i dominacją RUS w Mandżurii

· Zwycięstwo ugrupowanie konfrontacyjnego

• VIII.1903 bezskuteczne domaganie się uznanie przez RUS JPN dominacji w KOR

• XII 1903 pod wpływem Lamsdorffa i Wittego car zgadza się uznać protektorat JPN nad KOR pod warunkiem że JPN uzna Mandżurię za RUS sferę wpływów JPN odrzuca ofertę

• RUS nieprzygotowana do walki długa linia aprowizacyjna

Stosunek mocarstw do wojny

• GER wsparcie dla JPN- odciągnięcie RUS od Bałkanów i TUR

• USA za JPN- osłabienie RUS

• WB za JPN- osłabienie RUS + sojusz z 1902

• FRA sojusz z RUS ale ogranicza się do wsparcia fin.

Przebieg

6.II.1904 JPN zrywa stosunki dyplomatyczne z RUS

7/8 II 1904 Heihahiro Togo atakuje Port Arthur (bez wypowiedzenia wojny)

do VIII.1904 JPN zajmuje KOR i przejmuje opiekę nad Królem, fin. i dyplomacją KOR

IV.1904 JPN wkracza do Mandżurii

I.1905 zdobycie Port Arthur

V. 1905 bitwa morska pod Cuszimą Zenobiusz Rożestwieński pogrom RUS jedna z przyczyn rewolucji 1905

VI.1905 Roosvelt występuje z incjatywą pokojową

VIII.1905 Portsmouth konferencja pokojowa

VIII.1905 Londyn odnowienie sojuszu z WB silniejsza pozycja na konf postanowienia sojuszu:

1. rozciągnięty na IND

2. pomoc militarna

3. WB uznaje dominację JPN w KOR a JPN WB w IND

5.IX,1905dzięki mediacja Roosvelta (nobel w nagrodę w 1906) podpisanie traktatu pokojowego:

1. uznaje dominacji JPN w KOR

2. przyznanie że RUS NIE ma szczególnych przywilejów w Mandżurii

3. dzierżawa Port Arthur i Dalnij

4. oddanie koleji PA-Czang-Czyn

5. oddanie PD cz. Sachalinu

XI.1905, VII 1907 układy ustanowienia protektoratu z KOR

Skutki

• Wycofanie RUS z walki o wpływy na D. Wsch. Skupienie się na sprawach eur. Sojusz 1907 z WB

• Pogorszenie się stosunków JPN-USA

21. Rola Turcji i Egiptu w polityce i strategii mocarstw europejskich na tle kwestii wschodniej. Sojusze, układy pozapolityczne, formy pomocy etc. Od początku XIXw. Do wojny krymskiej.

(Niegdyś mocarstwowa pozycja, w omawianym okresie stopniowe słabnięcie i strategicznie ważne położenie Imperium Osmańskiego czyniły je od dawna przedmiotem zainteresowania liczących się w Europie krajów takich jak Anglia, Francja, Rosja, a także Austria. Każde z mocarstw chciało podtrzymać istniejący stan rzeczy, w którym Turcja była stosunkowo słabym państwem, a równocześnie nie chciało dopuścić by jedno z konkurencyjnych państw wzmocniło swoją pozycję nad Bosforem. Anglicy nie mogli dopuścić do zdominowania Turcji przez Rosję, bo to mogłoby być groźne dla rozwijającego się brytyjskiego handlu ze Wschodem. Wzrost znaczenia Rosji był także nie na rękę Francji. Podobne było stanowisko Austrii, ale zajęta tym, co działo się w północnych Włoszech, zadowoliła się na razie poparciem przez Rosję jej polityki narodowej i na razie pozostała raczej bierna w kwestii wschodniej)

Egipt - 1798r. -najazd Napoleona, ale koalicja antyfrancuska: admirał Horatio Nelson 1.08.1799 zniszczył flotę francuską pod Abou Kirem. Sułtan turecki Selim III wypowiada wojnę najeźdźcom i przyłącza się do koalicji antyfrancuskiej - jego wojska gromadzą się w Syrii - Napoleon ciągnie na Syrię, ale nie dociera i wraca do Egiptu, gdzie musi stawić czoła wojskom tureckim przewiezionym angielskimi okrętami. Napoleon się poddaje, wraca do Francji; a cały podbój okazał się korzystny dla Anglii, która od tego czasu zaczęła poszerzać swoje wpływy w Egipcie. Francja również nie zrezygnowała ze swoich ambicji, popierała namiestnika Egiptu Muhammada Alego, który próbował rozszerzyć swą niezależność - podpadał więc sułtanowi. Pod jego rządami w Egipcie - wielki postęp gospodarczy, cywilizacyjny, modernizacja zarządzania państwem, rolnictwa, rozbudowa armii. 1822r. jego wojska zajmują i włączają część Sudanu do Egiptu.

Powstanie greckie - wojska egipskie pomagają sułtanowi w tłumieniu; w zamian żąda się przekazania Syrii na rzecz Muhammada Alego. Sułtan odrzuca tę propozycję, więc MA decyduje się na wojnę - 1831r. Ibrahim Pasza (syn MA) dowodzi wojskami egipskimi - najazd na Syrię :

I kryzys wschodni do połowy 1832r. Ibrahim Pasza(Napoleon Wschodu) zajmuje Syrię, porusza się dalej w kierunku Anatolii, gdzie w grudniu zwycięża bitwę z wojskami sułtana - droga na Konstantynopol otwarta, pozycja sułtana zagrożona. Tu jednak wtrącają się mocarstwa Eu, jako że zmiany na tym terenie mogą dotykać ich interesów - dlatego uruchamiają swe działania dyplomatyczne i wojska egipskie wycofują się z Azji mniejszej, układ w Kutahyi (ZAJEBISTA NAZWA) z 7 maja 1833r. - Muhammad otrzymuje tlyko zarząd nad Syrią.

Jednakowoż oba kraje uważały to rozwiązanie za krzywdzące, w związku z tym

II kryzys wschodni - 1839r. wojska tureckie wchodzą do Syrii, decydująca bitwa pod Nizib z czerwca tego roku, wygrywa znowu Ibrahim Pasza, flota turecka wkrótce potem kapituluje w Aleksandrii.

Konferencja Londyńska 1841r, interwencja floty br-fr i firmanu(dekret, rozporządzenie, mandat przez sułtana lub wezyra do lenników lub podwładnych) sułtana decydują o tym, że MA wycofuje wojska z Syrii, ale jego władza w Egipcie przechodzi w dziedziczenie.

Koniec egipskiej ekspansji w tym terenie, zagrażającej interesom mocarstw.

Oba kryzysy były preludium do wojny - sprzeczność interesów na obszarze Imperium Osmańskiego.

Rosja - która w pokoju adrianopolskim uzyskała co następuje :” Pokój w Adrianopolu zawarty 14 września 1829 roku oddał Rosji całe ujście Dunaju, wybrzeże kaukaskie Morza Czarnego, aż do rejonu - północ Batumi. Turcja potwierdziła autonomię Mołdawii, Wołoszczyzny i Serbii oraz zobowiązała się uznać autonomię Grecji.”, była zainteresowana podtrzymaniem istnienia słabej Turcji - dlatego zwycięstwo MA było jej nie na rękę.

Dlatego:

1832r. (I kryzys wschodni, jw.) Rosja zaoferowała Turcji zbrojną pomoc przeciw Egiptowi. Sułtan (kręcił nosem, ale że sytuacja dramatyczna;) w 1833r. przystał na tę ofertę - w dwa miesiące eskadry rosyjskich okrętów i kilkanaście tys. Żołnierzy znalazły się w pobliżu Konstantynopola.

Anglia - podobnie jak Rosja, liczyła na zachowanie integralności imperium tureckiego, nie mogła jednak zgodzić się, aby to właśnie Rosja wzięła sprawy w swoje ręce i sama wyciągnęła z tego korzyści. Anglia zatem dąży do: wyprowadzenia rosyjski wojsk z Turcji, do czego niezbędnym jest osiągnięcie ugody z Egiptem

Francja - w budowaniu wpływów w tym rejonie od lat stawiała na Egipt (stąd poparcie dla Muhammada Alego). Na początku lat 30 pierwsza entente cordiale z WB skłaniała do sojuszu z Anglią, a rosyjskie okręty nad Bosforem też im przeszkadzały. Dlatego w czasie 1 kryzysu Francja była gotowa do współpracy z Anglią.

Austria - dominacja rosyjska w tej sprawie również im była nie na rękę, choć w tym czasie Austria zajmowała się raczej sprawami północnych Włoszech; a że Rosja pomogła im rozwiązać tam problem, Austria pozostawała bierna w wschodniej kwestii.

Pomoc cara dla Turcji okazała się niezłym fundamentem do budowania formalnego układu, na co Turcja przystała pod warunkiem, że Rosja wycofa swe wojska (czerwiec 1833r.)

8 lipca 1833r. sojuszniczy układ Turcja-Rosja z Unkiar - Iskelesi

Miał obowiązywać 8lat, generalnie mówił o wzajemnej pomocy w razie zagrożenia zewnętrznego + precyzował jednostronnie zobowiązania Rosji do dostarczenia Turcji odpowiedniej ilości wojsk lądowych i morskich na jej prośbę. Turcja (w tajnej części układu) - na żadanie Rosji cieśniny Bosfor i Dardanele będą zamykane przez turecki rząd, aby uniemożliwić wpływanie obcych okrętów wojennych pod jakimkolwiek pozorem.

- wzmacnia bezp. Rosji na Morzu Czarnym, pozostawia w tyle mocarstwa zachodnie.

Francja i Anglia protestują, brytyjska nota do rządu tureckiego mówi o fatalnym sojuszu i proponuje brytyjską pomoc, rząd turecki jednak nie ulega naciskom.

II kryzys wschodni - spadek m-nar pozycji Turcji, wzrost wpływów WB - zahamowała ofensywę rosyjskiej dyplomacji. Państwa zachodnie reagują bardziej stanowczo, natomiast Rosja w związku z tym nie ma już takiej swobody działania (nie powiodło się również przeciągnięcie Austrii na swoją stronę)

Anglia - nasila ekonomiczną i handlową współprację z Turcją

16.08.1838r. - układ handlowy z Turcją

Anglia liczyła również na doprowadzenie do zbiorowego rozwiązywania sporów tego obszaru,c o zmniejszyłoby znaczenie Rosji. (Róznica zdań z FR- zerwanie 1 ententy).

FR popiera wtedy MA i jego plany przyłączenia Syrii do Egiptu (który ostatnio przyłączył do się Algierię) - Anglia uznaje to za dążenie FR do hegemonii.

Theirs, premier francuski, 1839 oświadcza, że nuie do puści do użycia siły innych mocarstw do usunięcia paszy Egiptu. - kryzys w stosunkach br-fr, na rękę Mikołajowi I.

Jednakże

15 lipca 1840r. w Londynie - przedstawiciele WB, Ros, Austrii, Prus i Turcji podpisali konwencję o uregulowaniu konfliktu między Turcją a Egiptem oraz powrocie do starego prawa Imperium Osmańskiego - zakazu obcym okrętom wpływania do cieśnin czarnomorskich.

Bez Francji -> Thiers niepopularny->traci pozycję->Francois Guizot -> 2 konwencja londyńska

13 lipca 1841 WB, Rosj, Pr, Austria, Francja z Turcją - w sprawie cieśnin czarnomorskich. Zgodnie ze starym prawem p. osmańskiego przejazd obcych statków wojennych przez Cieśniny Bosforu i Dardaneli wzbronione - dopóki Wysoka Porta znajduje się w stanie pokoju.

znosi uprzywilejowaną pozycję, jaką uzyskała Rosja dzięki traktatowi z Unkiar-Iskelesi. Wojenna flota ros nie ma wyjścia na morze środziemne, a mocarstwa zachodnie także mają możliwość ingerowania w sprawie cieśnin.

(serio, nie mam pojęcia, czym niby różnią się w treści te dwie konwencje, ale skoro Dobrzyc mówi, że ta 2 jest inna to spoko)

22. WOJNA KRYMSKA A UPADEK SYSTEMU ŚWIĘTEGO PRZYMIERZA: GENEZA, PRZEBIEG.

Przyczyny:

1. Pośrednie

- wojna turecko-egipska (1839-1840) - wykazała ogromną słabość polityczną Turcji. Stąd każde z mocarstw starało się uzależnić Turcję od siebie, co było motywowane zarówno interesami politycznymi jak i ekonomicznymi

- rosyjski handel czarnomorski przewyższał o 50% handel przez porty bałtyckie i białomorskie, skutecznie konkurował z handlem angielskim i francuskim w Turcji i Persji. Tymczasem mając protektorat nad Mołdawią i Wołoszczyzną Rosja utrudniała morski eksport zboża z tych krajów do Anglii

- dlatego WB zdecydowała się nie dopuścić do opanowania ekonomicznego Turcji przez Rosję, paraliżowała wpływy rosyjskie nad Bosforem, wzmacniała wojskowo Turcję, gotowa do kompromisu z FR na wschodzie - by powstrzymać wpływy rosyjskie nawet drogą militarną

- dla Austrii ekspansja rosyjska również była niebezpieczna, utrudniała handel austriacki (Dunajem ku morzu czarnemu) - początkiem okrążenia ekonomicznego i politycznego Austrii od wschodu i południa

-obawa burżuazji francuskiej przed zachwianiem dotychczasowej równowagi w wyniku wzrostu ekspansji rosyjskiej

- dążenie Rosji do podziału Turcji lub wpływów w Turcji między Rosję i WB, z zachowaneim dla Austrii zachodniej części Płw Bałkańskiego

- wzrost napięcia w stosunkach Rosji z Turcją pod wpływem żądań Rosji i Austrii wydania patriotów wegierskich i polskich, którzy po klęsce rewolucji na Węgrzech znaleźli schronienie w Turcji. Po konsultacjach z Londynem i Paryżem sułtan odmówił, zobowiązując się jednak, że powstrzyma emigrantów od działania na szkodę Rosji i Austrii.

- car Mikołaj I był przekonany, że los Turcji jest przesądzony - musi się ona rozpaść, dlatego snuł plany w rozmowie z brytyjskim ambasadorem o ewentualnym podziale wpływów w tej okolicy (czasowe zajęcie Konstantynopola, utworzenie pod własnym protektoratem niezależnej Serbii, Bułgarii, Mołdawii, Wołoszczyzny), oferta ta odrzucona. Pomimo napiętej sytuacji na lini Anglia- FR (zamach stanu Ludwika Napoleona, zapowiedź powrotu Francji do pozycji mocarstwa) Anglia i Francja ustaliły wspólną linię polityki w tej kwestii

2. Bezpośrednia

-spór między Francją a Rosją o opiekę nad miejscami świętymi w Palestynie (wcześniejszy traktat rosyjsko-turecki gwarantował prawa religijne prawosławnym w państwach naddunajskich). Rosja jednak pretenduje do objęcia protektoratu nad wszystkimi prawosławnymi w Imperium Osmańskim.

28 II 1853r. car Mikołaj I wysyła ministra Aleksandra Mienszykowa do Turcji z zadaniem nakłonienia sułtana do przyjęcia rosyjskiego planu rozwiązania problemu miejsc świętych.

Mienszykow żąda bilateralnej umowy, gwarantującej przywileje dla Kościoła prawosławnego i prawa Rosji do opieki nad prawosławnymi w Turcji.

4 czerwca sułtan wydaje firman o prawach i przywilejach Kościołów katolickiego i prawosławnego w Turcji, - nie zaspokaja to cara -> F I G H T!!!

Przebieg:

21 VI początek zajęcia przez wojska rosyjskie księstw naddunajskich: Mołdawii i Wołoszczyzny

4 X 183r. Turcja wypowiada Rosji wojnę

18 X 1853r. (najważniejsza bitwa wg Dobrzyca) - admirał Paweł Nachimow rozbija flotę turecką pod Synopą (północne wybrzeże Małej Azji)

13 II 1854r. WB i FR -> Rosja: ultimatum - grożą wojną, jeśli Rosja w ciągu dwóch miesięcy nie opuści Mołdawii i Wołoszczyzny. Mikołaj I zwraca się o pomoc do Austrii(pomoc Rosji w tłumieniu Wiosny Ludów) i Prus. Oba państwa przyjmują postawę nieżyczliwej neutralności.

31 III 1854r. (związane sojuszem z Turcją) WB i FR wypowiadają wojnę Rosji.

• Austria formalnie pozostaje neutralna w wojnie, choć nie mogła się zdecydować ani na udział w wojnie ani na faktyczną neutralność - wysyła znaczne oddziały wojska do Siedmiogrodu i zdecydowanie żąda opuszczenia przez wojska rosyjskie księstw naddunajskich (w związku z układem sojuszniczym z FR i WB). Rosjanie opuszczają w sierpniu 1854r., teren zajmują Austriacy - front naddunajski przestaje istnieć.

• W międzyczasie alianci proponują plany dyplomatycznego rozwiązania sporu, odrzucone przez Rosjan.

• Pomoc austriacka okazała się niewystarczająca (a Austriacy niechętni do dalszego angażowania się w wojnę) - WB i FR proszą o pomoc Sardynię. Na Krym zostaje wysłany 15tys korpus sardyński, ale nie odegrał on w wojnie istotniejszej roli

IX 1855r. - kapitulacja Sewastopola. (Oblężony i zdany na własne siły bronił się 349dni; sporo -pomimo ciągłego bombardowania artyleryjskiego, zatopienia floty rosyjskiej przy wejściu do portu - z pomocą. W międzyczasie II 1855r. Rosjanie ponieśli klęskę pod Eupatorią, potem stracili kurhan małachowicki - obrona miasta beznadziejna :P). Obroną dowodził początkowo książę Aleksander Mienszykow, potem generał Michał Gorczakow.

*Niektóre przyczyny przegranej Rosji:

- Rosja Mikołaja I „kolosem na glinianych nogach” - zacofanie ekonomiczne, upadek rosyjskiej metalurgii (gdy tymczasem Europa Zachodnia rozwijała się bardzo szybko), spada pozycja militarno-polityczna Rosji

- przewaga techniczna WB i FR - lepsza broń na polu walki, nowocześniejsze „zaplecze bojowe”

- Rosja nie miała połączenia kolejowego z Krymem -> zaopatrzenie na front dostarczane przez wozy ciągnięte przez woły

~ w II 1855r. umiera Mikołaj I (mówi się, że doniesienia z frontu podkopały jego zdrowie) --> Aleksander II

23. KONGRES PARYSKI 1856 I JEGO POSTANOWIENIA

Grudzień 1855r. (wrzesień-zdobycie Sewastopola, stanowisko Rosji w sprawie dyplomatycznego rozwiązania ewoluuje do niechętnej zgody) - Austria w porozumieniu z WB i FR uzgadnia nowy, 5 punktowy plan pokojowy i przedstawia go Rosji w charakterze ultimatum.

(W sprawie ks naddunajskich podobna propozycja padła już w 1854r. ze strony aliantów, jednakże została odrzucona.

1. Fr, WB, Austria Prusy i Rosja obejmą wspólny protektorat nad księstwami naddunajskimi, przy zachowaniu tymczasowej okupacji przez wosjka austriackie.

2. Państwa te będą sprawować protektorat nad chrześcijanami w Turcji

3. Gwarancja wolności żeglugi na Dunaju

4. Rewizja konwencji londyńskiej 1841r.)

+ zakaz utrzymywania floty wojennej przez Turcję i Rosję, rezygnacja Rosji z samodzielnej opieki nad prawosławnymi w Turcji i odstąpienie przez Rosję części południowej Besarabii.

Warunki te podstawą do zawarcia pokoju -

Kongres pokojowy odbył się w Paryżu 1856r. luty-marzec z udziałem przedstawicieli FR WB Ang Tur Austrii Sardynii i Rosji (+Prusy do podpisania konwencji o cieśninach). Kongresowi przewodniczył fr hrabia Aleksander Walewski.

30.03.1856 - podpisanie głównego traktatu o „pokoju i przyjaźni”

Art. Dot. Rosji: zwrot Turcji miasta Kars, południowej części Besarabii (do Mołdawii)

Art. 11 i 13 mówią o neutralności Morza Czarnego i zamknięciu go dla okrętów wojennych, zakaz dla Rosji i Turcji utrzymywania lub zakładania wojskowych arsenałów morskich na jego wybrzeżu.

Państwa zwycięskie zwracają Sewastopol.

Skutki pokoju;

- poprawa m-nar pozycja Turcji, formalnie traktowana jako mocarstwo równorzędne

- mocarstwa zachodnie uznają tanzimat -proces reform wew. W Turcji. Np. równość i bezpieczeństwo wszystkich poddanych bez względu na religie i narodowość

- regulacja wielu problemów bałkańskich np. wolność żeglugi na Dunaju + dwie komisje miedzynarodowe

1. komisja europejska - przeprowadzić niezbędne prace uwalniające od mielizn i innych utrudnien żeglowność w dolnym biegu Dunaju oraz usunąć inne przeszkodzy nie pozwalające zastosowac traktatu wiedeńskiego (sic!, ale nie precyzuje, jakie)

2. komisja nadbrzeżna - miała mieć charakter stały, ale Dobrzyc nie pisze, czym się miala zajmowac

- Serbia, ks. Mołdawii i Wołoszczyzny - pod zwierzchnią władzą Wielkiej Porty, ale jako państwa zupełnie autonomiczne, co mieli gwarantować wszyscy sygnatariusze paktu

- po kongresie Austria, Anglia i Francja potwierdzają swe gwarancje dla niepodległości Turcji + casus belli - kazde zlamanie postanowien traktatu paryskiego

-załamanie się w wyniku wojny krymskiej systemu Metternichowskiego głoszącego, że w interesie stabilności prawowite, koronowane głowy w Europie muszą być zachowane, że ruchy narodowe i liberalne muszą być zdławione, że stosunki pomiędzy państwami musi kształtować consensus między podobnie myślącymi władcami. Załamanie to doprowadziło do licznych konfliktów (np.1859r. Piemont i FR vs Austria, 1864r. o Szlezwik-Holsztyn, 1866r. austr-prus, 1870 fr-prus) i w efekcie budowania nowej równowagi sił w Europie.

- polityczny koniec Świętego Przymierza (po przeciwnych stronach starły się państwa tworzące jego podstawę)

- WB udało się złamać rosyjski nacisk na Turcję, w wyniku wojny i kongresu paryskiego poprawiła się jej pozycja m-nar

- upadek autorytetu i prestiżu Rosji na arenie międzynarodowej, wojna wydatnie zmniejszyła znaczenie Rosji na Bliskim Wschodzie. (A byłoby jeszcze gorzej, gdyby FR nie obawiała się wzrostu znaczenia WB i nie stanęła po stronie Rosji na kongresie :P)

- rozpoczęcie procesu politycznego prowadzącego do zjednoczenia i utworzenia panstwa rumunskiego. 1862- Zgromadzenie Narodowe proklamowało powstanie Rumunii na czele z ksieciem Aleksandrem Cuzą

- porażka polityczna Austrii - agresywną neutralnością zraziła do siebie Rosję, a nie pozyskała ani FR ani WB. Od teraz izolowana w Europie

- wynik wojny krymskiej przekreślił także rozbudzone nadzieje Polaków na odzyskanie niepodległości. Napoleon 3 wysuwał parę razy sprawę polską, ale nigdy wyraźnie i dobitnie, rząd br z wyjątkiem Palmerstona - był przeciwny w obawie przed rewolucją w Europie i zmianą równowagi sił, choć zgodził się na utworzenie na swoim żołdzie dywizji polskiej Władysława Zamoyskiego. Austria protestowała, więc jej nie użyto w wojnie. Ale np. czynną rolę odegrał pułk kozaków sułtańskich, utworzony przez dawnego agenta ks. Adama Czartoryskiego, Michała Czajkowskiego (Sadyka Paszę)

Wewnętrzne dla Rosji -> odwilż posewastopolska

24. PRZYGOTOWANIA PIEMONTU DO ZJEDNOCZENIA WŁOCH - KONTEKST WEWNĘTRZNY I MIĘDZYNARODOWY.

Risorgimento

Przyczyny dążeń zjednoczeniowych:

-wejście Włoch na drogę rozwoju kapitalistycznego wpłynęło na rozwój powiązań gospodarczych pomiędzy państwami włoskimi

- rozbicie ekonomiczne i polityczne hamowało rozwój gospodarczy Włoch, a liczne granice celne, odmienny system monetarny oraz system miar i wag utrudniały rozwój handlu

- rozwinięcie ruchu narodowego i dążeń niepodległościowych we Włoszech w okresie napoleońskim oraz Wiosny Ludów

-dążenie cesarza Napoleona III do przekreślenia postanowień kongresu wiedeńskiego

-sprzyjająca sytuacja polityczna w latach 50XIXw. Wynikająca z izolacji politycznej Austrii po wojnie krymskiej oraz konfliktu prusko-austriackiego o hegemonię w państwach niemieckich

Koncepcje zjednoczenia Włoch:

- federacyjna - głoszona przez Kamila Cavoura, postulująca zjednoczenie państewek włoskich pod hegemonią Królestwa Sardynii (Piemontu), na zasadzie federacji. Cavour był przeciwnikiem drogi rewolucyjnej, chciał przy pomocy Francji zneutralizować wpływy austriackie we Włoszech, a następnie stworzyć federację na wzór Związku Niemieckiego.

- rewolucyjna - głoszona głównie przez Giuseppe Garibaldiego i Giuseppe Mazziniego, akcentująca ideę zjednoczenia Włoch na drodze rewolucji (próby wywołania rewolucji z: 1852r. w Mantui, 1853r. w Mediolanie i Turynie, 1857 w Livorno, 1856 w Neapolu). Według tej koncepcji - przyszłe państwo włoskie republiką demokratyczną.

1848 marzec - Austria próbuje nie dopuścić do wprowadzenia reform konstytucyjnych w Królestwie Obojga Sycylii i Królestwie Sardynii. Krwawe walki ludu Wenecji i Mediolanu rozprzestrzeniają się na inne miasta ->usunięcie Austriaków z dużej części północnych Włoch.

Państwa włoskie podczas Wiosny Ludów głosiło takie hasła jak : zjednoczenie Italii i wyzwolenie się spod wpływów austriackich.

W marcu 1848 roku wojnę z Austrią rozpoczął król Piemontu- Karol Albert. Trwające do lipca działania wojenne zakończyły się przegraną wojsk piemonckich pod Custozzą i zawarciem rozejmu. Austriacy zajęli Lombardię. Natomiast w środkowych Włoszech uaktywnili się republikanie co skłoniło papieża do opuszczenia Rzymu.

Upowszechniające się nastroje republikańskie zaniepokoiły króla Piemontu, pragnącego zjednoczenia Włoch, ale pod berłem królewskim. Król ulegając naciskom patriotów, zerwał rozejm i wznowił działania wojenne przeciw wojskom austriackim. Kolejna porażka tym razem pod Navarą -marzec 1849- zmusiło Karola Alberta do abdykacji na rzecz syna Wiktora Emanuela.

Austria zajęła Parmę, Modenę i Taskonię, gdzie powrócili konserwatywni władcy, w Rzymie rządzili jeszcze republikanie. Opór stawiała jeszcze Wenecja, ale skapitulowała przed Austriakami w sierpniu 1849 roku.

Mimo dwukrotnej klęski wojennej Piemontu w latach 1848-1849 autorytet i wpływy tego państwa oraz rządzącej nimi dynastii nie tylko nie doznały uszczerbku, lecz znacznie umocniły się na całym półwyspie. Piemont utrzymał swą wybitna armie, która odzyskała sławę uczestnicząc w zwycięskiej dla antyrosyjskiej koalicji w wojnie krymskiej. Na terytorium Piemontu uwidaczniał się najszybszy rozwój gospodarczy, a w porównaniu z innymi terytoriami włoskimi Piemont był wzorem porządku i praworządności. Od 1859 roku główną role w rządzie odgrywał arystokrata-liberał, człowiek niezwykle umiejętny, hrabia Cavour, który stanął na czele rządu. W warunkach koniunktury gospodarczej, która zapanowała w Europie od końca 1848 roku i ogarnęła również, umiał on podnieść handel, przemysł i rolnictwo w państwie oraz uporządkować finanse. Z determinacją dążył do jednego celu zjednoczenia Włoch pod władzą dynastii sabaudzkiej, a dla jego osiągnięcia wykorzystywał wszystkie sprzyjające okoliczności, nawiązał wszystkie możliwe wewnętrzne i zewnętrzne sojusze, umiał pozyskać dla swojej sprawy także działaczy republikańskich takich jak np. Garibaldi . Skrycie także podsycał działalność rozgałęzionej organizacji patriotycznej Towarzystwa Narodowego, którego celem było wywalczenie zjednoczenia Włoch. Widział on w papieżu główna przeszkodę w dziele zjednoczenia kraju. Zamykał klasztory, zastąpił ustawodawstwa kościelne ustawodawstwem cywilnym.

Premier Piemontu nie wahał się wciągać swego kraju do udziału w wojnie krymskiej. Nadwyrężało to w prawdzie zasoby małego państwa, jednakże Piemont został dopuszczony do uczestnictwa w Kongresie Paryskim w 1856 r., gdzie jego przedstawiciele podnieśli sprawę wyzwolenia i zjednoczenia ziem włoskich Stosunek sił dwóch antagonistów : wielkiej monarchii habsburskiej i małego państwa piemonckiego, począł się zmieniać na niekorzyść Austrii. Nieprzyjazna wobec Rosji postawa Austrii w wojnie krymskiej spowodowała utratę poparcia dla Austrii tego wciąż olbrzymiego mocarstwa. Neutralność zaś Austrii w tej wojnie w zestawieniu z aktywnym uczestnictwie, Piemontu, zobowiązywała Anglie i Francję do opowiedzenia się w ewentualnym konflikcie po stronie Włoch.

Wydarzenia Wiosny Ludów pokazały, że bez pokonania Austrii zjednoczenie Włoch jest niemożliwe. Dlatego przywódcy ruchu narodowego zabiegają o sprzyjające warunki m-nar -> Camillo Cavour-> udział w wojnie krymskiej-> wzmianki o sprawie na kongresie paryskim. Natomiast Napoleon III sprzyjał sprawie włoskiej, licząc na osłabienie Austrii i umocnienie wpływów na półwyspie apenińskim. To jego sprzyjanie jednak było dość niemrawe, dlatego

1857r. zamach Felice Orsiniego na cesarza - nieudany. Cavour jednak przekonuje Napoleona, że nie ma on nic wspólnego z radykałami i rewolucjonistami. Zamach pretekstem do zbliżenia Francji i Piemontu ->

Lipiec 1858r. konferencja w Plombieres-les Bains: formalne przymierze francusko-piemonckie: w zamian za pomoc w walce z Austrią, Francja otrzyma Sabaudię i Niceę. Napoleon III ponadto apelował, aby wojna nie nabrała charakteru rewolucyjnego, a państwo włoskie póki co nie powinno być unitarne, a np. konfederacyjne pod kierownictwem dynastii sabaudzkiej (Sardyńskiej). Formalny sojusz - traktat z 28.01.1859r.

-demonstracyjne zbrojenia Piemontu -> Austria kieruje ultimatum 23.04.1859r.domagające się zmniejszenia sił zbrojnych - odrzucone przez Sardynię. 29.04 - wypowiedzenie wojny przez Austrię, Francja, zgodnie z sojuszem, przychodzi ze zbrojną pomocą Sardynii 3 maja.

25. WOJNY O ZJEDNOCZENIE WŁOCH: CHRONOLOGIA, PRZEBIEG, REZULTATY.

29.04.1859R. wypowiedzenie wojny Piemontowi przez Austrię

3.05.1859r. wypowiedzenie wojny Austrii przez Francję -> 100tys. Armia francuska z Napoleonem III na czele + wojska sardyńskie odnoszą kilka zwycięstw:

Pod Magnetą 4 czerwca

Pod Solferino 24 czerwca

Pod San Marino również 24 czerwca

• Szybkie sukcesy sprawiły, że Nap3 proponuje zawieszenie broni (12 lipca ogłoszenie mobilizacji przez Prusy), pomimo że Cavour chce kontynuować wojnę. Austriacy z ulgą przyjmują propozycję.

8 lipca 1859r. rozejm w Villafranca podpisany przez Napoleona III i Franciszka Józefa.

12 lipca już z Wiktorem Emanuelem - preliminaria pokojowe:

-Austria zrzeka się Lombardii(na rzecz Francji, która przekazuje ją Piemontowi)

-do Toskanii, Parmy i Modeny wrócili dawni władcy

-wszyscy władcy włoscy razem z cesarzem Austrii mieli utworzyć federację z papieżem na czele

- Francja otrzymuje Sabaudię i Niceę

Proces jednoczenia Włoch ulega przyspieszeniu:

Marzec 1860 plebiscyty w Toskanii, Parmie, Modenie i Romanii - przyłączenie ich do Piemontu

Królestwo Obojga Sycylii przeciwne zjednoczeniu, wybucha powstanie wymierzone w dynastię burbońską <-

„wyprawa tysiąca” Garibaldiego maj 1860 - opanowanie Sycylii, Kalabrii, Neapolu. Wojska Sycylii rozbite pod Calatafimi. Przyłączenie Królestwa OS do Królestwa Sardynii.

17 marzec 1861. Parlament zebrany w Turynie ogłasza królem Włoch Wiktora Emanuela II.

<- zjednoczenie Włoch faktem, chociaż poza granicami wciąż Rzym i Wenecja.

Sprawa Wenecji: odzyskanie bezpośrednio związane z klęską Austrii w wojnie z Prusami. Królestwo włoskie, widząc nadciągający kryzys między dwoma państwami, postawiło na sojusz z Prusami - 8.04.1866r. porozumienie z Prusami; w razie wojny z Austrią, Włochy wystąpią po stronie Prus, co nastąpiło w tym samym roku

Prusy wygrywają, Wenecja przyłączona do Włoch na mocy traktatu pokojowgo z Wiednia 3 X 1866r.

Rzym:

Wojna francusko-pruska 1870r. zmusza wojska francuskie do wycofania się z Rzymu*. Wkracza armia włoska- zajęcie Rzymu, likwidacja Państwa kościelnego 8 X 1870r. Papież Pius IX ogłasza się więźniem Watykanu :DD

• Na mocy konwencji fr-wł z 1864r. gwarancja bezpieczeństwa terytorium papieskiego

21 I 1871r.(Dobrzycki podaje datę z lipca, ale ze styczniową spotkałam się częściej) Rzym stolicą Włoch - koniec procesu jednoczenia.

26. ROLA MOCARSTW EUROPEJSKICH W ZJEDNOCZENIU WŁOCH.

Tu się wiedza dubluje z poprzednimi 2 pytaniami, a wierzę, że uważnie śledząc, można wywnioskować, które ze zdarzeń cechowały się: zaangażowaniem w zjednoczenie i międzynarodowym charakterem ;D dlatego: jw.

W skrócie chodzi najpewniej m.in. o udział Piemontu w wojnie krymskiej, zamach na Napoleona III, sojusz z Plombieres, sytuacja Austrii (izolowanie), stosunki Fr-Prusy-Austria-Włochy, wojna Au-pruska, fr-pruska itp. Itd.

Wszystko jest wyżej.

Myślę, że można też wspomnieć o ruchach czy tam ideach ponadnarodowych, tj. romantyzmie, karbonariuszach, Młodej Europie - ale o tym Dobrzyc milczy; a są to sprawy, które znamy z liceum, więc również przemilczę

27. Rola Prus w przygotowaniach do zjednoczenia Niemiec

Generalnie u Dobrzyca na ten temat nie ma nic, problem zjednoczenia zaczyna się od wojny z Danią 1864r., dlatego gadka, że Dobrzyc = 3 to bujda :P

Nie będę opisywać przyczyn i przebiegu rozpadu od początku istnienia, bo nas obowiązuje wiedza od 1815r., ale w skrócie: traktat z Verdun ->powstanie p. niemieckiego, OttoI od papieża korona = cesarstwo jako sw ces rzymskie - godność krola niem łączyła się z godnością cesarska. Od schylku 12 w zalamanie się pozycji królów. Rzesza od narodzin rozbita politycznie, potem likwidacja dobr krolewskich - z pozycja krola nie laczy się pozycja materialna. Z korona nie było związane żadne terytorium krolewskie, krol rezydowal w swoim księstwie dziedzicznym i wykonywal wladze krolewska jedynie jako zwierzchnik. Potem były wojny religijne, pokoj westfalski utrwala rozbicie polityczne Niemiec, redukuje wladze cesarska do błahostki :D rzesza z federacji -> konfederacja suwerennych terytoriow i wolnych miast. 1806 - cesarz Franciszek II na wiesc o powstaniu Zw. Renskiego zrzekl się korony ces. Rzym-niem i zostal cesarzem tlyko Austrii. Potem 1806-1813 Zwiazek renski, ale nas interesuje TA DAAAAAAM:

ZWIĄZEK NIEMIECKI 1815-1866R.

- powołany na kongresie wiedeńskim jako konfederacja (członkowie zobowiązani do pomocy w razie napasci na innych z zewnatrz, spory rozstrzygane mialy być polubownie) p. niemieckich (34) i 4 wolnych miast

- przywództwo polityczne w związku objęła Austria

- jedynym organem związku - Sejm Związkowy (Bundestag)

- próby przekształcenia Związku w federację rozbijały się o partykularne interesy władców oraz o rywalizację Austrii i Prus o objęcie hegemonii

ETAPY JEDNOCZENIA NIEMIEC PRZEZ PRUSY

1. Związek celny

- po zniesieniu ceł wew. 1818 w obrebie swoich własnych prowincji dążyły do objęcia kierowniczej roli w gospodarczym jednoczeniu Niemiec przez zlikiwodwanie barier celnych pomiedzy krajami

-zawieranie przez Prusy traktatów celnych z innymi państwami niemieckimi doprowadziło 1 stycznia 1834r. do powstania Związku Celnego, którego państwa członkowskie utworzyły jednolity obszar celny. Z czasem do ZC przystąpiły niemal wszystkie p. niemieckie z wyjątkiem kilku, tym zwłaszcza Austrii. Utworzenie ZWiazku było duzym sukcesem w ich rywalizacji z Austria

b) koncepcje zjednoczeniowe w okresie Wiosny Ludów

- głownym postulatem rewolucji w 1848r, we wszystkich panstwach niemieckich było hasło zjednoczenia Niemiec i nadania im demokratycznego charakteru. W V 1848 doszlo do zebrania się we Frankfurcie nad Menem ogolnoniemieckiej Konstytuanty - Zgromadzenia Narodowego.

- w 1 połowie XIX doszło do rywalizacji dwóch koncepcji zjednoczeniowych:

Wielkich Niemiec - rzeczniczką Austria - Austria, Prusy, państewka niemieckie

Małych Niemiec - Prusy - zjednoczone państwa bez Austrii

<- rywalizacja Austrii i Prus w Niemczech - minimalną większością głosów zwycięża parta małoniemiecka, jednak król pruski Fryderyk Wilhelm IV nie przyjął korony, gdyż ofiaronowana mu ona była z woli ludu („nie będę podnosił korony z błota”; prawdziwy princess;DD)

-w rezultacie parlament frankfurcki nie doprowadził do zmiany ustroju Związku Niemieckiego.

- od roku 1848 wobec zaangażowania się Austrii w walkę z Węgrami przejściowo pewną przewagę w Niemczech zdobyły Prusy, wzmocnione, pragnęły podporządkować sobie inne kraje. Armia pruska tłumiła bunty i powstania w innych państwach niemieckich, postanowiono też ściślej powiązać je z Prusami

-tymczasem Austria stopniowo opanowywała sytuację wewnętrzną i mogła przeciwstawić się Prusom, zwłaszcza iż uzyskała pomoc Rosji Mikołaja 1. Austria aktywnie wystąpiła przeciw Prusom.

W Efekcie w listopadzie 1850 w Ołomuńcu Prusy wycofały się z planu Unii Niemieckiej i zgodziły się na odbudowę Związku Niemieckiego z dominacją Austrii w Niemczech. Nastąpiło to pod presją M1. Formalnie przywrócono więc stan sprzed 1848, choc faktyczna sytuacja była zgoła odmienna - decydowały o tym realia ekonomiczne

- Niemcy przekształciły się z kraju rolniczego w przemysłowy. W roku 1853 wygasły układy Prus z innymi państwami w sprawie zniesienia ceł. (Związek Celny miał charakter dobrowolny i był odnawiany co 12 lat). Austria podjęła próbę nie dopuszczenia do odnowienia Związku Celnego pod hegemonią Prus. Akcja ta jednak się nie powiodła. Większość p. niemieckich była jednak zainteresowana współpracą gospodarczą z Prusami. Odnowiono układy celne, a do ZC przyłączyły się nowe państwa

**

1861R. Na tronie pruskim zasiada Wilhelm 1, a 24.09.1862 premierem Prus - Otto von Bismarck (decydował potem o polityce niemieckiej przez 28lat, twórca Realpolitik-polityki zagranicznej opartej na kalkulacji siły i narodowych interesow)

-sytuacja m-nar Prus znacznie się poprawiła w połowie lat 50 - wobec wybuchu wojny krymskiej, Francja zajęta była na wschodzie i osłabł jej nacisk na Niemcy. Austria poparła państwa zachodnie, przez co skonfliktowała się z Rosją. Prestiż Rosji po wojnie również mocno podupadł = Prusy mają swobodę działania

- w roku 1859r. wybuchła wojna Austrii z Piemontem ->zjednoczenie Włoch->ożywienie w Niemczech nastrojów zjednoczeniowych

1864r. wojna austriacko-pruska z Danią

- w 1863r. zmarł król Danii Fryderyk 7, pod którego władzą znajdowały się odłączone od Związku Niemieckiego Szelwzik i Holsztyn. Wzrost nastrojów nacjonalistycznych w p. niemieckich wpłynął na podjęcie przez Austrię i Prusy walki z Duńczykami

- po zwycięstwach wojsk p-a Duńczycy zmuszeni do zawarcia pokoju (Wiedeń 1864) na mocy którego zrzekają się Szelwziku i Holsztynu na rzecz A i P. Na tle sporu o Holsztyn z Austrią Prusy przygotowały się do zadania ciosu swemu rywalowi w Niemczech

1866r. wojna z Austrią, koniec Związku Niemieckiego.

Związek Północnoniemiecki 1866-1871 - patrz następna karta- BEZ AUSTRII!

Z inicjatywy i na zaproszenie Bismarcka przedstawiciele 19 p. niemieckich utworzyli ZP pod przewodnictwem Prus.(ostatecznie liczył 22panstwa) Na czele Zwiazku stał król pruski jako przewodniczący. Mianował on kanclerza związku, który sprawował władzę wykonawczą.

Związek już nie konfederacją, ale federacją, p. związkowym. Opierał się na konstytucji z 1867r. Wladza prawodawcza: rada zwiazkowa - Bundesrat, sejm - Reichstag, plus lokalne parlamenty państw członkowskich.

Władza wykonawcza- kanclerz (Bismarck)- odpowiedzialny przed prezydentem związku (królem pruskim - dziedzicznie).

28. WOJNY O ZJEDNOCZENIE NIEMIEC: CHRONOLOGIA, PRZEBIEG, REZULTATY.

1864r. wojna austriacko-pruska vs. Dania

-Holsztyn, Szlezwik, Lauenberg wchodził w skład Danii, choć głównie zamieszkałe przez ludność niemieckojęzyczną, cieszyły się szeroką autonomią, podziały między nimi sztuczne, w praktyce traktowane jako całość zazwyczaj, silne tendencje separatystyczne, w marcu 1848 zbutnowane i występują vs Danii, jednak siły duńskie w maju tłumią powstanie.

1850 - w Londynie protokół mowiący o nienaruszalności Danii i niepodzielności jej terytorium - sukces dyplomatyczny Danii, wywołuje duże niezadowolenie

-listopad 1863 nizsza izba parlamentu dunskiego - folketing - przyjmuje nową konstytucję, likwidującą odrębność Szelzwiku. (Bismarck tylko czekał na dobrą okazję do interwencji, więc ostro protestuje)

16 stycznia 1864 Austria i Prusy -> ultimatum do Danii wzywające do unieważnienia konstytucji -> odrzucone-> 31 stycznia wojska p-a pod dowództwem Friedricha Wrangla wkraczają do Danii.

Porażka Danii, 31 października 1864r. w Wiedniu pokój, warunki narzucone -> Król Danii zrzeka się wszelkich praw do Szelwziku, Holsztyna i Lauenebrgu na rzecz ces Austrii i króla Prus ->A i P ustanawiają kondominium nad 3 księstwami.

Po traktacie Prusy ponownie rozpoczęły rozmowy z Austrią w sprawie rewizji postanowień -> 14.08.1865 -> oba panstwa konwencja, Lauenberg przechodzi do Prus za 2,5mln dunskich koron. Zlikwidowano kondominium, SZelwzik - zarzadzany przez Prusy, Holsztyn - Austrię.

Prusy wzmocniły swą pozycję (też rpzez nabytki terytorialne). Bismarck jednakże ciągle miał chrapkę na Holsztyn, uważał to rozwiązanie za tymczasowe, liczył na wojnę z Austrią

Wojna prusko-austriacka

Wojna dot. Dominacji na obszarze Niemiec wybucha w wybitnie niekorzystnym czasie dla Austrii -w Prusach rosła potęga Sztabu Generalnego - gruntowna przebudowa sił zbrojnych, zręby nowoczesnej strategii wojennej. Austria nieustępliwa w sprawie Wenecji - co popycha Włochy do sojuszu z Prusami (więc po wybuchu Austria musi walczyć na dwa fronty)

Polityka Napoleona III, który popierał Prusy (mylnie sądząc, że w tym konflikcie stoją na przegranej pozycji-nie chce wspierać silnej i potencjalnie zagrażającej mu Austrii).

Ciągle izolowanie Austrii po wojnie krymskiej, tymczasem Prusy mogły liczyć na przychylność Rosji (bo w wojnie krymskiej neutralne, prorosyjskie w polskim powstaniu styczniowym)

Do wojny doszło w czerwcu 1866r. -> najpierw na terenie Holsztynu-> toczyła się o rozbicie Związku Niemieckiego i utworzenie nowej niemieckiej organizacji państwowej

Wojska pruskie pokonują Austriaków 3 lipca 1866 pod Sadową

26 lipca - podpisanie preliminariów pokojowych

23 sierpnia 1866 traktat pokojowy w Pradze:

Straty terytorialne Austrii stosunkowo niewielkie:

Wenecja -> Włochy

Holsztyn -> Prusy

Jednakże większe znaczenie miało podporządkowanie Prusom kilku państwa niemieckich, m.in. Hanoweru.

Austria miała zapłacić 40milionów talarów jako odszkodowania wojenne, zgodziła się na rozwiązanie Związku Niemickiego i utworzenie Związku Północnoniemieckiego bez jej udziału. W Zwiazku Polnocnoniemieckim ponadto nie było: Bawarii, Badenii, Wirtembergii i Hersji Darmstadt.

1867r. Cesarstwo Austriackie przekształciło się w Cesarstwo Austro-Węgierskie. Na drodze do ostatecznego zjednoczenia Niemiec stała jeszcze Francja Napoleona III:

- Francja nie chciała dopuścić do zjednoczenia Niemiec z obawy przed powstaniem wielkiego mocarstwa na wschodniej granicy, chciała natomiast akcentować własną mocarstwową pozycję

- pretekstem do wojny sprawa obsadzenia tronu hiszpańskiego - 1868 obalenie rządów Izabeli II, tymczasowy rząd hiszpański proponuje w 1870 koronę księciu Leopoldowi Hohenzollern, z inspiracji Bismarcka (zgłasza pomysł krol Wilhelm 1)- w zamierzeniu miało to uderzać w prestiż dynastii francuskiej i zmniejszyć jej poczucie bezpieczeństwa - Francja mówi o „nowej prowokacji Prus”, która może zmusić Francję do wojny -> Leopold za zgodą Wilhelma wycofuje kandydaturę ->ale Napoleon III insatiable :D i żąda, aby Wilhelm I raczył więcej nie afiszować się z takimi pomysłami.

Wilhelm I przebywał wtedy w uzdrowisku w Ems, na podstawie telegramu o jego rozmowie z ambasadorem Francji, Bismarck wyakcentował niezgodę Wilhelma na ten postulat w depeszy emskiej.- miała charakter obraźliwy dla Francji(która wypowiedziała wojnę Prusom - Bismarck osiągnął sukces - to Francja agresorem).

19 lipca 1870 Francja wypowiada wojnę Prusom (tymczasem już 17 lipca Rosja oświadczyła o swojej gotowości do wypełnienia swych zobowiązań wobec Prus z traktatu z 1868r., a groźba rosyjska sprawia, że AW - pozostają neutralne)

IX 1870 oblężenie twierdzy Metz

2 IX 1870 klęska armii francuskiej pod Sedanem (gdzie Nap3 dostał się do niewoli; wybuch rewolucji w Paryżu - 4 ix ogłoszenie republiki)

18 IX - 28 1 1871 oblężenie Paryża

(w międzyczasie w listopadzie 1870 Bismarck zawiera i bilateralne umowy z państwami południowoniemieckimi: Bawarią, Badenią, Hesją-Darmstadt, Wirtembergią o zjednoczeniu ze związkiem Północnoniemieckim)

18 .01.1871r. proklamowanie Cesarstwa Niemieckiego w Sali Lustrzanej pałacu wersalskiego pod Paryżem. Na czele zjednoczonych Niemiec stanął dotychczasowy król Pruski Wilhelm I, przybierając tytuł cesarza niemieckiego.

28.01.1871r. podpisanie zawieszenia broni

10.05.1871r. podpisanie traktatu pokojowego we Frankfurcie nad Menem:

Alzacja i Lotaryngia przyłączona do Cesarstwa Niemieckiego, Francja musi zapłacić 5mld franków w złocie kontrybucji, okupacja Francji przez wojska niemieckie dopóki ta nie uiści zapłaty.

W efekcie:

Powstały zjednoczone Niemcy - II Rzesza

Zmienił się układ sił w Europie - powstało nowe dominujące mocarstwo

Niemcy wstąpiły na drogę szybkiego rozwoju gospodarczego (skutkiem wykorzystania kontrybucji francuskiej oraz nowinek technicznych) - w potencjale gospodarczym wyprzedzają WB

Upada cesarstwo we Francji - III republika

Francuzi tracą Alzację i Lotaryngię (b. ważne pod względem gospodarczym - duże złoża rud żelaza i węgla kamiennego)

wybuch komuny paryskiej

29. „KOSZMAR KOALICJI” OTTO VON BISMARCK A EWOLUCJA ORAZ PRZYCZYNY UPADKU I I II SOJUSZU TRZECH CESARZY.

Zwrot w polityce austro-węgierskiej w związku z klęską Francji i zjednoczeniem Niemiec: Gyula Andrassy nowym msz w 1871r.: odejście od polityki dążącej do rewanżu z Niemcami za Sadową i montowania koalicji antypruskiej, teraz: konieczność umocnienia monarchii a-w na Bałkanach, gdzie w takim razie zaczęto szukać rekompensaty za niepowodzenia na terenie Włoch i Niemiec. Sojusznika w tej polityce znajdują właśnie w Niemczech, jako że te nie mają większych ambicji na Bałkanach. Sytuacja ta była korzystna również dla niemieckiej dyplomacji, gdyż mogła ona zając pozycję mediatora między AW i Rosją (jako że ona również miała ambicje dot. Tego regionu)

Rewanż austriacki zatem staje się nierealny..

Francja tymczasem spłaciła reparacje przed czasem (co było szokiem w niemieckich kręgach, jako że kwota była tęga :D), naród francuski nie pogodził się z utratą Alzacji i Lotaryngii i uważano, że wcześniej czy później Fr zwróci się vs Niemcom. Głównym celem zatem kanclerza Niemiec było niedopuszczenie do zawiązania przez Francję koalicji antyniemieckiej.

Wizja koalicji z AW oddalona jw.

Wizja koalicji fr-rosyjskiej - w Petersburgu byli ludzie mówiący o zagrozeniu jakim są potężne, zjednoczone Niemcy, które mogą w przyszłości zagrozić Rosji -> Bismarck nie mógł dopuścić do koalicji fr-rosi chciał tego dokonać przez:

Związanie obu dworów północnych Niemiec i Rosji. W miesiąc po ustanowieniu Cesarstwa cesarz wysłał telegram do cara z podziękowaniami za życzliwość. Pózniej Bismarck wielokrotnie wskazywał na wspólnotę interesów z Rosją, zwłaszcza w sprawie polskiej. Oba państwa łączyły również więzy dynastii Hohenzollernów i Romanowów.

AII wiedział o zaplanowanej wizycie Franciszka Józefa w Berlinie i postanowił się wprosić

Wrzesień 1872r. zjazd 3 cesarzy (Wilhelm I, Aleksander II, Franciszek Józef I) - > celem umocnienie swych dynastii w czasach liberalizmu i masowych ruchów społecznych. Nie przyniosło ono jednak żadnego formalnego sojuszu. Berlin zapewnia o szanowaniu integralności ter. AW. Władcy Rosji i AW przystali na to, że w sprawach bałkańskich będą się porozumiewać.

6 V 1873r. KONWENCJA PETERSBURSKA wizyta cesarza WI w Petersburgu - tajna niem-ros konwencja wojskowa. Helmut von Moltke, Fiodor Fiodorowicz Berg - celem obu cesarzy jest ustalenie pokoju i oddalenie ryzyka wojny. „Jeśli jeden z 2 cesarzy zostanie zaatakowany, to 2 w możliwie najkrótszym czasie wspomoże go armia w liczbie 200tys ludzi w oddziałach bojowych”

Miesiąc pózniej uzupełnienie o układ austriacko-rosyjski, do którego również przystąpił cesarz niemiecki.

6 czerwiec 1873 Schonbrunn Franciszek Jozef i Aleksander II bardziej generalne porozumienie i bardziej długofalowe niż konw.pet.

Wzmianka, ze gdyby interesy ich panstw okazaly się rozbieżne (kwestia balkanska) to będą je usuwac kierując się wzlgedami porzakdu wyższego. Celem porozumienia: zachowanie pokoju w Europie. Na wypadek agresji 3 mocarstwa zagrozila pokojowi europejskiemu, ich CM zobowowiazuja się wzajemnie porozumiec najpierw ze soba, przed poszukiwaniem nowych sojuszy, celem ustalenia wspolnej linii postepowania.

22 X 1873 do porozumienia dolacza cesarz Niemiec. -> sformalizowanie przymierza 3 cesarzy

Przyczyny upadku:

Polityka Bismarcka wobec Francji(która spłaciła wcześniej reparacje, zreformowała armię) - Bismarck organizuje kampanię prasową mowiąca, że Francja szykuje się do odwetu. Dlatego Bismarck sądował, czy może zrewidować porozumienia z 1872-73: on będzie miał wolną rękę na Zachodzie wobec Francji, Rosja - wobec Bałkan.

Nie czekając na odpowiedź, ogłosił, że najlepszym wyjściem dla Niemiec będzie natychmiastowe wydanie Francji wojny prewencyjnej.

Tymczasem odp. Rosyjska była jednoznacznie negatywna - nie mogła ona pozwolic na sukces planów, które burzyłyby całkowicie stosunki europejskie i stawiały Rosję wobec jeszcze większej potęgi niemieckiej - dlatego Aleksander II w maju 1875 oświadcza, że Rosja do wojny nie dopuści. To samo stanowisko - WB.

+kwestia bałkańska -spory na linii AW-Rosja (kongres berliński 1878 - sukces AW, Porażka Rosji) - w rezultacie kongresu berlińskiego - unicestwienie sojuszu 3 cesarzy. Aw, zdecydowanie przeciwne żądaniom Rosyjskim - szukaly sojuszu z WB i Niemcami. Bismarck oficjalnie neutralny, ale jego zachowanie i tak wywołało krytykę w Rosji. Mimo to cześć ros. Polityków wciąż była zainteresowana podtrzymaniem podobnego sojuszu, gdyz inne nie wchodzily w grę - z Anglia dzieliła Rosję rywalizacja o wpływy w Turcji i na Bliskim Wschodzie. Z Francją - nie ze względów ideowych i psychicznych (Sic!!):D

Aczkolwiek z Niemcami też nie było różowo - w Rosji uważano, ze poparł AW ich kosztem. (spory personalne ->Bismarck o impas w przyjaźni oskarża Gorczakowa, oburzony A2 ->Bismarcka). Ograniczenie stosunków gospodarczych - restrykcje w imporcie mięska (bo dżuma) i zboże (w ramach chronienia własnych interesów). Obie strony pomawiają się o dążenia do wojny.

Kanclerz dążył do porozumienia z AW- sugerując, że uchroni to Niemcy przed formowaniem się koalicji państw dążących do odwetu, więc Aw, Danii i Francji. = Zawarcie dwuprzymierza.

Cesarz Wilhelm informuje Aleksandra II o zawartym przymierzu (zgodnie też z treścią porozumienia, które zezwalało na ten krok). Bismarck nie tracił jednak nadziei na podtrzymanie sojuszu 3 cesarzy, uważał, że jedynym wyjściem dla izolowanej Rosji jest współpraca z AW i Niem. Dlatego dążył do osłabienia pozycji Rosji względem Niemiec, co osiągnął przez Dwuprzymierze. Wysuwa później->Rosja: propozycję rozmów, do których przyłączają się później Austrowęgrzy ;d, co komplikuje od razu sytuację,znów ze względu na sprawę bałkańską - w efekcie ustalono w niej status quo i

18 czerwca 1881r. podpisano układ trójstronny Niemiec, Austro-Węgier i Rosji w Berlinie.

Mówił o neutralności wzajemnej w przypadku wojny któregoś z sygnatariuszy z obcym mocarstwem(Dla Niemiec w razie wojny z Francją), unikaniu sporów na Bałkanach i respektowania tamtejszej pozycji AW(korzystnej dla AW po kongresie berlińskim), zamknięciu cieśnin czarnomorskich (gdyby sułtan otworzył cieśniny dla floty brytyjskiej - Rosja mogła liczyć na pomoc)

27 marca 1884r. przedłużenie układu o kolejne 3 lata.

18 czerwca1887r. traktat reasekuracyjny - między Niemcami a Rosją - życzliwa, wzajemna neutralność na wypadek wojny któregoś z tych dwóch państw z innym mocarstwem.

Jednakże układ 3stronny okazał się za słaby na nowe realia, jako że Niemcy zaczęły wyraźnie solidaryzować się z AW w sprawie bałkańskiej, zbliżenie to wynikało również z współpracy gospodarczej, bliskości językowej, ekspansji kapitału niemieckiego na Bałkanach.

+Traktat reasekuracyjny podpisany 18 czerwca 1887 roku był kontynuacją formowania się sojuszu pomiędzy Niemcami a Rosją po tym jak Sojusz Trzech Cesarzy dobiegł końca w roku 1886.Otto von Bismarck kontynuował swoją politykę izolacjonizmu Francji na arenie międzynarodowej co według jego zadania gwarantowało Niemcom bezpieczeństwo. Sojusz z Rosją miał także na celu potencjalne odciągnięcie Rosji od możliwego nawiązania dobrych relacji z Francją.Traktat dzielił się na dwie części którymi były :

Część 1: Zarówno Rosja jak i Niemcy gwarantowały pozostać neutralne w potencjalnym konflikcie jeżeli jedną z krajów rozpocznie wojnę z państwem trzecim. Neutralność nie obowiązuję Rosji w chwili ataku Niemiec na Francję a także Niemiec w sytuacji kiedy Rosja znajdzie się w stanie wojny z Austro-Węgrami.

Część 2: Tajny protokół zawarty między oboma krajami gwarantował neutralność Rosji wobec Niemiec nawet w przypadku wystąpienia konfliktu i interwencji Niemiec w okolicach Bosforu oraz Dardaneli.

Dobre relację z Rosją a także podpisanie wszystkich traktatów z tym krajem jest w dużej mierze zawdzięczane, Bismarckowi oraz jego pozycji i autorytetowi. W chwili dymisji Bismarcka ze stanowiska kanclerza Niemiec, ministerstwo zagraniczne Niemiec nie było w stanie kontynuować dotychczasowej polityki co doprowadziło do zakończenia sukcesywnej polityki Niemiec wobec Rosji.

W 1890 roku Rosja chciała renegocjować traktat jednakże cesarz Niemiec, Wilhelm II nie wyraził chęci ani zgody na ponowne podpisanie traktatu. Doprowadziło to konsekwencji do zbliżenia się kontaktów Rosji z Francją co konsekwencji doprowadziło to do podpisania sojuszu francusko-rosyjskiego w 1892 a także zakończenia izolacji Francji na arenie międzynarodowej. Niechęć podpisania nowego traktatu z Rosją doprowadziło także do rozpoczęcia izolacji politycznej Niemiec po tym jak Wielka Brytania rozpoczęła rozszerzać swoje stosunki dyplomatyczne z Rosją.

30. Droga ku Trójprzymierzu i Trójporozumieniu.

/przyczyny powstawania bloków militarnych:

- koniec XIXw. - upadek porządku politycznego w Europie, którego podstawy stworzył kongres wiedeński 1815r. (Już wojna krymska spowodowała ostateczny rozpad Świętego Przymierza), dlatego też mocarstwa szukały nowych sojuszników, których interesy byłyby chociaż częściowo zbieżne z ich własnymi. Zbliżenie polityczne monarchii austro-węgierskiej i Niemiec spowodowało zachiwanie równowagi politycznej i militarnej w Europie

- przyczyną były narastające sprzeczności pomiędzy mocarstwami, wynikające z rozwoju przemysłowego świata i dążenia do zdobycia nowych baz surowcowych i rynków zbytu. Szczególnie ostre antagonizmy istniały między Niemcami a Wielką Brytanią i Francją. Niemieckie aspiracje kolonialne + szybka rozbudowa floty wojennej wywoływały niepokój Francji i WB, której zależało na utrzymaniu hegemonii na morzu

- przez większą część stulecia Anglia prowadziła politykę splendid isolation - nie łączyła się z panstwami europejskimi węzłami sojuszy, wierząc, że nie przyniesie jej to korzyści, jedynie wplątanie się w sprawy niezwiązane z jej żywotnymi interesami. Od czasów wojny krymskiej do traktatu z Rosją i Francją w 1914r. Anglia nie zawierała sojuszy ani zobowiązań. Jej pozycja opierała się na potędze finansowej i morskiej, bazującej na zasadzie „poziomu dwóch potęg” - strategicznym założeniu, ukształtowanym pod koniec XIXw., że flota brytyjska musi być silniejsza lub co najmniej równa dwóch innym najsilniejszym flotom świata. (A Tymczasem w 1898r. parlament Rzeszy uchwalił kredyty na budowę silnej marynarki wojennej - dziesięć lat później budowali najnowszego typu pancerniki [no poważnie, chyba nie musimy wiedzieć, że pancernik = okręt liniowy i jakie to ma niby zadanie, LOL] = dla Anglii to się równało złamaniem tej zasady i zagrożeniem supremacji morskiej no i stąd rewizja dotychczasowych założeń i zwrot ku Francji i Rosji

- Francja nie godziła się z utratą Alzacji i Lotaryngii (wojna fr-pruska 1870)

- Rosja dążyła do opanowania cieśnin tureckich - Dardaneli i Bosforu, do zawładnięcia Stambułem, ugruntowania swoich wpływów na Bałkanach i odebrania AW Galicji Wschodniej

- a tym planom zagrażała ekspansja niemiecka w kierunku Turcji i Bałkan/ów - budowa linii kolejowej Berlin - Bagdad + polityka AW na Bałkanach (aneksja BiH 1908) = Rosja dlatego zwrócona ku FR i WB (a nie niem i AW)

- 24 IV 1877 pokój w San Stefano po wojnie rosyjsko-tureckiej - utworzenie Księstwa Bułgarii (dostała od Rosji DOBRUDŻĘ a oddała kawałek Besarabii) + powiększenie terytorium Serbii i Czarnogóry = Turcja traci większość posiadłości w Europie

- kongres berliński 1878 z inicjatywy AW i Anglii zaniepokojonych wpływami Rosji na Bałkanach

Z udzialem Anglii, Niem, ros, AW, fr, Włoch. Rewizja postanowień z San Stefano - traktat reasekuracyjny (traktat berliński) 13.08.1878 postanawiał m.in.: Księstwo Bułgarii w lennej zależności od Turcji, książę panujący wybrany przez przedstawicieli narodu i zaakceptowany przez sułtana, BiH pod tymczasowym zarządem AW, pełna niepodległość Serbii Czarnogóry Rumunii, WB uzyskuje Cypr, FR zajęcie Tunisu. Traktat obowiązywał aż do wojen bałkańskich (1912-13)

TRÓJPRZYMIERZE (P. CENTRALNE)

- w rezultacie kongresu berlińskiego - unicestwienie sojuszu 3 cesarzy. Aw, zdecydowanie przeciwne żądaniom Rosyjskim - szukaly sojuszu z WB i Niemcami. Bismarck oficjalnie neutralny, ale jego zachowanie i tak wywołało krytykę w Rosji. Mimo to cześć ros. Polityków wciąż była zainteresowana podtrzymaniem podobnego sojuszu, gdyz inne nie wchodzily w grę - z Anglia dzieliła Rosję rywalizacja o wpływy w Turcji i na Bliskim Wschodzie. Z Francją - nie ze względów ideowych i psychicznych (Sic!!):D

Aczkolwiek z Niemcami też nie było różowo - w Rosji uważano, ze poparł AW ich kosztem. (spory personalne ->Bismarck o impas w przyjaźni oskarża Gorczakowa, oburzony A2 ->Bismarcka). Ograniczenie stosunków gospodarczych - restrykcje w imporcie mięska (bo dżuma) i zboże (w ramach chronienia własnych interesów). Obie strony pomawiają się o dążenia do wojny.

Kanclerz dążył do porozumienia z AW- sugerując, że uchroni to Niemcy przed formowaniem się koalicji państw dążących do odwetu, więc Aw, Danii i Francji.

Dwuprzymierze - traktat sojuszniczy Austro-Węgier z Niemcami 7 X 1879r. W Wiedniu.

-ma charakter obronny - na wypadek agresji rosyjskiej przyjdą sobie w sukurs pełnymi siłami wojskowymi i nie zawrą pokoju inaczej niż wspólnie i w porozumieniu.

Natomiast w razie ataku przez państwo trzecie, drugi sygnatariusz miał pozostać co najmniej obojętny. (jeśli Rosja sformuje koalicję z państwem trzecim - artykuł 1). Traktat miał być ważny 5 lat z możliwością przedłużenia.

(Cesarz Wilhelm informuje Aleksandra II o zawartym przymierzu (zgodnie też z treścią porozumienia, które zezwalało na ten krok). Bismarck nie tracił jednak nadziei na podtrzymanie sojuszu 3 cesarzy, uważał, że jedynym wyjściem dla izolowanej Rosji jest współpraca z AW i Niem. Dlatego dążył do osłabienia pozycji Rosji względem Niemiec, co osiągnął przez Dwuprzymierze. Wysuwa później->Rosja: propozycję rozmów, do których przyłączają się później Austrowęgrzy ;d, co komplikuje od razu sytuację,znów ze względu na sprawę bałkańską - w efekcie ustalono w niej status quo i

18 czerwca 1881r. podpisano układ trójstronny Niemiec, Austro-Węgier i Rosji w Berlinie.

Mówił o neutralności wzajemnej w przypadku wojny któregoś z sygnatariuszy z obcym mocarstwem(Dla Niemiec w razie wojny z Francją), unikaniu sporów na Bałkanach i respektowania tamtejszej pozycji AW(korzystnej dla AW po kongresie berlińskim), zamknięciu cieśnin czarnomorskich (gdyby sułtan otworzył cieśniny dla floty brytyjskiej - Rosja mogła liczyć na pomoc)

27 marca 1884r. przedłużenie układu o kolejne 3 lata.

18 czerwca1887r. traktat reasekuracyjny - między Niemcami a Rosją - życzliwa, wzajemna neutralność na wypadek wojny któregoś z tych dwóch państw z innym mocarstwem.

Jednakże układ 3stronny okazał się za słaby na nowe realia, jako że Niemcy zaczęły wyraźnie solidaryzować się z AW w sprawie bałkańskiej, zbliżenie to wynikało również z współpracy gospodarczej, bliskości językowej, ekspansji kapitału niemieckiego na Bałkanach.)

Dwuprzymierze rozpoczęło proces tworzenia nowych bloków polityczno-militarnych:

1882r. Rozszerzenie Dwuprzymierza przez zawarcie traktatu z Włochami (starały się zrekompensować niedostatki gospodarki przez umocnienie swojej pozycji m-nar, zwłaszcza w basenie Morza Śródziemnego, gdzie musiały rywalizować z Francją.

Wiedeń - 20 V 1882r. Trójprzymierze.

W preambule mowa o pragnieniu gwarancji pokoju, zabezpieczeniu porządku społecznego i politycznego. Art. 1 - nie podejmowanie zobowiązań, które byłyby zwrócone przeciwko któremuś z sygnatariuszy. Art. 2 zapewnia Włochom pomoc z obu stron w razie agresji Francji. Włochy -> Niemcom w razie niesprowokowanej agresji Francji. Art. 3 mówi o sytuacji, gdy któreś z państw pozostaje w stanie wojny z 2 lub więcej mocarstwami niebędącymi sygnatariuszami ów paktu - casus foederis ma zastosowanie do wszystkich umawiających się stron. Jeśli tylko z 1 - pozostali życzliwie neutralni. Na żądanie Włoch dodano sformułowanie, że nie jest ów traktat wymierzony w WB. Zawarty na 5lat, bez wzmianek o przedłużaniu, choć w praktyce przedłużany 4razy.

Uzupełnieniem miał być układ Niemiec i AW z Rumunią (obawiała się bardziej Rosji niż nie lubiła AW, zagrażała jej również Bułgaria) 30 X 1883r.

- lata 80 szczytem strategii bismarckowskiej - zawiązał sojusze z większością państw europejskich i uniemożliwienie formowania się koalicji antyniemieckiej -> odnowienie 3 cesarzy, traktaty z Aw, Włochami, Rumunią; zajęcie Bośni i Hercegowiny, zdominowanie Serbii dawały AW i Niemcom silną pozycję na Bałkanach. Która wzmocni się,g Dy Bułgaria przejdzie do obozu niemieckiego.

TRÓJPOROZUMIENIE - ENTENTA

Trójprzymierze wzmaga we Francji poczucie izolacji i zagrożenia -dlatego strategicznym celem znalezienie sobie sojusznika. Od czasu zjednoczenia Niemiec najbardziej naturalnym wydawała się Rosja.Choć proces jej pozyskiwania musiał być długotrwały(nie za szybko, bo Niemcy krzyczały o wojnie prewencyjnej; też - róznice ustrojowe Rosji i Francji). Jednak czynniki integrujące stopniowo narastały: komplementarność interesów gospodarczo-finansowych. (ekspansja kapitału francuskiego, a Aleksander III potrzebował kapitału do realizacji swych planów gospodarczych), czynniki polityczne: wzmocnienie trójprzymierza porozumieniem morskim z Anglią.

Raoul Francois Boisdeffre - zastępca szefa sztabu generalnego Francji -> Petersburg -> negocjacje z ros. Szefem sztabu generalnego generałem Nikołajem Obruczewem:

17.08.1892r. konwencja wojskowa (zatwierdzona po 16mies.)

Jeżeli Fr zostanie zaatakowana przez Niemcy lub przez Włochy przy poparciu Niemiec, Rosja użyje wszystkich będących w jej rozporządzeniu sił do zaatakowania Niemiec. Współdziałanie wojskowe także uruchomione na samą mobilizację Trójprzymierza (Francja - 1 300tys zol vs Niemcom, Rosja od 700 do 800 tys ludzi), wspólpraca sztabów generalnych, niezawieranie odrębnych pokoi, utrzymanie konwencji w tajemnicy.

Stosunki francusko-angielskie początkowo bardzo zaognione (incydent faszodański), sytuacja geopolityczna zmusza jednak te państwa do rewizji swoich przekonan i podjęcia rozmów- Niemcy stawały się dla Anglii groźnym konkurentem na morzu i w handlu, Francja natomiast zaczęła się obawiać, że sojusz z Rosją to za mało.

8 kwietnia 1904r. porozumienie Angielsko-Francuskie = entente cordiale. Układ ten likwidował sprawy sporne w polityce obu krajów na terenie Azji i Afryki. Jego najważniejszą częścią był rozdział dający wolną rękę WB w Egipcie, Francji - w Maroku. Układ ten był korzystny dla WB - poprzez układ francusko-rosyjski z 1892r. zbliżył ją do Rosji, która jako państwo graniczące z Niemcami od wschodu odgrywała strategicznie ważną rolę.

Jednak entente cordiale była początkowo mało skuteczna ze względu własnie na stosunki angielsko-rosyjskie. Dzieliły je problemy dalekowschodnie, jednakże poprawa znaczna nastąpiła po wojnie rosyjsko-japońskiej, w wyniku której pozycja Rosji srogo ucierpiała.

31 sierpnia 1907r. minister Izwolski i ambasador brytyjski w Petersburgu Arthur Nicolson - porozumienie br-rosyjskie = układ dotyczył wyłącznie uzgadniania interesów w Persji, Afganistanie i Tybecie = aczkolwiek jego znaczenie znacznei większe, bo ustanowił podwaliny do dalszych rozmów politycznych i wojskowych.

31. Emancypacja i polityka zagraniczna państw bałkańskich do 1914 roku.

Należy zwrócić szczególną uwagę na sytuację jaka zaczęła się tworzyć na Bałkanach w II poł XIX wieku i na początku wieku XX, gdyż w dużej mierze doprowadziła ona do wybuchu I WŚ. Bałkany były terenem, na którym krzyżowały się interesy głównie 4 mocarstw: Turcji, Rosji, Austro-Węgier i Wielkiej Brytanii( tej szczególnie zależało na cieśninach i utrzymaniu państwa tureckiego).

Kolejną sprawą jest kwestia religijna- na tym terenie mieszkali wyznawcy prawosławia, katolicyzmu oraz muzułmanie, co już samo w sobie rodziło rozbieżne interesy państw i utrudniało współpracę.

Kraje bałkańskie: Serbia, Czarnogóra, Bułgaria, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Grecja, Albania, Macedonia, Rumunia.

1. Emancypacja na europejskich terenach Imperium Osmańskiego:

Turcja prowadziła politykę siły na terenach jej podległych, masowe rzezie, jakiekolwiek wystąpienia przeciw władzy tureckiej były krwawo tłumione. Pierwsza zaczęła wychylać się Serbia ( na czele z Milanem Obrenowiczem), która chciała stworzyć antyturecką federację bałkańską. Następnie ruchy w Bośni i Hercegowinie oraz Bułgarii ( tym w Bułgarii szczególnie zainteresowana była Rosja, gdyż zależało jej na osłabieniu Turcji).

- w Bułgarii w 1876 roku wybucha powstanie antytureckie, krwawo stłumione-opinia publiczna na świecie oburzona brutalnością Turcji

- następnie wojnę Turcji wypowiadają Serbia i Czarnogóra- wcześniej podpisano porozumienie między Austrią a Rosją w sprawie stref wpływów na Bałkanach, aby chociaż trochę uspokoić sytuację, jednak to co robiła Turcja niepokoiło w szczególności Aleksandra II.; po mediacji angielskiej udało się zwołać konferencję mocarstw do Stambułu

Turcja była bardzo słaba, co chwile nękały ją problemy wewnętrzne, w końcu ustalono nową konstytucję (23 XII 1876) aby mocarstwa zgromadzone w Stambule przychylniej spojrzały na Turcję. Konstytucja mówiła min. O równouprawnieniu wszystkich religii i ludów na terytorium całego państwa. Konferencja została odwołana, ale władca turecki-Abdulhamid-ani śnił jej przestrzegać.

- podpisanie paktu między Rosją a Austro-Węgrami (1877) w sprawie neutralności A-W jeśli wybuchłaby wojna między Rosją a Turcją; ta wojna wybucha jeszcze w 1877, toczy się głównie na terenie Bułgarii, Rosja miała miażdżącą przewagę ale ich ofensywa została powstrzymana przez Anglię, która nie chciała upadku Turcji.

pokój w San Stefano ( 3 III 1878) pokój miał być zwycięstwem dyplomacji rosyjskiej, niestety inne mocarstwa go nie zaakceptowały- Rosja chciała utworzenia Wielkiej Bułgarii pod swoim zwierzchnictwem, co mocarstwa uważały za naruszenie równowagi w tak newralgicznym terenie. Postanowienia:

= Bułgaria formalnie w Imperium Osmańskim, ale dostaje autonomię

= Turcja uznaje niepodległość Rumunii, Serbii i Czarnogóry

= Rosja uzyskuje Besarabię i nabytki na Zakaukaziu

- w tym samym roku odbył się kongres w Berlinie ( 1878), którego zadaniem była poprawa traktatu z San Stefano jak i zajęcie się kwestią bałkańską (kongres zwołany na prośbę A-W); w jego wyniku skorygowano pewne postanowienia:

= utworzono niewielkie księstwo bułgarskie pod zwierzchnictwem sułtana ( by hamować zapędy rosyjskie na tym terenie)

= uznano niepodległość Serbii i Czarnogóry, jednak co do Rumunii to odebrano jej część Besarabii na rzecz Rosji

= potwierdzono wolność żeglugi na Dunaju i utworzono Europejską Komisję Dunaju

= A-W otrzymały prawo do „okupowania i administrowania” prowincjami Bośni i Hercegowiny

= Rosja miała zwrócić Turcji miasto Bajzet, ale nabytki na Zakaukaziu zachowała

= zobowiązano Turcję do wprowadzenia reform na terenach zamieszkałych przez Ormian ( niestety nie robili tego, po kilku latach zacznie dochodzić do rzezi Ormian)

= WB zajmuje Cypr

• za największego przegranego kongresu uważa się Rosję, mimo tego iż wojnę z Turcją wygrała

2. Emancypacja na terenach A-W:

Serbski książę Milan IV Obrenowicz szukając protektora zawarł tajny układ z A-W, w którym A-W zobowiązała się uznać Serbię a Serbia z kolei zobowiązała się nie tolerować działalności wrogiej A-W bądź Bośni i Hercegowinie. Po tym układzie Milan koronował się na króla Milana I. ( trzeba zwrócić uwagę, iż Serbia zawsze była pod rosyjską strefa wpływów a tu taki kawał!)

Bułgaria była wdzięczna Rosji, Rosjanie wspierali zachowania antytureckie z Buł, z tego powodu wybuchło powstanie (1885) i Buł. postulowała włączenie Rumelii Wsch, Rosjanie stanęli po stronie Buł i pokonano Turcję, która się zgodziła na inkorporację. Na tronie w Bułgarii zasiadł książę Ferdynand Sachsen-Koburg (reorientacja polityki)

Mimo tego iż Anglicy starali się jakoś uratować istnienie Turcji, sama Turcja nie kwapiła się do wprowadzania reform i postanowień traktatowych. W latach 1894-96 Turcy dokonywali masowych rzezi Ormian, ledwo uporali się z Ormianami na Krecie zaczęły się rozruchy. Na znak jedności z Ormianami w 1897 roku wybucha powstanie na Krecie, które doprowadziło do wybuchu wojny grecko-tureckiej, wygranej przez Turcję. Kolejnym państwem sprzeciwiającym się agresywnej polityce Turcji za rządów sułtana Abdulhamida II była Macedonia, gdzie rozwijał się ruch młodoturecki, mający za zadanie wprowadzenia gruntownych reform. I ten bunt rozpoczęty w Macedonii doprowadził do przywrócenia konstytucji z 1876 roku w 1908 roku. Imperium Osmańskie stanęło na skraju upadku.

Sukcesy w Macedonii obudziły dążenia niepodległościowe na całym terytorium Bałkan. Pojawia się idea panjugoslawizmu-zjednoczenia wszystkich Słowian południowych w jednym państwie. Jednak była to idea, która nie miała odzwierciedlenia w rzeczywistości gdyż każdym z państw bałkańskich rządziły inne pobudki, w dodatku czynnik religijny był bardzo intensywny- najbardziej rywalizowały ze sobą Serbia i Chorwacja.

W Serbii narodziły się pomysły utworzenia znowu Wielkiej Serbii, takiej jak za czasów cara Stefana z XIV wieku. Później jednak idea ta zaczynała przybierać barwy nacjonalistyczne, co doprowadziło do powstania takich organizacji jak ` Czarna Ręka' (wcześniej `Zjednoczenie albo Śmierć') gdzie najważniejsza była walka rewolucyjna, a które później było wykorzystywane przez Rosjan.

W Chorwacji odradza się projekt Klubu Iliryjskiego-jedności Słowian pod berłem Habsburgów. W Bośni, podobnie jak w Serbii górują zapędy nacjonalistyczne.

Sytuacja załamuje się gdy A-W ogłaszają aneksję Bośni i Hercegowiny w 1908 roku (naruszenie traktatu berlińskiego, który gwarantował niepodległość BiH). Posunięcie austriackie wywołało oburzenie w wielu krajach europejskich, jednak oprócz not dyplomatycznych potępiających to działanie, nie podjęto żadnych kroków aby przeciwdziałać zaistniałej sytuacji. Aneksja została uznana przez Rosję i Serbię w 1909 roku.

Po tych wydarzeniach rodzi się kwestia współpracy między krajami bałkańskimi, które nawiązują system sojuszy zwany Ligą Bałkańską. Np. sojusz Serbii z Bułgaria w sprawie podziału stref w Macedonii, porozumienie Bułgaria-Czarnogóra.

32. Wojny bałkańskie i ich konsekwencje: terytorialne, polityczne, prawne.

Mimo starań i zawierania układów między państwami nic nie było w stanie zatrzymać wydarzeń, które zaczęły przybierać agresywny ton. W 1912 roku zawarto konwencję wojskową między Serbią i Bułgarią, przewidującą możliwość wypowiedzenia Turcji wojny oraz regulował podział ziem, które mogą zagarnąć S i B po rozpadzie Turcji.

System układów bilateralnych między państwami szybko doprowadził do wybuchu wojny przeciw Turcji.

I wojna bałkańska:

- 9 X 1912 Czarnogóra wypowiada wojnę Turcji, za nią uczyniły to Serbia, Grecja i Bułgaria

- szybkie zwycięstwo państw bałkańskich, pokazuje iż zaczynają one odgrywać coraz ważniejszą rolę na scenie bałkańskiej

- 30 V 1913 zostaje podpisany pokój w Londynie

- niepodległość Albanii

- Macedonia podzielona między Grecję, Serbię i Bułgarię

- Bułgaria otrzymuje dodatkowo Trację

Jak to bywa w przypadku państw bałkańskich znowu nie potrafiły one między sobą się dogadać, gdyż uważały, że ziemie zostały źle podzielone i np. Bułgaria uważała, że Grecja zagarnęła za dużo terenów. Swoje pretensje zaczęła zgłaszać również Rumunia.

I tak idea Ligi Bałkańskiej wymierzona głównie przeciw Turcji, ale i tez Rosji upadła z II wojna Bałkańską.

II wojna bałkańska:

- 30 VI 1913 roku, Bułgaria uderza na Serbię i Grecję

- do strony antybułgarskiej przyłącza się Rumunia a także Turcja, która była łakoma na zdobycze po przegranej Bułgarii

- Bułgaria zostaje pokonana, tylko interwencja Rosji uratowała ją przed całkowitym rozgromieniem

- konferencja pokojowa w Bukareszcie ( 30 VII-10 VIII)

- Serbia uzyskała terytoria macedońskie

- Grecy utrzymują dotychczasowe zdobycze + Tracja

- Rumunia- pd. Dobrudża

- traktat pokojowy w Stambule ( 29 IX)

- Bułgaria traci na rzecz Turcji Trację wsch. z Adrianopolem

33. Rozwój prawa międzynarodowego na przykładzie konferencji haskich: 1899, 1907

W XIX następuje szybki rozwój technik zbrojeniowych; na czele państw które dysponowały największym potencjałem militarnym (morskim i lądowym) stały Stany Zjednoczone, WB i Niemcy. Po drugiej stronie barykady stała Rosja, ze swoją bardzo liczną armią kontynentalną ale niestety źle wyposażoną. Była więc ona szczególnie zainteresowana w hamowaniu nowoczesnych zbrojeń, proponując zwołanie konferencji na ten temat. Inicjatywa wyszła od cara Mikołaja II, spotkała się ona z niezbyt przychylnym podejściem innych mocarstw, przeważyło zdanie opinii publicznej której zależało na kodyfikacji i uregulowaniu stosunków między państwami. Ideą konferencji było skłonienie rządów do znalezienia, drogą dyskusji międzynarodowej, środków zapewniających trwały pokój i kończących wyścig zbrojeń.

W dniach 18 V-29 VII 1899 odbyła się w Hadze konferencja pokojowa z udziałem 26 państw europejskich, amerykańskich i azjatyckich.

W wyniku I konferencji haskiej udało się usystematyzować zwyczaje i prawa wojny służące humanizacji sposobów jej prowadzenia. Ponadto, podjęto wysiłki w celu rozbudowy środków pokojowego rozwiązywania sporów międzynarodowych. Podstawowy cel I konferencji haskiej - ograniczenie zbrojeń i zapewnienie trwałego pokoju - nie został zrealizowany. Schyłek XIX wieku to okres nasilenia się głębokich sprzeczności między głównymi mocarstwami europejskimi. Spory wynikające z dyktowanej doktryną imperializmu ekspansją kolonialną, doprowadziły do nasilenia wyścigu zbrojeń i wzrostu napięcia między narodami.

Pomimo nie zrealizowania swego głównego zamierzenia, I haska konferencja pokojowa odegrała przełomową rolę w rozwoju międzynarodowego prawa wojennego.
W swych postanowieniach końcowych, I konferencja pokojowa w Hadze przyjęła teksty trzech konwencji i trzech deklaracji dodatkowych. Umowy te zostały podpisane 29 lipca 1899 roku i weszły w życie 4 września 1900 roku.

1."Konwencja w sprawie pokojowego załatwiania sporów międzynarodowych" służyła rozbudowie metod pomagających uniknąć konfliktu zbrojnego. Na jej mocy powołano Stały Trybunał Arbitrażowy, mający swą siedzibę w Hadze.

2."Konwencja dotycząca praw i zwyczajów wojny lądowej"-Regulowała prawa i obowiązki walczących stron wobec ludności cywilnej, jeńców, rannych oraz w zakresie prowadzenia działań zbrojnych na lądzie.

3."Konwencja w sprawie przystosowania do wojny morskiej zasad konwencji genewskiej z 1864 roku" ustalała zasady postępowania z rozbitkami, jeńcami i rannymi w warunkach działań na morzu.

Pierwsza deklaracja dodatkowa do konwencji haskich zakazywała na okres 5 lat rzucania pocisków i środków wybuchowych z balonów i podobnych aparatów. Druga deklaracja zabraniała stosowania pocisków rozprzestrzeniających gazy duszące lub trujące. Trzecia i ostatnia deklaracja zakazywała używania pocisków, które rozszerzają się lub spłaszczają w ciele ludzkim.

II konferencja haska: 15 VI-18 X 1907 z udziałem przedstawicieli 44 państw.

W roku 1907 z inicjatywy cara Mikołaja II i prezydenta Stanów Zjednoczonych Theodore'a Roosevelta zwołano II haskę konferencję pokojową. W jej wyniku przyjęto 13 konwencji (w tym 12 zostało ratyfikowanych) i 2 deklaracje dodatkowe. Postanowienia II haskiej konferencji pokojowej rozszerzały i częściowo reformowały postanowienia z roku 1899.

Postanowienia I i II konferencji haskiej, podobnie zresztą jak wszystkie traktaty międzynarodowe, były początkowo wiążące wyłącznie dla swych państw-sygnatariuszy.
Pomimo nie zrealizowania swego głównego zamierzenia, I haska konferencja pokojowa odegrała przełomową rolę w rozwoju międzynarodowego prawa wojennego.

Konwencje, na które warto zwrócić uwagę:

1. w sprawie pokojowego załatwiania sporów międzynarodowych ( propozycja dobrych usług lub pośrednictwa państw niebiorących udziału w sporze)

2. w sprawie ograniczenia użycia siły w celu ściągnięcia długów zawarowanych umową ( na tej konwencji szczególnie zależało zadłużonym państwom latynoamerykańskim)

3. dotycząca rozpoczęcia kroków nieprzyjacielskich ( zabroniono rozpoczynania niewypowiedzianej wojny).

W sumie podpisano 13 konwencji, usystematyzowano postanowienia wcześniejszej konferencji.

34. Zmiany terytorialne USA- porozumienie z San Ildefonso, tryb nabycia Florydy.

Porozumienie z San Ildefonso; Louisiana Purchase

- terytorium Luizjany, pierwotnie należące do Francji, pod koniec XVIII wieku zostało odstąpione Hiszpanii

- kilkanaście lat później w trakcie wojen napoleońskich, w 1800 roku podpisano traktat w San Ildefonso, na mocy którego Hiszpania zobowiązała się zwrócić Francji Luizjanę. Francja natomiast miała utworzyć królestwo Toskanii/Etrurii dla bratanka króla Hiszpanii oraz to że nie odstąpi tego terytorium państwu trzeciemu.

- USA zaniepokojone pojawieniem się Francuzów na terytorium amerykańskiego kontynentu ostrzegło Napoleona, że może zawrzeć sojusz z wrogimi Francji Anglikami

-poza tym Francja miała same kłopoty z Santo Domingo, na którym wybuchła rewolta, i nie udało się Francji jej powstrzymać, zrażony Napoleon musiał wybierać-nie miał ani armii ani pieniędzy, które zapewniły by stabilność na terytorium Luizjany

-kolejnym problemem była żegluga na rzece Mississippi, o którą swoje roszczenia składały Stany Zjednoczone-została wysłana misja do Nowego Orleanu na czele której stanął Jamek Monroe, a której zadaniem było zakupienie miasta z przyległymi ziemiami

-Napoleon dowiedział się o zamiarach rządu amerykańskiego, zdecydował się sprzedać całe terytorium Luizjany Amerykanom za 15 mln dolarów, transakcja została zawiązana 2 V 1803 roku

Tryb nabycia Florydy:

-po nabyciu Luizjany kwestia nabycia Florydy stała się palącą sprawą dla amerykańskiego rządu

-Floryda dzieliła się na wschodnią i zachodnią, najpierw Amerykanie wyrażali chęć nabycia tylko zachodniej części, jednak gdy negocjacje z Hiszpanami zakończyły się niepowodzeniem zaczęto szukać innych sposobów; jednym z nich było podburzanie amerykanów mieszkających na terytorium Florydy w celu wywołania powstania

-kolejnym problemem były najazdy mieszkańców Florydy-Seminoli, na terytorium USA na co władze Stanów reagowały negatywnie, a Hiszpanie nie mogli zrobić nic gdyż nie posiadali wystarczającej armii na Półwyspie, poza tym mieli ogromne problemy ze swoimi koloniami w Ameryce Łacińskiej.

-najbardziej znanym dowódcą, który dokonywał ataków na posiadłości hiszpańskie na Florydzie w ramach udanych akcji odwetowych był Andrew Jackson (poźniejszy prezydent USA)

-Hiszpanie prosili o pomoc Anglików, jednak Ci odmówili, nie chcąc już bardziej narażać się rządowi USA

- cesja Florydy: układ Adams-Onis 22 II 1819

Na jego mocy Hiszpania przekazywała USA Florydę Zachodnią i Wschodnią właściwie bezpłatnie, gdyż sumę 5 mln $ USA miały zapłacić własnym obywatelom, wysuwającym roszczenia wobec władz hiszpańskich. USA uznało granicę posiadłości hiszpańskich w Ameryce PN( PN tym Teksasu).

35. Zmiany terytorialne USA-konflikty graniczne z Meksykiem i ich rozwiązanie:

- nabycie Luizjany i Florydy przez USA stawiało pod znakiem zapytania istnienie posiadłości przygranicznego Meksyku- w szczególności jeśli chodzi o Teksas

-kwestia Teksasu: w 1820 roku Meksyk otrzymuje koncesje na osiedlenie kolonistów przybywających z USA, cztery lata później, w 1826 roku prezydent Jon Quincy Adams oferuje Meksykowi 1 mln $ za Teksas, jego propozycja zostaje odrzucona

- w 1830 roku Andrew Jackson zostaje prezydentem, on też wychodzi z propozycja odkupienia Teksasu i oferuje 5 mln $ Meksykowi-oferta kolejny raz odrzucona.

- 1835-1836 wojna Teksasu o niepodległość od Meksyku:

> Amerykanie mieszkający w Teksasie rozpoczynają bunt przeciw rządom Meksyku, 1 III 1836 ogłaszają niepodległość

> 6 III1836 przegrana bitwa pod Alamo przez wojska Teksasu

> 21 IV 1836 bitwa pod San Jacinto- wygrana Teksasu, uwięzienie gen. Santa Anny

- USA uznają niepodległe państwo Teksasu 1 1837, jednak próby Teksasu aby został przyłączony do Unii spełzają na niczym, Północne stany obawiają się poszerzenia niewolnictwa; dopiero w 1845 roku Teksas zostaje przyłączony jako stan

-po przyłączeniu Teksasu do USA pojawiają się kolejne problemy z granicą z Meksykiem: ekspansjonistyczne dążenia prezydenta Jamesa Knoxa Polka i działanie lobby pod-zach- Polkowi zależało aby nabyć od Meksyku Alta Kalifornia (Górna Kalifornia), co po aneksji Teksasu nie było możliwe

-lobby naciska na działania siłowe-gen. Zachary Taylor zostaje wysłany ze swoim korpusem w pobliże Corpus Christi, co wzbudza podejrzliwość Meksyku

-Polk przesyła do Kongresu wniosek o wypowiedzenie wojny Meksykowi: pretekstem niespłacenie długu, a także atak na korpus gen. Taylora

-bitwy: Palo Alto ( 8 V 1846), Resaca de Palma (9 V 1846)-deklaracja wojny przez USA;

Buena Vista ( II 1847), desant gen Winfielda Scotta w Veracruz i marsz na Meksyk

- misja Nicolasa Trista w Meksyku (1847) : propozycja pokoju dla Meksyku-30 mln $ za granicę na Rio Grande, oddanie Kaliforni, Nowego Meksyku-Meksyk odrzuca propozycję.

- wojska Scotta zajmują Meksyk

Pokój Guadalupe Hidalgo 2 II 1848

1. USA zapłacą Meksykowi 15 mln $ w zamian za zrzeczenie się praw do Teksasu i przekazanie USA „Nowego Meksyku”- dzisiejszy Nowy Meksyk, Utah, Nevada, Arizona, Kolorado i Północna Kalifornia.

2. potwierdzenie granicy z Teksasem na Rio Grande

36. Zmiany terytorialne USA-kwestia Oregonu.

-w 1818 roku przyjęto 49 równoleżnik jako granicę między USA a Kanadą, terytorium Oregonu stało się tzw. Kondominium amerykańsko-brytyjskim, gdyż znajdowało się na granicy USA i British Columbia na północy

- po wygranej wojnie z Meksykiem, w USA rodzi się idea Manifest Destiny i pojawiają się naciski na dalsze zdobycze terytorialne

-w 1846 roku przyłączenie Oregonu i ustanowienie granicy z Kanadą na 54 40' staje się jednym z przewodnich motywów działań prezydenta Jamesa K. Polka

-na szczęście obeszło się bez konfliktu zbrojnego, gdyż WB wsunęła propozycję przedłużenia 49 równoleżnika do Pacyfiku-Amerykanie wyrazili na to zgodę

- 15 VI 1846 podpisano Oregon Treaty: proponowaną granicę doprowadzono do cieśniny oddzielającej wyspę Vancouver od lądu, sama wyspa została w posiadaniu brytyjskiej Kanady. Na terytorium Oregonu powstały później dwa stany: Oregon i Waszyngton

37. Ewolucja terytorialna USA po wojnie secesyjnej: Alaska, Wyspy Dziewicze.

- po wstąpieniu na tron rosyjski Aleksandra I, stosunki amerykańsko-rosyjskiej zaczynają rozkwitać; na kontynencie amerykańskim Rosjanie posiadali swoje posiadłości- Alaskę

-Rosjanie utworzyli Kompanię Amerykańsko-Rosyjską z siedzibą w Petersburgu już w 1799 (mimo nazwy, Amerykanie nie wchodzili w skład kampanii!), kampania ta zajmowała się głównie handlem futrami

- Rosjanie robili czasem wypady z Alaski na pd, zakładając w ten sposób swoje osiedle na terenie Kaliforni- Fort Ross

- stosunki między państwami układały się pomyślnie do czasu wydania przez Rosję dekretu zabraniającego zatrzymywania się obcym statkom w portach rosyjskich (1821)

- kilka lat poźniej (1824) przyjęto 54 równoleżnik jako granicę amerykańsko-rosyjską

- po wybuchu i przegranej wojnie krymskiej i bankructwie Kompanii, Rosjanie stwierdzili, że warto byłoby pozbyć się Alaski, a skoro Amerykanie wykazali chęć jej kupna było to lepsze niż cokolwiek innego

-amerykański Sekretarz Stanu William Seward zajął się załatwianiem wszystkich formalności, 30 III 1867 roku podpisano traktat sprzedaży Alaski USA za 7,2 mln $

- na początku niezbyt chętne zakupowi społeczeństwo amerykańskie, argumentowało że na nic nie przyda się ten skrawek lądu, który w dodatku nie posiada żadnej wartości, jednak z czasem okazało się, iż Alaska kryje niezmierne bogactwa i jej świetną bazą morską dla Ameryki na PN Pacyfiku

Wyspy Dziewicze:

- wyspy należące do Danii, stały się kolejnym łupem Sekretarza Sewarda- uznając ich strategiczne znaczenie dla amerykańskiej marynarki skierował propozycję do rządu duńskiego w sprawie ich odkupienia

- Duńczycy zgodzili się na to, gdyż administracja nad Wyspami była uciążliwa, jednak zażądali niebotycznej sumy 21 mln $

- 24 X 1867 podpisano w Kopenhadze traktat, w którym Dania zrzekała się Wysp na rzecz USA, w zamian za zapłatę 7,5mln $- jedynym warunkiem było przeprowadzenie plebiscytu pośród ludności na Wyspach o to czy chcą przejść pod administrację amerykańską (wynik plebiscytu okazał się pozytywny)

- problemy za to pojawiły się po stronie amerykańskiego Kongresu, który nie był chętny na udzielenie takiej kwoty za parę wysepek, chciano także ostudzić zapał prezydenta Johnsona i Sewarda; w końcu USA weszły w posiadanie WD dopiero za kadencji Wilsona

38. Ewolucja terytorialna USA po wojnie secesyjnej: Hawaje, wyspy pd Pacyfiku, Filipiny, Kuba.

1. Kuba i Filipiny:

Nie można mówić o Kubie ani Filipinach nie poruszając zagadnienia wojny amerykańsko-hiszpańskiej z 1898 roku, dzięki której to Kuba i Filipiny znalazły się w strefie wpływów amerykańskich.

Zainteresowanie amerykanów Kubą, rozpoczęło się wraz z założeniami Alfreda T. Mahana, który uważał, że Kuba jest jednym ze strategicznych punktów, gdyż dzięki niej Amerykanie mogą zapewnić sobie bezpieczeństwo ze strony Atlantyku.

Co więcej Kuba zaczęła wchodzić w amerykańską strefę ekonomiczną- coraz więcej Amerykanów przybywało tam, by zakładać swoje firmy, zwłaszcza chodziło tutaj o trzcinę cukrową.

Na Kubie istniał też silny ruch emancypacyjny, który przybrał na sile po wojnie dziesięcioletniej, która wybuchła w 1868 roku na Kubie przeciw Hiszpanii. Wielu przedstawicieli ruchu wyzwoleńczego, udało się wtedy do USA min. Jose Marti, który działał skutecznie w USA na rzecz Kuby.

Chęć uzyskania niepodległości przez Kubę a także incydent, w którym został zatopiony amerykański statek `Maine' w porcie kubańskim, doprowadziło do tego, że prezydent McKinley zgłosił się do Kongresu o zgodę na wypowiedzenie wojny Hiszpanii (11 IV 1898). Kongres zgodził się pod warunkiem iż zostanie załączona pewna poprawka: tzw. Poprawka Tellera. Według niej:

- USA nie zajmą Kuby, a przekażą suwerenną władzę Kubańczykom

Ujawniło się tu istnienie lobby, które nie chciało przyłączać kolejnych terytoriów do USA, bo nakłady finansowe jakie na nie później szły były gigantyczne (wcześniej, ok. 1870 roku USA przeżywały kryzys finansowy).

Wojna została oficjalnie wypowiedziana 25 IV 1898, działania potoczyły się szybko, Amerykanie zwyciężyli na Kubie.

W związku z tym, że Amerykanie wypowiedzieli wojnę Hiszpanii mogli walczyć z nią nie tylko na Kubie. I tak też się stało, głównym teatrem walk nie były Karaiby, ale Pacyfik i Filipiny. Amerykańska azjatycka flota pod dowództwem George'a Dawneya wyruszyła do Manili z Hong Kongu. 1 V 1898 dotarła do Filipin i rozpoczęły się walki, były one trudniejsze niż te na Kubie, ale w końcu udało się Amerykanom wygrać.

Traktat pokojowy- 10 XII 1898 Paryż:

Hiszpania zrzeka się Kuby, która otrzymuje niepodległość

Hiszpania odstępuje USA Porto Rico i Guam; PR staje się terytorium stowarzyszonym, na G powstaje baza marynarki wojennej USA

Filipiny zostają zaanektowane przez USA

W 1902 roku Kongres Amerykański uchwala tzw. Poprawkę Platta, która zostaje włączona potem do konstytucji kubańskiej, a która daje USA prawo do interwencji na Kubie w celu ochrony niepodległości Kuby, ochrony życia i własności, czyli krótko mówiąc interesów amerykańskich.

2.Hawaje

- już w trakcie dyskusji nad ekspansją na zachód pojawiła się ich kwestia

- w 1884 roku zostaje przedłużone porozumienie w sprawie zniesienia ceł na trzcinę cukrową oraz dołączenie do niego punktu o wyłącznym prawie USA do Portu Perl Harbor- zaczyna się zwiększone osadnictwo amerykańskie

- po wstąpieniu na tron królowej Liliuokalani ( 1891) następują próby ograniczenia osadnictwa amerykańskiego tak jak i amerykańskiej władzy

- dochodzi do buntu białych osadników i obalenia królowej, powołanie tymczasowego rządu, który występuje z propozycją aneksji przez USA)

- 14 II 1983 podpisano układ o aneksji wysp przez USA, nie został on jednak ratyfikowany

- 16 VI 1897 podpisano kolejny układ o aneksji i ratyfikowano go 6 VII 1898 roku, prezydent McKinley widział potrzebę posiadania Hawajów jako strategicznego punktu i bazy morskiej na Pacyfiku, a nie chciał pozwolić by zainteresowała się nimi Japonia, która już wtedy pokazywała swoje ekspansywne zapędy

3. Wyspy Pacyfiku, głównie sprawa Samoa:

Amerykanie już wcześniej dostrzegali jakie możliwości może dać posiadanie tych wysp, wysłano tam misję wywiadowczą. Zakończyła się ona pozytywnym rezultatem, a władca wysp Samoa oświadczył, że USA mogą objąć nad nimi protektorat. Podpisano układ (1878), w którym oddani USA do dyspozycji port Pago Pago. 8 lat później swoją ekspansję w kierunku Samoa podejmują Niemcy, zaniepokojone tym USA postanawiają zwołać konferencję. Odbyła się ona w Berlinie i doprowadziła do podpisania traktatu ( 2 XII 1899), który podzielił wyspy na 3 strefy wpływów: amerykańską, niemiecką i brytyjską:

I: USA- Samoa Wschodnie

II: Niemcy- posiadłości na zachód od 171 południka

III: WB- wyspy Tonga i Salomona (rezygnacja z udziału w łupie Samoa)

39. Stosunki USA z państwami sąsiednimi na przykładach: Kanady i krajów Ameryki Łacińskiej w XIX wieku i na początku XX wieku.

1. Kanada:

wojna 1812-14

- główną przyczyną blokada kontynentalna Anglii i Francji, statki USA zmierzające do Europy były rewidowane

- uwikłanie się Anglii w wojnę na kontynencie europejskim, Kanada smakowitym kąskiem dla USA

- Amerykanie oskarżali Brytyjczyków o wspieranie Indian przeciw USA

- rywalizacja amerykańsko-kanadyjska o handel skórami

- 12 VI 1812 roku prezydent James Madison wypowiada wojnę Kanadzie

- Amerykanie stoczyli parę wygranych potyczek, ale generalnie bilans był słaby- USA nie było przygotowane do wojny tak jak im się wydawało; w 1814 roku przybywają Brytyjczycy, których ofensywa doprowadza do zdobycia i spalenia przez nich Waszyngtonu

- Amerykanie poddają się, 24 XII 1814 roku zostaje podpisany pokój w Gandawie

- przywrócenie statusu sprzed wojny,

Wojna, mimo iż przegrana przez USA nie skończyła się dla nich źle, wręcz przeciwnie, stosunki między USA i WB a także USA i Kanadą uległy znacznej poprawie, czego dowodzą późniejsze porozumienia np. w sprawie Wielkich Jezior (całkowita demilitaryzacja) a także ustalenie kondominium na terenie Oregonu.

lata powojenne:

- nawet jeśli pojawiały się zatargi (taki jak o granicę stanu Maine na PN-wsch USA) to były one rozwiązywane pokojowo, 9 VIII 1842 podpisano układ o granicy ws. Maine

- nasilenie współpracy gospodarczej między USA i Kanadą, jednak w związku z wybuchem wojny secesyjnej w USA oskarżano Kanadę o sprzyjanie Konfederacji, gdyż ciągle silne były w niej wpływy brytyjskie- pogorszenie stosunków

- 26 III 1867 roku Brytyjczycy nadają Kanadzie konstytucję, powstaje Dominium Kanady (Federacja Kanadyjska)

- później próba rozstrzygnięcia sytuacji z wojny secesyjnej, kiedy to Kanada miała opowiadać się po stronie Konfederacji

- spór o Alaskę został zakończony pokojowo, tak samo jeśli chodzi o wyspy znajdujące się w zatoce Vancouver

3. Ameryka Łacińska:

a) Kolumbia i Panama

USA bardzo zależało na tym, aby uzyskać jak najkrótszą drogę do swojego zachodniego wybrzeża, jak na razie musiały opływać cała Amerykę Pd. Narodziła się więc koncepcja budowy kanału. Na początku jednak nie można było dojść do porozumienia czy budować w Nikaragui czy w prowincji Panama należącej do Kolumbii. Te chwile wahań wykorzystali Francuzi ( Ferdynand de Lesseps), którzy zdobyli koncesję na budowę kanału panamskiego. Jednak spółka, która miała go wybudować uwikłała się w wiele kłopotów, sam pomysł przekopania się przez ziemie i dżunglę Panamy był też chybiony.

5 II 1900 roku zostaje zawarty układ pomiędzy Hay'em Harem Pauncefotem, na mocy którego USA uzyskało możliwość zbudowania go i zarządzania nim. Rok później podpisano kolejny układ na mocy którego USA uzyskało wyłączność na zarządzanie kanałem i możliwość utrzymania policji wojskowej w jego rejonie. W 1902 roku Senat USA przyjął uchwałę o budowie kanału w Panamie.

Pojawił się problem, gdyż Kolumbia (której prowincją była Panama) była niechętna warunkom przedstawionym przez rząd amerykański min. Zbyt niska cena, poza tym w samej Kolumbii sytuacja wewnętrzna była bardzo napięta. Wywiad amerykański doniósł jednak, że w prowincji Panama jest bardzo silny ruch niepodległościowy i USA zdecydowały się go poprzeć. 3 XI 1903 roku Panama ogłosiła swoją niepodległość, parę dni później rząd amerykański uznał Panamę za niepodległy kraj. Negocjacje w sprawie kanału przeniosły się do Panamy.

18 XI 1903 roku został podpisany traktat między USA a Panamą w sprawie kanału panamskiego, na jego mocy:

- USA stały się gwarantem niepodległości Panamy

- USA otrzymało na wieczne czasy prawo zajmowania, używania i kontroli strefy kanału panamskiego, prawo do kontroli i zakupy terenów,które mogą być przydatne w budowie kanału, prawo używania sił zbrojnych i fortyfikacji w strefie kanału

- Panama miała dostać 10 mln $ oraz 250 tys $ rocznie począwszy od 10 roku od podpisania traktatu (i nadal je dostaje).

Amerykanie wykorzystali inny pomysł przy budowie kanału niż Francuzi, postanowili nie przekopywać się przez cały pas ziemi, a stopniowo budować kaskady, które spuszczałyby wodę. W 1914 roku kanał został uroczyście otwarty. Stosunki z Kolumbią udało się załagodzić.

Jeśli chodzi o Amerykę Łacińską nie możemy zapomnieć o Doktrynie Monroe (2 XII 1823), która to ustaliła kurs polityki USA na najbliższe 100 lat a nawet więcej. W trakcie prezydentury Theodore'a Roosevelta, doszedł kolejny dokument do DM. Tzw Roosevelt's Corollary, który stanowił, że aby zapobiec wymuszania odpowiedniego zachowania przez inne kraje na Ameryce Łacińskiej, Waszyngton weźmie na siebie ten obowiązek. Dzięki temu dokumentowi Ameryka mogła interweniować na Kubie, Haiti, Dominikanie, w Nikaragui, Hondurasie i Meksyku. Generalnie okres kiedy rządzi prezydent Roosevelt nazywany jest The Big Stick Policy, tzn polityka wielkiego kija- po prostu Roosevelt trzymał bat nad krajami ameryki łacińskiej, zwłaszcza jeśli chodzi o centralną Amerykę i nic nie mogło dziać się bez jego wiedzy i zgody.

Wcześniej kiedy w XIX wieku kraje ameryki łacińskiej uzyskiwały niepodległość USA bardzo wspierały te ruchy, mimo że posiadały kilka zatargów jak np. z Meksykiem o Teksas. Podejmowały się również arbitrażu jak w sprawie między Wenezuelą a WB, czy kiedy Niemcy i Włosi chcieli siłą ściągać długi z tegoż kraju. Właśnie dlatego powstało Roosevelt's Corollary, aby pomóc w jakiś sposób krajom AŁ, jednocześnie uzależniając je od Stanów.

Po prezydencie Roosevelcie nadszedł czas na prezydenturę Tafta, który rozpoczął tzw. Dolar Diplomacy. Chodziło w niej o to, aby wpompować jak najwięcej pieniędzy w kraje AŚ, za pomocą otwierania tam amerykańskich firm. Już w 1899 powstaje największa na świecie firma eksportująca owoce- amerykański United Fruit Co.

40. Plany wojenne Austro-Węgier i Niemiec, oraz ich zmiany w trakcie wojny:

a) Austro-Węgry:

* przedwojenne

1881-1883 Minimalkriegsfall R gen. Fridrich Beck

- plan operacyjny przeciw Rosji, stworzenie systemu twierdz w Galicji przed wejściem Rosjan

- współdziałanie armii Niem. i A-W tylko do momentu podbicia Król. Polskiego

- uderzenie armii A-W z Galicji, Niemiec Niemiec Prus Wsch.

- przewidywano, iż główne natarcie Wojski rosyjskich skupi się na Niemcach

Kriegsfall R gen. F. beck

- A-W poniosą główny ciężar walk z Rosją

plan Konrada von Hotzendorfa ( 1908, 1913)

- zakładał możliwość walki nawet na trzech frontach: Rosja, Serbia, Włochy

- podział wojsk na 3 części:

- A ( 9 korpusów) przeciwko Rosji, do działań zaczepnych w Galicji

- B ( 4 korpusy) odwód strategiczny

- Minimalna Grupa Bałkańska-przeciw Serbii i Czarnog.

- wariant R ( Rosja) A+B z Niemcami przeciwko Rosji,

- wariant B ( Bałkany) jeśli nie ma zagrożenia ze strony Rosji

* w czasie wojny:

- realizowano wariant R, początkowo bez współdziałania z armią niemiecką, której większa część walczyła na froncie zachodnim

b) Niemcy

* przedwojenne

Helmut von Moltke starszy

- defensywa na froncie zach, ofensywa na froncie wch

plany Schlieffena

- 1898 (podobny do plany H. von Moltke starszego)

-1905: na froncie wsch początkowo walki obronne, w międzyczasie ofensywa głównymi siłami na froncie zach.: okrążenie Paryża-od PN od strony Belgii, od PD ze strony Luksemburga; zwycięstwo na froncie zach, przec pełną ofensywą rosyjską

-przerzucenie wojsk na wschód po rozprawieniu się z Francuzami, opanowanie terenów KP

Helmut von Moltke młodszy

-obawiał się silnego ataku francuskiego na Lotaryngię i Alzację, dlatego zakładał wydatne osłabienie skrzydła prawego

• modyfikacje podczas wojny

Helmut von Moltke

- rozkazał by nie oskrzydlać Paryża, ale zaatakować Francuzów nad rzeką Marną (modyfikacja planu Schlieffena)

Erih von Fankenhayn (1914)

- defensywa na zachodzie, silne uderzenie na Rosję

Fankenhayn (1916, plan zawarty już w memoriale bożonarodzeniowym w 1915)

- Rosja jest słaba po ofensywie niemiecko-austriackiej, więc nie ma co się za bardzo angażować w walki na froncie wschodnim

- osłabienie GB przez ataki łodzi podwodnych na jej statki handlowe

- ofensywa na Francję ( uderzenie na Verdun)

plan Hindenburga-Ludendorffa ( VIII 1916)

- strategia wyniszczenia, czas działa na niekorzyść Niemiec-przewaga wojskowa Ententy będzie rosła

-złamanie GB poprzez ataki łodzi podwodnych, co doprowadzi także do złamania blokady Niemiec

nieograniczona wojna podmorska (1917)

-niemieckie łodzie podwodne atakują wszelkie okręty na wodach dookoła GB i Francji

mocne uderzenie na Zachód (1918)

- zakończenie wojny przed przybyciem większych sił amerykańskich

-nie liczono na wygraną, ale na zadanie dotkliwych strat Francji i WB, trzy ofensywy wejścia w głąb linii frontu się udały, ale ostatnia przyniosła klęskę Niemiec ( II bitwa pod Marną)

41. plany wojenne Francji i Rosji i ich zmiany w trakcie I wojny światowej.

Francja- po ostatniej wojnie z Niemcami miała przez długi czas opracowane plany obronne, defensywne, co zmienił Henri Bonnal, głównie dzięki przymierzu Francji z Rosją i Wielką Brytanią. Nowy plan przewidywał, że Niemcy będą chciały wykonać manewr oskrzydlający Francję przez terytorium Belgii i Luksemburga, proponował więc strategiczną defensywę, by po rozpoznaniu sił przeciwnika zaatakować z możliwie największą siłą (wściekła ofensywa) i stoczyć decydującą bitwę. Tak więc wojska Francuskie miały poczekać, aż Niemcy wejdą dość głęboko by wedrzeć się klinem między ich wojska i zniszczyć prawe skrzydło. W 1911 r. Grandmaison- nowy szef sztabu uznał za niebezpieczne uzależnienie się od woli wroga, zbieranie informacji uznał za stratę czasu i zalecał od razu ofensywę. Ówczesny generał Victor- Constant Michel uznał, że główne walki będą toczyły się w Belgii i to tam trzeba wysłać największe wojska i przeprowadzić ofensywę. Michel został zdymisjonowany i zastąpił go generał Joffre, który pozostał na tym stanowisku aż do 1916r. Wprowadził nowy plan wojenny, w oparciu o porozumienie z Rosją, a zakładał on, że: wojna będzie krótkotrwała, do decydującej bitwy trzeba przystąpić zjednoczonymi siłami (piorunująca ofensywa), należy ująć inicjatywę w swoje ręce, nie dać się wciągnąć w manewry nieprzyjaciela, dotrzymać zobowiązań wobec Rosjan. Lewe skrzydła- główna armia miała być na północ od Metz i Thionville, prawe skrzydło w rejonie Nancy-Toul i centrum na zachód od Metz. Zakładano uderzenie na Lotaryngię, ale w razie wejścia Niemców do Belgii Joffre chciał zaatakować Belgijski Luksemburg lewym skrzydłem. Kiedy doszło do ataku na Francję w sierpniu 1914 r. Joffre posłał posiłki do lewego skrzydła nie rezygnując przy tym z działań zaczepnych w Lotaryngii co zakończyło się niepowodzeniem. Wojska Niemieckie musiały zrezygnować z ataku na Paryż, dążąc do starcia przed Paryżem. 4 września Joffre mógł przejść po przygotowaniach bezpośrednio po odwrocie do kontrofensywy i doszło do bitwy nad Marną. Francja wymusiła na Niemcach odwrót udaremniając plan wojny błyskawicznej.

Na froncie wschodnim armia Rosyjska odnosiła porażki, więc Fra i UK postanowiły ją odciążyć podejmując ofensywę w Artois 9 maja 1915 i w Szampanii 25 września- obydwa ataki zostały załamane i nie odniosły sukcesu.

6-8 grudnia 1915- narada sztabów państw koalicji w Chantilly- zaplanowano jednoczesny atak ze wszystkich stron (inicjatywa Joffre'a). Działania zaplanowano na 1 lipca, ale ze względu na atak Austro- Węgier na Włochy i nalegania tych ostatnich przyspieszono atak i 4 czerwca 1916r. zaatakowali Rosjanie na froncie wschodnim: od Łucka do granicy rumuńskiej odnosząc początkowo wiele sukcesów (była to tzw. ofensywa Brusiłowa, więcej w planach wojennych Rosji). Anglicy i Francuzi ruszyli do ataku nad Sommą latem, objął on jedynie odcinek 40 km frontu ze względu na straty Fra w Verdun. 24 czerwca zaatakowała artyleria, później miała zdobyć ten teren piechota. Użyto tam po raz pierwszy czołgów. Skutki nie były wymierne, przesunięto front zaledwie o kilka km Była to jednak wojna na wyczerpanie i faktycznie Cel był taki by wróg odniósł większe straty niż my, co z pewnością miało miejsce.

27 grudnia 1916 dowódcą został Nivelle, który był przedstawicielem, tzw. młodej szkoły Verdun. Stworzył plan gwałtownego, zaskakującego ataku na Niemcy, w celu przełamania frontu. Uderzyć mieli jednocześnie Anglicy nad Sommą, Francuzi nad Aisne, Włosi nad Isonzo i Rosjanie na froncie wschodnim. Rosja jednak nie była w stanie przeprowadzić tak silnej ofensywy, Niemcy skrócili i umocnili front na zachodzie, a Anglicy uważali ofensywę za ryzykowną. Zdeterminowany Nivelle dopiął jednak swego, wbrew większości francuskich dowódców. 9 kwietnia 1917 uderzyli między Arras i Lens Anglicy, 12 w Sain Quentin francuzi i 16 jeszcze raz Francuzi między rzeką Oise i Reims. Już 19 kwietnia padł rozkaz zatrzymania ofensywy. Koalicja spotkała się z morderczym ogniem karabinów z dwóch stron, nie mieli szans, udało się jedynie w jednym odcinku przełamać obronę i wejść 3 km za linię frontu. 30 kwietnia próbował jeszcze zaatakować pod Reims i Chemin des Dames, ale okazało się to niepowodzeniem i zdymisjonowano go. Nowym wodzem naczelnym został Philippe Petain, szefem sztabu Ferdinand Foch. Po dużych stratach uznali, że ograniczą swoje działania do minimum i będą czekali na Amerykanów.

Po czterech silnych ofensywach Niemców od marca do lipca 1918 do kontrofensywy przeszli koalicjanci 18 lipca 1918r. Francuzi zaatakowali z Amerykanami i zmusili Niemców do wyofania się z Marny nad rzekę Vesle. 8 sierpnia po ataku Brytyjczyków i francuzów wycofali się znad Sommy, później zaatakowano Aisne i Cambrai co uniemożliwiło podniesienie się armii niemieckiej. Dalej 4 września ruszyli amerykanie nad Mozą, Francuzi w Szampanii 15 września. 25 września wzmocnione ataki we Flandrii i Aragonach.

Rosja- plany wojenne ułożył Ignacy Prądzyński w 1828r.. Zakładał trzy warianty wojny: z Austrii, przeciwko Prusom, bądź przeciwko obu tym państwom jednocześnie. Zakładał , że działania wojenne będą się rozgrywały gównie na terenie Królestwa Polskiego. Zakładał silne działania zaczepne- najpierw atak na Galicję Wschodnią (Austria była wg Prądzyńskiego słabsza) później na Prusy Książęce i Pomorze następnie atak na Śląsk i marsz na Berlin. Najważniejsze to zabezpieczyć skrzydła i nie dać się okrążyć. Po kongresie wiedeńskim Królestwo Kongresowe wcinało się klinem w posiadłości królestwa pruskiego, więc silny atak przez Toruń i Poznań mogły doprowadzić Rosjan do Berlina. Armia musiałaby poruszać się bardzo szybko, a ograniczała ją technika, która pozostawiała wiele do życzenia. Poza tym sprawdzała się bardzo dobrze w obronie, ale nie w ataku, Dlatego stwierdzono, że Królestwo Polskie nie jest dobrą bazą wypadową dla silnego ataku na Berlin. Rosja postanowiła zaatakować najpierw Austro- Węgry. Powstał również plan Daniłowa, który ostatecznie nie wszedł w życie. Chciał on wycofać większą część za Bug i oprzeć obronę jedynie o Modlin. W latach 1912-13 powstał nowy plan. Zakładał, że Niemcy rzucą największe siły na front zachodni- Francję. Ułożono jednak dwa plany: A (Awstija)- ofensywa na Austro-Węgry i pomoc Francji w walce z Niemcami oraz plan G (Giermanija)- brał pod uwagę główny atak Niemców na Rosję. Ostatecznie ustalono z Francuzami, że główny atak Niemców będzie skierowany na Francję, wobec czego Rosja zobowiązała się zaatakować po 15 dniach Prusy wschodnie, na linii Olsztyn- Królewiec i pójdzie później linią Poznań- Berlin.

Rosjanie rozpoczęli ofensywę w połowie sierpnia 1914. Najpierw zaatakowali Austro- Węgry, później na wyraźną prośbę Francji uderzono na Prusy Wschodnie. Jedna armia weszła od strony Wilna pod dowództwem gen. Rennenkampfa, druga od linii Narwi- Samsonowa. Atak ten spowodował przeniesienie części wojsk z frontu zachodniego i odciążenie francuzów. Dowódca wojsk niemieckich- Hindenburg i szef sztabu Ludendorff doprowadzili do oskrzydlenia Samsonowa i rozbicia go 26-31 sierpnia 1914 w bitwie pod Tannenbergiem. Nieco później 5-15 września 1914 rozbito armię Rennenkampfa w bitwie nad Jeziorami Mazurskimi.

Początek 1915- zwycięska ofensywa wojsk rosyjskich- zajęły większą część Galicji, twierdzą w Przemyślu, w maju los się jednak odwrócił i wszystkie zdobycze zajęli podobnie Austriacy. W sierpniu za to Niemcy wkroczyli do warszawy i zajęli Królestwo Polskie.

4 czerwca 1916- ofensywa Brusiłowa. W wyniku postanowień w Chantilly, Rosjanie podjęli ofensywę po stosunkowo krótkim ostrzale artylerii, podnieśli się z okopów i ruszyli przed siebie. Rosjanie zdobyli 7 czerwca Łuck i Styr, 16 Czerniowice, zagrożona była Bukowina i Węgry w efekcie; ok. 400 tys. Niemców dostało się do niewoli. Hotzendorf sprowadził z Włoch swoje oddziały a w tym czasie Rosjanie zajęli Brody w Prusach Wschodnich. W połowie sierpnia ofensywa została zatrzymana.

1917- na prośbę Nivelle Rosjanie zdobyli się na jeszcze jedną ofensywę, tzw. Kireńskiego, miała jednak mały zasięg.

Rewolucja w Rosji i decyzja nowych władz o wycofaniu się z walki- pokój w Brześciu 3 marca 1918r.

42/43. Ewolucja Ententy a przebieg działań zbrojnych 1914- 1918.

Trójporozumienie- pytanie nr 30

Po pierwszych starciach i bitwie nad Marną legł w gruzach plan Niemiec na wojnę błyskawiczną, powstał front, a każda ze stron musiała walczyć o sojuszników i wsparcie. Obie strony zwróciły się do Włoch, które podpisały traktaty z jedną i z drugą stroną. Z Francją o zaniechaniu użycia siły w razie ataku bądź Francji na Niemcy, bądź Niemiec na Francję w 1902r. Z drugiej strony Włochy były Trójprzymierzu od 1882r. Po wybuchu wojny Włochy ogłosiły neutralność i prowadziły rokowania z obiema stronami. Zdecydowali się, że przyłączą się do tej strony, która zagwarantuje im największe zyski. W końcu Koalicja zgodziła się spełnić żądania Włochów i podpisano porozumienie w Londynie 26 kwietnia 1915r. Włochy zobowiązały się, że w zamian za nabytki austriackie (Tyrol, Triest Gorycja, Gradisca, północna część Dalmacji i wyspy dalmackie), albańskie i afrykańskie w ciągu miesiąca wystąpią zbrojnie przeciwko wszystkim nieprzyjaciołom koalicji.

Wobec niepowodzeń kampanii 1915r. i dominacji państw centralnych, Ententa musiała podjąć jakieś działanie by zmienić bieg wydarzeń. Postanowiono zwołać naradę i podjąć wspólne kroki, w celu doprowadzenia wojny do końca. Pod przywództwem francuskiego gen. Joffre'a w Chantilly 6-8 grudnia 1915 pod Paryżem odbyło się spotkanie podczas, którego podjęto decyzję o jednoczesnym, koncentrycznym ataku, który uniemożliwi państwom centralnym przerzucanie sił z jednego miejsca zagrożenia na drugie. Na datę ataku proponowano marzec 1916, później przełożono na lipiec tego roku.

Rumunia mimo traktatu z Trójprzymierzem podobnie jak Włochy ogłosiła w 1914 neutralność. Zależało im na zdobyczach terytorialnych, a oferta Rosji spełniała jej oczekiwania- w zamian za udział w wojnie po stronie koalicji Rumunia miała dostać Bukowinę i Siedmiogród. Z drugiej strony Niemcy oferowały Rumunii Besarabię. Propozycja Rosji była dużo ciekawsza, mimo że nie do końca chciała przyłączenia się Rumuni do wojny. Zdawała sobie sprawę, że będzie musiała ją wspomagać. Francji i Anglii zależało na Rumuni, bo chciały powiększyć Front Południowo- Wschodni i odciążyć swoje wojska. Niemcom, pozostającym w blokadzie zależało na rumuńskich złożach ropy. Ostatecznie udana rosyjska ofensywa latem 1916 r. zdecydowała, że Rumunia bała się, zakończenia wojny zanim obierze sojusznika i nie będzie brała udziału w podziale zysków. 17 sierpnia 1916 r. podpisano z Rumunią traktat przymierza i konwencję wojskową. A już 27 sierpnia wypowiedziała wojnę Austro-Węgrom, wysyłając na front karpacki 400tys. Żołnierzy. Mimo początkowych sukcesów i zdobycia południowej części Siedmiogrodu losy się obróciły, wojska niemieckie zajęły Rumunię i zmusiły do podpisania rozejmu już 10 grudnia 1917r.

Stany Zjednoczone w 1914 ogłosiły neutralność. Ze względu na wielonarodowość swoich obywateli nie mogli opowiedzieć się po żadnej ze stron (społeczeństwo złożone było z Niemców, Anglików, Francuzów i wielu innych emigrantów, którzy chcieliby wesprzeć, kraj swojego, czy też przodków pochodzenia). Zwyciężyły jednak interesy, które USA prowadziło z Wielką Brytanią i Francją. Statki z USA przez cały okres wysyłały swoje towary do tych krajów oraz stosowały się do blokady morskiej. Poza tym amerykańskie banki (min. Dom Morgana) pożyczyły tym krajom duże pożyczki na prowadzenie wojny. Niemcy próbowali sabotować te kontakty, zatapiały statki po ogłoszeniu nieograniczonej wojny podwodnej, również pasażerskie co oburzało amerykańską opinię publiczną. Przełomem była depesza Zimmermana (niemiecki sekretarz stanu) przesłana na ręce ambasadora w USA by ten przekazał ją niemieckiemu posłowi w Meksyku. Depesza przesłana była angielskim kablem podwodnym, więc wywiad brytyjski z łatwością ją przejął, po czym rozszyfrował. Depesza proponowała Meksykowi sojusz wojskowy i pomoc finansową oraz proponował odzyskanie ziem z 1848r. Czyli Nowego Meksyku, Teksasu i Arizony. Nie trudno się domyślić, że Anglicy przekazali Stanom tę depeszę, została ona opublikowana w gazetach i stała się pretekstem/ przyczyną do wypowiedzenia wojny Niemcom 6 kwietnia 1917 i Austro-Węgrom 7 grudnia 1917 i tym samym walki po stronie Ententy, choć nie jako sojusznik- raczej jako państwo stowarzyszone, nie podpisano przecież żadnego paktu wiążącego.

Marzec 1917r. przyniósł Rosji rewolucję, która jak wszystkie niepokoje wewnętrzne miała wpływ na sytuację międzynarodową. Rewolucja spotkała się początkowo z pozytywną reakcją. Niemcy liczyły na osłabienie Rosyjskiego frontu, natomiast Anglia i Francja cieszyły się na demokratyczny ustrój widząc nieudolność cara. Sytuacja była jednak zbyt skomplikowana i doszło do drugiego przewrotu 6 lipca 1917 kiedy władzę przejęli bolszewicy. 21 listopada rząd radziecki wystosował notę do rządów państw koalicji nawołującą o rozpoczęcie rokowań pokojowych, a swoim dowódcom nakazał zatrzymanie działań wojennych. 3 grudnia rozpoczęły się w Brześciu Litewskim rokowania pomiędzy Rosją Radziecką a państwami Czwórprzymierza, a 15 grudnia został podpisany rozejm. W tej sytuacji Ententa straciła ważnego sojusznika i gdyby nie pomoc USA byłaby w poważnych tarapatach. Niemcy mogli przerzucić swoje siły na zachód.

W marcu 1918 Niemcy postanowili dokonać silnej ofensywy (min. w okolicach Saint- Quentin, gdzie przełamali front i dostali się 60 km w głąb kraju), co prawda nie liczyli na zwycięstwo, które doprowadziłoby ich do hegemonicznego pokoju, liczyły jednak, że zniechęcone państwa Trójporozumienia pod wpływem zniecierpliwionego społeczeństwa zdecydują się na przerwanie walk, zanim przyjdą z pomocą Amerykanie. Ta ofensywa wywołała coś przeciwnego- zjednoczenie wojsk, ententa dojrzała do decyzji o wspólnym dowództwie wojskami. 3 kwietnia 1918 r. powierzono dowództwo na wniosek Clemenceau Ferdinandowi Foch'owi.

44. Działania zbrojne i zmiany terytorialne w Afryce i Azji w latach 1914-1918.

1) Japonia korzystając z zamieszania w Europie próbuje się wzmocnić. Wysyła 15 sierpnia 1914r. notę Niemcom, żądając oddania Kiau- Czou Chinom (Niemcy wydzierżawiły ten teren od Chinom w 1898r. na 99 lat), nie otrzymując odpowiedzi wypowiedziała im wojnę. 7 listopada Japonia zajęła te tereny i wojna się skończyła.

18 stycznia 1915 Japończycy wysłali Chińczykom 21 żądań, które praktycznie w całości po słabym oporze Chińczycy przyjęli, oprócz 5 grupy. 24 maja podpisano traktat, który przekazywał Szantung, Mandżurię i Henan Japonii jako strefy wpływów.

W lipcu 1916- tajny układ Rosji i Japonii o współpracy na Dalekim Wschodzie, mówili o ochronie Chin przed opanowaniem przez trzecie mocarstwo.

1917- Anglia i Francja obiecują Japonii w zamian za wsparcie japońską flotą, poparcie dążeń do uzyskania koloni: Mariany, Karoliny

2 listopada podpisano układ japońsko-amerykański, który dawał Japończykom prawo do specjalnych przywilejów handlowych w Chinach w zamian za respektowanie ich integralności terytorialnej.

2) Kolonie Niemieckie- Anglia panowała na morzu więc Niemcy nie miały szans by utrzymać swoje kolonie. Najpierw straciły swoje kolonie na Oceanie Spokojnym i Azji Wschodniej. W sierpniu 1914 wojska nowozelandzkie zajęły Samoa, 21 września Australijczycy zajęli nową gwineę, Japończycy zajęli Wyspy Marshalla, Karoliny, Mariany, tylko Nauru dostało się w ręce Anglików.

Afryka- w 1914 Anglicy i Francuzi zajęli Togo i Kamerun, we wrześniu 1914 wojska południowoafrykańskie zaatakowały Niemiecką Afrykę Południowo-Zachodnią, mimo podbicia tego rejonu w 1915r. wybuchło tam powstanie w Rehoboth, ostatnie odziały skapitulowały 9 lipca 1915; najdłużej bo do listopada 1918 broniła się Niemiecka Afryka Wschodnia, która dla Anglików była szczególnie ważna- chcieli zbudować linię kolejową Kair- Kapsztad.

45. Traktaty pokojowe z państwami centralnymi: proces negocjacji, warunki, tendencje rewizjonistyczne, i ich wpływ na wdrażanie w życie postanowień pokojowych.

Niemcy, 28 czerwca 1919- Wersal- Musiały oddać na rzecz Francji Alzację i Lotaryngię, Zagłębie Saary pod nadzór Ligi Narodów na 15 lat, po czym o losie tego regionu miał zadecydować plebiscyt, tereny 50 km na wschód od rzeki Ren miały zostać zdemilitaryzowane, natomiast na wschód będą okupowane przez 15 lat(Kolonia-5, Koblencja 10 i Moguncja 15), 1 stycznia 1919 przerwano unię celną z Luksemburgiem, na rzecz Belgii Niemcy straciły Eupen i Malmedy (po 6 m-c plebiscyt- przyznano Belgii) i Moresnet, Czechosłowacji musiały oddać część Górnego Śląska i Kraj Hulczyński, a Polsce Wielkopoloskę, część Górnego Śląska, Pomorze Zachodnie (bez Gdańska, który stał się wolnym miastem pod nadzorem komisji), Pomorze Nadwiślańskie. Niemcom zabrano wszystkie posiadłości zamorskie i zobligowano do zapłacenia odszkodowań, które składały się ze wszystkich poniesionych przez państwa koalicji strat- sprzęt wojskowy, zburzone domy, renty dla wdów i sierot,co musiało być bardzo dużą kwotą, powołano komisję, która do 1 maja 1920 miała podać wielkość odszkodowań, natomiast wstępnie ustalono, że na poczet odszkodowania Niemcy mają spłacić 20 mld. Marek w złocie. Musieli poza tym zrezygnować z umów o uprzywilejowaniu w Chinach, Liberii, Maroko, Egipcie i Syjamie. Niemcy zmuszone zostały do ograniczenia liczebności wojska do 100tys, poza tym nie mogły mieć artylerii, czołgów, zniesiona została powszechna służba wojskowa, Sztab Generalny, musieli zburzyć. fortyfikacje, nie mogli mieć lotnictwa i floty, poddano je kontroli Międzysojuszniczej Komisji Wojskowej: Morskiej i Lotniczej. Do negocjacji nie zaproszono państw przegranych a o ich losie decydowała głównie Rada Najwyższa, a w tym Wilson, Clemenceau, George, choć mówiono, że ten ostatni w rzeczywistości reprezentuje interesy Niemiec. Po zaprzestaniu działań wojennych solidarność koalicji się skończyła, każde z państw dążyło do realizacji własnych interesów. Francja chciała maksymalnego osłabienia Niemiec, Wielka Brytania osiągnęła swój najważniejszy interes- Niemiecka flota została zniszczona, kolonie odebrane, nie po to jednak walczyła z jednym mocarstwem by stworzyć drugie w Francji, natomiast USA dążyło jedynie do utworzenia Ligi Narodów, również było przeciwne zbytniemu osłabianiu Niemiec bo były ważnym partnerem handlowym. Ścierające się poglądy prowadziły zazwyczaj do kompromisu bądź ustępstw kosztem krajów wschodnich. Niemcy z Ulrichem Brockdorfem-Rantzau początkowo nie zgodziły się na warunki pokoju (żądano plebiscytu w Alzacji i Lotaryngii, zachowania kolonii i najbardziej zmienienia granicy z Polską), mocarstwa poszły na ustępstwa kosztem Polski, przesunięto granicę na wschód a na Górnym Śląsku ustalono Plebiscyt. Potem Clemeceau wysłał 16 czerwca pismo z żądaniem by Niemcy oświadczyli gotowość podpisania traktatu w ciągu 5 dni. Niemcy zgodziły się na to, mimo licznych głosów za działaniem zbrojnym. Niemcy były bardzo upokorzone i nie mogły pogodzić się z postanowieniami traktatu przez co dążyły do rewizjonizmu. Ułatwiało im to przychylność Wielkiej Brytanii i USA, ogólnikowość niektórych artykułów oraz art. 19, który dawał możliwość Zgromadzeniu Ligi Narodów zapraszania państw do rewizji traktatów, które nie mogą być już wykonywane.

Austria 10 września Saint-Germain-en- Leye Austria zawiedziona wynikami wojen, rozłożona na części postanowiła przyłączyć się do Niemiec, dlatego mocarstwa musiały szybko zablokować tę decyzję- art. 88, który mówił, że niepodległość Austrii jest niezbywalna, może się to zmienić jedynie za zgodą Ligi. Z mocarstwa jakim były Austro-Węgry powstały takie państwa jak: Austria, Węgry, Czechosłowacja, królestwo SHS, Rumunia, Polska, Włochy. W porównaniu z terytoriami cesarstwa Austriackiego, ta Austria zmniejszyła się o Czechy, Śląsk Opawski i część Cieszyńskiego, Morawy, Krainę, Dalmację, południową Styrię. Musiała uznać wszystkie nowo powstałe państwa. Na Dunaju zapewniono wolność żeglugi i kontrolę dwóch komisji (Europejska Komisja Dunaju- Dunaj morski i Międzynarodowa Komisja Dunaju- Dunaj żeglowny.

Bułgaria- 27 listopada 1919- Neuilly-sur-Seine- została pozbawiona lotnictwa i floty, armia ochotnicza mogła liczyć jedynie 20 tys żołnierzy, musiała spłacać odszkodowania w postaci nie tylko pieniędzy ale również dostaw węgla, sprzętu kolejowego i i zwierząt hodowlanych. Straciła Trację Zachodnią, która pozbawiła ją dostępu do Morza Egejskiego, oraz Dobrudżę Południową.

Węgry- po utracie licznych terytoriów i uznaniu przez państwa koalicji dążeń separatystycznych mniejszości upadł rząd Karolyego i doszło do rewolucji, nowy premier Kuna ogłosił powstanie Węgierskiej Republik Rad, która podbiła min. Słowację. Państwa ościenne zjednoczyły się i podbiły Węgry, po czym władzę na Węgrzech zdobył Horthy i rokowania zostały wznowione. Węgry straciły Siedmiogród, Banat (Rumunia), Slawonia, Wojwodina i zachodni Banat (Słowacja), Ruś Zakarpacką (Czechosłowacja) Burgenland (Austria) a Polska otrzymała część Spiszu i Orawy. Traktat z Trianon ( 4 czerwca1920) pozbawił Węgry ok 1/3 swojego terytorium, co również budziło dążenia rewizjonistyczne.

Turcja- Sevres- 10 sierpnia 1920 zmniejszono terytorium o 3/4- pozbawiono nie tylko części arabskiej, ale również Armenii Tureckiej. Kurdystan stał się autonomią, Anatolia była pod wpływami Francji i Włoch, obalono monarchię, a przywódca został Kemal Pasza, który pozbył się wpływów Fra i Wło z Anatolii. Kemal Pasza wygrał również wojnę z Grecją i przywrócił suwerenność Turcji w Stambule i cieśninach Bosfor i Dardanele skąd musiały wycofać się siły brytyjskie. Musiano więc zwołać konferencję do Lozanny- złamano w ten sposób zasadę nie negocjowania z przegranymi, podpisano tam między innymi umowę o wymianie ludności między Grecją a Turcją. Ostateczny traktat podpisano 24 lipca 1923r. Dawał on suwerenność Turcji nad Anatolią i Tracją Wschodnią, likwidował autonomie Kurdystanu, i wyznaczał granice między Armenią radziecką a turecką. Podjęto decyzję o wolności żeglugi w cieśninach.

46. Ochrona praw mniejszości narodowych w systemie LN na wybranych przykładach

Mniejszość to grupa ludności zamieszkująca dane terytorium różniąca się od obywateli przynależnością narodową, wyznaniem, językiem, rasą, mająca jednak obywatelstwo danego państwa i zamieszkująca je na stałe.

Rozwój tych kwestii ma początek już w XIX w., kiedy to pisarze polityczni podjęli temat narodowo-kulturalnej autonomii, rozwinęli ten wątek Żydzi, którzy stworzyli ruch syjonistyczny, dążący do uzyskania autonomii w państwach, których mieszkali, rozwinięcia ich kultury i w efekcie stworzenia własnego państwa- wynikało to z przekonania że są awangardą ludzkości, narodem wybranym, który ma do wykonania specjale zadania i nie mogą zarzucić własnej kultury, świadomości na rzecz innych, gorszych. W XIX/XX w. zaczęła również rozwijać się idea samostanowienia narodów, którą głosił min. Wilson. Wmieszały się w to dążenia Polaków do stworzenia własnego państwa, a byliśmy w podobnej sytuacji prawnej co Żydzi przez ponad 100 lat. Tutaj narodził się konflikt, ponieważ w Polsce bardzo silne były koła nacjonalistyczne i klerykalne niechętne Żydom, którzy bali się w nowym polskim państwie szykan gospodarczych. Jak ochronić prawa obu narodów, tym bardziej, że skupisko Żydów w Polsce było drugim największym na świecie. Stąd na kongresie syjonistycznym w Helsinkach (1906) pomysł utworzenia w Polsce państwa Żydowskiego. Na konferencji świetnie wpisali się w mesjanistyczną terminologię Wilsona zyskując poparcie również amerykańskiego społeczeństwa. W 1914-1915 doszło do szeroko zakrojonej propagandy antypolskiej. W tym czasie doszło na terenie królestwa polskiego do represji wobec Żydów, ale dokonywały tego wojska rosyjskie. W mediach amerykańskich Polacy żywili się krwią Żydów. Drugim ogniskiem działalności Żydów była Wielka Brytania- utworzono tam Zjednoczony Żydowski Komitet Zagraniczny (1915) z Lucienem Wolfem na czele. Dzięki kontaktom z brytyjskim MSZ utworzono komisję (William Tyrrell), składającą się z najlepszych specjalistów, która miałaby opracować projekt ochrony praw mniejszości narodowych. Prawdopodobnie to ta komisja wywołała wśród Brytyjczyków niechęć do Polaków, co było widać na obradach konferencji paryskiej oraz wszystkich innych wydarzeń politycznych, gdzie zawsze byli nam przeciwni (brzmi jak teoria spiskowa, ale to wszystko jest w Sierpowskim :P). W końcu 1916 roku uznano zasadę narodowościową za klucz do tworzenia mapy Europy, a w kwestii Żydowskiej… 2 listopada 1917r. Balfour zapewnił o przychylności UK do idei utworzenia Żydowskiego państwa na terenie Palestyny.

W Polsce po tym jak Piłsudski wrócił z Magdalenki spotkał się z przedstawicielem Żydowskiej mniejszości, czego efektem było zwołanie żydowskiej konferencji w Warszawie- 26-30 grudnia 1918. Eksponowano na niej jedność Żydowską szczególnie w obliczu wyborów do sejmu ustawodawczego. Polacy przyjmowali dwojakie stanowiska- jedni bali się utworzenia Judeo-polonii, dominacji Żydów i utworzenia państwa w państwie, inni próbowali zwalczać antysemityzm, który uniemożliwiał współżycie jednych z drugimi. W takiej sytuacji przysłano komisje z USA i UK, które nie potrafiły dociec prawdy, co zresztą teraz również nie jest możliwe, za względu na bardzo trudne relacje, skomplikowany węzeł różnic kulturowych, religijnych, narodowych między Żydami, Polakami i mniejszościami wschodnimi typu Białorusini i Ukraińcy.

10 stycznia 1919 Wilson powiedział, że warunkiem uznania państw za niepodległe jest przestrzeganie przez nich praw mniejszości narodowych. Tyczyło się to jednak tylko państw nowych, czemu sprzeciwiali się Japończycy- w tym czasie wielu z nich emigrowało, chcieli zabezpieczyć ich prawa.

Zrozumiano jednak, że zbyt szeroko zakrojone prawa mniejszości narodowych zachwieją innym prawem do integralności terytorialnej państw, stąd 1 maja 1919r. na posiedzeniu Rady Czterech Wilson i Lloyd George zgodzili się, że nadawanie autonomii mniejszościom i tworzenia państwa w państwie są niebezpieczne.

Żydzi stworzyli w Paryżu komitet spraw Żydowskich przy konferencji i wydali broszurę 10 maja 1919 w której żądali włączenia do postanowień traktatu ochrony praw mniejszości narodowych, w państwach Europy Środkowo-Wschodniej, umożliwienie im kontrolowania własnych instytucji, szkół, umożliwienie organizowania się i nakładania obowiązku świadczeń co równało się szeroko zakrojonej autonomii. Mniejszości narodowe, szczególnie żydzi chcieli autonomii i praw równych państwom, możliwości składania wniosków o łamanie ich praw. Rada czterech była podzielona, Wtedy Francja zajęła stanowisko, żeby tylko państwa rady mogły wnosić pozwy wobec państw nie stosujących się do prawa mniejszości, w innym wypadku takich incydentów byłyby setki, tym bardziej, że wg Francji Żydzi nie dążyli do wolności w wyznawaniu religii, kultywowaniu zwyczajów lecz właśnie do autonomii. Polski rząd wystosował memorandum 15 czerwca 1919, w którym skrytykował cały system. Odpowiedź zawierała przekonanie, że mniejszości wiedząc, że ich prawa są chronione szybciej przystosuje się do zmian, z którymi nie zawsze się zgadzała.

Elementy systemu: 1. Traktaty mniejszościowe narzucone kilku państwom, 2. Ochrona mniejszości na Górnym Śląsku 3. Przesiedlenia ludności.

Zasady: dotyczy tylko części społeczeństwa, ma specjalny artykuł dotyczący poszanowania żydowskiego święta szabatu, postanowienie miało charakter umowy międzynarodowej z gwarancją Ligi Narodów, tylko członek Rady mógł zwracać uwagę na wykroczenia naruszające traktat, to ona reprezentowała poszkodowanego, rada mogła postąpić w taki sposób jaki uzna za stosowny, każdy sygnatariusz mógł odwołać się STSMu (nie było apelacji)

Mniejszości mimo wielu ustępstw w myśl art. 86 i 93 nie mogły domagać się żadnych ulg i przywilejów, ponieważ miały być traktowane w ten sam sposób co reszta społeczeństwa. Chciano chronić słabe mniejszości, a nie wzięto pod uwagę jakie niebezpieczeństwo mogą ze sobą nieść zbyt szerokie prawa dla żywotnych interesów państw- w czasie negocjacji nie brały udziału państwa zainteresowane, tylko przedstawiciele mniejszości i rada.

15 maja 1922-konwencja genewska - 606 art., najważniejszy 147, który dawał praw mniejszościom do składania petycji bezpośrednio do rady, przestrzeganie praw miał gwarantować system lokalny (Katowice Komisja Mieszana, Bytom- Górnośląski Trybunał Rozjemczy) oraz powszechny czyli Rada Ligi i STSM. Miał to być system chroniący Żydów, a stał się narzędziem Niemców, który prawa były chronione w Polsce, ale Niemcy nie byli zmuszeni do ochrony polskich mniejszości. System był niesprawiedliwy ze względu na: 1. Przymusowość, prawo uznaje tylko jeden przypadek narzucania traktatów i umów- traktat pokojowy państwom przegranym, tutaj musiały podpisać takie państwa jak Polska, Czechosłowacja, Grecja, Jugosławia, ale również złamano zasadę, że to państwo samodzielnie ustanawia zasady współżycia, obowiązki swoich obywateli, 2. Zastosowany był tylko do pewnej grupy państw, 3. Dotyczył tylko państw słabych i małych, co mogło oznaczać, że mocarstwa wykorzystają to do wpływania na politykę tych państw czyli ograniczą ich suwerenność, 4.nie objęły wielu państw z dużymi mniejszościami, których prawa były łamane, ale rada nie reagowała, 5. Nie objęło to Niemiec, które były państwem przegranym, 6. Zostały napisane w sposób wyróżniający mniejszość Żydowską.

W razie łamania praw mniejszości poszkodowany wysyłał petycję do rady ligi, członek Ray, który potwierdził łamanie praw, stał się oskarżycielem, co było dość kłopotliwe, więc Balfour złożył wniosek, o utworzenie Komitet Trzech 25 października 1920r., która zajęłaby się rozpatrywaniem kwestii łamania praw. Wtedy wzrosła rola Sekretariatu- sekcja komisji administracyjnych i mniejszości, mająca 16 urzędników przyjmowała petycje, kompletowała dokumenty i przekazywała komitetowi trzech, a ten radzie. Rada zdecydowała, że oskarżenie najpierw będzie komunikowane państwu oskarżonemu, które ma trzy tygodnie do zdecydowania czy chce coś dodać do petycji, następnie 2 miesiące do przesłania dokumentacji. Polska i Czechosłowacja sprzeciwiły się jawnemu przedstawieniu wszystkim państwom dokumentów, aktów oskarżeni, więc 5 września 1923 zdecydowano, że dostęp będą miały tylko państwa rady, poza tym na wniosek tych samych państw zdecydowano się wprowadzić pewne standardy tych oskarżeń- musiały być podpisane, nie mogły być pod wpływem emocji, dotyczyły spraw przewidzianych w traktatach, nie domagały się zerwania zależności politycznych z państwami, zawierały fakty, które nie podlegały już zwykłemu postępowaniu.

21 września 1922- zwrócenie uwagi na to, że liga chroni tylko te mniejszości, które są lojalne wobec państw w których żyją, zasada czystych rąk, państwa uważały, że dzięki temu państwa i mniejszości, mając zagwarantowane prawa w dwie strony będą ze sobą współpracowały, teoria asymilacji Mello Franco, który twierdził, że poczucie bezpieczeństwa mniejszości sprawi, że będą się asymilowały.

Unia Międzynarodowych Stowarzyszeń Ligi Narodów- uchwaliła na IV Zgromadzeniu autonomię lokalną stosunkiem głosów 55:40, co wywołało opór, państw których to dotyczyło- Polska, Czechosłowacja, które opuściły obrady. Polska postulowała rozszerzenie praw mniejszości narodowych na wszystkich członków Ligi- te z wiadomych względów się nie zgadzały.

47. System mandatowy Ligi Narodów

Bodźce: podział terytoriów bliskowschodnich rozpadającego się imperium osmańskiego, rywalizacja UK, FRA i Niem o tereny bogate w złoża ropy oraz dążenie Żydów do utworzenia tam swojego państwa, ludobójstwo Ormian, względy humanitarne, samostanowienie narodów, itd.

Początkowo układ Sykes- Picot 1916 mówi o podziale terenów między Zatoką Perską a Morzem Śródziemnym między FRA UK i ROS, na 5 części i Palestynę pod międzynarodowym zarządem, realizacja wywołała jednak wiele konfliktów między państwami, poza tym wtrącało się USA, które uważały to za rozdzielanie łupów wojennych, a nowa epoka nie powinna mieć nic wspólnego z dawnym kolonializmem; podobnie podchodziła Rosja bolszewicka, która uważała to za czysty imperializm, poza tym Włochy czuły się pokrzywdzone takimi rozwiązaniami. W takiej sytuacji Wilson w 14 punktach 8 stycznia 1918r. zawarł opinię, iż należy zrównoważyć interesy państw z interesami ludności tubylczej. Projekt brytyjski Johna Smutsa- wprowadził pojęcie mandatu, a zastosowanie systemu przewidywał wobec terytoriów Austro-Węgier, Turcji i Rosji, nie mówił nic o Niemczech bo jako reprezentant Związku Południowej Afryki liczył na przejęcie Niemieckiej Afryki Wschodniej, USA mówił raczej o podziale terytoriów Azji mniejszej, a Curzon w Armenii, nie chciano oddać żadnych afrykańskich terenów Włochom mimo postanowień z Londynu z 1915r. Wilson uważał, że aneksje zdyskredytują działalność Ligi Narodów na samym początku. Popierał system mandatowy oparty na zasadach wyznaczonych przez LN, to ona miałaby decydować, kto zajmuje się jakim terytorium i w jaki sposób ma wypełniać obowiązki. Trzeba zwrócić uwagę na to, że niechęć USA do udziału w podziale terytoriów państw pokonanych nie wynikała jedynie z idealistycznych wizji samostanowienia narodów, Stany chciały, by państwa europejskie demokratyzowały te kraje, liberalizowały rynki, a USA bez obciążenia administracyjnego miałyby dostęp do rynków dzięki polityce „otwartych drzwi”.

5 maja 1919 uzgodniono podział koloni niemieckich: UK otrzymała Niemiecką Afrykę Wschodnią (Tanganikę) i Nauru, Nowa Zelandia Samoa, Związek Południowej Afryki posiadłości w fryce Południowo-Zachodniej, Australia tereny na Pacyfiku na południe od równika a Japonia na północ od równika, później Belgia dostała Ruandę, a Laos i Kamerun zostały podzielone między UK i FRA. Armenia miała podlegać USA, zdecydowano, że w każdym ministerstwie znajdzie się przedstawiciel Stanów, ale ze względu na rewoltę z 1920 Armenia stała się republiką radziecką.

Art. 22 paktu ligi był bardzo obszerny i zawierał wiele frazesów, zapewne po to by ukryć faktyczną rolę mandatów, która niewiele różniła się od wcześniejszych koloni, opieka mandatariuszy szła tak daleko, że była to de facto inkorporacja. Artykuł nie zawierał informacji o tym kto ma udzielać mandatów, jak długo są ważne, nie rozróżnił kompetencji Zgromadzenia i Rady. Terytoria podzielono na trzy grupy: 1. Terytoria Turcji najlepiej zorganizowane politycznie i gospodarczo, które miały najszybciej odzyskać niepodległość, dwie pozostałe grupy B i C to terytoria niemieckie na Pacyfiku i w Afryce. 25 kwietnia 1920- Syria i Libia dla FRA a Palestyna i Mezopotamia dla UK.

W projektach wszystkie decyzje miało podejmować zgromadzenie, w pakcie były już przeredagowane wersje z decyzjami rady. Na tej linii pojawił się konflikt czego wyrazem był min. fakt, że 18 grudnia 1920r., w dzień po zaakceptowaniu przez radę mandatu C Zgromadzenie przyjęło kilka uchwał: np. projekty mandatów powinny być opublikowane zanim rada podejmie decyzję, zastrzegło sobie możliwość ingerencji w skład Stałej Komisji Mandatowej, zaproszono mandatariuszy do przedłożenia radzie raportu o stanie administracji jaką zastaną w krajach, którymi będą się zajmowały, zastrzeżono co najmniej jedno miejsce dla kobiety w komisji mandatowej.

29 listopada 1920- opracowano cele i zasady działania Komisji mandatowej- miała ona badać raporty mandatariuszy, udzielać radzie opinie, to rada mianowała członków,

Mandat typu C- prosta inkorporacja- słaba gęstość zaludnienia, niewielki obszar, oddalony od cywilizacji- Japonia- Mariany, Karoliny, Wyspy Marshalla, Nowa Zelandia- Samoa, Unia Południowej Afryki- Afrykę Południowo-zachodnią, Australia- Nową Brytanię, Nową Irlandię, Nową Gwineę, Wyspy Salomona, Nauru

Mandat typu B- określony dopiero w lipcu 1922r.- UK- część Togo i Kamerunu, Tanganika, Fra- część Togo i Kamerunu, Bel- Ruanda Urundi

Mandat typu A- UK- Palestyna, Irak, Transjordania, FRA- Syria, Libia

20 listopada 1920 sekretarz stanu USA Colby chciał włączyć USA do korzyści płynących z mandatów na Bliskim Wschodzi dlatego wnosił o zmianę zapisu dotyczącego mandatów A, który mówił, że mandatariusz nie będzie czynił żadnej różnicy w traktowaniu obywateli państw LN w zakresie podatków, handlu i przemysłu, USA chciało rozszerzenia zapisu do obywateli państw bezpośrednio zainteresowanych sprawami mandatów i informowania o wszystkich decyzjach rady. Później przejęli władzę republikanie i ich zainteresowanie mandatami wygasło, a mandat Palestyny przyjęty 24 lipca 1922 obligował mandatariuszy do równego traktowania obywateli państw LN tylko i w każdym zakresie- gospodarczym, naukowym, politycznym. Był to ciekawy mandat, ponieważ uwzględniano bardzo szybki uzyskanie niepodległości tego terenu, ale jako obywateli brano uwagę Żydów. Kompetencje do zajmowania się tym mandatem nadano radzie i organowi technicznemu czyli stałej komisji mandatowej, uznano, że mandatariusz jest odpowiedzialny przed Zgromadzeniem i Radą- mandatami typu A zajmowała się więc cała Liga.

48. Konflikty zbrojne 20.-lecia międzywojennego. Wojna abisyńska, wojna domowa w Hiszpanii, agresje Japońskie wobec Chin, wojny regionu Ameryki Łacińskiej.

Wojna abisyńska- Włochy chciały zaspokoić swoje ambicje kolonialne podbijając ten region, ale również odbić się za porażkę spod Aduy z 1896r. Z Etiopią sąsiadowaly dwie inne kolonie- Erytrea i Somali Włoskie, więc logiczne było, że chciały połączyć te obszary. Trudność polegała na tym, że ścierały się tam interesy Francuzów i Brytyjczyków. W 19135r,. Mussolini w rozmowach z Lavalem uzyskał zgodę Francji na wyłączność włoskich wpływów w Etiopii, na co nie zgodziła się Wielka Brytania. Etiopia sąsiadowała z Sudanem a ten wraz z Egiptem i Kanałem Sueskim miały strategiczne znaczenie dla niej, bo decydowało o dostępie do Bliskiego Wschodu, a także zapewniało kontrolę szlaku komunikacyjnego z Morza Śródziemnego do Indii. Granice Etiopii nie były wyznaczone co dawało Włochom możliwość przekraczania jej. 5 gdrudnia1934r. Doszło do incydentu w Uol-Uol, gdzie włoskie wojska użyły samochodów pancernych i samolotów. Niepokój budził również zmasowany transport wojska i sprzętu do Somalii. W tej sytuacji Etiopia zwróciły się do Ligi Narodów powołując się na Traktat o koncyliacji i arbitrażu (2 sierpnia 1928). Próbę mediacji podjął Eden, który ułożył plan pojednania, który zakładał: oddanie Włochom części prowincji Ogaden, rozszerzenie ekonomicznych koncesji Włoch w Etiopii, przekazanie Etiopii jednego portu z brytyjskiego Sudanu. Włoch odrzuciły ten plan, dążono całkowitego zawładnięcia tego regionu. Zwiększony transport wojsk włoskich zmusił rząd Etiopii do ponownego zwrócenie się w marcu 1935 r. do Ligi Narodów. Ta nie podjęła jednak żadnej decyzji zaniepokojona remilitaryzacją Niemiec, która miała de facto wpływ na ośmielenie Mussoliniego, który zaczął brać przykład z nazistowskich Niemiec. W kwietniu zaczęła działalność włosko-etipska komisja arbitrażowa, kryła jednak prawdziwe zamiary włochów, którzy w sierpniu gromadzili już w Afryce 350tys. swoich wojsk, a komisja przestała działań, mimo nawoływań LN o wznowienie prac. Zwołano konferencję 16-18 sierpnia 1935r. W Paryżu, na której Francja i Anglia proponowały Włochom ponownie plan Edena oraz proponowano budowę linii kolejowej, która połączyłaby Etiopię z Erytreą i Somali, sugerowano utwoerzenie kondominium wło-fra-brytyjskie. Włochy odrzuciły projekt więc LN powołała komitet pięciu( fra, bry, pol, hisz, tur), który miał zbadać spór. 3 Października włochy zaatakowały Etiopię. Komitet Osiemnastu wniósł o narzucenie sankcji na włochy, które stały się agresorem. LN podjęła uchwałę 11 listopada 1935r o zakazie sprzedaży włochom broni,udzielaniu kredytów, pożyczek oraz importu towarów włoskich. Włochy były jednak już uzbrojone i nie potrzebowały jej w przeciwieństwie do Etiopii. Problemem byłoby dla włochów embargo na ropę czy żelazo. Początkowo państwa były przeciwne, ale po czasie zrozumiały, że ekspansji włoskiej nie da się powstrzymać bez wywołania wojny, więc Hoare i Laval wystosowały propozycję, która zakładała: przekazanie włochom części prowincji Tgre i Ogaden, etiopia otrzyma dostęp do morza dzięki wąskiemu psaowi z portem Assab, utworzenie specjalnej włoskiej strefy ekonomicznej. Pogorszenie się sytuacji etiopskich wojsk zmusiły Hajle Sellasje do zgłoszenia Etiopii pod protektorat brytyjski (nie mogła tego przyjąć, nie miała poparcia pozostałych mocarstw). Walki toczyły się do maja 1936 kiedy włosi zajęli Addis Abebę, a jej księciem został głównodowodzący Badoglio. Aneksję proklamowano 9 maja 1936r.

Agresje Japonii wobec Chin- po I wojnie światowej Japonia musiała opuścić Szantung, w latach 20tych nastąpiła ekspansja w tym rejonie Kuomintangu i utworzenie rządu w Nankinie. Był on przeciwny umacnianiu się pozycji Rosjan i Japończyków w tym rejonie (po wojnie 1904-05 podzieliły się wpływami wzdłuż szlaków komunikacyjnych Kolej wschodniochińska- Rosji i południowomandżurska japoni. Kuomintang rozpoczął działania zbrojne przeciwko okupacji rosyjskiej, co z kolei wywołało zbrojne zajęcie części Mandżurii w 1929 r. przez Rosjan. To zaniepokoiło Japonię a szczególnie kręgi wojskowe, które opowiadały się za atakiem (np. Tanaka Giichi). 18 września 1931r. zaatakowano Mandżurię wykorzystując jako pretekst wybuch na linii kolejowej Południowomandżurskiej. Po zajęciu tego regionu Japonia ogłosiła proklamację nowego państwa 18 lutego 1932 r- Mandżukuo (Japończycy tłumaczyły to aktem samostanowienia tamtejszej ludności, nie była więc to agresja). W styczniu 1932 r japończycy zaatakowali Szanghaj, w wyniku bojkotu antyjapońskiego. W tym rejonie znajdowały się ważne kocesje nie tylko japońskie ale i brytyjskie, amerykańskie, zawarto więc porozumienie 3 maja 1932 o zaniechaniu bojkotu, wojska japońskie opuściły szanghaj. 16 lutego 1932 Rada LN wystosowała do Japonii apel. Przypominała o ratyfikowanym traktacie Brianda-kelloga, potępiła agresję Japońską. Powstał również raport Lyttona (przewodniczący komisji, która miała zająć się sprawą Japonii), który wypowiedział się przeciw legalności Mandżukuo i postulował przekazanie Mandżurii pod zwierzchność Chin jako autonomię z zapewnionymi specjalnymi prawami dla Japonii. Nie został zaakceptowany przez Japonię. Kiedy Liga Narodów uchwaliła ten raport 24 lutego 1933 Japonia wystąpiła. z Ligi. W lutym 1933 zajęli jeszcze prowincję Żehol i Hopej przyłączając je do Mandźukuo. 31 maja 1933 japonia podpisała rozejm z rządem nankińskim w Tangku, utworzono strefę zdemilitaryzowaną na południe od Muru Chińskiego i w Hopej. Kolejna agresja rozpoczęła się 7 lipca 1937r.. Wojska Japońskie zdobyły Pekin a w grudniu również Nankin. Sprawą zajęła się Komisja Doradcza ds Dalekiego Wschodu. Na konferencji w Brukseli 3-24 listopada 1937 potępiono agresję, ale nie zrobiono nic by Japonię powstrzymać, która wprowadziła nowy ład „Azja dla Azjatów”, zajęła kilka wysp brytyjskich i francuskich.

Wojna domowa w Hiszpanii- sytuacja była bardzo niestabilna. Najpierw władzę przejął 13 września 1923 r. Miguel Primo de Rivera. Rządził jako dyktator, co umocniło opozycję w kraju i w wyborach w 1931r. wybory wygrała lewica, oskarżona zresztą później o dążenia komunistyczne, która zmusiła Alfonsa XIII do opuszczenia Hiszpanii, co skutkowało upadkiem monarchii i powstaniem republiki. Przeciwko rządowi zbuntowały się wojska pod dowództwem Francisco Franco Bahamonde, miał poparcie Włoch i Niemiec, które chciały umocnić wpływy na morzu śródziemnym i przetestować swoje wojska, uznały rząd Franco 18 listopada 1936r, ZSRR oficjalnie neutralny wysyłał broń stronie republikańskiej, Wielka Brytania była neutralna, Francja nie chciała robić nic naprzeciw Anglii, liczyła na utrzymanie antyniemieckiego Frontu Stressy, co było już niemożliwe, popełniła jednak błąd, bo umożliwiając przejęcie władzy gen, Franco została otoczona państwami faszystowskimi, współpracującymi z Niemcami. 9 września 1936r. Powstał w Londynie międzynarodowy Komitet Nieinterwencji, który błędnie traktował rebeliantów na równi z rządem republikańskim. Hiszpania w wyniku licznych interwencji Niemiec i Włoch postanowiła wnieść sprawę do Ligi Narodów 12 grudnia 1936, ale to wykazała się po raz kolejny swoją słabością. Flota włoska przejawiała w tamtym czasie dużą aktywnością, co mogło doprowadzić do zajęcia Balearów i Wysp Kanaryjskich, wtedy Wielka Brytania 2 stycznia 1937 podpisała układ z włochami o utrzymaniu status quo na morzu śródziemnym. Wojska gen. Franco zajęły 28 marca 1939 Madryt i przejęły władzę.

Wojna o Gran Chaco- konflikt między Boliwią a Paragwajem. Był to teren trudny do zdobycia i widać było tam nieliczne oznaki działalności obu rządów, ale nie prowadziły do większych konfliktów. Sytuacja zmieniła się kiedy w latach 30. pojawiła się informacja o tym, że występują tam złoża ropy naftowej. Państwa liczyły na złagodzenie kryzysu ekonomicznego dodatkowymi złożami ropy. Wojna wybuchła w lipcu 1932r. i praktycznie od razu zarysowała się przewaga Paragwaju, który od lat 20. dokonał licznych inwestycji i rozbudował armię. Co prawda w 1934 wojska boliwijskie przeszły do kontrofensywy, odniosły kilka sukcesów, ale później znów inicjatywę przejął Paragwaj. Mediacji podjął się Hoover a także Unia Panamerykańska (pod przewodnictwem Francisa White'a), która powołała Komisję Neutralną, a ta ogłosiła 3 sierpnia 1932 wzywającą Paragwaj i Boliwię do zaprzestania walk. Nie przyniosło to jednak skutków. 10 maja 1933 Paragwaj wypowiedział oficjalnie wojnę Boliwii a ta złożyła wniosek do Ligi Narodów, która podjęła się działań rozjemczych. Powołała komisję pod przewodnictwem hiszpana Alvareza del Vayo, nie przyniosła ona jednak oczekiwanych rezultatów, jedynie uchwaliła zakaz wysyłania broni walczącym stronom. Wyczerpane strony zawarły 10 czerwca 1935r. Rozejm. Konferencja zwołana do Buenos Aires pracowała od lipca 1935 do 21 lipca 1938. Boliwia straciła ¾ spornego terytorium na skutek niepowodzeń militarnych.

Konflikt o Letycję- między Peru a Kolumbią, trwał od wielu lat. Pod wpływem Ligi Narodów Peru uznał 24 marca 1922 prawa Kolumbii do tego regionu w Limie (obszar był trudno dostępny i mało zaludniony ale był jedynym możliwym miejscem dostępu Kolumbii do Amazonki). 31 sierpnia 1932 grupa Peruwiańczyków wypędziła z Letycji urzędników Kolumbijskich i zajęła obszar. Początkowo rząd Peru nie popierał tej akcji, ale pod wpływem euforii społeczeństwa uznał, że pakt z 1922r. został podpisany przez dyktatora i nie musi być uznany, po czym poprosił rząd Kolumbii o uznanie status quo, co było oczywiście niemożliwe. Mediacji podjęła się Brazylia i zaproponowała, że to ona będzie przez jakiś czas okupowała Letycję, na co Peru odpowiedziało zwiększeniem liczebności wojski i budową umocnień (trapez Letycji). Poza tym samoloty peruwiańskie zbombardowały flotyllę kolumbijską, co skłoniło ją do zwrócenia się do Ligi Narodów, która niewiele wskórała. Sprawę rozwiązał zamach na prezydenta Peru, jego następca Oscar Benavides porozumiał się z Kolumbią 25 maja 1933 i przekazano pod kontrolę na rok Lidze Narodów. W tym czasie trwały negocjacje, które doprowadziły do podpisania układu 21 maja 1934, w którym Letycja wracała do Kolumbii.

49. Ewolucja międzynarodowego systemu gospodarczego lat 20. i 30

Wojna zawsze wpływa na gospodarkę, zostaje ona podporządkowana produkcji sprzętu, ubrań, żywności właśnie dla żołnierzy. To wymaga również wielu nakładów, których potrzebowały walczące państwa. Bankierem Europy były Stany Zjednoczone. Większość walczących stron zwróciła się do tego kraju o pożyczkę, której udzielały prywatne banki, min. Bank Morgana. W trakcie konferencji, państwa musiały podjąć decyzję nie tylko o spłacie tych długów ale również o sumie reparacji i odszkodowań jakie miały wypłacić przegrane państwa, co wpływało bez wątpienia na losy tych państw, nie tylko gospodarcze. O tym wszystkim decydowała głównie Rada Najwyższa, a szczególnie Wilson, George i Clemeceau. Właśnie na konferencji pokojowej, a także z każdą decyzją i spotkaniem kształtowali ówczesny system gospodarczy. Wycieńczone wojną państwa Europejskie były w dużej mierze zależne od Stanów Zjednoczonych, ale przede wszystkim od elit finansowych. Wielka Brytania i Francja stawiały podczas konferencji pokojowej tezę uzależnienia spłaty długów od spłaty reparacji wojennych. Z drugiej strony trzeba było rozważyć na ile można osłabić Niemcy zmuszając je do spłat wszystkich długów, by jednocześnie nie zachwiać systemem gospodarczym świata. Trzeba wziąć pod uwagę, że Niemcy były ważnym partnerem wielu państw, np. dla USA ważną siłą nabywczą zboża, więc osłabione Niemcy spowodowałyby spadek sprzedaży obniżenie cen i spadek koniunktury, a jak wiemy wszystkie kryzysy amerykańskie wychodzą poza granice i dotykają całego świata. Stąd, np. memoriał George z Fontainbleau (25 marca 1919), w którym premier UK zwraca uwagę na problem rozszerzenia komunizmu w Niemczech, w razie załamania gospodarczego i kryzysu, podobnie uważał J.M. Keynes, który napisał nawet książkę „Gospodarcze konsekwencje pokoju” (czy jakoś tak:p), który podkreślał, że podstawą pokoju jest bogactwo krajów, stabilna gospodarka i rozwój, to hamuje niepokoje społeczne i likwiduje wszystkie potencjalne przyczyny wybuchu wojny. Jego teoria nie była wykorzystana w trakcie konferencji, ale w wyniku rewizjonistycznej postawy Niemiec a także polityki appeasementu. Stanowiska poszczególnych państw różniły się zasadniczo co do ustalenia odszkodowań. Francja chciała maksymalnego osłabienie Niemiec, przez co dążyła do możliwie największych sum odszkodowań, było to jednak niezgodne z planami wobec Niemiec USA i UK. Dlatego na konferencji podjęto jedynie decyzję o spłacie 20 mld marek w złocie, które będą wliczone na poczet sumy odszkodowań, powołano również komisję, która miała do maja 1921r. ustalić kwotę odszkodowań- 132 mld marek w złocie. Poza tym powołano komisje, które walczyłyby z kryzysem w Niemczech, co umożliwiłoby spłatę reparacji- komisja mająca przyciągnąć kapitał do Niemiec, oraz druga mająca zrównoważyć budżet. Komisją Ekspertów, czyli tą od zrównoważenia budżetu kierował Dawes, ułożył on plan, który zakładał: utworzenie banku centralnego, zrównoważenie budżetu, stabilizację marki poprzez oparcie jej na parytecie złota ( oprócz Niemiec swoją walutę oparło o parytet złota wiele krajów co zachwiało poważnie pozycją UK, bo do tej pory waluty były oparte o funta szterlinga, po tej zmianie UK straciła dominację i wpływy na finanse pozostałych krajów oraz sama musiała przejść na parytet złota na niedogodnych warunkach) oraz pozyskanie kredytów. Na plan zgodził się kanclerz Niemiec Wilhelm Marx, za to wiele poprawek zgłaszała Francja. Komisja Dawesa ustaliła 2 lata moratorium, a później spłaty co rok 1,25-2 mld marek w złocie, przy czym Francja proponowała 4 mld marek bez moratorium, efektem jest kompromisowa decyzja: brak moratorium i podniesienie spłat rocznych do 2,5 mld rocznie. Plan miał skłonić inwestorów przede wszystkim amerykańskich do działalności w Niemczech, ci mieli jednak swoje żądania i stali się stroną w negocjacjach. Zażądali wprowadzenia moratorium, pierwszeństwo obsługi zadłużeń nad reparacjami i wycofanie. Poza tym Francja musiała zrezygnować z Zagłębia Ruhry, pozwolono zostawić jej przez jakiś czas wojska w razie niepokojów a w zamian dostała akcje i obligacje kolejowe i przemysłowe. Francja musiała ulec, gdyż przechodziła kryzys, kurs franka spadł o 40%, później o 20, przez co potrzebowała pożyczek amerykańskich, nie chciała konfliktu. Nowy premier Francji Herriot spotkał się z MacDonaldem i Hughsem na konferencji w Londynie, gdzie padły kolejne ważne decyzje dotyczące Niemiec, które de facto prowadziły do dalszej rewizji systemu ustalonego na konferencji pokojowej. Francja podczas konferencji starała się o uzyskanie odszkodowań za ustępstwa, na które zgodziła się wcześniej. Poza tym czuła się zagrożona bo zdawała sobie sprawę, że rozwój gospodarczy Niemiec będzie w przyszłości skutkował rozwojem militarnym. Inwestorzy amerykańscy zażądali od Francji rezygnacji z możliwości nakładania sankcji na Niemcy, wycofania wojsk w zamian za pożyczki. Francja nie miała wyjścia. 10 października 1924 r. podpisano plan Dawesa i pożyczono Niemcom 800 mld marek w złocie. Amerykanie zdawali sobie, ze grunt polityczny plan Dawesa jest chwiejny, szczególnie dla Francji, dlatego zdecydowano o zapewnieniu dodatkowych zabezpieczeń, którymi min. miało być Locarno. Kolejnym ważnym czynnikiem kształtowania sytuacji gospodarczej było ustalanie warunków spłaty długów. Wielka Brytania zgodziła się na wszystkie warunki, licząc, że jeśli nie popadnie w konflikt z USA te po pewnym czasie umorzą jej długi. Długie negocjacje prowadzono z Francją. Zaproponowano jej plan (Young i Mellon): spłaty wg możliwości płatniczych, stopa oprocentowania będzie zależna od sytuacji gospodarczej we Francji, ale dług musi być uregulowany w ciągu 62 lat, na co Francja zaproponowała swój plan:10 lat moratorium, oprocentowanie poniżej 5%, spłata uzależniona od wywiązywania się Niemiec. 23 kwietnia 1926 r. dochodzi do przełomu, dzięki Briandowi, ustalenia są takie: pierwsze płatności 30 mln dolarów, stopa 1,64%- dług ma być spłacony w ciągu 62 lat, przy czym Francja rezygnuje z klauzuli o uzależnieniu od spłat reparacji przez Niemcy. Senat amerykański przyjął ten projekt, a z głosowaniem w sejmie czekano na decyzję z Paryża by wywrzeć presję na amerykanach. Nikt nie spodziewał się, że we Francji nie dość, że projekt nie został przyjęty, to jeszcze wybuchły protesty. Włochy zgodziły się za to od razu na warunki, które były łagodne: roczne spłaty 5 mln przez 62 lata. Pozytywne skutki wprowadzenia planu Dawesa, stały się podstawą do próby utworzenia drugiego planu. Wpływ na to miał również kryzys w USA. Wielu polityków tego kraju uważało, że rząd amerykański rozrzutnie finansuje niemiecki, poza tym widziano błędy w funkcjonowaniu Reichsbanku a także systemie spłat reparacji. Został on podpisany 20 stycznia 1930 a wszedł w życie 17 maja 1930r. Ustalał on, że Niemcy będą spłacać przez najbliższych 37 lat po ok 2 mld marek rocznie. Spłaty miały zostać ponadto podzielone na warunkowe i obowiązkowe. Udzielono pożyczki wartości 300 mln dolarów. Plan niczego nie wnosił gdyż Niemcy zwróciły się od razu do prezydenta Hoovera o moratorium, które zostało udzielone 20 czerwca 1031r., po czym na konferencji londyńskiej (20 VII 1931)dostały jeszcze 100 mln dolarów pożyczki. Ważnym elementem, który wpływał na gospodarkę tego okresu, oprócz problemu reparacji i długów jest wielki kryzys w Stanach Zjednoczonych. Swoje początki jaki większość amerykańskich kryzysów miał na giełdzie. Należy zacząć od sztucznie utrzymywanego wzrostu cen akcji poprzez spekulacje. Rosły odsetki od udzielanych pożyczek, więc ludzie nie mogli ich spłacić, podobnie było z domami maklerskimi, a sytuację pogarszała likwidacja kont oszczędnościowych co oczywiście wiąże się z dużym odpływem gotówki z banków. Widząc brak stabilności ludzie zaczęli wycofywać gotówkę z rynku papierów wartościowych, banki nie miały z czego wypłacać, gdyż kapitał posiadali maklerzy, których nie stać było na spłaty. To panikę i bankructwa banków. Najgorsze było jednak zahamowanie kredytowania produkcji- zmniejszenie jej a co za tym idzie zwolnienia. Społeczeństwo miało zaufanie do prezydenta Hoovera, mimo to nie potrafił wyjść z kryzysu, a wręcz przeciwnie- pogłębiał go (np. podniósł cła na import by chronić rynek wewnętrzny, a sprawił, że inne państwa podniosły cła na towary amerykańskie co zmniejszyło produkcję). W wyborach prezydenckich wygrał Roosvelt głoszący New Deal. Jego metody poskutkowały wyjściem z kryzysu, ale sytuacja w Sanach Zjednoczonych odbiła się na gospodarce całego świata. Efektem kryzysu była min decyzja w Lozannie (6-9 lipca 1932) o anulowaniu 90% sum reparacyjnych. Z 25 mld dolarów przewidzianych w planie Younga zostało tylko 2, które i tak nie zostały spłacone. W 1933 Roosvelt podjął decyzję o odejściu od parytetu złota co doprowadziło do jeszcze większej destabilizacji na rynku. Na konferencji w Londynie państwa miały poprawić sytuację określając sztywny kurs dolara i funta , ale konferencja zakończyła się fiaskiem. W powojennych latach doszło do zasadniczych zmian. Przede wszystkim orężem w stosunkach między państwami stała się gospodarka i to ona warunkowała decyzje polityczne. Zmienił się również układ sił. Przedwojenny dłużnik Europy- USA stał się potęgą i głównym wierzycielem, czy to wygranych czy przegranych państw i to on wyznaczał drogę, którą miały kroczyć pozostały państwa detronizując mocarstwa takie jak Anglia czy Francja. To stany Zjednoczone były gwarantem stabilności systemu ekonomicznego i przejął odpowiedzialność

---