Referat na Nauke o Wojnie i Pokoju do
gen. prof. Bolesława Balcerowicza
Hubert Wiechowski
Student IV roku ISM
Ład międzynarodowy w kontekście prawdopodobieństwa wojny
(głównie w Europie)
Analiza przesłanek.
Konstrukcja referatu:
1. Ład w teorii stosunków międzynarodowych
2. Nowy ład międzynarodowy
3. Przyszły ład międzynarodowy
4. Zagrożenia dla ładu międzynarodowego
Ład w teorii stosunków międzynarodowych.
Ład mn. = system mn.
Ład międzynarodowy to pewien pożądany stan stosunków międzynarodowych, w którym współpraca i rywalizacja między państwami zostałyby oparte na zasadach i instytucjach zapewniający dwa podstawowe warunki:
przetrwanie państw w systemie stosunków międzynarodowych, co wymaga stworzenia przesłanek koniecznych do eliminacji wojny z życia mn. gwarantujących poszanowanie ich suwerenności.
Koegzystencje państw w ramach, której możliwe byłoby zharmonizowanie procesu realizacji przez nie swych aspiracji, celów i interesów zapewniających utrzymanie mn. pokoju i bezpieczeństwa.
Ład w ujęciu realistycznym istnienie współzależnych konkretnych elementów. Są nimi państwa i narody tworzące nieegalitarną a czasem hierarchiczną strukturę sceny mn.
Ład mn. w ujęciu idealistycznym ( liberalnym) to większa liczba elementów tz. społeczeństwa, narody, organizacje mn.
Państwa dominują i tak będzie jeszcze długo, choć ich rola jako głównych aktorów sm będzie malała.
Ład mm opiera się na: zasadach, regulacjach, instytucjach i układzie sił ( państw, koalicji państw). Każdy ma charakterystyczne formy i nazwy: Pax Romana, porządek powiedeński, powersalski i pojałtański.
J.Kukułki i R. Kuźniara twierdzą, że: zmiana ładu możliwa dzięki wielkiej wojnie lub wstrząsowi politycznemu albo ewolucyjnemu procesowi.
Nowy ład zrodzony z wojny lub wstrząsu powstaje po zanegowaniu starego a kończy się po wygaśnięciu jego przesłanek. Ład po ewolucji dzięki działaniom dyplomatycznym ma większe szanse przetrwana, jest formą kontynuacji starego z nowymi treściami.
Nowy ład mn.
Bolesław Balcerowicz uważa, że nowy ład się jeszcze nie wykształcił, że jest w okresie stawania się i przychyla się do stanowiska „Kappy” o istnieniu „rozluźnionego świata monocentrycznego” (łagodny hegemonizm). Jego elementy zasadnicze to ograniczone przywództwo USA ( łagodny hegemon) oraz grupa mocarstw regionalnych: Rosja, Chiny, świat Islamu, UE i NATO. Są trzy centra gospodarcze: NAFTA, UE, Grupa Pacyfiku (Japonia, państwa określane jako NIC). Luźna struktura organizacyjna systemu bezpieczeństwa.
Podstawowe słabości to malejący potencjał przywództwa USA oraz stały wzrost innych mocarstw lokalnych będzie utrudniało rozwiązywanie problemów globalnych. Perspektywa tego ładu to 20 lat.
Łagodny hegemonizm, pokojowe powstanie tego ładu a także gigantyczna przewaga militarna Sanów Zjednoczonych sprawiają, że perspektywa wojny, wojny globalnej jest oddalana na co najmniej 20 lat. Ten okres nazywany jest „ pauza strategiczną”. Choć wojna nie jest pewna to nie należy się spodziewać, że nie będzie napięć.
Ład Europejski tworzy się i ma charakter wielobiegunowy, ponieważ Europa jest podzielona na Zachód i resztę różniące się standardem dobrobytu i bezpieczeństwa. Ten porządek współtworzą instytucje mn. stanowią one tzw. architekturę bezpieczeństwa są to:
UE, NATO, OBWE. Tworzą one „trójkąt bezpieczeństwa”, gdzie UE to porządek polityczno-ekonomiczny, OBWE to tworzenie norm a NATO to zdolności militarne. Europa integruje się wielostronnie ale i nie jednorodnie. Europa zintegrowana wielostronnie to UE a obronnie to NATO. Integracja jest skierowana na zachód, WNP natomiast nie równoważy tej aymsertii, nie jest ono atrakcyjne jako alternatywa. Zaletą nowego ładu europejskiego jest jego pokojowy rozwój co daje nadzieję na dalszą jego taką kontynuację. Fakt ten zimniejsza perspektywę wybuchu wojny w europie na dotychczas nie spotykaną skale. Do jednych z najważniejszych zadań stojących przed Europą jest zbliżenie do Rosji, tak aby została ona włączona do współpracy z UE a nie czuła się zagrożona.
Przyszły ład mn.
Przyszły ład jest wielką nie wiadomą a obecny stan przejściowy może trwać bardzo długo jednak podejmuje się próby wygenerowania modelu przyszłego porządku. Istnieje dominujący ogląd, że w przyszłości będą uformowane trzy cywilizacje wyznaczające trzy kręgi bezpieczeństwa. 1. To państwa Europy Zachodniej oraz Północnej Ameryki i państwa tzw. „Pierścienia Pacyfiku” 2. To Kraje nowo uprzemysłowione 3. To KSR-y opanowanie przez stagnację, przemoc i anarchię, stanowiące potencjalnie jedno z zagrożeń dla przyszłego porządku.. Podział ten jest jeszcze nieostry ale będzie się krystalizował.
J. Kukułka poddaje w wątpliwość to, że USA pozostaną jedyną super potęgą, długotrwałą dominację i przywództwo USA traktuje w kategoriach życzeń. Stany są hegemonem w strefie euroatlantyckiej poza nią ich „ ofensywa propagandowa” jest poza nią odrzucana. Jego zdaniem wiek XXI to wiek Azji, która rośnie gospodarczo i militarnie bo terytorialnie i demograficznie już „rządzi”.
Generał skłania się do stanowiska „Kappy”, że owy ład będzie albo wielobiegunowy
( wiele cywilizacji) albo światowym koncertem mocarstw: Stany, Chiny, Japonia, UE świat islamu. Obecny „rozluźniony świat monocentrzyczny” ustąpi „światu
kolektywno- paternalistycznemu”.
Dla ładu europejskiego najważniejszych jest pięć czynników: stopień zaangażowania USA w Europie, powodzenie/niepowodzenie procesów integracyjnych, pozycja NATO (mniej OWBE), stan Rosji, siła Niemiec.
Generał Balcerowicz za podstawę prognoz dla Europy bierze zmiany charakteru najważniejszych organizacji: NATO, UE, OBWE.
UE pod względem potencjału może aspirować do roli mocarstwa światowego o ile zrealizuje palny stworzenia europejskiej tożsamości politycznej i militarnej. Podkreśla się państwotwórczą role wspólnoty militarnej. Przewiduje się koniec rozszerzania UE na 2020 rok jej granice może wyznaczać granica cywilizacyjna.
Jest wiele rozpatrywanych scenariuszy. Autor jest zwolennikiem podejścia zespołu „Kappy” przedstawiającemu następujące opcje: 1. Rozluźniony układ monocentryczny: centrum UE(NATO) ze szczególną rolą partnerstwa Rosji, ta opcja jest najbardziej pożądaną dającą największe szanse na bezpieczny rozwój.2. Układ bipolarny: UE(NATO) - Rosja (WNP).3. Najmniej prawdopodobny to odmiana koncertu mocarstw-względna równowaga sił: Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Rosja i może Włochy.
4. Zagrożenia dla ładu międzynarodowego
Zagrażania traktować należy jako stan i zjawisko o określonym natężeniu i określonych obszarach. Wśród badaczy nie ma istotnych różnic zdań co do ustalenia najbardziej konfliktogennych obszarów świata.
Z. Brzeziński wskazuje duży obszar środkowej Eurazji sięgający od Cieśniny Bosfor przez Adeńską po Chiny i Kazachstan. W tym rejonie sytuują się tzw. „Eurazjatyckie Bałkany” są o przede wszystkim państwa Azji Centralnej z Iranem i Afganistanem.
Według Instytutu Narodowy Studiów Strategicznych USA rejonem grożącym wybuchem jest obszar Bliskiego Wschodu, Środkowego Wschodu i Azja Południowa. Szczególnie niebezpiecznym obszarem dla ładu europejskiego są Bałkany oraz łuk rozciągający się od Maroka po Kirgistan, od Syrii po Etiopie.
Co do samych zagrożeń ładu mn to INSS sporządził listę 10 takich zagrożeń podzielonych na trzy grupy:
I-zasadnicza grupa to:
Dezintegracja Zachodu i odrodzenie się nacjonalizmów ( jedno z gł. zagrożeń dla ładu europejskiego oznaczające załamanie się procesu integracyjnego a zatem wzrost zagrożenia, napięć i w dalszej perspektywie powtórka z historii)
Rządy autorytarne w Rosji lub innym dużym państwie w połączeniu z militaryzmem imperializmem ( przy agresywnym stosunku do Europy, dlatego nie wolno do tego dopuścić i zbliżyć Ro. Do Eu.)
Globalny kryzys ekonomiczny lub konflikt o zasoby naturalne, powodujący rozszerzającą się frustrację i niechęć do kooperacji politycznej.
Wyłonienie się nowego reżimu typu państwa „łotrowskiego” i agresja z jego strony
II grupa, na która są szczególnie wyczuleni Amerykanie to:
Rozwój wojskowości podważający przewagę USA.
Ostra rywalizacja geopolityczna Stanów Zjednoczonych z Rosą lub Chinami.
7. Powstanie koalicji państw islamskich, zagrażającej interesom państw Zachodu.
III grupa, obecnie szczególnie odczuwalnych.
Rosnące starcia na tle etnicznym i wzrost przemocy w państwach-bankrutach.
Wzrost nie kontrolowanej proliferencji BMR.
Rozprzestrzenianie się terroryzmu i przestępczości zorganizowanej.
Podsumowanie:
Nowy ład międzynarodowy będzie w znacznym stopniu współtworzony przez państwa Azji, w którym będzie maleć przewaga USA jako hegemona. Niezależnie od tego jaki ten przyszły ład będzie, obecny system, zrodzony w wyniku pokojowych przemian nosi w sobie mniej zalążków konfliktów niż każdy inny. Przekształcenie systemu zachodzi w czasie globalnej zmiany cywilizacyjnej, a wpisujące się w nią megatrendy dają większe szanse na pokój.
Grupa badawcza na AON-ie.
5