MORFINA

MORFINUM HYDROCHLORICUM

- ampułki 0,01 g/1 ml, 0,02 g/1 ml

MST CONTINUS

- tabletki powlekane 0,01 g, 0,03 g, 0,06 g, 0,1 g, 0,2 g

Farmakologia:

Morfina jest alkaloidem opium wywołującym pierwotne efekty działania w ośrodkowym układzie nerwowym i w narządach zawierających mięśniówkę gładką. Lek działa przeciwbólowo, powoduje senność, euforię, zależną od zastosowanej dawki depresję oddechu, zahamowanie odpowiedzi stresowej nadnerczy (w wysokich dawkach), obniżenie obwodowego oporu naczyniowego (rozkurczenie drobnych naczyń tętniczych i żylnych), wykazując niewielki lub brak wpływu na wskaźnik sercowy. Działanie terapeutyczne w obrzęku płuc jest wtórne do zwiększenia objętości łożyska naczyniowego. Działanie zapierające morfiny związane jest ze stymulacją czynności skurczowej przewodu pokarmowego, nie powodującej jednak przesuwania się treści pokarmowej. Morfina, tak jak inne leki opioidowe, powoduje obkurczenie dróg żółciowych i wzrost ciśnienia w przewodzie żółciowym wspólnym (o 15% dla pentazocyny, 53% dla morfiny, 61% dla petydyny, 99% dla fentanylu). Lek hamuje odruch kaszlu poprzez bezpośrednie działanie na rdzeniowy ośrodek kaszlu. W obrębie ośrodkowego układu nerwowego morfina obniża przepływ i metabolizm mózgowy oraz ciśnienie śródczaszkowe. Lek może wywołać nudności i wymioty poprzez pobudzenie chemoreceptorów strefy wyzwalającej. Powoduje uwalnianie histaminy i świąd po podaży doustnej oraz pozajelitowej. Wystąpienie świądu po podaży zewnątrzoponowej lub podpajęczynówkowej wynika prawdopodobnie z wtórnego zaburzenia modulacji sensorycznej po bezpośrednim związaniu morfiny (i innych opioidów) z receptorami opioidowymi w rdzeniu przedłużonym. Działanie przeciwbólowe po podaniu dostawowym uwarunkowane z wiązaniem morfiny z receptorami opioidowymi błony maziowej.

Zastosowanie:

Premedykacja; analgezja; leczenie bólów wieńcowych; leczenie zaburzeń oddychania związanych z ostrą niewydolnością lewokomorową i obrzękiem płuc; leczenie bólu w okresie okołooperacyjnym; zwalczanie bólu pourazowego, zawałowego. W leczeniu przewlekłych bólów nowotworowych morfina podawana doustnie jest podstawowym silnym analgetykiem opioidowym z wyboru.

Dawkowanie:

Wielkość dawki ustala się w zależności od intensywności bólu i tolerancji organizmu. Przy stopniowym zwiększaniu dawek, z reguły o 25-50% na dobę dobieranych w zależności od nasilenia bólu (u większości chorych dobowe dawki leku wynoszą około 150-300 mg, jednak niektórzy chorzy wymagają podawania morfiny w dawce większej niż 1 g/d). Nawrót bólu między dawkami preparatów o przedłużonym działaniu jest wskazaniem do zwiększenia dawki bez skracania odstępów między dawkami.

Interakcje i toksyczność:

Nasilenie depresji OUN i oddychania przy podaży alkoholu, leków uspokajających, narkotycznych, antyhistaminowych, fenotiazyn, butyrofenonu, inhibitorów MAO oraz trójcyklicznych leków przeciwdepresyjnych; może osłabiać działanie diuretyków u pacjentów z zastoinową niewydolnością serca.

Główne działania uboczne:

- układ krążenia: nadciśnienie, hipertensja, bradykardia, arytmie, sztywność klatki piersiowej,

- układ oddechowy: skurcz krtani i oskrzeli,

- układ nerwowy: zaburzenia widzenia, omdlenia, euforia, zaburzenia nastroju,

- układ pokarmowy: obkurczenie dróg żółciowych, zaparcia, jadłowstręt, nudności, wymioty,

- układ moczowy: retencja moczu, działanie antydiuretyczne, obkurczanie dróg moczowych,

- układ kostno- szkieletowy: sztywność klatki piersiowej,

- odczyny uczuleniowe: świąd, pokrzywka,

- oko: zwężenie źrenic.

Przeciwwskazania:

a) bezwzględne:

- ostra niewydolność oddechowa,

- alergia na lek,

- zatrucie środkami narkotycznymi i atropiną,

- podwyższone ciśnienie wewnątrzczaszkowe,

- porfiria,

- okres karmienia piersią,

b) względne:

- zabiegi na drogach żółciowych,

- przewlekłe serce płucne,

- objawy ostrego brzucha,

- nadczynność tarczycy,

- niewydolność wątroby i nerek,

Zatrucie morfiną:

- duże upośledzenie czynności oddechowej ze znaczną sinicą - nasilająca się senność przechodząca w głęboką śpiączkę,

- obniżenie temperatury ciała,

- zmniejszenie napięcia mięśni szkieletowych,

- osłabienie lub zniesienie odruchów,

- bardzo silne zwężenie źrenic

Postępowanie lecznicze obejmuje tu usunięcie niewchłoniętego związku przy zatruciach doustnych, opóźnienie wchłaniania przy innych drogach zatrucia, udrożnienie dróg oddechowych oraz stosowanie leków antagonistycznych- nalokson w możliwie najmniejszych dawkach, wystarczających do przywrócenia prawidłowej czynności oddechowej. Przy długotrwałym stosowaniu lub nadużywaniu opioidów rozwija się tolerancja na leki z tej grupy. Szybko dochodzi do zmniejszenia skuteczności działania przeciwbólowego i euforyzującego, natomiast nieznacznie osłabia się działanie depresyjne na ośrodek oddechowy. Nadużywanie opioidów wywołuje także zależność psychiczną i fizyczną.

---