Agata Mleczkowska

III rok Ochrony Środowiska

Ekoaudyt,

ekologiczne znakowanie produktów,

rolnictwo ekologiczne

EKOAUDYT

Audyt jest to ocena danej organizacji, osoby, systemu, procesu, projektu lub produktu. Ma on na celu stwierdzenie na podstawie przeprowadzanych testów opinii na dany temat-czy przedmiot audytu spełnia odpowiednie wymagania (teraz i w przeszłości)

Ekoaudyt, audyt ekologiczny czyli przegląd ekologiczny jest to przegląd przedsiębiorstwa pod kątem spełnienia norm i wymagań ochrony środowiska. Wykonuje się go w oparciu o analizę dokumentacji zakładu oraz stanu faktycznego przedsiębiorstwa, czyli odnośnie emisji hałasu, gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami, oddziaływania na glebę czy emisję gazów i pyłów do powietrza. Ma to na celu określenie stopnia oddziaływania przedsiębiorstwa na poszczególne składniki środowiska.

Sprawdza czy dana działalność spełnia wszystkie normy, czy też ma jakieś barki, które należy zlikwidować, tak aby nie przekraczać tych wymogów i płacić możliwie najniższe opłaty związane z gospodarczym korzystaniem ze środowiska.

Audytu ekologicznego dotyczy rozporządzenie UE Nr 761/2001 o dobrowolnym uczestnictwie przedsiębiorstw przemysłowych we wspólnotowym systemie zarządzania środowiskiem i kontroli ekologicznej zakładu.

Audyt ekologiczny wykonywany jest:

1. Przed prywatyzacją przedsiębiorstwa, fuzją lub wejściem na giełdę itp. - w momencie kiedy chcemy pokazać, że nasza firma jest solidna i jej wartość jest wysoka ponieważ spełniamy wszystkie kryteria odnośnie ochrony środowiska.

2. Audyt ekologiczny może ustrzec przedsiębiorstwo przed przykrymi niespodziankami ze strony organizacji ekologicznych, które ujawniając niedociągnięcia inwestora są w stanie skutecznie zablokować inwestycję.

3. Audyt ekologiczny wykonywany jest również przed rozpoczęciem nowej inwestycji (przed uzyskaniem zezwolenia na budowę). Wtedy jest to raport o oddziaływaniu planowanej inwestycji na środowisko.

Audyt ekologiczny pomaga również inwestorowi w szybszy sposób uzyskać pozwolenie na budowę oraz pomaga w uzyskaniu funduszy ze środków Unii Europejskiej.

Rodzaje audytów ekologicznych

AUDYT EKOLOGICZNY - WSTĘPNY [eko-screening]

Polega na zbadaniu zobowiązań przedsiębiorstwa odnośnie przepisów ochrony środowiska:

-sprawdzenie dokumentacji ochrony środowiska,

-określenie rodzajów dokumentacji, które powinny być prowadzone w zakładzie.

W wyniku Eko-screaningu zostają wyznaczone wymogi ochrony środowiska jakie musi spełnić dane przedsiębiorstwo, a także zostają określone braki i zobowiązania, które muszą zostać spełnione.

AUDYT EKOLOGICZNY - PODSTAWOWY

Obejmuje on zakres audytu wstępnego rozbudowanego o analizę wpływu przedsiębiorstwa na poszczególne elementy środowiska (badania te odbywają się na terenie zakładu),

m.in. na:

- gospodarkę wodno-ściekową,

- emisję gazów do powietrza,

- emisję hałasu,

- gospodarkę odpadami,

- oddziaływania na glebę,

- a także analizę możliwych konfliktów społecznych.

AUDYT EKOLOGICZNY - PEŁNY [ustawowy]

Obejmuje on zakres audytu podstawowego rozbudowanego o analizę kompleksowego przeglądu ekologicznego wykonaną zgodnie z art. 238 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2006 Nr 129, poz.902, ze zm.).

Polega on na wnikliwej analizie wpływu zakładu na poszczególne elementy środowiska oraz dokładne określenie emisji przedsiębiorstwa, a także możliwość zmniejszenia tych oddziaływań.

AUDYT EKOLOGICZNY - LUX

Obejmuje zakres audytu pełnego + porównanie warunków funkcjonowania zakładu do zaleceń najlepszych dostępnych technik (ang. BAT - Best Available Techniques). Jest to zintegrowana analiza środowiskowa. Określa również sposób uzyskania dofinansowania aby zakład mógł funkcjonować zgodnie z BAT

W Polsce przedsiębiorcy oraz inne jednostki mogą starać się o uzyskanie specjalnych certyfikatów, które zaświadczają o tym, że zarządzanie firmą jest przyjazne dla środowiska.

Odbywa się to w dwóch systemach:

-EMAS

-ISO

ISO - Jest to norma zarządzania środowiskowego stosowana w ekozarządzaniu. System ten jest międzynarodowy, prowadzony przez organizację ISO. Polskim członkiem ISO i instytucją zajmującą się tymi normami jest Polski Komitet Normalizacyjny.

Przyznawanie certyfikatu ISO nie jest uregulowane w regulaminach organizacji ISO.

EMAS - Wspólnotowy System Ekozarządzania i Audytu

ang. Eco-Management and Audit Scheme

Podstawowe zasady systemu określa rozporządzenie 761/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 marca 2001 r. dopuszczające dobrowolny udział organizacji we wspólnotowym systemie ekozarządzania i audytu we wspólnocie (EMAS). W Polsce zaczęło obowiązywać 1 maja 2004 r.

Zasady funkcjonowania systemu ekozarządzania i audytu EMAS uregulowane są w:

• Rozporządzenie Nr 761/2001 Parlamentu Europejskiego z dnia 19 marca 2001 r. dopuszczające dobrowolny udział organizacji w systemie zarządzania środowiskowego i audytu we Wspólnocie (EMAS)

• ustawa z dnia 12 marca 2004 o krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS) (Dz. U. Nr 70 poz.631 z późniejszymi zmianami),

a także w trzech aktach wykonawczych:

1. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 kwietnia 2004 w sprawie wzoru wniosku o wpis podmiotu do rejestru weryfikatorów środowiskowych oraz wzorów dokumentów, formy, częstotliwości i terminów przekazywania informacji z rejestru wojewódzkiego do rejestru krajowego. (Dz. U.04.94.930)

2. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 kwietnia 2004 w sprawie zakresu danych, które zawiera rejestr wojewódzki oraz wzoru wniosku o rejestrację organizacji w rejestrze wojewódzkim. (Dz.U.04.94.931)

3. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 kwietnia 2004 w sprawie współczynników różnicujących wysokość opłaty rejestracyjnej w krajowym systemie ekozarządzania i audytu (EMAS). (Dz.U.04.94.932)

Rozporządzenie Nr 761/2001 obowiązuje w Polsce bezpośrednio tak więc przepisy nie mogą być powtarzane w prawie polskim. Państwa zrzeszone określają jednak własne regulacje krajowe, do stworzenia których zobowiązuje je wyżej wymienione rozporządzenie. Dlatego też wydawane są na ich terenach dodatkowe ustawy.

Rozporządzenie Nr 761/2001 zobowiązuje państwa członkowskie do określenia:

• Organu właściwego, który będzie wykonywał zadania przewidziane w rozporządzeniu

• Instytucji, która będzie prowadzić system akredytacji i nadzoru weryfikatorów środowiskowych

• Procedur związanych z rejestracją, jej odmową, cofnięciem lub zawieszeniem

• Zasad wsparcia dla udziału organizacji w EMAS, głównie dla małych i średnich przedsiębiorców

• Sankcji za nieprzestrzeganie przepisów rozporządzenia

Dodatkowo państwa mogą same ustalać opłaty związane z kosztami administrowania systemu EMAS, a także podejmować środki ułatwiające uczestnictwo w systemie EMAS małym i średnim przedsiębiorcą.

REJESTRACJA

Wymagania dotyczące rejestracji zawarte są w rozporządzeniu 761/2001, dodatkowo precyzuje je jeszcze ustawa polska.

Kandydaci starający się o rejestrację w systemie EMAS chcący uzyskać certyfikat

muszą wdrożyć system zarządzania środowiskowego (SZŚ) spełniający wymagania

określone w Rozporządzeniu EMAS (od 2001 r. wymagania Rozporządzenia EMAS w stosunku do SZŚ). Opublikować deklarację środowiskową, której celem jest poinformowanie społeczeństwa o oddziaływaniu danego przedsięwzięcia na środowisko oraz o prowadzonych w nim działaniach związanych z ochroną środowiska. Deklaracja ta musi być aktualizowana i weryfikowana co roku.

Muszą także poddać zarówno SZŚ, jak i deklarację weryfikacji przez akredytowanego weryfikatora środowiskowego. W Polsce Polskie Centrum Akredystacji jest odpowiedzialne za akredytację weryfikatorów, zgodnie z ustawą z 2002r. o systemie oceny zgodności oraz z rozporządzeniem 761/2001.

Jeżeli wszystkie wymagania zostaną spełnione, kandydat musi jeszcze wnieść opłatę rejestracyjną na konto bankowe prowadzone przez wojewodę. Wysokość opłaty stanowi iloczyn stawki określonej w art. 7 ust. 3 ustawy o EMAS -podstawowa wysokość tej opłaty wynosi 1000zl- i współczynnika różnicującego określonego w rozporządzeniu wydanym na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 kwietnia 2004r. w sprawie współczynników różnicujących wysokość opłaty rejestracyjnej w krajowym systemie ekozarządzania i audytu. Np. dla organizacji pożytku publicznego, placówek oświatowo-wychowawczych i jednostek sektora finansów publicznych współczynnik ten wynosi 0,005, a więc opłata rejestracyjna wyniesie 5 zł.

Na końcu pozostaje jedynie złożenie wniosku o rejestrację w systemie do którego należy dołączyć zweryfikowaną deklarację środowiskową. We wniosku powinny znajdować się informacje ogólne, a także opis działalności, zakres rejestracji, dane organów właściwych do wydawania pozwoleń dla danego zakładu i do jego kontroli oraz dane weryfikatora. Dokładne wymagania określone są w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 kwietnia 2004r. w sprawie zakresu danych, które zawiera rejestr wojewódzki, oraz wzoru wniosku o rejestrację organizacji w rejestrze wojewódzkim ( Dz. U. Nr 94, poz. 931).

Jeżeli wszystkie wyżej wymienione warunki rejestracji zostały spełnione wniosek zostaje zaakceptowany i wpisany do rejestru wojewódzkiego i zastaje mu przydzielony trzycyfrowego numeru poprzedzonego znakiem PL i symbolem województwa. W ciągu siedmiu dni wojewoda przekazuje informacje do rejestru krajowego krajowego prowadzonego przez ministra środowiska. (Dane z tego rejestru obwieszczane są w Monitorze Polskim) Informacja ta zostaje przekazana dalej do rejestru wspólnotowego. Podmiot ten teraz ma prawo do używania znaku EMAS na publicznie dostępnej deklaracji środowiskowej, ale także na wszystkich materiałach dotyczących jego działalności - papierze firmowym i w materiałach promujących organizację, jej działania, wyroby lub usługi. EMAS dotyczy sposobu zarządzania firmą dlatego też zabronione jest umieszczanie znaku na wyrobach lub ich opakowaniach ponieważ mógłby być mylony z ekoznakiem.

Jeżeli podmiot należy do EMAS to informacje o ich uczestnictwie będą opublikowane.

Po wpisie do rejestru wojewódzkiego wojewoda podaje do publicznej wiadomości informacji odnośnie deklaracji środowiskowej umieszczonej w tym rejestrze. Deklaracje te są dostępne dla ludności, a dane ich dotyczące znajdują się w wykazie danych o dokumentach (art. 19 ustawy POŚ). Udostępnieniu podlega również Wojewódzki rejestr podmiotów zarejestrowanych w systemie prowadzony przez wojewodę ponieważ należy on do informacji o środowisku w rozumieniu ustawy POŚ.

W Monitorze Polskim publikowane są niektóre dane z rejestru krajowego i rejestru weryfikatorów środowiskowych które są prowadzone przez Ministra Środowiska.

Organami odpowiedzialnymi za realizację systemu ekozarządzania i audytu są- Minister właściwy do spraw środowiska, wojewodowie, Polskie Centrum Akredytacji (które zajmuje się akredytacją weryfikatorów środowiskowych) oraz Krajowa Rada Ekozarządzania ( jest to organ opiniodawczo-doradczy Ministra Środowiska).

EKOLOGICZNE ZNAKI

Ekoznakowanie polega na oznakowaniu produktów za pomocą znaków, symboli. Ma to na celu wyróżnienie pewnych wyrobów, które spełniają określone wymagania ekologiczne spośród wszystkich innych tej samej kategorii, obecnych na rynku.

Symbole takie znajdują się na produktach codziennego użytku.

Znaki te są wyraźne i czytelne, klient patrząc na opakowanie w szybki i łatwy sposób może stwierdzić czy dany wyrób jest przyjazny dla nas i środowiska oraz czy można je powtórnie wykorzystać.

Dla każdej grupy towarów istnieją inne kryteria przyznawania ekoznaków. W Europie zgodnie z założeniami ustalonymi przez OECD (Organisation for Economic Cooperation and Development) ekoznak zostaje nadany przez odpowiednia organizację publiczną lub prywatną (np. Europejska Organizacja ds. Eko-znaku). W Polsce kryteria przyznawania oznaczenia ekologicznego ustala Polskie Centrum Badań i Certyfikacji S.A.-jest to jednostkowa spółka Skarbu Państwa. Zadaniem komitetu, który pracuje przy PCBC jest opracowanie kryteriów oceny wyrobów, na podstawie których PCBC może później wystawić certyfikat. Podstawa prowadzenia tej działalności przez PCBC jest:

-uchwała nr 1 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Spółki z dnia 16 sierpnia 2004r., w której Minister Skarbu zobowiązał PCBC S.A. do realizacji zadań wynikających z rozporządzenia 1980/2000

-dokument pt. „Zasady i tryb przyznawania Eko-zaku” podpisane przez Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa oraz dyrektora PCBC dnia 13 lipca 1998 roku.

Kwestie organizacyjne przyznawania ekoznaku nie zostały uregulowane w ustawie, ani innym akcie powszechnie obowiązującym.

Najczęściej spotykanymi ekoznakami na polskim i europejskim rynku są:

EKO - polski znak ekologiczny

Znak ten mogą otrzymać wyroby polskie i zagraniczne nie powodujące (w odniesieniu do wcześniej ustalonego akceptowanego poziomu) negatywnych skutków dla środowiska oraz spełniające określone kryteria dotyczące ochrony zdrowia, środowiska i ekonomicznego wykorzystania zasobów naturalnych w trakcie całego cyklu życia wyrobu.

Zielone Płuca Polski

Produkty opatrzone tym znakiem zostały wyprodukowane na terenie Zielonych Płuc Polski przez zakład działający zgodnie z zasadami ochrony środowiska naturalnego.

Ekoland - Polska

Polskie Stowarzyszenie Producentów Żywności Metodami Ekologicznymi.

Przyznaje ono atesty gospodarstwom rolnym, które w produkcji stosują metody ekologiczne

„Margerytka” - Unia Europejska

Jest gwarancją jakości na terenie państwa zrzeszonych oraz poza ich granicami. Ma być alternatywą dla państwowych ekologicznych znaków towarowych.

Margerytka przyznawana jest na podstawie skróconej analizy cyklu życia produktu. Badania obejmują głównie wpływ produkcji oraz wykorzystania produktu na środowisko na poziomach:

• pozyskiwania surowców pierwotnych

• produkcji

• pakowania i transportu

• użytkowania produktu

• utylizacji

Na każdym z tych etapów oceniane są aspekty:
•    produkcja odpadów,
•    zanieczyszczenia gleby, wody i powietrza,
•    hałas,
•    zużycie zasobów naturalnych i energii,
•    wpływ na ekosystemy.

Błekitny Anioł - Der Blaue Engel - Niemcy

Certyfikacja tym znakiem obejmuje obecnie 75 grup produktów i dotyczy 4000 różnorodnych wyrobów do których należą np.: opony, dezodoranty, lodówki, butelki zwrotne, materiały budowlane, produkty wykonane na bazie tworzyw sztucznych podlegających recyklingowi, chemia gospodarcza.

KRAV-Szwecja

Znak ten przyznawany jest przez Związek Plantatorów Upraw Ekologicznych artykułom żywnościowym, które zostały wytworzone bez używania nawozów sztucznych oraz chemicznych środków ochrony roślin.

Żywność oznakowany tym symbolem pochodzi z gospodarstw ekologicznych.

Innymi znakami, które informują nas o pozytywnych cechach danych produktów są:

Opakowanie nadające się do recyklingu

Znak ten umieszczany jest na opakowaniach z tworzyw sztucznych i aluminium, które mogą ponownie zostać wykorzystane. Napis i cyfra, które mogą się pojawić oznaczają rodzaj surowca użytego do produkcji opakowania.

Produkt bezpieczny dla warstwy ozonowej

Znak ten informuje nas, że produkt ten nie zawiera gazów typu chloro-fluoro-carbon (freonów), które są odpowiedzialne za niszczenie warstwy ozonowej.

Najczęściej występujące napisy na tych symbolach to: OZONE FRIENDLY, OZON FREUNDLICH, ohne FCKW, CFC free.

Produkt nie testowany na zwierzętach

Symbol taki informuje nas, że w fazie badań produkt nie był testowany na zwierzętach. Najczęściej spotykany jest na kosmetykach.

Często można spotkać również napis „BWC” - Beauty Without Cruelty (piekno bez okrucieństwa) lub Not Tested on Animals (nie testowane na zwierzętach), które również oznaczają, że kosmetyk nie był testowany na zwierzętach.

Zielony Punkt

Informuje nas, że producent wniósł wkład finansowy w budowę i funkcjonowanie systemu odzysku i recyklingu odpadów polskiej organizacji Rekopol.

Dbaj o czystość

Znak informuje nas o tym, aby w dbałości o czystość swojego otoczenia puste opakowanie po produkcie wyrzucić do pojemnika na śmieci i nie zanieczyszczać środowiska.

ROLNICTWO EKOLOGICZNE

Rolnictwo ekologiczne jest sposobem gospodarowania i produkcji żywności przy udziale metod naturalnych w czystym i bezpiecznym środowisku, bez udziału nawozów sztucznych i syntetycznych środków ochrony roślin, hormonów wzrostu, antybiotyków i genetycznych modyfikacji organizmów. Celem tego jest nie tylko wytworzenie żywności o wysokiej jakości, ale również ochrona i dbałość o jakość całego środowiska naturalnego, w którym rolnictwo funkcjonuje.

W Polsce pierwsza ustawa dotycząca rolnictwa ekologicznego została wprowadzona w 2001 roku. We wcześniejszych latach możliwe było uzyskanie atestów dla produktów rolnictwa ekologicznego, które były przyznawane przez jednostki upoważnione przez ministra właściwego do spraw rolnictwa. W z przystąpieniem Polski do UE zaczęło nas obowiązywać wspólnotowe rozporządzenie 2092/91 w sprawie rolnictwa ekologicznego. Część przepisów krajowych dotyczących tych samych kwestii została uchylona. Zostały wprowadzone nowe zmiany, które głównie dotyczyły działań organizacyjnych takich jak wyznaczenie właściwych organów krajowych, określenie procedur związanych z weryfikacją i kontrolą wytwarzania lub importu produktów ekologicznych

Obecnie prawa dotyczące rolnictwa ekologicznego reguluj ustawa z 2004r. o rolnictwie ekologicznym.

W UE kwestie te regulowane są przez:

• Rozporządzenie 2092/91/EWG z 1991r. w sprawie produkcji ekologicznej produktów rolnych oraz znakowania produktów rolnych i środków spożywczych.

• Rozporządzenie 94/92/EWG z 1992r., które dotyczy szczególnych zasad dotyczących przywozów z pastw trzecich przewidzianych w rozporządzeniu Rady 2092/91 w sprawie produkcji ekologicznej produktów rolnych oraz znakowania produktów rolnych i środków spożywczych.

• Rozporządzenie 1788/2001/WE z 2001r. ustawiające szczegółowe zasady wykonania przepisów dotyczących świadectwa kontroli w odniesieniu do przywozu z państw trzecich, na podstawie art. 11 rozporządzenia Rady 2092/91 w sprawie produkcji ekologicznej produktów rolnych oraz znakowania produktów rolnych i środków spożywczych.

• Rozporządzenie 1452/2003/WE z 2003r. utrzymujące odstępstwo przewidziane w art. 6 ust. 3 lit. A rozporządzenia Rady (EWG) 2092/91 w odniesieniu do niektórych gatunków nasion i roślinnego materiału rozmnożeniowego oraz ustanawiającym zasady proceduralne i kryteria dotyczące tego odstępstwa.

Przepisy dotyczące rolnictwa ekologicznego mają za zadanie określać sposoby ekologicznej produkcji rolnej oraz określać system jej weryfikacji. Mają one na celu zorganizowanie odpowiedniego systemu przyznawania produktom rolnym etykiet, które świadczyłyby o ich odpowiednim wytworzeniu.

(*Producenci i importerzy są w ustawie określani zbiorczym określeniem „producent”)

W Polsce system kontroli (certyfikacji) rolnictwa ekologicznego złożony jest z komercyjnych jednostek certyfikujących oraz nadzorującego je organy państwa, którym jest Główny inspektor Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Środowidkowych. Jednostki certyfikujące, zgodnie z ustawą, aby mogły prowadzić kontrole producentów ekologicznych oraz mogły wydawać i cofać certyfikaty, muszą posiadać upoważnienie ministra właściwego do spraw rolnictwa. Jednym z warunków uzyskania tego upoważnienia jest akredytacja jednostki na zgodność z normą PN-EN 45011 - „Wymagania ogólne dotyczące działania jednostek prowadzących systemy certyfikacji wyrobów”.

Do przeprowadzania kontroli oraz wydawania i cofania certyfikatów zgodności w zakresie rolnictwa ekologicznego w Polsce obecnie funkcjonuje 11 jednostek upoważnionych przez ministra właściwego do spraw rolnictwa.

Inspekcja Handlowa Artykułów Rolno-Środowiskowych, która funkcjonuje na podstawie ustawy z 2000r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych zajmuje się następującymi zadaniami:

- przyjmowaniem zgaszeń od producentów, którzy podejmują działalność w rolnictwie ekologicznym

-gromadzi i przechowuje informacje dotyczące producentów produktów ekologicznych oraz udostępnia je zainteresowanym.

-od 31.12.2005roku Główny inspektor Handlowy Artykułów Rolno-Środowiskowych wydaje decyzje zezwalające na import produktów rolnictwa ekologicznego z krajów trzecich niewymienionych na liście Komisji Europejskiej. Jest również odpowiedzialny za dokonanie kontroli tych produktów, w tym również kontroli granicznej.

Zgłoszenie i autoryzacja działalności.

Producenci, którzy podejmują działalność w rolnictwie ekologicznym zgłaszają to do wybranej upoważnionej jednostki certyfikującej oraz wojewódzkiemu inspektorowi jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych. Jednostka następnie przeprowadza odpowiednią kontrolę i wydaje lub wstrzymuje przyznanie certyfikatu .

Jeżeli przedsiębiorca chce importować produkty rolnictwa ekologicznego z krajów trzecich niewymienionych na odpowiedniej liście Komisji Europejskiej zgłoszenie swoje musi skierować do jednostki certyfikującej i Głównego Inspektora Handlowego Artykułów Rolno-Środowiskowych. Po odpowiednich kontrolach wydawany jest certyfikat.

Oznakowania produktów rolnictwa ekologicznego

Produkcja EKOLOGICZNA - Unia Europejska

Znak jednolity dla całej Unii Europejskiej wprowadzony w marcu 2000r. na mocy rozporządzenia Komisji nr 331/2000.

Ma on na celu podniesienie wiarygodności żywności produkowanej metodami ekologicznymi oraz identyfikacji na rynku.

Producenci mogą go używać jeśli:

• Co najmniej 95% składników zostało wyprodukowanych metodami ekologicznymi

• Produkty są sprzedawane bezpośrednio przez producenta lub w zamkniętych, zabezpieczonych i oznakowanych opakowaniach

• Na produktach widoczne jest nazwisko lub nazwa handlowa producenta, przetwórcy i sprzedawcy, a dodatkowo nazwa i kod jednostki certyfikującej.

Logo przejściowe rolnictwa ekologicznego WE z możliwością stosowania do 2010rou

Nowe wprowadzone do 2010 roku logo rolnictwa ekologicznego WE

---