Negocjacje zbiorowe
wiat wokó nas gwatownie si zmienia. Stajemy wobec nowych wyzwa rewolucjonizujcych ycie spoeczno-ekonomiczne. W cigu ostatnich trzystu lat, które byy okresem ywioowej ekspansji ilociowej ludzkoci, dziaalno gospodarcz postrzegano najczciej z perspektywy sukcesu ekonomicznego. Z punktu widzenia prakseologii musiaa ona by sprawna, co wyraao si efektywnoci, skutecznoci dziaania gospodarczego, a take musiaa charakteryzowa si ekonomicznoci (gospodarnoci). Te wymiary praktycznej dziaalnoci gospodarczej zawsze okrelay przestrze ludzkiej aktywnoci w procesach gospodarowania. Czowiek walczy z przyrod, wydzierajc jej zasoby coraz pospieszniej i z coraz wiksz zachannoci. W kocu XX w. ludzko stoi przed dramatycznym dylematem. Kontynuowa ekspansj ilociowa, której nie wytrzymuje ju rodowisko naturalne kuli ziemskiej, czy te przyspiesza przemiany jakociowe w yciu gospodarczym i spoecznym. Fundamentem nowej filozofii biznesu, a wic sprawnej dziaalnoci gospodarczej, staje si podmiotowo Ludzi. Nie mona jej zapewni bez waciwie uksztatowanej przestrzeni komunikacji midzyludzkiej w yciu spoeczno-ekonomicznym.
Przestrze — oprócz czasu—jest podstawow form bytu. Umiejscowienie dziaalnoci czowieka w przestrzeni prowadzi do wyksztacenia si historycznie uformowanych i przyrodniczo uwarunkowanych systemów spoecznych i gospodarczych. Byoby naiwnoci sdzi, e odbywa si to bezkonfliktowo, w sielankowej atmosferze. Sprawne przezwycianie konfliktów moliwe jest jedynie w warunkach partnerskiego komunikowania si.
Upodmiotowienie ludzi w procesach gospodarczych nadao nowy wymiar ksztatowaniu przestrzeni relacji midzyludzkich. Ludzie zaczynaj traktowa prac jako swój biznes, co oznacza wszelkie zajcia, nie tylko o charakterze ekonomicznym. Przestrze ekonomiczna ulega zatomizowaniu i zaczyna przeplata si z przestrzeni kulturow poszczególnych osób i grup spoecznych. Czowiek stworzy wokó siebie nowy wymiar — wymiar kulturowy. Jego elementem s wspózalenoci i uwarunkowania ekonomiczne. Zaleno czowieka i wymiaru kulturowego jest jedn z tych zalenoci, w których zarówno czowiek, jak i jego rodowisko wzajemnie formuj siebie. Od umiejtnoci negocjacyjnego rozstrzygania pojawiajcych si konfliktów, napi, nieporozumie w duym stopniu zalee bdzie jako relacji midzyludzkich.
Negocjowanie staje si wic jedn z podstawowych umiejtnoci przesdzajcych o skutecznoci funkcjonowania w gospodarce, yciu spoecznym, rodzinie. Nie zawsze do koca uwiadamiamy sobie, e codziennie negocjujemy z ludmi w naszym otoczeniu setki istotnych dla nas spraw. Kontakty rodzinne, wychowanie dzieci, stosunki maeskie czy zawodowe, procesy edukacyjne, zakupy s oparte na midzyludzkim komunikowaniu si, a wic zarazem — gdy jego celem jest porozumienie — na negocjacjach.
1. Pojecie negocjacji zbiorowych
"Negocjacje stanowi proces w zasadzie dwustronnego (czasem trójstronnego) komunikowania si stron, których interesy s przynajmniej czciowo rozbiene, w celu osignicia porozumienia."
Specyficzny ich rodzaj stanowi negocjacje zwizane ze stosunkami pracy. Mog one mie charakter indywidualny lub zbiorowy. W pierwszym przypadku pracownik bezporednio negocjuje swoje warunki pracy z pracodawc. Negocjacje takie odbywaj si w firmie, a ich rezultatem moe by indywidualna umowa o prace.
Jeeli stron negocjacji jest zbiorowe przedstawicielstwo pracowników (zwizki zawodowe), to niezalenie od liczebnoci pracodawców jako drugiej strony mamy do czynienia z negocjacjami zbiorowymi , okrelanymi take mianem rokowa zbiorowych.
Zgodnie z KonwencjMOP nr 154 z 1981 r. o popieraniu rokowa zbiorowych termin „negocjacje zbiorowe" „stosuje si do wszystkich negocjacji, które maj miejsce midzy pracodawcy grup pracodawców albo co najmniej jedn organizacj pracodawców z jednej strony i co najmniej jedn organizacj pracowników z drugiej, w celu:
a) okrelenia warunków pracy i zatrudnienia,
b) uregulowania stosunków midzy pracodawcami i pracownikami,
c) uregulowania stosunków midzy pracodawcami lub ich organizacjami a organizacj lub organizacjami pracowników".
U podstaw negocjacji zbiorowych ley jednoczesne denie do:
• osignicia kompromisu przez wspólne poszukiwanie takich rozwiza rozbienych interesów, które byyby korzystne dla obu stron i oparte na konsensusie,
• budowy klimatu wspópracy oraz wzajemnego zaufania.
Strony negocjacji, pracujc razem s skazane na siebie, a dobry klimat jest warunkiem efektywnej pracy.
2. Funkcje i cechy negocjacji zbiorowych
Negocjacje zbiorowe cechuje cigo, gdy strony wzajemnie od siebie zale. Kada z nich ma zasoby potrzebne drugiej. Sukces jednej zaley od drugiej. Zalenoci te wystpuj w kadym miejscu i czasie. W istocie nie istnieje moliwo wyboru partnera. Strony zale nie tylko od siebie, lecz i od pastwa.
W odrónieniu od innych negocjacji nie s one równie dobrowolne, towarzyszy im bowiem groba zerwania i wybuchu sporu zbiorowego. Przesdza to o ich wyjtkowym znaczeniu spoeczno-politycznym. Mog one agodzi napicia spoeczne, mog take czasami je wznieca. Stanowi form demokracji przemysowej, zapewniajc pracownikom udzia w podejmowaniu decyzji. Obecno lub brak negocjacji zbiorowych jest sprawdzianem woli politycznej i stosunku pracodawców do zwizków zawodowych na niszych szczeblach. Fakt ich wystpowania stanowi warto sam w sobie.
Negocjacje zbiorowe wpywaj na klimat i pokój spoeczny w skali mikro i makro. Stanowi podstaw do oceny, przez porównanie, warunków pracy danej firmy (gazi) z innymi oraz podstaw do oceny trafnoci polityki pastwa.
Negocjacje zbiorowe peni wiele funkcji, których katalog jest wci otwarty i zmienny. Tradycyjnie zwyko si przyjmowa, e kada strona przypisuje negocjacjom zbiorowym odmienne funkcje. Z punktu widzenia pracowników negocjacje te peni funkcje:
• ochronn,
• dystrybucyjn
• partycypacyjn,
Z punktu widzenia pracodawców:
• funkcje: podejmowania decyzji,
• ksztatowania pokoju spoecznego oraz
• „kartelu" (eliminowania konkurencji, zwaszcza pacowej, midzy rónymi firmami), a z punktu widzenia rzdów — funkcje legitymizacji oraz ksztatowania pokoju spoecznego.
Pierwotnie gównym zadaniem negocjacji zbiorowych byo rozwizywanie sporów zbiorowych. Z czasem stay si one metod unikania tych sporów przez wspólne regulowanie problemów pracy przez partnerów spoecznych, a gównym ich produktem byy ukady zbiorowe pracy (UZP). Pozostaj one nadal gównym produktem negocjacji zbiorowych, ale ich tre stopniowo si zmienia. Wiele kwestii wanych dla pracowników jest regulowanych ju poza ukadami przez odrbne umowy i porozumienia, np. prywatyzacyjne, zwizane ze zwolnieniami grupowymi pracowników, z wprowadzaniem nowych technologii.
Negocjacje zbiorowe maj take za zadanie ksztatowa zbiorowe stosunki pracy poprzez dialog spoeczny.
Wspóczenie negocjacje zbiorowe stanowi proces:
• podejmowania decyzji i ksztatowania polityki rynku pracy; jest to proces nader zoony, w którego toku rozwaa si wiele problemów i moliwoci; racjonalne decyzje umoliwiaj zawarcie porozumienia zapewniajcego pokój spoeczny na duszy okres;
• kreowania prawa, pierwotne negocjacje koczyy si ukadami, które miay charakter prawa prywatnego, obecnie natomiast w wikszoci krajów europejskich ukady zbiorowe pracy stay si ju instytucj prawa publicznego, a oprócz nich s te zawierane inne porozumienia;
• partycypacji pracowniczej ; znaczenie jej zaley od szczebla, na którym s prowadzone negocjacje — gdy odbywaj si one w zakadzie pracy, ma miejsce zarówno porednia jak i bezporednia partycypacja; gdy odbywaj si na szczeblach ponadzakadowych, to bezporednie kontakty negocjatorów z pracownikami s trudniejsze;
• rozwizywania problemów, np. sporów; wynika to z zaoenia, e negocjacje zbiorowe opieraj si na równowadze stron; ze wzgldu na rónice interesów same negocjacje mog si te czasami stawa ródem konfliktów — zaley to od modelu negocjacji.
3. Psychospoeczne aspekty negocjacji zbiorowych
Rozwój nauk socjologicznych i psychologicznych nada nowy wymiar negocjacjom zbiorowym. Przede wszystkim nauki te zwróciy uwag na podmiotowo czowieka, co podwaa ekonomiczne traktowanie pracy jako towaru, a pacy jako jej ceny. Unaoczniy te wag stosunków midzyludzkich - klimatu wspódziaania, akceptacji w grupie, systemów wartoci pracowników sprowadzonych wczeniej do wartoci ekonomicznych.
Negocjacje zbiorowe jako...
…forma demokracji:
• Spoeczestwo jest pluralistyczne; to nie tylko pastwo i jednostka, lecz take róne grupy polityczne i spoeczno-zawodowe, które maj rozbiene interesy. Negocjacje zbiorowe stanowi drog godzenia tych interesów, z uwzgldnieniem autonomii stron, lecej u podstaw pluralizmu.
• Rozbieno interesów stron nie ma charakteru strukturalnego, lecz funkcjonalny, co oznacza, e jest moliwe ich pogodzenie w drodze rozmów i poszukiwania rozwiza najbardziej opacalnych dla obu stron.
• Konflikt interesów mona rozwiza przy uyciu strategii siy lub strategii konsensusu, ale strategia siy w praktyce, z reguy, jest mniej opacalna od zgody.
• Poszukiwanie kompromisu jest moralnym obowizkiem stron. Nie honorowanie go oznaczaoby negacj interesów i aspiracji innych grup.
• Autonomia grup nie moe prowadzi do anarchii. Zachodzi zatem potrzeba koordynacji negocjacji w celu zachowania zgodnoci rozwiza z interesem publicznym. Im wiksza jest integracja interesów zwizkowych z interesem publicznym, tym wikszy jest pokój spoeczny.
• Naturalnym stranikiem interesu publicznego (spoecznego) jest pastwo. Stanowi to przesank dla rozwoju trójstronnych mechanizmów koordynacyjnych (konsultacji i negocjacji).
• Koncepcj interesu publicznego jako punktu odniesienia do dziaa koordynacyjnych wzmacnia podzia siy ekonomicznej midzy „wielki kapita" a „wielk prac", tj. organizacje pracownicze oraz pastwo (rzd) jako trzeci stron negocjacji.
• Negocjacje nie ograniczaj si do spraw biecych, w ich toku bowiem dokonuje si wyborów strategicznych. Zatem nie tylko dostosowuj si one do zmiennego otoczenia, lecz take wspóksztatuj to otoczenie poprzez dokonywane wybory i decyzje. Wynika std, e problemy rozwizywane w drodze negocjacji powinny by postrzegane w duszej perspektywie czasowej.
• Strony negocjacji s nie tylko od siebie wspózalene, lecz take zale od caej gospodarki. Ich decyzje co do wyboru strategii oraz ich dziaania wywouj skutki dla nich samych oraz dla ich partnerów i caej gospodarki.
• Szczególna rola w procesie negocjacji zbiorowych przypada kierownictwu, gdy, po pierwsze, jest ono reprezentantem interesu kolektywnego , a po drugie, musi ono dzieli wadz z pracownikami.
• Negocjacje zbiorowe s (mog by) najszersz paszczyzn form dynamicznej partycypacji rozwijanej przy zachowaniu równowagi stron. W tym celu jednak niezbdne jest nadanie im szerszej spoecznej perspektywy i co najmniej zrównanie wagi problemów proceduralnych z rzeczowymi.
…forma komunikacji
To postrzeganie negocjacji jako procesu komunikowania si stron, który zachodzi midzy:
• grupami interesów reprezentowanymi przez przedstawicieli (odpowiednia informacja zwrotna midzy mocodawc a jego przedstawicielami stanowi istotny warunek sukcesu danej strony),
• czonkami kadej grupy negocjatorów,
• obu ekipami negocjacyjnymi.
…narzdzie motywacji
Teoria motywacji w odniesieniu do negocjacji zbiorowych koncentruje si na dwóch kwestiach:
• rozpoznania przyczyn i racji, dla których partner w negocjacjach formuuje takie, a nie inne oczekiwania; chodzi wic o odpowied na pytanie dlaczego tak postpuje;
• rozpoznania wartoci i oczekiwa stron reprezentowanych w negocjacjach i samych negocjatorów, a wic o odpowiedzi na nastpujce pytania: jakie s rzeczywiste oczekiwania pracowników; czy s one jednolite w poszczególnych podgrupach; czy pracownicy maj wycznie oczekiwania materialne, czy te jest moliwa czciowa ich substytucja przez wartoci niematerialne, np. przez wiksz partycypacj w rozwój osobowy; czy w ramach oczekiwa materialnych s zainteresowani wycznie podwyk pac — wypatami pieninymi, czy te take rzeczowymi itd.
…jako gra
Psychologiczna teoria gier postrzega negocjacje zbiorowe jako gr, której uczestnikami s zwizki zawodowe i pracodawcy (pracodawca). Postrzeganie negocjacji zbiorowychj jako gry wskazuje, e podstawowym jej elementem jest strategia, czyli dobór celu (celów) oraz rodków ich realizacji bdcych w dyspozycji negocjatorów, a take taktyka rozumiana jako dobór sposobów realizacji celów strategicznych.
4. Struktura negocjacji zbiorowych
Struktura negocjacji zbiorowych obejmuje:
• szczeble, na których si one odbywaj,
• jednostki negocjacyjne.
W praktyce mona wyróni kilka szczebli negocjacji: ogólnokrajowy, sektorowy/gaziowy, regionalny/lokalny oraz przedsibiorstwa. Liczba szczebli moe by czasem wiksza, np. zakad w ramach przedsibiorstwa, republika (land) w krajach federalnych i szczebel midzynarodowy.
Grupy pracowników i pracodawców, których dotycz wyniki negocjacji stanowi jednostki negocjacyjne. Jednostkami tymi mog by, na przykad, pracownicy umysowi, robotnicy, pracownicy sfery badawczo--rozwojowej. Mog one obejmowa jednego lub wicej pracodawców. Poniewa moliwe s róne kombinacje rodzaju grup pracowników i pracodawców, prowadzi to do bogactwa i rónorodnoci jednostek negocjacyjnych.
Negocjacje bilateralne
W negocjacjach bilateralnych udzia bior tylko dwie zainteresowane strony. Na szczeblu przedsibiorstwa jedn stron negocjacji jest pracodawca, drug natomiast przedstawiciele pracowników.
Negocjacje trójstronne
Przyczyn trójstronnoci jest zazwyczaj troska o ograniczenie konfliktu i zapewnienie wspódziaania wszystkich stron w przeamywaniu trudnoci gospodarczych, hamowaniu inflacji, ograniczaniu bezrobocia — troska o uwzgldnienie interesu publicznego. T trzeci stron s czasem czonkowie rzdu. Niekiedy w negocjacjach i/lub konsultacjach trójstronnych zamiast rzdu bior udzia niezaleni eksperci.
Trójstronno jest pojciem umownym. Czasami, w zasadzie, s to dwie strony i dopiero ich ustalenia s rekomendowane stronie trzeciej, rzdowi, do wykorzystania. Jak wynika z istoty trójstronnoci, jej gównym celem jest budowa dialogu spoecznego w sprawach polityki spoeczno-gospodarczej. Negocjacje i konsultacje trójstronne to równie weryfikacja siy wpywu stron na wasnych mocodawców, a tym samym swojej rzeczywistej reprezentatywnoci i wiarygodnoci. Trójstronno jest te sprawdzianem zdolnoci partnerów spoecznych do integrowania rónych grup interesów wobec kompromisu, który w ich imieniu negocjuj.
5. Czynniki skutecznoci negocjacji zbiorowych
ródo S. Borkowska, Negocjacje zbiorowe, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1997, s. 56
Do celów ogólnych zwizków zawodowych nale:
• utrzymanie lub poprawa warunków pracy,
• troska o ochron zatrudnienia i wiadcze socjalnych,
• podnoszenie kwalifikacji pracowników,
• zgoda na wiksz mobilno wewntrzn pracowników,
• utrzymanie i/lub wzrost swojej pozycji.
Ogólnymi celami pracodawców s:
• przetrwanie i rozwój firmy,
• wzmocnienie pozycji na rynku,
• minimalizacja kosztów pracy jako narzdzia walki konkurencyjnej,
• powizanie pac z efektami pracy (elastyczno pac).
Równowaga stron
Równowaga stron to równo ich siy przetargowej (negocjacyjnej). Jej
brak oznacza, w istocie, moliwo narzucenia rozwiza przez jedn ze stron. Mamy wówczas do czynienia z dyktatem, a nie z negocjacjami. Aby tego unikn, niezbdne jest osignicie wzgldnej, równowagi stron (równowaga absolutna jest mao realna).
Rachunek korzyci i strat
Jednostronne próby zwikszania siy przetargowej w duym stopniu opieraj si na rachunku kosztów. W deniu do porozumienia strony musz bra pod uwag zarówno koszty (straty), jakie bd musiay ponie, jak i moliwe do osignicia korzyci. Rachunek ten, w dodatku, trzeba porówna z rachunkiem kosztów (strat) powstaych w przypadku braku porozumienia, zwaszcza strajku i presji wywieranej wzajemnie na siebie i czynniki zewntrzne. Dodatkowo negocjatorzy musz uwzgldni „koszty" braku akceptacji mocodawców.
Na koszty negocjacji zbiorowych wpywa te ich czstotliwo. Czste negocjacje to wicej szans na eskalacj da, a w razie ich niespenienia — wiksze prawdopodobiestwo strajków i lokautów.
Zasada partnerstwa wie si cile z zasad dobrej wiary i woli porozumienia. Oznacza ona, e strony, traktujc siebie jako partnerów, prowadz negocjacje z intencj przestrzegania zawartego ukadu. Take w toku negocjacji zbiorowych dostarczaj wiarygodnych informacji i zachowuj wzajemn uczciwo. W ustawie z dnia 29 wrzenia 1994 r. o zmianie ustawy kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw podkrelono, e zgodnie z zasad dobrej wiary zwizki zawodowe powinny powstrzyma si od postulatów, których realizacja przekracza moliwoci finansowe pracodawcy, a pracodawca powinien uwzgldnia postulaty zwizkowe uzasadnione istniejc sytuacj ekonomiczn.
Rzetelna informacja stanowi warunek konieczny:
• oparcia negocjacji na argumentach, a nie na emocjach,
• wspópracy i wzajemnego zaufania stron,
• równowagi stron (kto ma informacje, ten ma wadz).
Wzajemna wymiana informacji midzy pracodawc a zwizkami zawodowymi moe skutecznie uatwi wspódziaanie stron dla obopólnego dobra, gdy znaj oni oczekiwania pracowników dotyczce organizacji pracy, systemów wynagrodze itp.
Modele negocjacji
Rónorodno negocjacji zbiorowych pozwala wyodrbni dwa gówne ich modele:
• zdecentralizowany
• scentralizowany.
Wyodrbnione modele róni przede wszystkim: szczebel negocjacji, koordynacja rokowa w skali kraju i rola pastwa, stopie uzwizkowienia oraz partycypacja pracownicza w zarzdzaniu przedsibiorstwem.
Czynniki zewntrzne
Negocjacje zbiorowe stanowi integralny i kluczowy element demokracji przemysowej, a ta — ustroju demokratycznego pastwa. Rola i charakter NZ zale od stopnia powizania zwizków zawodowych z partiami politycznymi oraz od charakteru tych partii.
Negocjacje zbiorowe stanowi zwarte odbicie kultury narodowej oraz systemów wartoci i zdolnoci adaptacyjnych do zmiennego otoczenia, ksztatowanych przez pokolenia i zalenych od wielu czynników, w tym od systemu edukacji. One same równie staj si czci kultury.
Negocjacje nale do najtrudniejszych spraw w naszym yciu, tak jak wszelkie kontakty z otoczeniem. Najczciej s niepowtarzalne, zaskakujce, trzymajce nas w napiciu, nabierajce tempa w cigle komplikujcej si rzeczywistoci, wymagajce staego umiejtnego dostosowania do zmieniajcych si uwarunkowa. Wydawaoby si, e negocjacji nie mona si nauczy. Rzeczywicie, procesy komunikowania si z ludmi nie daj si sformalizowa, zadekretowa, do koca wtoczy w ramy protokou dyplomatycznego lub sieci komputerowej. Zwaszcza, gdy zaczynaj obejmowa 6 mld bardzo rónych mieszkaców Ziemi. Powinnimy jednak zdawa sobie spraw z naszych predyspozycji negocjacyjnych, mocnych i sabych stron, atutów partnerów siadajcych do stou rokowa. Nasz optymizm, yczliwy stosunek do innych, ciekawo ludzi powinny i w parze z profesjonalizmem, dobrym przygotowaniem, zebraniem informacji o problemie i ludziach uczestniczcych w jego rozwizywaniu. Tylko wtedy bdziemy w stanie sami lub z pomoc innych zapewni sobie negocjacyjn skuteczno i wobec wszelkich prób manipulacji wystpimy bardziej zdecydowanie, wiadomie, z wewntrzn satysfakcjonujc motywacj.
Zacznik 1.
1. Przygotowanie do negocjacji w prywatyzacji Elektrowni "Rybnik" S.A.
Analiza wybranych elementów procesu negocjacyjnego, jaki mia miejsce podczas prywatyzacji Elektrowni "Rybnik" SA w latach 1999/2001, obejmuje:
- niektóre elementy procesu negocjacji pakietu socjalnego pomidzy przedstawicielami Elektrowni "Rybnik" SA a inwestorami;
- przygotowania do negocjacji oraz warunki umowy spoecznej przedstawione inwestorom przez stron polsk;
- opis przebiegu negocjacji z pierwszym inwestorem, konsorcjum Marubeni - NRG Energie,
- poszukiwania nowego inwestora, negocjacje z Konsorcjum EdF - EnBW,
- analiz poszczególnych elementów etapów negocjacji.
1.1. Przyjte strategie negocjacyjne
W procesie przygotowa do negocjacji wane jest zapoznanie si z przypuszczaln strategi negocjacji, jak mog prowadzi nasi partnerzy. Istnieje wiele strategii negocjacji charakterystycznych dla niektórych pastw. W tym przypadku, zarówno w pierwszej, jak i drugiej "odsonie" , wszystkie strony zdecydoway si na strategi "salami" [1]. Polega ona na osiganiu porozumienia kawaek po kawaku tak dugo, a zdobdzie si cao.
Pod koniec drugiego "aktu" negocjacji strona francuska zastosowaa typow dla swego kraju strategi "ograniczenia", zwan równie : "To ju naprawd koniec". Wiele lat temu Francuzi stali si sawni z powodu stosowania ogranicze czasowych jako metody strategicznej. Ograniczenie zakresu albo sposobu rozmów stanowi form tej strategii. Deklaruj, e bd negocjowa tylko na jeden okrelony temat albo w jeden okrelony sposób. Ograniczenie komunikacji to kolejne zastosowanie strategii ogranicze. Mona przystpi do negocjacji przez swego porednika lub ograniczy komunikacj wychodzc z sali obrad, rezygnujc z rozmów. [2]
1.2. Okolicznoci prywatyzacji
Pocztkowo Elektrownia "Rybnik" wchodzia w skad Zakadów Energetycznych Okrgu Poudniowego, a po ich likwidacji - od stycznia 1989 r. uzyskaa osobowo prawn jako Przedsibiorstwo Pastwowe. W dniu 1 padziernika 1996 r. nastpia komercjalizacja Elektrowni "Rybnik" SA. Jej celem byo przeksztacenie w jednoosobow spók Skarbu Pastwa oraz przygotowanie Spóki do prywatyzacji. Prywatyzacja powoduje zrónicowanie struktury wasnociowej kapitau akcyjnego. Wie si to z tym, e wacicielem akcji staje si jeszcze kto inny oprócz Skarbu Pastwa, np. inna firma, podmiot gospodarczy czy osoba prywatna. Prywatyzacja Elektrowni "Rybnik" SA wynikaa równie z efektów przemian gospodarczych na wiecie. Okazuje si, e zbywanie wasnoci pastwowej na rzecz firm prywatnych daje lepsze rezultaty. W celu dostosowania si do gospodarki rynkowej i zasad konkurencji rozpoczto w elektrowni proces zmian technicznych i organizacyjnych. Aby osign sukces, naleao elastycznie dostosowa si do zachodzcych w otoczeniu zmian.
Naley jednak stwierdzi, e przymus nagej prywatyzacji nie istnieje. Wymusza go polityka gospodarcza prowadzona przez Pastwo. Wyznacza ona horyzont czasowy, do granic którego dany podmiot musi podj decyzj: "Co dalej?" Warto zauway, e procesu prywatyzacji bez przyzwolenia spoecznego, Pastwo nie byoby w stanie przeprowadzi.
Prywatyzacja miaa przynie Elektrowni "Rybnik" nalene jej miejsce w systemie energetycznym, a co za tym idzie zwikszenie produkcji prdu, wzrost wpywów finansowych, rozwój firmy. Kada zmiana - równie prywatyzacja - powoduje poczucie zagroenia w czowieku, natomiast jest nieunikniona. Istniej dwa wyjcia: bierne oczekiwanie i poddanie si zmianom, które przyjd z zewntrz lub aktywne przygotowanie si do nieuniknionych zmian, co jest szans na kreowanie wasnej pozycji, która bdzie akceptowalna i umocni pozycj ludzi, zaogi, firmy w nowym zliberalizowanym "wiecie energetyki". [3]
Elektrownia "Rybnik" SA zlokalizowana jest na poudniu województwa lskiego, na obrzeach miasta Rybnika. Jest elektrowni kondensacyjn, blokow. Jej celem jest produkcja energii do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego (KSE). Elektrownia "Rybnik" SA jest najwiksza na Górnym lsku i naley do grona elektrowni systemowych w Polsce. Produkowana energia moe pokry ok. 6,5% zapotrzebowania Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Zainstalowane koty s opalane wglem kamiennym dostarczanym z kilkunastu okolicznych kopal. Roczna produkcja energii elektrycznej pochania ok. 3,3 mln ton tego surowca. Powstae popioy w caoci s zagospodarowywane przez kopalnie jako materia w pracach górniczych. Zakad posiada due osignicia w redukcji emitowanych zanieczyszcze. Sukcesem s równie najnisze koszty wytwarzania energii elektrycznej wród elektrowni opalanych wglem kamiennym.
Zakad zatrudnia ok.1500 osób i jest jednym z najwikszych pracodawców na terenie miasta Rybnika. Jedynym organem zarzdzajcym jest Zarzd Spóki. Reprezentuje firm na zewntrz w sprawach finansowych, gospodarczych, prowadzi sprawozdania z wasnej dziaalnoci, okrela plany na przyszo. Rada Nadzorcza sprawuje nadzór nad dziaalnoci Spóki.
W przypadku Elektrowni "Rybnik" SA wan rol w procesie prywatyzacji odegray istniejce na jej terenie zwizki zawodowe. Podjy one stosowne uchway, w których wyraziy opinie na temat cieki prywatyzacyjnej "swojego" zakadu pracy. Byy to opinie pozytywne. Wedug ustale zwizków zawodowych przedstawiciele elektrowni mieli zasi za stoem negocjacyjnym. Chodzio midzy innymi o uzyskanie premii prywatyzacyjnej dla pracowników Spóki, gwarancji zatrudnienia i nabycia pakietu akcji.
2. Negocjacje z konsorcjum Marubeni - NRG Energie
2.1. Przygotowania do negocjacji
Przygotowania do negocjacji z potencjalnym inwestorem rozpoczto w kocu 1999 r. Powsta - wyoniony z przedstawicieli zwizków zawodowych dziaajcych w Elektrowni "Rybnik" - Midzyzwizkowy Zespó Negocjacyjny (MZN). W skad tego zespou weszo piciu przedstawicieli NSZZ "Solidarno", czterech przedstawicieli NSZZ Pracowników Elektrowni "Rybnik" oraz dwóch doradców z zewntrz: psycholog i prawnik. Zadaniem doradców byo przeszkolenie czonków MZN w zakresie prowadzenia negocjacji. Szczególn rol odegra doradca - psycholog, który nadzorowa równie przebieg prac nad przygotowaniem si do negocjacji. W tym samym czasie przedstawiciele zwizków zawodowych prowadzili rozmowy z pracownikami, celem dokonania ustalenia hierarchii wanoci celów, na które w pierwszym rzdzie wskazywaa zaoga. To stanowio punkt wyjcia do póniejszych negocjacji z inwestorem. Dziki takim zabiegom wyznaczono odpowiedni próg aspiracji oraz pewne "minimum" negocjacyjne. Ustalono równie warianty rozwiza alternatywnych. Po pewnym czasie w gronie MZN zacz powstawa dokument zwany pakietem socjalnym. Trzeba doda, e negocjacje warunków pakietu socjalnego s czynnikiem koniecznym w przebiegu procesu prywatyzacji. Konstrukcja pakietu opieraa si na ju istniejcych w polskiej gospodarce energetycznej "pakietach" (Elektrociepownia "Gdask", Elektrociepownia "Kraków"). Prawn stron tego zagadnienia zajmowa si drugi z doradców.
Za najwaniejsze punkty pakietu socjalnego przyjto:
- bezwarunkowe gwarancje zatrudnienia
- warunki pacowe:
- premia prywatyzacyjna
- jednorazowe podniesienie wynagrodze
- opis cieki wzrostu wynagrodze w latach nastpnych
- gwarancje zwizkowe
- gwarancje socjalne
- szkolenia
- bhp
Inne, równie wane warunki pakietu dotyczyy wspópracy midzy zwizkami zawodowymi a inwestorem, kwestie odwoywania si do inwestora, powoanie komisji nadzorujcej wdroenie pakietu socjalnego, umiejscowienie pakietu socjalnego w ukadzie zbiorowym.
Na pocztku 2000 r. Minister Skarbu Pastwa ogosi termin wycznoci negocjacyjnej dla inwestorów. W przypadku wskazania inwestorów gos decydujcy nalea do Ministra Skarbu Pastwa, który wyznaczy okres tzw. ograniczonego badania Spóki. Strona polska próbowaa wczeniej dokona analizy potencjalnych inwestorów. Kim s? Czym dysponuj? Próbowano równie dotrze do osób, które miay wej w skad zespou negocjacyjnego inwestora. Celem tych zabiegów byo poznanie sabych punktów i mocnych stron "kontrahenta". Wane byy informacje, jak traktowane s zaogi w nalecych do niego przedsibiorstwach. Ten etap zbierania informacji zakoczy si poowicznym sukcesem. Nie udao si zdoby wszystkich potrzebnych danych, mimo e korzystano ze wszystkich moliwych róde i kanaów informacyjnych (internet, publikacje prasowe, kontakty osobiste). Wynikao to ze specyficznej polityki nieujawniania informacji, które mogyby mie wpyw na póniejszy przebieg negocjacji.
Nie znajc dobrze inwestorów, jeszcze przed rozpoczciem waciwych negocjacji przedstawiciele Spóki zaproponowali im przygotowanie odpowiedzi na pytanie: "Jaki widzieliby pakiet socjalny i przysz wspóprac ze stron spoeczn"? Inwestorzy solidnie si do tego przygotowali. W czasie trzydniowych prezentacji poruszano równie tematy dotyczce przyszoci Spóki i programów inwestycyjnych. Te wszystkie informacje znalazy si w dokumencie pod nazw Prezentacji danego inwestora. Wanie ten dokument sta si podstaw póniejszej strategii negocjacyjnej.
W nastpnym etapie, kiedy trzeba byo dokona wyboru tylko jednego z trzech ubiegajcych si inwestorów - nastpiy nieformalne konsultacje. Zarówno na poziomie Zarzd - Minister, jak i Zarzd - Pracownicy. Minister Skarbu Pastwa bardzo powanie potraktowa opinie na temat inwestorów dochodzce z prywatyzowanej Spóki. Nastpnym etapem byo szczegóowe badanie Spóki przez wskazanego inwestora. W tym przypadku przez konsorcjum Marubeni i NRG Energie (Japonia - USA). T ofert wybrao MSP, gdy bya najlepsza dla Skarbu Pastwa. Inwestor zaproponowa najkorzystniejsz cen za akcj i wdroenie programu inwestycyjnego. Minister SP wyznaczy nieprzekraczalny termin na przeprowadzenie negocjacji ze Skarbem Pastwa dotyczcych umowy zapisu sprzeday akcji. Równie w stosownym przedziale czasowym miay odby si negocjacje warunków "pakietu socjalnego".
2.2. Przebieg negocjacji
Ustalono, e rozmowy z inwestorem prowadzi bd wyznaczone osoby w liczbie piciu, jednake gos najwaniejszy nalea do Przewodniczcego MZN. Reszta zespou miaa za zadanie sporzdzanie notatek, kontaktowanie si z otoczeniem zewntrznym i suenie gosem doradczym. Negocjacje rozpoczto od przytoczenia dokumentu "Prezentacja Inwestora". Kady z jego punktów by ponownie omawiany przez autorów. Wówczas inwestorzy skadali stosowne deklaracje. Wszystkie informacje, które udao si uzyska negocjatorom Spóki byy punktem wyjcia do porozumienia w szczegóowych zagadnieniach.
Wydaje si, e Japoczycy i Amerykanie popenili bd "otwierajc si" zbyt szybko i zbyt szeroko. Strona polska przeja inicjatyw negocjacyjn i utrzymaa j a do koca trwania negocjacji. T sytuacj spowodowao cige zadawanie szczegóowych pyta przez stron polsk i dania potwierdzenia zoonych wczeniej przez inwestora zobowiza. Otwarto i szczero w negocjacjach s postpowaniem nieco ryzykownym, mona je wic zaleca tylko tam, gdzie partnerzy znaj si do dobrze, a ponadto planuj dusze formy wspódziaania. [4]
Po ustaleniu wszystkich parametrów - gównie finansowych - i przedstawieniu warunków pakietu Zwizkom Zawodowym, nastpi etap ratyfikacji. Akceptujc ustalone zapisy i podejmujc stosowne uchway, zwizki zawodowe przekazay penomocnictwa osobom wyznaczonym do podpisania pakietu. Na tym zakoczy si etap ratyfikacji. Umowa zostaa podpisana. Na uwag zasuguje fakt, e obydwa zespoy negocjatorów miay kompetencje ograniczone tylko do negocjacji, nie za do podpisania umowy.
Mimo podpisania przez Spók Umowy Spoecznej (pakietu socjalnego) z konsorcjum Marubeni - NRG Energy nie doszo do podpisania umowy prywatyzacyjnej przez Ministra Skarbu Pastwa. Powodem by upyw terminu wycznoci do negocjacji umowy kupna - sprzeday akcji przez konsorcjum japosko - amerykaskie. Wszelkie uzgodnienia i owiadczenia, jakie do tej pory byy skadane w czasie prowadzonych negocjacji, okazay si niewice i nie wywoujce skutków prawnych. Umowa Spoeczna przestaa obowizywa.
3. Poszukiwanie innych ofert negocjacyjnych
Na skutek upywu z dniem 31 padziernika 2000 r. wycznoci do negocjacji umowy kupna - sprzeday akcji przez konsorcjum NRG i Marubeni, Minister Skarbu Pastwa podj decyzj o wszczciu rokowa z potencjalnymi inwestorami, z którymi wczeniej w wyniku prowadzonej procedury zawiesi rokowania. Zaproszenie do udziau w rokowaniach na temat sprzeday 35% akcji zostao wysane do nastpujcych firm: International Power Plc, AES Horizons Ltd, Konsorcjum EdF i EnBW AG, Tractabel SA oraz Konsorcjum: Marubeni Corporation i NRG Energy [5]. 15 listopada 2000 r. w Elektrowni "Rybnik" goci przedstawiciel II Departamentu Nadzoru i Prywatyzacji Ministerstwa Skarbu Pastwa. Departamentowi temu podlega Elektrownia "Rybnik" SA. Na zorganizowanym spotkaniu z udziaem przedstawicieli zwizków zawodowych wysannik MSP przedstawi dotychczasowy przebieg procesu prywatyzacji.
Poda równie do wiadomoci kalendarz dalszych dziaa:
- ograniczone badanie Spóki od 20 listopada do 8 grudnia 2000 r.
- zoenie ostatecznych ofert wicych 22 grudnia 2000 r.
- udzielenie wycznoci negocjacyjnej jednemu z potencjalnych inwestorów od 5 stycznia 2001 r.
- negocjacje umowy sprzeday akcji, pakietu socjalnego oraz nieograniczone badanie Spóki stycze / luty 2001 r. [6]
Okreli te przewidywany termin podpisania umowy sprzeday akcji Spóki na koniec pierwszego kwartau 2001 r. Proces prywatyzacji nie zosta przerwany.
Lista firm, które przystpiy do ograniczonego badania Spóki bya krótka. Znalazy si na niej: francusko - niemieckie konsorcjum EdF i EnBW AG, Tractabel z Belgii i konsorcjum Marubeni Corporation - NRG Energy. W dniach 30 listopada, 1 i 5 grudnia 2000 r. zwizki zawodowe odbyy spotkania z potencjalnymi inwestorami ubiegajcymi si o zakup 35% akcji Elektrowni "Rybnik" SA. Zgodnie z ustaleniami na koniec ograniczonego badania Spóki trzy firmy zaprezentoway si przed przedstawicielami zaogi.
Now "twarz" w tym gronie byli Belgowie, którzy w Polsce zostali niedawno inwestorem strategicznym Elektrowni "Poaniec". Niemcy z EnBW AG, którzy za pierwszym razem do szybko odpadli, teraz wzmocnili si francuskim EdF. Francuzi w Polsce posiadaj pakiet wikszociowy akcji Elektrociepowni Kraków - g. Obserwujc ich polityk, nie dao si ukry, e w przedsibiorstwach, których s wacicielami wystpiy pewne napicia zwizane z przestrzeganiem Pakietu Socjalnego. Zaskakujce byo, e Elektrowni "Rybnik" SA w dalszym cigu interesowao si konsorcjum NRG i Marubeni. Ilo rodków, jakie Amerykanie i Japoczycy woyli w cigu ubiegego roku chcc "kupi" Spók, a take nadzieja, e w kocu nastpi przeom w sprawie dostaw wgla, nie pozwolia im zrezygnowa. Tumaczyli, e zajmujc tak, a nie inn postaw czynili to take w interesie caej zaogi elektrowni. Wszyscy inwestorzy podkrelali, e jest im po drodze z planami przyszociowymi Zarzdu Elektrowni "Rybnik" SA.
Dla zaogi najwaniejsz spraw byo zawarcie z inwestorem Umowy Spoecznej zabezpieczajcej w moliwie najlepszy sposób interesy wszystkich pracowników. Przedstawiciele zwizków zawodowych uwiadamiali potencjalnym inwestorom, e nowa Umowa Spoeczna nie moe by gorsza od tej wynegocjowanej z amerykasko - japoskim konsorcjum. [7]
3.1. Przygotowania do negocjacji z konsorcjum EdF - EnBW
Po analizie przedstawionych w dniu 12 stycznia 2001 r. wicych propozycji zakupu akcji Elektrowni "Rybnik" SA w Rybniku, Minister Skarbu Pastwa udzieli konsorcjum EnBW AG i EdF International SA ograniczonej wycznoci negocjacyjnej do dnia 16 lutego 2001 r. Udzielenie wycznoci negocjacyjnej nie oznaczao akceptacji warunków zakupu akcji Elektrowni "Rybnik" SA zoonych w dniu 12 stycznia 2001 r. Zgodnie z obowizujc procedur, brak uzgodnienia warunków umowy zakupu akcji Spóki oraz parametrów pakietu socjalnego do dnia 16 lutego 2001 r. mogo spowodowa podjcie rokowa przez Ministra Skarbu Pastwa z pozostaymi inwestorami. [8]
3.2 Negocjacje z konsorcjum EdF i EnBW
Podobnie jak w przypadku pierwszym do negocjacji po stronie Spóki zasiad ten sam zespó negocjatorów w niezmienionym skadzie, wspierany przez dwóch doradców. Podczas przygotowa do negocjacji ustalono list priorytetów. Za najwaniejszy cel negocjacji uznano uzyskanie maksymalnie dugich gwarancji zatrudnienia. Na drugim miejscu postawiono podwyk i premi prywatyzacyjn, a na trzecim gwarancje socjalne, BHP i wspóprac z otoczeniem spoecznym.
Ministerstwo Skarbu Pastwa na wypadek niepowodzenia rozmów przedstawio swoje zamierzenia wobec Elektrowni "Rybnik" SA. Bya to wizja odroczenia prywatyzacji elektrowni i póniejsza sprzeda akcji na Giedzie Papierów Wartociowych lub wejcie w skad Poudniowego Koncernu Energetycznego, co take sprowadzaoby si do odroczenia prywatyzacji. Zarzd Spóki, zespó negocjacyjny i zaoga zdawali sobie spraw, e brak pakietu oznacza pogbianie si obecnej, trudnej sytuacji firmy. Zespó zapyta Zarzd Elektrowni o ocen sytuacji. Odpowied brzmiaa, e prywatyzacja jest bardzo potrzebna elektrowni i jej odroczenie tylko pogorszy obecny stan. W tych warunkach zespó reprezentujcy zaog przystpi do negocjacji pakietu socjalnego. [9]
Po stronie inwestora zasiado do negocjacji piciu przedstawicieli EdF, dwóch tumaczy, jeden doradca i po jednym przedstawicielu firm EnBW AG i Gide Loyrette Noel [10]. Strony zaprosiy do udziau w negocjacjach przedstawicieli Zarzdu Elektrowni "Rybnik" SA, w charakterze czynnych obserwatorów. Ustalono ramy czasowe rozpoczynajcych si negocjacji. Rozmowy miay trwa codziennie od wtorku (13.02) do pitku (16.02) w godzinach od 10.00 do 18.00. Miejscem negocjacji, tak jak poprzednio, by Orodek Szkoleniowy Elektrowni "Rybnik" SA w Rybniku - Stodoach.
Pierwsz, wtorkow sesj powicono na lepsze poznanie inwestora przez zespó negocjacyjny. Omówiono cele spoeczne restrukturyzacji i dowiadczenia nabyte przez EdF w Polsce. Strona francuska doskonale zdawaa sobie spraw ze strategii, jak negocjatorzy Spóki zastosowali podczas rozmów z konsorcjum Marubeni - NRG. Za czonkowie MZN wiedzieli, e negocjatorzy EdF/EnBW domylaj si taktyki, jak moe zastosowa strona polska. Wobec tego za namow doradców negocjatorzy Spóki poczekali, a Francuzi zrobi pierwszy ruch i zaproponuj sposób negocjacji. Strona polska przewidziaa w tym wypadku wprowadzenie przerwy technicznej. Tak te si stao. Inwestorzy przedstawili swoj ofert, a strona polska poprosia o przerw. Zostaa ona wykorzystana w celu analizy treci oferty i uzgodnienia dalszej strategii negocjacji. Oferta inwestora zostaa oceniona jako wstpna i nie do przyjcia przez stron polsk. Bya to propozycja w duej mierze oparta na pierwszym pakiecie, lecz parametry finansowe i zobowizania inwestora byy duo mniejsze. Tym samym okazao si, e druga strona dobrze zna poprzednio wynegocjowany pakiet. Osabio to si przetargow strony polskiej i nie pozwolio uzyska lepszych parametrów w wikszoci punktów pakietu. [11]
Po przerwie strona polska przedstawia swój projekt Umowy Spoecznej. Inwestorzy poprosili o czas na zapoznanie si t ofert. Uzgodniono wznowienie rozmów w dniu nastpnym, tj. w rod od godziny 10.30.Tego dnia przedstawiciel strony francuskiej zoy owiadczenie, w którym stwierdzi, e poprzednia Umowa Spoeczna wynegocjowana z konsorcjum amerykasko - japoskim jest iluzj. Doda równie, e Elektrownia nie byaby w stanie unie tak wielkich obcie. Pady równie dwa pytania:
1. Czy Zaoga jest zadowolona z Umowy Spoecznej wynegocjowanej z Marubeni?
2. Czy w tej umowie s punkty o znaczeniu kluczowym dla Zaogi? [12]
Po przerwie odpowiedzi udzieli Przewodniczcy MZN. Stwierdzi, e ocena Umowy Spoecznej wynegocjowanej z konsorcjum Marubeni - NRG nie jest postrzegana przez polsk stron negatywnie. Aczkolwiek istnieje potrzeba ponownych negocjacji niektórych zapisów.
Jako kontaktów dugoterminowych jest duo waniejsza ni jakikolwiek wynik pojedynczej negocjacji na kadym polu: w rodzinie, w interesach, w polityce czy w sprawach pracowniczych. Co to konkretnie oznacza? Przede wszystkim konieczno sprawdzania, jak te same fakty interpretuje druga strona. Rónica interpretacji nie jest grzechem, jest staym elementem w kontaktach rónych ludzi. Nie obraajmy si na innych za to, e myl po swojemu. [13]
Strona francuska zaproponowaa, aby punktem wyjcia do dalszych negocjacji by projekt Umowy Spoecznej przedstawiony przez MZN pierwszego dnia. Formalnie obie strony zdecydoway si na czytanie kolejno poszczególnych artykuów przyjmujc wszystko, z czym si zgadzaj. Tego samego dnia po poudniu obydwa zespoy dokadnie przeledziy projekt Umowy Spoecznej. Jak mona byo przewidzie, w gównych jej parametrach nie osignito porozumienia. Negocjacje zakoczono okoo godziny 22.30. W czwartek 15 lutego nastpio bardzo powolne zblienie stanowisk, jednak do osignicia porozumienia byo jeszcze daleko. Wieczorem strona polska spisaa graniczne parametry Umowy Spoecznej.
Pitek 16 lutego by ostatnim dniem negocjacji wyznaczonym przez Ministra Skarbu Pastwa. Termin nagli, a do porozumienia obu stronom byo jeszcze bardzo daleko. Pojawia si ciana negocjacyjna.
Strona polska bardzo sztywno trzymaa si zapisów dotyczcych cen wykupu akcji przez pracowników, wysokoci premii prywatyzacyjnej, gwarancji zatrudnienia, odszkodowa za niedotrzymanie gwarancji, udziau pracowników w organach Spóki i parametrów finansowych. Taka nieugita postawa polskich negocjatorów oraz ograniczone kompetencje strony Inwestora spowodoway impas w rozmowach. Zgoda na warunki zapisane w pakiecie bya dla konsorcjum bardzo trudna. Czas przeznaczony na ten cel przez MSP okaza si niewystarczajcy Po przedstawieniu kolejnego wariantu rozwiza przez stron polsk negocjatorzy konsorcjum EdF i EnBW AG wstali od stou obrad i poegnawszy si z MZN opucili sal. Bya godzina 12.30. [14]
3.3. Impas w rozmowach - mediacje Ministerstwa Skarbu Pastwa
Midzyzwizkowy Zespó Negocjacyjny po konsultacjach telefonicznych m.in. z przedstawicielami MSP nabra przekonania, e jest to tylko przerwa w negocjacjach, a nie ich koniec. Pewnoci jednak nie byo. Strona inwestora wiedziaa, e Spóka chce wynegocjowa lepsze warunki ni za pierwszym razem. Natomiast strona polska posiadaa poufne informacje na temat barier negocjacyjnych inwestora.
Przerwa w rozmowach bya wielkim dramatem dla MZN, poniewa gdyby wczeniej zgodzono si na propozycje strony francusko - niemieckiej - Spóka i tak otrzymaaby wicej, ni w przypadku rozmów z Marubeni - NRG. W zwizku z tym spisano wol porozumienia i kontynuowania rozmów. Pismo tej treci Zwizki Zawodowe wystosoway do Ministra Skarbu Pastwa jeszcze w pitek. Midzyzwizkowy Zespó Negocjacyjny wystpi do Ministra Skarbu Pastwa z informacj o trybie zakoczenia rozmów ze wzgldu na skromne propozycje konsorcjum, ale jednoczenie zwracajc uwag, e obydwie strony miay wyjtkowo mao czasu na wypracowanie konsensusu. W efekcie tych dziaa i porozumie oraz na skutek otrzymanego ze Zwizków Zawodowych pisma, Minister Skarbu pastwa przeduy Inwestorowi termin zakoczenia negocjacji o dwa dni, tj. do rody 21 lutego 2001 r. [15]
W poniedziaek w elektrowni pojawili si przedstawiciele MSP i doradcy prywatyzacyjni, którzy prowadzili stosowne rozmowy i wyjanienia. Du pomoc w mediacjach okaza Prezes Spóki.
3.4. Wznowienie i zakoczenie negocjacji
We wtorek 20 lutego 2001 r. o godzinie 10.00 rozpocz si drugi etap negocjacji Po powrocie przedstawicieli Konsorcjum do stou obrad okazao si, e poprzednie propozycje byy poziomem do otwarcia dyskusji, a nie jej finalizacji. Ministerstwo Skarbu Pastwa podjo rozmowy tak z elektrowni, jak i z konsorcjum, co uatwio porozumienie [16]. Wszystkie strony byy zainteresowane doprowadzeniem negocjacji do koca i nastpio wznowienie rozmów. By zdy, negocjowano bez przerwy ok. 36 godzin, by w okrelonym na nowo terminie sfinalizowa zapisy pakietu socjalnego. [17]
W rod 21.02.2001 r. Midzyzwizkowy Zespó Negocjacyjny poinformowa, e ok. godziny 19.00 zostaa ostatecznie uzgodniona z konsorcjum EdF - EnBW tre Umowy Spoecznej - Pakietu Socjalnego. Zapisy w/w umowy zostay zaakceptowane przez Komisj Zakadow NSZZ "Solidarno" i Zarzd Zwizku Zawodowego Pracowników Elektrowni "Rybnik" SA. [18]
4. Analiza poszczególnych etapów negocjacji
Analizujc pierwszy i drugi etap negocjacji Umowy Spoecznej mona zauway istotne rónice w podejciu stron do problemu. W pierwszym przypadku negocjatorom Spóki udao si uzyska przewag nad drug stron. Przyparci do muru Amerykanie i Japoczycy zgodzili si na warunki dyktowane przez stron polsk, która odwoywaa si do wczeniejszych deklaracji skadanych przez Inwestorów. Jednake to nie wystarczyo do podpisania umowy prywatyzacyjnej. Upyn termin wyznaczony konsorcjum przez MSP na zakoczenie negocjacji oraz brak umowy na zakup wgla.
Czynnik oczekiwania i upywu czasu jest wany w dziaaniach ekonomicznych. Bdy w oszacowaniu sytuacji pod tym wzgldem mog prowadzi do duych strat. Tak wic strona zmuszona do oczekiwania (np. na zyski z podjtych inwestycji) ma znacznie gorsz sytuacj negocjacyjn, jeeli oczekiwanie to przekracza jej moliwoci. Pozostaje wtedy zbadanie swych zasobów i sprawdzenie, czy warto wspódziaa z danymi kontrahentami. Warto te sprawdzi, czy straty w jednej dziedzinie oznaczaj straty ogólne czy te cz si z zyskami w innej. Przykadowo: pewne straty finansowe mog by rekompensowane korzyciami spoecznymi, utrzymaniem zatrudnienia, kontynuacj obecnoci na pewnych rynkach, popraw ochrony rodowiska itd. Zanim wic rozstrzygnie si dylemat perspektywy czasowej, naley szerzej sprawdzi konsekwencje decyzji w odniesieniu do rónych aspektów sytuacji. [19]
W drugim przypadku strona Inwestora (EdF - EnBW) znaa poprzednio wynegocjowan tre pakietu oraz strategi negocjatorów Spóki. Std te ten etap negocjacji okaza si duo trudniejszy. Co wane - tu równie zadziaa czynnik czasu. Chodzi o to, e dla jednej ze stron niezbdne byo uzyskanie pewnych efektów natychmiast, podczas gdy druga strona moga planowa dziaania w duszym odcinku czasowym. Bywa czsto tak, e natychmiastowa korzy jest mniejsza ni korzy, jak mona osign póniej. [20]
Czynnik czasu bywa wic znaczcym modyfikatorem siy negocjacyjnej stron. Czas nie dotyka obu - bardziej "dokuczliwy" jest dla tej strony, która w mniejszym stopniu moe pozwoli sobie na gr na zwok. Bdc pod presj, strona nie dysponujca rezerw skonna bdzie do aprobowania transakcji dla siebie mniej korzystnych ni te, które by zaaprobowaa w warunkach dogodniejszych. [21]
Jeeli chodzi o warianty najlepszych alternatywnych rozwiza dla negocjowanego porozumienia, to w pierwszym etapie negocjacji najlepszym rozwizaniem dla Spóki by "status quo", czyli pozostanie jednoosobow spók Skarbu Pastwa do czasu wejcia na Warszawsk Gied Papierów Wartociowych.
W drugim etapie najlepsz alternatyw dla strony polskiej stanowia umowa zawarta w pierwszym etapie. Jednake Spóce udao si wynegocjowa znacznie lepsze warunki ni w pierwszym podejciu, za wyjtkiem jednego elementu, tj. wartoci wykupu akcji. Firma miaa przecie dodatkowy wybór - i na gied albo nawet zrezygnowa z prywatyzacji. Przy wyborze jednej z powyszych moliwoci sytuacja Spóki byaby znacznie gorsza. Inwestor w elektrowni oznacza lepsz pozycj, szersze moliwoci rynkowe. Rok temu pakiet socjalny mona byo uzyska znacznie atwiej ni dzisiaj, poniewa sytuacja na rynku energii bya bardziej korzystna. Obecnie ten rynek jest zdawiony, std korzyci pynce z pakietu socjalnego s relatywnie wiksze. [22]
Warto równie wspomnie o stylach negocjacyjnych wykorzystywanych podczas dwustronnych rozmów. Trudno ostatecznie jednoznacznie zdefiniowa style, którymi posugiway si zespoy negocjatorów. Za pierwszym i drugim razem miay miejsce negocjacje symetryczne. Znaczy to, e obydwie strony miay podobny status. Zarówno kompetencji jak i pozycji w reprezentowanej firmie. W rozmowach strony stosoway zasady spotykane w negocjacjach tzw. "twardych", "mikkich" i "zasadniczych", dostosowujc technik do "wanoci" omawianego akurat problemu.
Cay proces negocjacji by skrupulatnie kontrolowany przez doradców Spóki - psychologa i prawnika. Zarówno pod wzgldem poprawnoci sposobów negocjacji, jak równie pod wzgldem uzyskiwanych w trakcie negocjacji ustpstw. Jeszcze przed rozpoczciem rozmów wszystkie cele zostay spisane, ustalono wartoci minimalne i granice nieprzekraczalnoci. Zadaniem doradcy - psychologa bya weryfikacja zachowania stron. Od niego zaleao wprowadzanie przerw technicznych czy "tonowanie" rozmów. Bardzo dobrze funkcjonowaa komunikacja w polskim zespole negocjacyjnym dziki dobremu usadowieniu za stoem rozmów.
Do porozumiewania si midzy sob przedstawiciele Spóki uywali kartek, na których zapisywali swoje uwagi i spostrzeenia. W jedenastoosobowym zespole funkcjonowaa grupa negocjatorów - pi osób. Pozostaa szóstka nie moga zabiera gosu tylko w czasie negocjacji. Nie zdarzya si sytuacja, w której czonkowie Zespou musieliby si przekrzykiwa midzy sob. Osoba chcca wyrazi inn opini lub zdanie moga przekaza kartk Przewodniczcemu lub poczeka na przerw. Ostateczny gos nalea jednak do Przewodniczcego Midzyzwizkowego Zespou Negocjacyjnego.
W tym miejscu moe pojawi si pytanie: Dlaczego Umowa Spoeczna zawarta przez Spók z Inwestorem jest tak istotna? Konsorcjum przystpio do rozmów traktujc Spók, jako partnera tej rangi co EC Kraków, czy EC Biaystok, ale Elektrownia "Rybnik" SA jest czwart elektrowni w kraju, która ma swoj warto i jest jej wiadoma. Generuje zyski, jest du elektrowni systemow, a nie lokalnym podmiotem. Propozycje z jakimi wyszli partnerzy francusko - niemieccy byy nie do przyjcia. Grupa negocjatorów z konsorcjum sztywno realizowaa zalecenia zwierzchników, std te, pomimo wielu godzin obrad, rozmowy przerwano w sposób odbiegajcy od norm jakimi rzdz si negocjacje. Cay zespó mia wiadomo jak istotny dla firmy jest przebieg i zakoczenie negocjacji. [23]
Drugim, nie mniej wanym elementem, jest czynnik spoeczny. Elektrownia jest jednym z najwikszych pracodawców na terenie miasta Rybnika. W dobie obecnej recesji i narastajcego bezrobocia warunki wynegocjowane w pakiecie socjalnym s dla pracowników Spóki wielkim dobrodziejstwem. Pierwszorzdne znaczenie maj przede wszystkim gwarancje zatrudnienia chronice interesy pracowników, jednoczenie pozwalajce na dokonywanie w Spóce zmian organizacyjnych i zmian w zakresie stosunków pracy. Istotnym elementem pakietu s te zobowizania finansowe pracodawcy wobec pracowników (podwyka wynagrodze w jednym roku, nagroda prywatyzacyjna patna w ratach). Zobowizania socjalne poszerzono o stworzenie pracowniczego programu emerytalnego, dziki któremu pracownicy odchodzcy na emerytur otrzymywaliby wiadczenia porównywalne z wysokoci otrzymywanego wynagrodzenia. Zapis dotyczcy szkole obejmuje postanowienie o przeprowadzeniu takowych z zakresu wewntrzzakadowych przepisów prawa pracy, w tym równie dotyczcych obowizywania pakietu socjalnego. Ewenementem pakietu socjalnego jest osobne potraktowanie problematyki relacji midzy Spók a jej otoczeniem spoeczno - gospodarczym, przesdzenie najwaniejszych regu wspierania podmiotów zalenych, a take cennych inicjatyw lokalnych. Tym samym inwestor, pracodawca i zwizki zawodowe uczyniy znaczcy krok w zakresie formowania si w Elektrowni "Rybnik" SA wiadomoci "przedsibiorstwa obywatelskiego", podmiotu gospodarczego zachowujcego si na wzór odpowiedzialnego obywatela.
Pakiet gwarantuje dogodne warunki prowadzenia dziaalnoci zwizkowej. Wród wielu postanowie najwaniejsze wydaje si to, które zakada, e zmiana zakadowych przepisów prawa pracy odbywa si bdzie w uzgodnieniu midzy pracodawc i zwizkami zawodowymi. Takie postanowienie to wyrana deklaracja obu stron negocjacji, e waciw drog zmian w zakresie stosunków pracy w spóce jest droga porozumienia a nie sporu. [24]
W dniu 28 marca 2001 r. okoo godziny 12.30 w Sali Kolumnowej Ministerstwa Skarbu Pastwa nastpio uroczyste podpisanie umowy sprzeday pakietu 35 % akcji Elektrowni "Rybnik" SA. Umow podpisaa Minister Skarbu Pastwa i po jednym przedstawicielu firm EnBW i EdF. Pani Minister w swoim wystpieniu, podkrelia, e przeduajcy si czas prywatyzacji dobieg koca. Wskazaa, e prywatyzacja jest przeprowadzona dla dobra zaogi, Spóki, regionu oraz Pastwa. Zoya równie podzikowania zaodze za postaw zaprezentowan w czasie negocjacji pakietowych. Równie przedstawiciele inwestora wyrazili zadowolenie z faktu podpisania umowy oraz podzikowali stronom za wkad wniesiony w proces negocjacji umowy. [25]
11 kwietnia 2001 r. Elektrownia "Rybnik" SA przestaa by jednoosobow spók Skarbu Pastwa. Konsorcjum EdF - En BW wpacio kwot 120 mln USD na rzecz Ministerstwa Skarbu Pastwa. W zamian MSP przekae Inwestorowi strategicznemu 35 % akcji najwikszej lskiej elektrowni. W niedugim czasie Konsorcjum chce dokupi 15 plus 1 % akcji, aby sta si wacicielem pakietu wikszociowego. Umowa prywatyzacyjna przewiduje podwyszenie kapitau zakadowego przez Konsorcjum o 51,6 mln USD, a do koca grudnia 2010 r. kwota zainwestowana w elektrowni ma wynie 84,3 mln USD. Prywatyzacja Elektrowni "Rybnik" SA staa si faktem.
[1]Nazwa tej strategii pochodzi od Sekretarza Generalnego Wgierskiej Partii Komunistycznej Matyasa Rakosy'ego. W: G.I. Nierenberg: Sztuka negocjacji jako metoda osigania celu. Studio EMKA, Warszawa 1994, s. 159-160.
[2] G.I. Nierenberg: Sztuka negocjacji..., op. cit., s. 152.
[3] J.Chachua: Kto jest kim? "ERSA" nr 1/2000, s. 4.
[4] Z. Ncki: Negocjacje w biznesie. Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoy Biznesu, Kraków 2000, s. 35.
[5]Z. Maroszek: I co dalej z prywatyzacj? "ERSA" nr 2/2000, s. 2.
[6] tame
[7] Komisja Zakadowa Solidarno, spotkania z Wielk Trójk. "ERSA" nr 1/2001, s. 18.
[8] Prywatyzacja - doniesienia prasowe oraz fakty! "ERSA" nr 1/2001, s. 10.
[9] B. Ronowski: Dowiadczenia z prywatyzacj Elektrowni "Rybnik" S.A. "ERSA" nr 3/2001, s. 8
[10] Zespó Negocjacyjny. "ERSA" nr 2/2001, s. 2.
[11] B. Ronowski: Dowiadczenia ...,op. cit., s. 9.
[12] E. Korbela, A. Zarbski: Kalendarium przebiegu negocjacji Umowy Spoecznej, "ERSA" nr 2/2001, s. 3.
[13] Z. Ncki: Negocjacje... op. cit., s. 40.
[14] B. Ronowski: Dowiadczenia..., op. cit., s. 9.
[15] W. Sasim: Druyna Elektrowni "Rybnik" wchodzi na nowe boisko. "ERSA" nr2/2001, s. 5.
[16] tame
[17] B. Ronowski: Dowiadczenia..., op. cit., s. 9-10.
[18] E. Korbela, A. Zarbski: Kalendarium..., op. cit., s. 3.
[19]Z. Ncki: Negocjacje...., op. cit., s. 153-154.
[20] tame
[21] tame, s. 27.
[22] J. Chachua: Jestemy krok dalej. "ERSA" nr 2/2001, s. 4.
[23] W. Sasim: Druyna..., op. cit., s. 5.
[24] Z Jackiewicz: Ogólna charakterystyka gwarancji zawartych w pakiecie socjalnym dla pracowników Elektrowni "Rybnik" S.A. "ERSA" nr 3/2001, s. 11
[25] Z. Maroszek: Relacja z przebiegu uroczystoci podpisania umowy sprzeday akcji Elektrowni "Rybnik" SA, "ERSA"nr 3/2001
Bibliografia
S. Borkowska, Negocjacje zbiorowe, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1997
H. Brdulak, J. Brdulak, Negocjacje handlowe, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2000
D. Dana, Rozwizywanie konfliktów, PWE, Warszawa 1993
P. J. Dbrowski, Praktyczna teoria negocjacji, Sorbon, Warszawa 1990
R. Fisher, W. Ury, Dochodzc do tak. Negocjowanie bez poddawania si, Pastwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1991
G. Kennedy, Negocjacje, Jak osign now przewag negocjacyjn, Business Press, Warszawa 1999
W. Mastenbroek, Negocjowanie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996
Z. Ncki, Negocjacje w biznesie, PSB, Kraków, 1994
L. Zbiegie - Macig, Negocjowanie i negocjacje - sposób na konflikty, Centrum Kierowania Liderów, Warszawa 1997
http://www.info-pr.pl/index.php
http://republika.pl/gawedama/mg/negzbio.html
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
agrobiznes gospodarka zasobami (28 stron) icw6ah4fbw2wb7ma7to6ql5t7mgmxrzvsqxwqxa ICW6AH4FBW2WB7MA
Lokalizacja biznesu (28 stron)
xxall (28 stron)
System pieniężno-kredytowy (28 stron)
Ekonomika jakości (28 stron)
Ekonomia - definicje (28 stron)
negocjacje i ich znaczenie (9 stron) QLRMW44DP3TM2TKGLQ4UOZT5ZDCMEUNROZIBKQA
Lokalizacja biznesu (28 stron) (2)
część 1 (28 stron)
OPRACOWANIE. PRAWO BANKOWE. (28 STRON), PRAWO, STUDIA, PRAWO FINANSOWE
Magazyn (28 stron) HQMHYMI2M6IZ6FXPD5WYFYJXYDRSVESKJABUAQQ
ergonomia projekt (28 stron) vqe65ldzyua4pf4m6tijo3kfshpvnmqd67et72a VQE65LDZYUA4PF4M6TIJO3KFSHPVN
Negocjacje wielonarodowościowe (12 stron) CTPNLDE5IGRRBBACT2KJO3A2R3WZPFHMJAMVYRI
Środki trwałe (28 stron)
Negocjacje cenowe (15 stron)
Ocena projektĂłw inwestycyjnych (28 stron), I
zarzadznie marketingowe 28 stron, Marketing
więcej podobnych podstron