KRYTYKA LITERACKA TADEUSZA BOYA ŻELEŃSKIEGO

• Boy i Irzykowski - para antagonistów

IRZYKOWSKI:

- postawa fachowca, specjalisty

- ton pryncypialny

- konwencja naukowej polemiki

- teoretyzujący intelektualista

- dyskutant

- wychował się na niemieckiej teorii literatury i estetyce

BOY - ŻELEŃSKI:

- stylizacja na amatora

- tryskająca dowcipem żartobliwość

- konwencja felietonu

- artysta krytyki, moralista

- entuzjasta, prześmiewca

- wychował się na filozofii encyklopedystów i na literaturze francuskiej

• Uprawiał głównie krytykę teatralną (przez całe 20-lecie) - recenzji tych uzbierało się 18 tomów, ukazały się pod jednym tytułem „Flirt z Melpomeną” [ własne uwagi na współczesność, opisuje wielką powojenną rewolucję obyczajową, rosnącą demokratyzację społeczeństwa, proces liberalizacji życia erotycznego; to jego najbardziej osobista książka, dominował dowcip]

• 11 seria recenzji wydana w 1933: „Oko na życie” - stanowi najkrótszą definicję Boya na teatr, dramat, literaturę

• Wrażliwy na fałsz artystyczny

• Domagał się od literatury realizmu, ale potrafił też docenić antyrealistyczną dramaturgię Witkiewicza - był jej entuzjastą

• Krytyczny w stosunku do nowej mody na powieściowe adaptacje, jednocześnie bronił nowych form gatunkowych, jak reportaż dramatyczny

• Przedmiotem pierwszej recenzji, jaką napisał był „Świętoszek” Moliera (Tartuffe był jego antybohaterem, stanowił personifikację jego hipokryzji)

• Uwielbiał literaturę francuska - napisał 100 tomów tłumaczeń, kilka książek stanowiących osobne całości

• Wydał „Antologię literatury francuskiej” (1922), „Moliera” (1924), „Balzak” (1934)

• Przeciwstawiał się wpływom kultury germańskiej: niemieckiej i skandynawskiej

• Chciał zacieśnić więź kultury polskiej z francuską

• W literaturze francuskiej cenił: intelektualizm, moralistykę, pozornych gorszycieli, kult radości, miłości, kobiety - tego wszystkiego brak było w literaturze polskiej

• Przetłumaczył pół klasyki francuskiej, by mogła wejść na stałe w świadomość kulturową społeczeństwa

• Interesował się dziełem literackim jako przejawem idei, obyczajowości, życia społecznego epoki

• Był urodzonym biografistą, jednym ze współtwórców nowego nurtu w pisarstwie historycznym - „Marysieńka Sobieska”

• „Brązownicy” (1930) - głośna książka o Mickiewiczu, główny nacisk położył na epokę towianizmu, Towiański - mistyfikator, towianizm - seksta nacechowana „ponurą dostojewszczyzną”, wystapił przeciw mickiewiczologiom usiłującym zataić wstydliwe fakty z życia poety, chciał, aby dzieła Mickiewicza traktować jako poezję a nie jako narodową Ewangelię

• „Obrachunki fredrowskie” (1934) - książka poświęcona Fredrze, kontynuował kampanię antybrązowniczą, chciał, aby Fredrę ceniono za jego artyzm, a nie za narodowe cierpiętnictwo

• Sporo pisał o Młodej Polsce, należą tu dwa cykle szkiców: o Przybyszewskim oraz o Wyspiańskim, zamieszczonym w tomie „Ludzie żywi”

---