J. SŁAWIŃSKI - FUNKCJE KRYTYKI LITERACKIEJ

punktem wyjścia dla rozważań Sławińskiego był fragment recenzji.
Wypowiedź ta(analizowana recenzja) jest wielotematyczna, jej zawartość układa się w czterech regestrach:
1) orzeka o utworze literackim i jego autorze
2) wypowiedź daje świadectwo przekonaniom recenzenta na temat tego, co uważa on za wartościowe w dziedzinie literatury
a) odpowiedniość dzieła wobec domniemanych potrzeb odbiorców
b) określona konwencja literacka
c) tematyka
d) wymagają określonych cech od konwencji
e) mają wymiar również negatywny, wskazują na obszar wartości kwestionowanych przez recenzenta
3) odwołania do faktów z życia literackiego, które stanowi socjalny kontekst całej recenzji
a) opinia o upodobaniach publiczności literackiej
b) zdania i zwroty zachęcające czytelników do lektury, a więc elementy wypowiedzi o char. propagandowym
4) zdania odnoszące się do samego procederu krytycznego, czyli wypowiedź o samej recenzji, o jej charakterze i celu.

Wyodrębnione wyżej grupy informacji są w obrębie tekstu równoważnikami czterech elementów współtworzących pewną sytuację kulturalną. Są one podłożem specyficznych dla niej funkcji:
- określony fakt literacki funkcja poznawczo- oceniająca
- zespół postulatów, stanowiących jak gdyby "projekt" faktu literackiego funkcja postulatywna
- okoliczności życia literackiego  funkcja operacyjna
- wypowiedź o własnych regułach, środkach i zadaniach funkcja metakrytyczna

Akt krytycznoliteracki jest wielofunkcyjny (i wieloznaczny). O jego charakterze decyduje pewien komplet funkcji. Wszystkie te funkcje są równoczesne, ale nie równorzędne.

Wśród tych funkcji krytyki dwie są biegunowe. Z jednej strony funkcja metakrytyczna, z drugiej operacyjna.
• funkcja operacyjna
Uczestnictwo w grze społecznej, w której krytyk włącza się do układu: autor - utwór - odbiorca. Zajmuje miejsce w kanale komunikacyjnym łączącym twórcę z czytelnikiem.
Jego własny krytyczny komunikat nie tylko komplikuje stosunki pomiędzy autorem i odbiorcą, ale sam staje się ośrodkiem nowych stosunków.
Dla czytelnika wypowiedź krytyka jest głosem kogoś kto "ma prawo" być przewodnikiem w konsumpcji literackiej, niezależnie od tego czy jego opinie przyjmuje się aprobatywnie czy polemicznie. Rola przewodnika w tym rozumieniu obejmuje:
- czynności reklamowe(co czytać lub czego nie czytać)
- zabiegi poznawcze (tłumaczenie faktu literackiego)
- czynności wartościujące (podpowiedzenie czytelnikowi, w jakim polu wartości ma usytuować dany fakt)
Wypowiedź krytyczna odgrywa zatem wobec czytelnika rolę sita umieszczonego w kanale komunikacyjnym, łączącym go z autorem. Selekcjonuje i przetwarza informacje zawarte w tekście, w wyniku czego powstaje pewna propozycja pojmowania utworu literackiego.

---