9. Istota postępowania mandatowego.
Postępowanie mandatowe jest najbardziej uproszczonym postępowaniem w sprawach o wykroczenia. Występuje w sprawach o drobne naruszenie prawa stwierdzone przez Policję lub upoważniony organ, gdy nie ma potrzeby orzekania innych kar. W naszym prawie są to grzywny od 20,- do 500,-zł, a w wyjątkowych sytuacjach 1000,-zł. Stosując postępowanie mandatowe odciąża się sądy od konieczności rozpatrywania drobnych spraw. Dzięki natychmiastowej reakcji na wykroczenie, postępowanie mandatowe spełnia funkcję prewencyjno-wychowawczą. Dominującą rolę odgrywa tutaj zasada szybkości i ekonomiki postępowania. Szczegółowe przesłanki postępowania mandatowego określają przepisy KPW.
Dodatnimi przesłankami są:
1/ popełnienie wykroczenia, objętego trybem postępowania przez ustawę i przepisy wykonawcze,
2/ brak wątpliwości co do faktu wykroczenia i sprawcy czynu,
3/ uznanie za wystarczające orzeczenie grzywny w wysokości 500 zł.
Przesłankami negatywnymi wyłączającymi możliwość orzekania w trybie mandatowym są:
1/ wynikajaca z przepisów prawa materialnego konieczność orzeczenia wobec sprawcy środka karnego,
2/ sytuacja, gdy wykroczenie wypełnia znamiona przestępstwa.
Przepisy przewidują trzy rodzaje mandatów:
1/ mandat gotówkowy, wydany bezpośrednio ukaranemu,
2/ mandat kredytowany, wydawany ukaranemu za potwierdzeniem,
3/ mandat krerdytowany zaoczny, wystawiony sprawcy podczas jego nieobecności.
Mandat gotówkowy staje się prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny funkcjonariuszowi, który ją nałożył. Kredytowy uprawomocnia się z chwilą podpisania przez ukaranego pokwitowania jego odbioru, a kredytowy zaoczny - z chwilą uiszczenia grzywny we wskazanym miejscu i czasie.
Postępowanie mandatowe ma charakter zastępczy, jest to postępowanie warunkowe.
Odmowa przyjęcia mandatu powoduje, że traci on moc prawną, a ukaranie sprawcy może nastąpić w drodze postępowania sądowego na wniosek organu, którego funkcjonariusz nałożyl mandat.
Upoważnionymi do nakładania kar grzywien w drodze mandatów są: funkcjonariusze Policji i innych organów, jeżeli ustawa tak stanowi, inspektorzy pracy.
Przyjęcie mandatu stanowi prawomocne rozstrzygnięcie, może być jedynie uchylone, jeżeli grzywnę nałożono za czyn niebędący wykroczeniem.
10. Postępowanie odwoławcze w sprawach o wykroczenia.
Środki zaskarżenia są to przewidziane w ustawie środki prawne, za pomocą których strony (oskarżyciel publiczny, oskarżyciel posiłkowy, obwiniony) albo inny wskazany w ustawie uczestnik postępowania (np.pokrzywdzony, osoba, która zawiadomiła o popełnieniu wykroczenia) niezadowolone z zapadłego rozstrzygnięcia mogą się domagać jego zmiany lub uchylenia przez organ wyższej instancji.
System środków zaskarżenia, obejmujący środki odwoławcze realizuje zasadę kontroli rozstrzygnięć.
System środków odwoławczych w KPW z 2001r. jest uproszczony i obejmuje apelację od wyroku i zażalenie na postanowienie lub zarządzenie. Obejmuje on rozstrzygnięcia nieprawomocne wydane przez organ I instancji (sądy grodzkie) i kierowane jest do sądów okręgowych. Natomiast rozstrzygnięcia prawomocne mogą być uchylone jedynie w trybie kasacji lub wznowienia postępowania.
Środek odwoławczy wnosi się w terminie 7 dni od daty dostarczenia odpisu rozstrzygnięcia, a jeżeli nie podlega ono doręczeniu - od daty ogłoszenia lub od daty dokonania zaskarżonej czynności. W przypadku postępowania przyspieszonego termin ten wynosi 3 dni.
KPW przewiduje możliwość cofnięcia środka odwoławczego przez podmiot, które je złożył i wtedy taki środek pozostawia się bez rozpoznania, chyba że zachodzi jedna z okoliczności wymienionych w KPW.
Bez względu na kierunek środka odwoławczego, zazwyczaj orzeka się na korzyść obwinionego.
Apelacja - środek odwoławczy od wyroku I instancji, wyrok kontrolowany jest przez wyższą instancję. Prawo wnoszenia apelacji od wyroku przysługuje stronom, tj. oskarżycielowi publicznemu, posiłkowemu, obwinionemu, reprezentantom stron, a także prokuratorowi, przy czym jego wniosek wyłącza oskarżyciela publicznego.
Apelacja posiada dwie istotne cechy:
dewolutywność - przeniesienia rozpoznania sprawy do sądu wyższej instancji,
suspensywność - wstrzymanie wykonania zaskarżonego wyroku.
Dewolutywność i suspensywność w postępowaniu karnym ma charakter bezwzgledny, natomiast w postępowaniu w sprawach o wykroczenia występuje klauzula natychmiastowej wykonalności. Ustawowy termin wniesienia apelacji jest zawity, przywrócenie go może nastąpić jedynie w przypadku wystąpienia przyczyn niezależnych od strony.
Jeżeli apelacja została wniesiona przez uprawnioną osobę w ustawowym przepisie, sąd I instancji przyjmuje ją i przekazuje akta sprawy do sądu odwoławczego, po czym zawiadamia obie strony.
Apelację sąd odwoławczy może rozpoznań na rozprawie lub na posiedzeniu.
W postępowaniu w sprawach o wykroczenia sąd orzeka w składzie jednoosobowym.
Zażalenia - środek odwoławczy od postanowień i zarządzeń zamykających drogę do wydania wyroku, a także postanowień, zarządzeń i czynności, jeżeli przewiduje to ustawa.
Zażalenia na postanowienia i zarządzenia zamykające drogę do wydania wyroku rozpoznaje sąd okręgowy, pozostałe - sąd rejonowy w innym, równorzędnym składzie.
Zgodnie z przepisami KPW, na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania przysługuje zażalenie osobie, która złożyła zawiadomienie o popełnieniu wykroczenia, ujawnionemu pokrzywdzonemu oraz organowi, który złożył wniosek o ukaranie. Osobie zatrzymanej przez Policję przysługuje zażalenie do sądu.
Zażalenie jest środkiem odwoławczym o względnej dewolutywności i względnej suspensywności. Organ rozpoznający zażalenie na określone czynności (np.przeszukanie, zatrzymanie rzeczy) może stwierdzić niezgodność czynności z prawem i zarządzić naprawienia skutków uchybienia lub zapobieżenia podobnym uchybieniom w przyszłości.