prawo wykrocze


Geneza i rozwój prawa wykroczeń. 24.02.2000 (wykład I)

W większości współczesnych systemach prawnych prawo do orzekania kar za czyny zagrożone aresztem należy do organów pozasądowych.

W okresie feudalizmu przejawiały się tendencje do uzyskiwania uprawnień karania, egzekwowania obowiązków określoną normą prawa. Administracja chciała przejąć uprawnienia władzy sądowniczej. Z pkt. widzenia interesów poddanych sytuacja ta nie była najlepsza (organy administracji posiadały uprawnienia władzy sądowniczej, jednak nie posiadały atrybutu niezawisłości).

Systemy prawne:

FRANCJA

Monteskiusz przywrócił doktrynę trójpodziału władzy (znaną już w starożytności). Nadał jej współczesny kształt. Z tej zasady wynikają 2 główne zasady:

System prawa karnego we Francji po rewolucji (doba napoleońska) oparty był na normach prawnych stanowionych, gdy rewolucja nie istniała. Nawiązywanie do haseł politycznych rewolucji stało się podstawą systemu prawnego we Francji. W rezultacie na początku XIXw. wytworzył się system:

Ten system orzecznictwa był akceptowany. Ze względu na fakt, że sądy we wszystkich błahych sprawach orzekały w składzie jednoosobowym, skrócono postępowanie karne (miało to charakter inkwizycyjny a nie kontradyktoryjny), orzekano na podstawie dowodów przekazanych przez organy adm. (np. notatek policji). Cechą tego postępowania przed sądem była możliwość dobrowolnego poddania się karze przez oskarżonego. Negatywnym objawem takiego rozwiązania było to, ze jeden sędzia miał bardzo dużo spraw.

Z czasem pod wpływem praktyki odeszło się od czystego orzecznictwa w sprawach wykroczeń przez sąd, w rezultacie w systemie francuskim pojawiło się postępowanie mandatowe (pozasądowe). Zasada nulla poena sine judicia została ograniczona.

System fr. Przez wydarzenia historyczne stał się systemem powszechnie znanym i stosowanym w Europie (szczególnie na terenach okupowanych przez Napoleona). W ten sposób po klęsce Napoleona w rozmaitych państwach zaczęła się recepcja częściowa bądź całkowita systemu francuskiego, a także go odrzucano.

AUSTRIA

Przyjęto rozwiązania francuskie, ale z czasem je całkowicie odrzucono. W I połowie XIX w. system austriacki był przeciwieństwem systemu francuskiego. W systemie austriackim istniał podział wykroczeń na:

Tryb. Adm. powołany był do orzekania orzeczeń prawomocnych, mógł je uchylić w sytuacjach określonych ustawą. Był sądem, nie tylko nie podważał tezy, że "orzecznictwo Austrii miało charakter czysto administracyjny charakter", ale przeciwnie bardzo ją wzmacniał (orzecznictwo Tryb. Adm. miało charakter czysto adm.). Powołany do kontroli adm. - dowodem był fakt, że jego orzeczenia traktowane było jak każdy inny akt normatywny.

System austriacki i francuski to systemy całkowicie przeciwstawne. Prezentowały skrajne rozwiązania.

PRUSY (NIEMCY)

System prawny w Prusach, a potem w Niemczech dzielił wykroczenia na:

Istniał druga możliwość - mógł być sądzony przed organem adm., jednak gdy nie był zadowolony z rozstrzygnięcia mógł skierować wniosek o ponowne rozpatrzenie w sądzie.

To swoisty wzorzec systemu prawnego poszczególnych państw. Rozróżniając poszczególne elementy można określić z nachyleniem jakiego systemu jest system w danym kraju (czy bardzie w kierunku austriackiego czy francuskiego).

POLSKA

System zbliżony jest do systemu pruskiego. System ten przyjmowano stopniowo. W Polsce w okresie zaborów system prawny kształtował się w zależności od części kraju. System rosyjski był najwierniejszą kopią systemu francuskiego. Rozpoczęto prace unifikacyjne. Konstytucja marcowa w art. 72 stwierdza, że "zastrzeżeniem do orzeczenia organu adm. jest możliwość odwołania się do sądu". Była to pewna gwarancja, granica swobodnego poruszania się przez urzędników. Przepisy rozporządzenia prezydenta z marca 1928r. w sprawach o wykroczenia poddane orzecznictwu organów adm. (jeżeli warunek ten nie był spełniony ......................................................). W Polsce nie było formalnie rozgraniczenia na wykroczenia kryminalne czy administracyjne. Jednak w ustawie określone były wykroczenia przy których jednocześnie określono, że należą tego rodzaju wykroczenia do władzy administracyjnej. Jeżeli nie było mowy o organie adm. to wykroczenia tego typu należały do właściwości ..........................

Jeżeli sprawę rozpatrywał organ adm. to sprawca musiał się poddać temu orzecznictwu, miał jednak prawo odwołania się (element system pruskiego - miał prawo skierowania żądania). Nie miał dobrowolności tak, jak w systemie austriackim.

Organy właściwe wg rozporządzenia prezydenta:

Prawo materialne zunifikowane w 1932 (w tym samym czasie co kodeks karny powstał kodeks do spraw o wykroczenia)

Prawo o wykroczenia zawierało:

Większość wykroczeń nie ujęte tym kodeksem znajdują się w różnych aktach różnych dziedzin życia społecznego.

Po II WŚ nastąpiły zmiany, ze względu na zmiany ustrojowe, polityczne, ekon. i społeczne, w prawie. Ustawa z 15.12.1951r. o orzecznictwie karno-adm. wprowadzono wiele zmian, ale był to wyraz tamtego okresu prawnego w Polsce. Jak wiele aktów normatywnych tamtego okresu, była mistyfikacją, mirażem systemu, a w rzeczywistości była typową ustawą tego czasu. Oddawała pełnię władzy panującej formacji i wyposażała zbrojnie ramię władzy. Wydawało się, że rozwiązania te były demokratyczne (np. do momentu wejścia w życie tej ustawy sprawy o wykroczenia rozstrzygał jednoosobowy organ starostwa, po raz pierwszy wprowadzono orzecznictwa kolegialne /ta nazwa weszła dopiero od 1971r./). Te pozorne uspołecznienie orzecznictwa o wykroczenia. 3-osobowe składy orzekające były usytuowane przy organach adm. państwowej w terenie na wszystkich szczeblach. Głównym było przy Prezydium Powiatowej Rady Narodowej, w sprawie odwołania się było to Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej. Najdrobniejszymi wykroczeniami zajmowała się orzecznictwo przy Prezydium Rady Osiedlowej - w mieście, a na wsi przy Prezydium Gminnych Rad Narodowych.

Mówiono, że jest to oparte na zasadzie kontradyktoryjności sporu między oskarżonym a oskarżycielem publicznym (najczęściej MO). Jednak nie było równości w obronie własnej i formalnej (pomoc obrońcy) i oskarżeniu, by kontradyktoryjność mogła zaistnieć. Możliwości ta ustawa dawała każdemu oskarżonemu, ale obrońcą mógł być każdy godny zaufania z wyjątkiem osób zajmujących się zawodowo prawem (adwokaci). Wzięło się to z tego, że adwokat mógł wpływać na ten niefachowy skład orzekający.

Była to ustawa zawierająca ustrojowe i procesowe unormowania, wprowadziła także pewną innowację, która polegała na tym, że za dane przestępstwo przewidywano karę aresztu, ale można było orzec tzw. karę pracy poprawczej (wzięło się to z ustawodawstwa b. ZSRR w formie złagodzonej - w komisjach ZSRR orzekać mogli milicjanci, a w Polsce nie).

System orzecznictwa egzystował w ten sposób do 1958r., kiedy wprowadzono zmiany ustawami:

Te drobne czyny, jeżeli mieściły się w wartości mienia określonej przez ustawodawcę były wykroczeniami (ówczesne 300 zł). Chodziło o odciążenie sądów. Temu procesowi nadano priorytet "wspaniałomyślnego ustawodawcy ludowego". W praktyce przyniosło to paradoksalne rezultaty. Ustawa ta wprowadzała usiłowanie, pomocnictwo i podżeganie. Istniał tzw. paradoks opłacalności popełnienia przestępstwa (często te, co ukradł więcej był lepiej traktowany niż ten, który ukradł mniej). W prawie wykroczeń nie jest znana znikoma szkodliwość społeczna, ani warunkowe umorzenie postępowania.

Zmiany także dotyczyły:

Kodeks znosił ograniczenia w dziedzinie obrony formalnej. Obwiniony w każdej sytuacji mógł korzystać z pomocy adwokata. Kolegia uzyskały prawo orzekania aresztu we wszystkich sprawach, przysługiwało żądanie o przekazanie postępowania na drogę sądową.

Zmiany przejściowe wprowadziły ustawy stanu wojennego:

Art. 237 Konstytucji stanowi, że w okresie 4 lat od dnia wejścia w życie Konstytucji w sprawach o wykroczenia orzekają kolegia do spraw wykroczeń przy sądach rejonowych, przy czym o karze aresztu orzeka sąd. Datą ostateczną istnienia kolegiów jest 16.10.2001r. konsekwencją tego jest to, że całe postępowanie w sprawach o wykroczenia trzeba na nowo unormować. Można powiedzieć, że wszystkie przygotowania w Ministerstwie Sprawiedliwości w orzecznictwie są projektowane do tej daty. Wiąże się to ze sprawą zmiany struktury organizacyjnej sądownictwa. Sądy mają przejąć orzecznictwo w sprawach o wykroczenia (w latach 1996-98 wpływ wniosków do sądów rejonowych o ukaranie to ok. 600 tys. spraw rocznie). Istnieje także utworzenie sądów grodzkich. Kodeks postępowania karnego zawiera tylko postępowanie sądowe, a więc procesowe, a w sprawach wykroczeń są także postępowania mandatowe. Musi wówczas powstać kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.

Wykład 2, 2000-03-10,

Przestępstwo a wykroczenie.

Trudno jest ustalić kryterium odgraniczenia wykroczenia od przestępstwa. Sprawa wykroczeń ma bogatą tradycję. Była ujmowana szeroko w literaturze niemieckojęzycznej w ostatnich latach XIX i na początku XX w. okazało się, że rozwijane teorie przez teoretyków nie dały wyjaśnień dlaczego wykroczenia są czynami traktowanymi inaczej niż przestępstwa. W Polsce międzywojennej i w okresie do lat 60-tych były prezentowane różne teorie, co do kwestii czy wykroczenie jest przestępstwem określonym poza kodeksem karnym, stąd był reprezentowany pogląd, że wykroczenia są przestępstwami obok zbrodni i występków (m. in. Prof. Zdzisław Papierkowski). Ustawodawca w 1969 roku określił w art. 7 (obecnie art. 5), że przestępstwem jest zbrodnia albo występek i w świetle tego przepisu wykluczył wykroczenie z pojęcia przestępstwa. (Wg kryterium formalnego - wg zagrożenia - jest to kryterium umowne, gdyż ustawodawca nie wyjaśnił dlaczego są one odmienne.

Najobszerniejszą argumentację przedstawił prof. Andrzej Marek, który twierdził, że skoro co do przestępstwa klauzula znikomej szkodliwości społ. odbiera temu czynowi znamiona przestępstwa, a przy wykroczeniu dopiero brak tej szkodliwości odbiera temu czynowi znamiona wykroczenia, jest świadectwem odmienności wykroczeń od przestępstw.

Wykroczenia są określone w kodeksie wykroczeń i w odrębnych ustawach. Kodeks karny określa jedynie kary za przestępstwa, po tym można poznać czy mamy do czynienia z przestępstwem czy wykroczeniem.

ZNAMIONA WYKROCZENIA

Jest to takie same pojęcie jak w rozumieniu kodeksu karnego.

Znamiona można podzielić wg różnych kryteriów:

  1. wg techniki legislacyjnej:

  1. wg kryterium, jakim treściom odpowiada znamię:

Istnieje także zamiar bezpośredni, pośredni, nieostrożność - definicje z prawa karnego.

W prawie karnym zasadą jest to, że jeśli nie ma mowy o nieumyślności to przestępstwo jest umyślne (zbrodnia tylko umyślna, występek umyślny i nieumyślny). W przypadku wykroczeń zasada jest "odwrócona". Oznacza odpowiedzialność za umyślność i nieumyślność, chyba że ustawa stanowi inaczej. Jeżeli w artykule nie ma mowy o zakresie odpowiedzialności (strony podmiotowej) to stosuje się odpowiednio zasadę z art. 5 (np. jeżeli popełniono wykroczenie nieumyślnie to odpowiada się jak za umyślne).

WYKŁAD 3, 2000-03-23

FORMY POPEŁNIENIA WYKROCZENIA

Istnieje zasadnicze podobieństwo do prawa karnego, ale także istnieją pewne różnice.

  1. sprawstwo - brak jest normy odpowiadającej art. 18 §1 KK (określającego m. in. sprawstwo). Wykroczenie może być popełnione w tej formie i występuje ona najczęściej. KK zawiera definicję sprawstwa, przyjmuje się, że polega na tym, że ktoś sam popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary jako wykroczenie i sam wypełnia znamiona czynu.

  2. współsprawstwo - kodeks wykroczeń nie zawiera także określenia współsprawstwa, ale należy przyjąć, że wykroczenie może być popełnione w tej formie. Jest to działanie co najmniej dwóch współdziałających osób i działających w porozumienie (należy odróżnić tę formę od współsprawstwa równoległego).

  3. sprawstwo kierownicze (polecające) - kodeks wykroczeń nie zna tego terminu. Tutaj jest trochę inna konsekwencja braku regulacji aniżeli w przypadkach pozostałych ( w tych przypadkach ustawodawca uznał, że jest to oczywiste, że wykroczenie może być popełnione w tych formach). Jeżeli chodzi o sprawstwo kierownicze (polecające) jest to uzależnienie innej osoby i polecenie wykonania czynu zabronionego. Brak takich form w kodeksie wykroczeń skłania do wniosku, ze K wykr. Nie zna tych pojęć sensu stricto. Po prostu z takiej formy popełnienia wykroczenia nie można postawić zarzutu. Nie może być ta forma popełnienia wykroczenia podstawą do pociągnięcia do odpowiedzialności. Można by jedynie pociągnąć do odpowiedzialności w niektórych przypadkach za podżeganie czy pomocnictwo. Art. 12 stanowi, że odpowiada za podżeganie, kto chcąc (musi istnieć zamiar bezpośredni), aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, nakłania ją do tego. Natomiast art.. 13, że odpowiada za pomocnictwo ten, kto w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, swoim zachowaniem ułatwia jego popełnienie, a także ten kto, wbrew prawnemu, szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem ułatwia innej osobie jego popełnienie. Nie są to formy (tak jak usiłowanie) typowe dla prawa wykroczeń. Odpowiedzialność za te formy występuje wtedy, gdy ustawa tak stanowi. W KK podżegacz i pomocnik nie są traktowani jako współuczestnicy cudzego czynu zabronionego, ale jako osobny sprawca. W KW odpowiedzialność podżegacza i pomocnika jest uzależniona od wykonawcy głównego do tych granic uzależniony od tego, czy jego zachowanie odpowiada podżeganiu (pomocnictwu) - czy chciał, czy miał zamiar. Istnieje tu koncepcja akcesoryjna uzależnienie odpowiedzialności pomocnika (podżegacza) od zamiaru sprawcy głównego (art. 14 §1). Kara wymierzana jest jeżeli przewidziana jest za dane wykroczenie.

  4. podżeganie i pomocnictwo - w kodeksie wykroczeń jest to ograniczone tylko do pewnego rodzaju czynu zabronionego (wykroczenia co do których ustawa taką formę popełnienia przewiduje)

  5. usiłowanie - kodeks wykroczeń art. 11 zawiera cechy usiłowania tak ja w KK. Istnieją 3 zasadnicze cechy:

Różnicą konstrukcyjną jest to, że KW nie zna usiłowania nieudolnego. Kolejną różnicą jest to, że KK przewiduje usiłowanie każdego przestępstwa (ustawa nie określa żadnych odstępstw, ograniczeń), a KW przewiduje odpowiedzialność za usiłowanie tylko wtedy, jeżeli ustawa tak stanowi (np. art. 119 §2, 120 §2, 122 §3). Wykroczenia tych kategorii (przeciwko mieniu, interesom konsumenta) przed wejściem ustawy z 1966 r. były efektem przepołowienia na dwie kategorie przestępstw i wykroczeń uzależnionych od ilości, wartości. Kary są wymierzane do granic ustawowego zagrożenia do tych samych przestępstw. W praktyce są one mniejsze niż za dokonanie.

  1. przygotowanie - nie jest przewidziana formą w kodeksie wykroczeń, wydawałoby się, ze art. 129 §1 spełnia cechy przygotowania, ale nim nie jest

OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA CZYNY

  1. okoliczności wyłączające bezprawność czynu (kontratypy)

  2. okoliczności wyłączające winę

ad. 1

KW znane są 2 kontratypy:

Ad. 2

KARY I ŚRODKI KARNE

Prawo wykroczeń należy do najszerzej rozumianego prawa karnego, więc przewiduje się w nim katalog kar (art. 18) i środków karnych (art. 28). Podział ten jest stosunkowo nowy (przedtem istniał podział na kary zasadnicze i dodatkowe). KW nie ma katalogu środków zabezpieczających, jeżeli chodzi o środki poddania sprawcy próbie, to istnieje taki środek jak warunkowe zawieszenie wykonania kary aresztu (art. 42).

KARY

  1. kara aresztu - art. 19 - trwa od 5 dni do 30 i wymierzana jest w dniach. Ta granica jest konsekwencją tego, że KK obniżył dolną granicę kary pozbawienia wolności do 1 miesiąca (przedtem od 7 dni do 3 miesięcy). Pola zagrożeń nie mogą się pokrywać. Mino, że jest ona wymieniona w pierwszej kolejności nie może być uznana za karę preferencyjną. Należy traktować ja za wyjątkową, mimo że jest w sankcji jakiegoś przepisu przewidziana. Przesłanki tej kary zawiera art. 35. Można go orzec pod ściśle określonymi warunkami. Jeżeli ustawa daje możliwość wyboru. Areszt może być orzeczony gdy:

sposób ujęcia w art. 35 i 42 §1 sprawia pewne kłopoty w praktyce, gdy warunkowe zawieszenie dotyczy tylko do wykonania kary aresztu. Nie ma innych możliwości, a związane jest to z pozytywną prognozą co do sprawcy. Najpierw ją trzeba orzec na podstawie art. 35 (warunki), a zawieszenie jest z tym sprzeczne. Waga czynu jest stosunkowo znaczna a jednocześnie nie ma przeszkód na pozytywne prognozowanie co do sprawcy. Natura podmiotowa w zasadzie się wzajemnie wyklucza

  1. kara ograniczenia wolności (art. 20, 22) - trwa 1 miesiąc. KK obniżył karę ograniczenia wolności do 1 miesiąca, a więc nie może przekraczać za wykroczenie dolnej granicy z KK. Tylko w wymiarze 1 miesiąca. Treść jest taka jak w KK, różnica polega jedynie na wymiarze. Sprawca podczas odbywania musi wypełniać pewne obowiązki określone w KW. Różnica także polega na tym, że w przypadku zamiany kary trzeba od razu określić, na jaką jest zamieniana (np. czy karą zastępcza jest grzywna czy areszt)

  2. grzywna - KW nie przyjął systemu stawek dziennych. Uznano, że jest za skomplikowany w stosunku do wykroczeń. Jest określana kwotowo od 20- 5000 zł, chyba, ze ustawa stanowi inaczej. (art. 24)

ŚRODKI KARNE (art. 28)

W poprzednim uregulowaniu nawiązki, ani naprawienia szkody nie było. Były poprzednio karami dodatkowymi, może świadczyć o tym przepis art. 31 §2 jako niedopatrzenie ustawodawcy. Te środki karne są także klasyfikowane na wymierne w czasie (tylko zakaz prowadzenia pojazdu) oraz na jednorazowe (pozostałe).

Wymierne w czasie wymierzane są od 6 miesięcy - 3 lat. Postępowanie w takich sprawach polega na tym, że wymierzenie tego środka na okres dłuższy od 1 roku do lat 3, jest właściwością sądu i dotyczy wszelkich pojazdów mechanicznych. Kolegium podejmuje decyzję do przekazania do właściwego sądu (art. 509 KPK). W przypadku innych pojazdów, nawet powyżej roku może orzekać kolegium. Dolegliwość tego środka ma być odczuwana w sposób szczególny.

Przepadek przedmiotów (art. 30 §1) dzieli się na:

Zasada jest to, że orzeka się przepadek przedmiotów stanowiących własność sprawcy, choć są wyjątki, kiedy (§2) można orzec przepadek przedmiotów nie będących własnością sprawcy. Środki karne można orzekać fakultatywnie lub obligatoryjnie, np.

Zakaz prowadzenia pojazdów - obligatoryjnie (art. 87 §3, 93 §2), fakultatywnie (art. 92 §2)

Przepadek przedmiotów - -//-     (art. 128 §2, 129 §3) -//- (art. 120 §3)

Nawiązka - 123 §3

Wyliczenie środków karnych nie ma charakteru zamkniętego, poprzez pkt. 6 - inne środki karne określone przez ustawę.

DYREKTYWY WYMIARU KARY/ ŚRODKÓW KARNYCH

ART. 33 §1 - 4 - dotyczy wymierzania kar

Art. 33 §5 - dotyczy środków karnych (stosownie do § 1- 4)

W §1 unormowane zostały ogólne dyrektywy - stosunek stopnia społecznej szkodliwości, dyrektywy prewencji generalnej, specjalnej. §2 to szczegółowo podane cechy, które muszą być brane pod uwagę - rodzaj i rozmiar szkody, stopień winy, pobudki, sposób działania, stosunek do pokrzywdzonego. Okoliczności wpływające na wymiar kary i środka karnego uwzględnia się tylko co do osoby, której dotyczą (art. 34 - zasada juryzacji kary i środka karnego).

Dyrektywy sędziowskiego wymiaru kary, w przypadku KW nie można o tym mówić, gdyż często to organ orzekający jest niefachowy. Ustawodawca stwierdził, że to krępowałoby ten organ i zostawił te dyrektywy sędziom.

RECYDYWA

Art. 38 zawiera definicję, która stanowi, że ukaranemu co najmniej dwukrotnie za podobne wykroczenia umyślne, który w ciągu dwóch lat od ostatniego ukarania popełnia ponownie podobne wykroczenie umyślne, można wymierzyć karę aresztu, choćby było zagrożone karą łagodniejszą. W prawie wykroczeniach istnieje tylko multirecydywa, więc musi być sprawca karany co najmniej po raz trzeci. W KW nie występuje warunek odbycia całości lub części kary, tak jak w KK.

NADZWYCZAJNE ZŁAGODZENIE KARY

Polega na wymierzeniu kary poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia (np. art. 87 §1) albo kary łagodniejszego rodzaju (częściej ten rodzaj złagodzenia występuje). Ta możliwość w prawie wykroczeń występuje stosunkowo rzadko.. jest możliwe tylko w wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie. Jednak gdy w sankcji jest wybór alternatywnie kilka kar, nie jest to nadzwyczajna złagodzenie kary. Jeżeli za dane wykroczenie jest przewidziana kara nagany, to nie może być ona złagodzona przez wymierzenie kary łagodniejszego rodzaju, gdyż jest ona karą najłagodniejszą.

ODSTĄPIENIE OD WYMIERZENIA KARY

Art. 39 §1 - w wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie można - biorąc pod uwagę charakter i okoliczności czynu lub właściwości i warunki osobiste sprawcy - odstąpić od wymierzenia kary lub środka karnego. W razie odstąpienia od wymierzenia kary można zastosować do sprawcy środek oddziaływania społecznego, mający na celu przywrócenie naruszonego porządku prawnego lub naprawienie wyrządzonej krzywdy, polegający zwłaszcza na przeproszeniu pokrzywdzonego, uroczystym zapewnieniu nie popełnienia więcej takiego czynu albo zobowiązaniu sprawcy do przywrócenia stanu poprzedniego.

Środek oddziaływania wychowawczego również może być zastosowany w związku z odstąpieniem od wymierzenia kary. Środek ten stosowany jest przez organ orzekający. Nowela do ustawy kodeks wykroczeń z 22.08.1998r. wprowadziła treść art. 41, że można poprzestać na zastosowaniu pouczenia, zwróceniu uwagi, ostrzeżeniu lub na zastosowaniu innych środków oddziaływania wychowawczego. Skreślony został natomiast art. 40. Poprzednio środek ten (rozszerzony) był sprawa związaną ze sferą ideologii (z działaniem tzw. sądów społecznych - zlikwidowanych w 1990r.). Obecnie środek ten ma nieco inną treść od poprzedniego. Ma to związek z zagadnieniem braku zasady legalizmu i oparciu na zasadzie (przeciwnej) celowości w ściganiu za wykroczenia. Środki wymienione w art. 41 były także stosowane poprzednio, ale nie miały podstawy prawnej. Są pewne zalecenia ogólne organów, które nakładają grzywny w postępowaniu mandatowym, aby powstrzymywały się od karania, a w miejsce stosowały środki oddziaływania wychowawczego (np. kiedy wprowadzono wymóg używania pasów na tylnych siedzeniach, początkowo były zalecenia, by policjanci nie stosowali mandatów (powstrzymywali się od wniosków o ukaranie). Jest to w jakimś sensie sankcjonowanie pewnej praktyki, ale obecnie istnieje podstawa prawna, gdyż nie obowiązuje zasada legalizmu.

WARUNKOWE ZAWIESZENIE WYKONANIA KARY

Można wykonanie kary aresztu warunkowo zawiesić, jeżeli ze względu na okoliczności popełnienia wykroczenia, właściwości i warunki osobiste sprawcy oraz jego zachowanie się po popełnieniu wykroczenia należy przypuszczać, że pomimo niewykonania kary nie popełni on nowego podobnego przestępstwa lub wykroczenia. Okres próby wynosi od 6 m-cy do 1 roku. Okres próby biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia. Sąd, który orzekł karę aresztu zarządza wykonanie kary, jeżeli ukarany w okresie próby popełnił podobne lub inne do poprzedniego przestępstwo lub wykroczenie. Jeżeli w okresie próby i w ciągu dalszych 2 m-cy nie zarządzono wykonania kary, ukaranie uważa się za niebyłe.

Warunkowego zawieszenia wykonania kary nie stosuje się do sprawcy:

Wykład 4, 2000-04-06

PRZEDAWNIENIE WYKONANIA KARY

Przedawnić się może jedynie ocena z pkt. widzenia (KK) czynu zabronionego i jego karalność. Jest okolicznością odnoszącą się do skutku w dziedzinie karalności. Dany czyn (wykroczenie, przestępstwo) nie może się przedawnić, ale tylko jego skutki w dziedzinie karalności z prawa określającego czyn jako karalny. Następstwo przedawnienia dotyczy karalności tzn. powoduje skutki mat. - pr., sprawcy nie można karać. Skutkiem procesowym przedawnienia jest niemożność wszczęcia postępowania, ścigania ani orzekania w tej sprawie.

Kodeks wykroczeń jest w jakimś sensie niekonsekwentny, ale nie nasuwa trudności jurydycznych. W tytule rozdziału 5 jest określenie "przedawnienie orzekania...", natomiast w art. 45 §1 jest mowa o upływie czasu. W tytule podkreślono aspekt procesowy, a art. 45 odnosi do ocen mat. - pr. ze względu na upływ czasu.

Przedawnienia karalności - karalność wykroczenia ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynął 1 rok; jeżeli w tym okresie wszczęto postępowanie, karalność wykroczenia ustaje z upływem 2 lat od popełnienia czynu.

Obok przedawnienia karalności jest także przedawnienie wykonania kary, wprowadzony nowelą z 22.08.1998r., która ustaliła następującą treść: art. 45 §3 " orzeczona kara lub środek karny nie podlega wykonaniu, jeżeli od daty uprawomocnienia się rozstrzygnięcia upłynęły 3 lata".

Po raz pierwszy wprowadzono instytucję przerwy biegu przedawnienia - gdy w czasie biegu tego terminu wszczęto postępowanie to powoduje skutek, że termin ulega przedłużeniu do dwóch lat (nie jest to spoczywanie biegu terminu przedawnienia). Jest to wynikiem dostosowania prawa wykroczeń do kodyfikacji karnej.

ZBIEG PRZEPISÓW ORAZ WYKROCZEŃ Z PRZESTĘPSTWEM.

Zbieg czynu będącym wykroczeniem wyczerpuje znamiona więcej niż 1 przepisu ustawy. Istnieją 3 możliwości:

  1. zbieg znamion różnych wykroczeń

  2. zbieg znamion wykroczeń ze znamionami przestępstw

  3. zbieg realny - popełnienie więcej wykroczeń, co do których wymierza się karę w jednym postępowaniu przez 1 sprawę.

Ad. 1

Np. nocą grupa osób dopuszcza się zakłócenia spoczynku nocnego w ten sposób, że niszczy np. lampę uliczną, rozbijają szybę.

Ten sam czyn powoduje zakłócenie z art. 51 §1 K Wykr. z drugiej strony zniszczenie z art. 124 §1. Jednym zachowanie się wypełnia to znamiona różnych wykroczeń. Jeżeli wartość zniszczenia nie przekracza 250 zł to stosuje się art. 124 §1 i 51 §1. Są 2 pkt. widzenia.

  1. Jednorazowy zbieg - określony w art. 9 §1 K Wykroczeń - jeżeli czyn wyczerpuje znamiona wykroczeń określonych w dwóch lub więcej przepisach ustawy, stosuje się przepis przewidujący najsurowsza karę, co nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu środków karnych na podstawie innych naruszonych przepisów.

  2. Jeżeli zagrożenie jest identyczne - zagrożenia są takie same to stosuje się pewną regułę, że (reguła ta nie zawsze jest określona - np. w kodeksie karnoskarbowym występuje) stosuje się zagrożenie z przepisu, który najlepiej opisuje dana sytuację. W tym przykładzie to przepis o zakłóceniu spoczynku nocnego. Cechą charakterystyczną jest tu nastawienie sprawców na zrobienie tego nocą. Zastosowanie kary z art. 51 nie eliminuje zastosowania środka karnego z art. 124 §1.

Ad. 2

Stosownie do art. 10 §1 jeżeli czyn będący wykroczeniem wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa, a wymierzono kary lub środki karne za wykroczenie oraz za przestępstwo, kara i środek karny wymierzone za wykroczenie nie podlegają wykonaniu; w razie ich uprzedniego wykonania zalicza się je na poczet kar i środków karnych wymierzonych za przestępstwo. Może być tak, że zbieg może być tylko zbiegiem pozornym (np. przestępstwo spowodowanie wypadku w stanie nietrzeźwym - okoliczność nietrzeźwości powoduje typ kwalifikowany i wchodzi w znamiona przestępstwa. Nie można karać na wykroczenie z art. 87 K Wykroczeń, bo karany już jest za przestępstwo). W przypadku zbiegu autentycznego stosuje się zaliczanie z art. 10 §1 (§2 stanowi szczegółowe zasady zaliczania). Jest tu możliwość orzeczenia kary zarówno za przestępstwo oraz za wykroczenie. Można wymierzyć wtedy, gdy mamy do czynienia z podwójną karalnością. Jest to czyn, który jest przestępstwem i wykroczeniem. W prawie karnym zasada jest, że jeden czyn nie powinien powodować podwójnej karalności. W prawie wykroczeń jest inaczej, przewiduje się tu swoiste naruszenie tej zasady. Możliwa jest podwójna odpowiedzialność za ten sam czyn, ale w różnych dziedzinach prawa (np. uszkodzenie mienia - z pkt. widzenia pr. cywilnego to odpowiedzialność z art. 415 KC i w przypadku naruszenia spoczynku nocnego z art. 51 KWykr.). Są różne rodzaje odpowiedzialności. W sytuacji, gdy jeden czyn jest wkroczeniem i przestępstwem to orzeka się karę i za to i za to. Jeżeli byłoby tak, że w takich przypadkach stosowano by tylko karę w odniesieniu tylko do przestępstwa, spowodowałoby to paradoksalną sytuację. Załóżmy, że istnieją dwie sytuacje:

I. ktoś zakłóca spoczynek nocny w bloku mieszkalnym i głośno wykrzykuje coś, co nie ma najmniejszego znaczenia

II. ktoś zakłóca spoczynek nocny w bloku i wykrzykuje coś, co wszyscy rozumieją. Używa przy tym wyzwisk w kierunku jednego ze sąsiadów. Zaistniał element zniewagi

Jeżeli byłoby tak, że za czyn taki i taki kara byłaby wymierzona tylko za przestępstwo, to osoba, która znieważyła sąsiada mogłaby uniknąć odpowiedzialności, gdyż w sytuacji II zniewaga jest ścigana w prywatnego oskarżenia i jeżeli ten sąsiad tego nie zrobi. Zaś ten z sytuacji I mimo tego, że nikogo nie znieważył poniósłby odpowiedzialność za wykroczenie. Dlatego przewidziana jest formuła z art. 10 do niezależnego karania przed sądem (przestępstwo) i przed kolegium (wykroczenia)i jeśli dojdzie do ukarania to postępuje się stosownie do §1.

Jednak istnieje pewien wyjątek od formuły zawartej w art. 10. Mianowicie wg unormowania z art. 25 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia istnieje możliwość nieprowadzenia postępowania jeżeli prowadzone jest postępowanie za ten sam czyn. jednak pod warunkiem, że:

  1. toczy się postępowanie karne na podstawie aktu oskarżenia wniesionego przez oskarżyciela publicznego; wówczas akta sprawy przekazuje się sądowi (osiągnięto etap postępowania sądowego)

  2. zastosowano już do sprawcy środek oddziaływania wychowawczego (pouczenie, zwrócenie uwagi, etc.).

W sytuacji II tego przepisu nie można zastosować, gdy jest to ściganie z oskarżenia prywatnego. Jednak, jeżeli (wg art. 60 KPK) przyłączy się oskarżyciel publiczny na etapie wcześniejszym niż wniesienie aktu oskarżenia, wówczas art. 25 kodeksu postep. w spr. o wykr. ma zastosowanie. Brak takiej możliwości przy oskarżeniach prywatnych wynika z KPK, gdyż jest możliwe po wniesieniu aktu oskarżenia akt pojednania a zatem ustawodawca chciał uniknąć by nie umarzano obu postępowań.

Ad. 3

Jeden i ten sprawca popełnił kilka różnych wykroczeń (art. 9 §2 - jeżeli jednocześnie orzeka się o ukaraniu za dwa lub więcej wykroczeń, wymierza się łączną karę w granicach zagrożenia określonych w przepisie przewidującym najsurowsza karę, co nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu środków karnych na podstawie innych naruszonych przepisów). Zbieg może dotyczyć podobnych jak i różnych wykroczeń. W takim przypadku stos. Się art. 9 §2. W §1 to zbieg eliminacyjny - orzeka się za 1 czyn powołując się na przepis o najsurowszym zagrożeniu lub ten, który lepiej obrazuje przebieg zdarzenia. Jeden przepis eliminuje drugi. §2 - w zasadzie skutek jest podobny - wymierza się karę z przepisu o najsurowszym zagrożeniu karą.

PODSTAWOWE KATEGORIE ORGAN ORZEKAJĄCYCH

  1. Kolegia do Spraw wykroczeń przy sądach rejonowych

  2. Sądy

W przypadku orzekania kary aresztu wg art. 237 ust. 1 Konstytucji właściwym organem jest sąd. W świetle tego art. Nie może być innych organów orzekających w sprawach o wykroczenia oraz że w okresie 4 lat od dnia wejścia w życie konstytucji (do 16.10.2001) istnieją 2 organy, a później tylko jeden - sądy. W przypadku Policji przy wydawaniu mandatów nie można mówić o orzekaniu, jest to nakładanie grzywny w drodze mandatu. Warunkiem postępowania mandatowego jest zgoda sprawcy do przyjęcia mandatu, wówczas sprawa jest kierowana do postępowania przed sądem. Przed wejściem noweli z 22.08.1998r. upoważnionym organem do orzekania byli inspektorzy pracy, jednak po wejściu tej noweli tę możliwość utracili. Po 16.10.2001r. sądy muszą przejąć całe orzecznictwo w sprawach o wykroczenia.

ZASADY POSTĘPOWANIA W SPRAWACH O WYKROCZENIA

Każde postępowanie opiera się na pewnych ogólnych zasadach. Rozwinęło się to w nauce postępowania karnego. Problematyka zasad zajęła szczególne miejsce w postępowaniu karnym. W postępowaniu karnym jest to postępowanie dotyczące czynów zagrożonych karą. W tej samej liczbie odnosi się do postępowania w sprawach o wykroczenia (postępowanie karne w szerokim sensie, gdyż dotyczy wszelkiego rodzaju postępowań w sprawach o czyn zagrożony pod groźbą kary). Zasady te są gwarancją procesową. Jest powiązana z zespołem gwarancji, które muszą wystąpić w postępowaniu o wykroczenia. Wiąże się to z pewnym naruszeniem podstawowych praw i wolności jednostki (np. zastosowanie przymusu)

  1. ogólnoustrojowe zasady

np. zasada jawności - są wyjątki, kiedy tę zasadę można wyłączyć. Mimo że ona obowiązuje, to w polskim systemie prawnym istnieje przeciwstawna zasada tajności.

Mówiąc o zasadach procesowych, prawie każdej zasadzie można przedstawić antytezę (zasada kontradyktoryjności ≠ zasada ...............(?), zasada ustności ≠ zasada pisemności, etc.)

  1. zasady związane ze wszczęciem postępowania

  1. zasady dotyczące określonej pozycji stron w postępowaniu

W czystej postaci zasada ta występuje w postępowaniu przed ławą - w tzw. postępowaniu cross examination - np. system amerykański. Wnioski i przysłuchania świadków dokonywane są przez obie strony. Dowody również są przez nich przeprowadzane. Jest to nadmierny formalizm. W Polsce nie ma czystej postaci tej zasady. Dowody przeprowadzane są z urzędu.

  1. zasady związane z prawem dowodowym

  1. zasady prawno - materialne postępowania

Wykład 5, 2000-04-13

Zagadnienie dopuszczalności postępowania.

Jeżeli występują pewne warunki postępowanie się nie może toczyć, wtedy o takich warunkach mówimy przeszkody procesowe. Np. jeżeli nastąpi śmierć osoby, która popełniła czyn zabroniony postępowanie toczyć się nie może (przeszkoda trwała).

Przesłanki procesowe mogą być rozumiane dwojako:

Przesłanki mogą się tez dzielić na:

Wyliczenie z art. 10 nie jest wyczerpujące, ponieważ w pkt. 9 jest zawarta klauzula uzupełniająca, gdy zachodzi inna okoliczność wyłączająca z mocy ustawy (np. tzw. abolicja).

Art. 26 §1 określa okoliczności wyłączające orzekanie uwzględnienia z urzędu - jeżeli organ postępowania na określonym etapie stwierdzi występowanie przesłanek negatywnych powinien następnie umorzyć postępowanie. Forma i treść stwierdzenia jest zależna od etapu, na którym stwierdzono występowanie przesłanki negatywnej (§3). Chodzi o zróżnicowanie skutków ujawnienia przesłanek procesowych w zależności na jakim etapie i w jakiej formie.

Generalnie stosownie do art. 17 §1 kolegium wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania. Jeżeli chodzi o postępowanie dowodowe wydaje wówczas orzeczenie o umorzeniu (wprowadzone przez nowelę z 22.08.1998r.)

Po rozpoczęciu postępowania dowodowego stwierdzono okoliczności braku znamion wykroczenia w danym czynie wydaje się orzeczenie o uniewinnieniu. Dlatego w takiej formie i treści, że jeżeli taka okoliczność zostanie wcześniej ujawniona wówczas postępowanie się umarza, a podczas procesu, wówczas uniewinnienie ma dalej idące skutki - chodzi o satysfakcję z orzeczenia. Inna jest sytuacja, gdy zostanie ujawnione, w tej samej sprawie toczy się już postępowanie przed kolegium, wówczas bada się merytorycznie tę sprawę i wydaje się postanowienie o umorzeniu, nie wypowiada się o tym czy ten czyn jest taki czy inny.

Rozstrzygnięcie - pojęcie jest o innym znaczeniu niż KPK, gdzie jest to najczęściej jakaś część orzeczenia sądu. Art. 12 K.P.wS.oW. określa, że rozstrzygnięcia, które nie są orzeczeniami, nakazami karnymi, mandatami karnymi albo zarządzeniami, wydaje się w formie postanowień. Oznacza tu, że są rodzajem decyzji, a nie jak w KPK jakimś elementem składowym decyzji.

Formy postanowień (ustawowy podział):

Rozstrzygnięcie może mieć charakter:

Niektóre z nich są wydawane w formie orzeczeń (to taka najważniejsza forma rozstrzygnięć - odpowiednik formy wyroków w prawie karnym). Jest rozstrzygnięciem wydawanym przez kolegium, w którym może być orzeczeniem o przypisaniu kara obwinionemu, orzeczeniem o umorzeniu, o uniewinnieniu. Zarządzenia wydawane są przez przewodniczącego składu orzekającego kolegium. Postanowienia, które wydaje kolegium i przewodniczący to forma postanowień.

WŁAŚĆIWOŚCI I SKŁAD ORZEKAJĄCY (dział II)

Właściwość to jest uprawnienie z drugiej strony będące obowiązkiem do dokonania czynności lub zespołu czynności w zależności od charakteru i umiejscowienia danej sprawy. Właściwość może być:

Skład kolegium

Nowela z 22.08.1998r. dokonała istotnych zmian. Do tej pory kolegium występowało zawsze w 3-osobowym składzie. Obecnie wprowadzono możliwość (art. 17 §3) zarządzeń przez przewodniczącego składu oraz rozpatrzenia sprawy o wykroczenie, które nie jest zagrożone karą aresztu, w składzie 1-osobowym (wówczas takiemu członkowi składu przysługują prawa i obowiązki przewodniczącego). W przypadku postępowania nakazowego z mocy ustawy (z urzędu) sprawa rozpatrywana jest w 1-osobowym składzie.

W pewnym sensie te sytuacje naruszają zasadę kolegialności. Wymuszone zostało to przez praktykę. Art. 18 przewiduje możliwość wyłączenia członka ze składu kolegium, gdzie są wymienione przesłanki instytucji wyłączenia.

Ustawa nowelizująca wprowadziła rozdział 2a "rozstrzygnięcia kolegium" - miało to na celu dostosowanie prawa wykroczeń do wymogów ustaw karnych z 06.06.1997r. (art. 18c §1 nieważność z mocy prawa orzeczenia wzorowane na art. 512 KPK - zajmuje się tym sąd okręgowy).

Każde postępowanie karne ma swoją wewnętrzną strukturę. Jest reglamentowana przepisami prawnymi, pełnią funkcje porządkującą. Musza one odpowiadać pewnym wymaganiom w zakresie ich kolejności, skuteczności. Najistotniejszą częścią jest postępowanie jurudykcyjne.

Postępowanie przygotowawcze - nie ma typowego postępowania przygotowawczego tak jak w KPK. Nie ma potrzeby by je prowadzić w przypadku czynu drobnego jakim jest wykroczenie. W zasadzie typowa sytuacja jest taka, że od razu jest wniesiony wniosek o ukaranie (jest pierwsza czynnością - art. 20 §1). Zwykle postępowanie o wykroczenie nie ma postępowania przygotowawczego sprawy do rozstrzygnięcia przed kolegium, tak jak przy przestępstwie (określając czy należy czy nie wnieść wniosek). Zdarzają się takie sytuacje, gdzie jest to konieczne - art. 19 określa tzw. czynności sprawdzające. Różnicą między tymi czynnościami a postępowaniem przygotowawczym wg KPK jest zakres tych czynności, które ograniczają się tylko do ustalenia, czy istnieją podstawy do wystąpienia z wnioskiem o ukaranie. Art. ten ściśle określa zakres tych czynności (zebranie danych niezbędnych do sporządzenia takiego wniosku, jego uzupełnienie lub sprawdzenie faktów podanych we wniosku), a także cel oraz organy uprawnione do wzywania do złożenia zeznań, wyjaśnień i opinii oraz do wydawania albo okazania przedmiotu lub dokumentu stanowiącego niezbędny dowód w sprawie (policja, organ Państwowej Inspekcji Handlowej, służby ochronnej lasów państwowych, straż gminna /miejska/ i inne organy, gdy ustawa tak stanowi).

Czynności wszczęcia postępowania dokonuje przewodniczący kolegium (art. 23).

Art. 55a (508 §1 KPK) przewiduje możliwość skierowania sprawy do sądu, gdy zachodzi okoliczność orzeczenia kary aresztu (zawarte już jest w konstytucji - art. 237) lub zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych na okres dłuższy niż 1 rok. Skierowanie m. in. przez przewodniczącego jak i przez skład orzekający (art. 23 §2). KPK w art. 508 §1 wprowadza obligatoryjne przekazanie spraw do sądu wówczas gdy przewodniczący przed i po rozpatrzeniu dojdzie do wniosku, że zastosowanie kar, środków karnych nie należy do właściwości kolegium.

Jeżeli chodzi o kwestię zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych z konstytucji takie ograniczenie nie wynika, natomiast wynika z art. 508 §1 KPK. Jeżeli chodzi o sytuacje, w której należałoby orzec przepadek przedmiotów (art. 46 Konstytucji) może orzec tylko sąd. KPK tej sytuacji nie przewiduje. W tej sytuacji przewodniczący przekazuje sprawę do sądu.

STRONY W POSTĘPOWANIU

KpwSoW nie posługuje się nazwą "strona" (KPK w art. 512, 515). Mimo to można użyć tego terminu, jest ono właściwe, gdyż postępowanie przed kolegium toczy się na zasadzie kontradyktoryjności.

Strona czynna - oskarżyciel publiczny, pokrzywdzony. Jako główny oskarżyciel publiczny - policja (art. 27 §1), ponadto (§2) organy adm. rządowej lub samorządu, organy kontroli państwowej lub sam. teryt. oraz straż gminna (miejska), także inne instytucje publiczne określone przez RM w drodze rozporządzenia. W rozprawie może brać tylko jeden oskarżyciel publiczny. Art. 28 §2 udział organu, który złożył wniosek o ukaranie, wyłącza od udziału policję. Pokrzywdzony - strona nie ma instytucji oskarżyciela posiłkowego. Z faktu pokrzywdzenia może brać udział w postępowaniu jako strona czynna.

Strona bierna - obwiniony. Może korzystać z obrońcy (art. 30). Obrońca społeczny (osoba godna zaufania i dopuszczona przez przewodniczącego kolegium lub składu orzekającego) oraz obrońca zawodowy (adwokat uprawniony na podstawie prawa o adwokaturze).

ROZPRAWA

Jest kluczowym etapem. Obywa się ustnie i jawnie (art. 48 §1 KW). Są jednak pewne wyjątki wyłączenia tej zasady (§2). Przewodniczący składu posiada uprawnienia do kierowania postępowaniem i prawidłowego przebiegu:

Jest w zasadzie wzorowane na rozprawie wg KPK dotyczącej przestępstwa. Istnieją jednak pewne różnice. Przede wszystkim polegają one na uproszczeniu. Poza przepisami przewidującymi formalizację postępowania. Przewiduje się ograniczenie pewnych zasad:

Etapy rozprawy

  1. odczytanie wniosku o ukaranie

  2. postępowanie dowodowe w sensie ścisłym (wyjaśnienia obwinionego)

  3. możliwość wnioskowania dowodów (art. 54)

  4. zamknięcie postępowania dowodowego

  5. postępowanie - głosy stron (kolejność zawarta w art. 56). Zasadą jest to, że obwiniony ma ostatni głos

  6. skład udaje się na naradę (przepisy o głosowaniu są dość ramowe) art. 57 nie daje odpowiedzi, gdy nie da się uzyskać większości naturalnej. Zasady sztucznej większości zostały wprowadzone - przyłączenie zdania osoby najmniej zbliżonej do obwinionego.

RODZAJE POSTĘPOWANIA SZCZEGÓLNEGO

Jeżeli ktoś odmawia uiszczenia mandatu to można skierować sprawę na postępowanie nakazowe. Przesłanki z art. 64 §2 przeważnie nie są zachowane.

Nakaz karny podlega zaskarżeniu w szczególnej formie środka zaskarżenia jakim jest sprzeciw. Charakteryzuje się pewnymi cechami:

Jeżeli nakaz jest wydany podlega doręczeniu obwinionemu (pokrzywdzonemu). Jeśli go nie doręczono do 3 miesięcy jest uznany za nieskuteczny. Jeżeli go doręczono i w ciągu 7 dni wniesiono sprzeciw to nakaz traci moc i przewodniczący wyznacza termin rozprawy. Utrata mocy prawnej nakazu może nastąpić przez:

W postępowaniu w wykonaniu sprzeciwu kolegium rozpoznające sprawę nie jest związane z treścią nakazu (wyjątek art. 64 §3 zd. 3 - kara nie może być surowsza niż 1250 zł jeżeli sprzeciw był zgłoszony wyłącznie przez obwinionego /bądź jego obrońcę/, a nie przez drugą stronę tj. pokrzywdzonego lub inną uprawnioną osobę do wniesienia wniosku o ukaranie). Jest to pewna gwarancja dla obwinionego, braku ryzyka surowszego ukarania.

Jeżeli sprzeciw wniesiono przez obwinionego i przez uprawnione podmioty wtedy ta instytucja nie ma zastosowania.

Art. 65 §4 - na tej podstawie słuszność sprzeciwu może być odmówiona przez przewodniczącego - wniesiony za późno albo przez osobę nieuprawnioną. Na to postanowienie o odmowie sprzeciwu przysługuje zażalenie.

Sprzeciw może być cofnięty ale tylko do czasu rozpoczęcia postępowania dowodowego przeprowadzonego na rozprawie wówczas nakaz karny staje się prawomocny.

Skuteczność

Art. 65 §6 - nakaz od którego nie wniesiono sprzeciwu albo sprzeciw cofnięty podlega wykonaniu jak prawomocne orzeczenie o ukaraniu. Jest pewnym surogatem orzeczenia, gdy nie ma potrzeby karania kara surowszą niż 1250 zł grzywny

Sądowe postępowanie w sprawach o wykroczenia

Rozdział 54 KPK jest poświęcony tej tematyce. Jest tu uregulowanych kilka postępowań sądowych w sprawach o wykroczenia. Istnieją rozbieżności co do ich ilości (4 albo 5 postępowań)

W sprawach o wykroczenia w pełnym zakresie rozstrzygają sądy - uregulowanie konstytucyjne (art. 45 i 175 - sądowy wymiar). Wymagają, że we wszystkich sprawach rozstrzygały sądy. Wymogi te nie są realizowane, gdyż znajdują się one w okresie przejściowym - uprawnienia, wynikające z art. 237 Konstytucji, w sprawach o wykroczenia w okresie 4 lat od dnia wejścia Konstytucji orzekają kolegia do spraw wykroczeń przy sądach rejonowych.

Kara aresztu i środek karny w postaci przepadku rzeczy (przedmiotu) orzeka tylko sąd (art. 46 Konstytucji).

Orzecznictwo kolegiów jest subsydiarnym w stosunku do orzecznictwa sądowego i ma charakter przejściowy. Przepisy KPwSoW są dostosowane do KPK.

Art. 400 KPK, który przewiduje, że jeżeli po rozpoczęciu przewodu sądowego (czytanie aktu oskarżenia) ujawni się, ze czyn stanowi wykroczenie, wówczas nie przekazuje się postępowania do kolegium i rozpoznaje ją sąd na zasadach ogólnych. Powodem jest obawa przed przedawnieniem, gdyż okres w przypadku wykroczeń jest stosunkowo krótki.

Art. 400 nie daje możliwości oceny czy postępowanie toczy się przed sądem czy nie, ale obliguje sąd do rozpoznania sprawy. Zasady ogólne - przepisy procesowe. Wykroczenia z pkt. widzenia pr. Materialnego, podlegają zasadom odpowiedzialności ujętych w KW. Jest skłonność, że sąd narusza prawo i orzeka jak za przestępstwo i stosuje instytucje nie znajdujące się w KW. Nie zmienia się fakt, że czyn dalej jest wykroczeniem. Wg procedury sądowej jest odpowiedzialność egzekwowana, ale nie z pkt. widzenia prawa materialnego.

Ten przypadek potraktowany jest inaczej. Mamy tu do czynienia z sytuacją incydentalną, czyn jest pomyłkowo zakwalifikowany jako przestępstwo. Jeżeli sytuacja ta pojawi się przed rozpoczęciem przewodu sądowego to wówczas sąd przekazuje sprawę do kolegium.

Sytuacje różnych możliwych postępowań przed sądem (KLASYFIKACJA)

  1. postępowanie w wyniku przekazania sprawy do sądu rejonowego przez przewodniczącego kolegium. Następuje wtedy, gdy zachodzi potrzeba orzeczenia kary aresztu lub środka karnego w postaci zakazu prowadzenia poj. Mechanicznych na okres powyżej 1 roku (jest to podział wg właściwości funkcjonalnych - do 1 roku kolegium, a powyżej do 3 lat - sąd). Uzasadnieniem KPK jest to, że środek ten może być dość dolegliwy i powinien być właściwością sądu. To nie wynika z konstytucji. Ustawodawca poszedł dalej niż wymogi Konstytucji. Art. 3 noweli z 28.08.1998r. reguluje sytuację orzeczenia środka karnego w postaci przepadku przedmiotu, wiąże się to z art. 46 Konstytucji, gdzie przepadek ten orzeka tylko sąd. Dochodzi do skierowania sprawy do sądu. W tym przypadku sad orzeka jako I-instancyjnie - chociaż jakieś postępowanie przed kolegium było. Od decyzji tego sądu przysługuje środek odwoławczy do II-instancji (sąd okręgowy). Art. 508 KPK zawiera normę określającą podstawy niektórych postępowań sądowych w sprawach o wykroczenia

  2. sąd rozpoznaje środki zaskarżenia od rozstrzygnięć kolegium (§ 3). Określenia środka zaskarżenia użyto w trakcie stanowienia KW. Wg stanu prawnego z 06.06.1997r. przepisy KPwSoW nie mogły być jeszcze dostosowane. Gdy KPK używa nazwy środków zaskarżenia obejmuje tylko środki odwoławcze. Określenie środki zaskarżenia w §3 to zbiorcze określenie, gdzie mieści się odwołanie i zażalenie. To postępowanie jest odmienne od tego pkt.1 - tutaj ma charakter odwoławczy - art. 510 KPK - stosuje się przepisy o odwołaniu. Art. 512 §1- od odwołania stosuje się odpowiednio przepisy o apelacji (środek odwoławczy od wyroku)

  3. postępowanie, którego przedmiotem jest uchylenie prawomocnego orzeczenia kolegium w sądzie okręgowym. Sytuacja ta ma miejsce jeżeli rozstrzygnięcie kolegium, gdy zostało rażące naruszenie prawa, jeżeli mogło mieć wpływ na treść rozstrzygnięcie. (art. 515, 516)

  4. postępowanie toczące się przed sądem okręgowym - uznanie postanowienia mandatowego za nieważne

  5. CZASAMI! - rozpoznanie sporu o właściwość między kolegiami (art. 508§4). WG Gostyńskiego w tym przypadku mamy do czynienia z sytuacją, w której mamy normę kompetencyjną, a nie przepis dotyczący przebiegu (norma czysto kompetencyjna).

Ad. 1.

Po przekazaniu sądowi przez przewodniczącego kolegium w sprawach ww. jeżeli chodzi o przekazanie to następuje w formie postanowienia - wynika to bezpośrednio z art. 23 i 55a KPwSoW. Sąd ma uprawnienia do uznania, że przekazanie sprawy nie było zasadne i zwraca do kolegium. Kolegium nie może ponownie sprawy przekazać do sądu. Przewodniczący niezwłocznie przeprowadza rozprawę. Art. 23 §1 KPwSoW - sąd musi mieć możliwość kontroli zasadności przekazania spraw. W sprawie zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych jest sprawa uznania czy orzec powyżej 1 roku czy nie. W przypadku aresztu, gdy sąd nie zwróci sprawy do kolegium, to nie znaczy, że sąd musi orzec areszt wg swojej oceny. Przekazanie sprawy nie obliguje sąd do orzekania takiej kary. Orzeczenia sądu jest wiążące - jednak wg art. 23 §4 KPWSOW jest nieco bardziej złożony. Ponowne przekazanie do sądu na tej samej podstawie nie jest dopuszczalne, ale na innej tak. Jest tu pewne zaprzeczeni z art. 508 §4 zd. 3, ale tylko pozorne. Rzeczywiście KPK mówi, że orzeczenie sądu jest wiążące, to ma na myśli takie orzeczenie wg danej sytuacji - ma tu zastosowanie zasada rebus sic stantibus - coś zachowuje określone skutki prawne, o ile nie zmienią się okoliczności. A jak się zmienią wówczas ponowne przekazanie musi mieć nową podstawę prawną. Ma to jeszcze jeden bardzo istotny skutek - wg Gostyńskiego - orzeczenie sądu jest wiążące, co oznacza, że to orzeczenie nie jest zaskarżalne.

Wg Grzegorczyka - jest zaskarżalne na podstawie art. 459 KPK - zażalenie przysługuje od postanowień sądu zamykającego drogę do wydania wyroku, chyba że ustawa stanowi inaczej. I tak jest i orzeczenie sądowe jest wiążące. Jak jest zaskarżenie to trudno mówić o tym, że orzeczenie sądu jest wiążące. PRZEBIEG POSTEPOWANIA wg art. 509 KPK jest - I instancyjne. Jest to postępowanie szczególnym drugiego stopnia (tzn. że polega ono na przepisach o postępowaniu uproszczonym z pewnymi wyjątkami określonymi w art. 509 KPK, a z kolei do postępowania uproszczonego stosuje się przepisy o postępowaniu zwyczajnym). Postępowanie uregulowane w KPK jest to postępowanie nastawione na postępowania w sprawach o przestępstwo (te o wykroczenia - to wyjątki). Postępowanie obok takiego normalnego przebiegu może mieć charakter szczególnie - uproszczone - dotyczy stosunkowo drobnych przestępstw (art. 469 KPK) i zalicza do tego postępowania te czyny, zagrożone karą do 3 lat pozbawienia wolności oraz enumeratywnie wymienione czyny (istnieje szereg odrębności, odformalizowanie przyspieszenie), w tym i wykroczenia (gdzie najsurowszą karą jest areszt). Są tu określone wyjątki (dotyczy to takich instytucji związanych wyłącznie z przestępstwem i które nie mogą dotyczyć wykroczeń).

Postępowanie sądowe podlega rozmaitym zasadom - zasada skargowości (art. 14 §1 KPK), zasada żądania wszczęcia postępowania sądowego na wniosek uprawnionych podmiotów i oskarżyciela.

Postępowanie toczy się przed sądem I-ej instancji na specjalnych zasadach określonych w art. 509 KPK na ile maja zastosowanie przepisy o postępowaniu, chyba że przepisy te stanowią inaczej.

Art. 509 §2 reguluje wniosek o ukaranie zastępujący akt oskarżenia (surogat aktu oskarżenia). Określa jakie są skutki, czy zawsze wniosek jest traktowany jak akt oskarżenia (zachodzą jednak istotne różnice - formalne wymagania). Czy wniosek ma wrócić w celu jego uzupełnienia by spełniał wymogi tak jak akt oskarżenia? Nie, gdyż wniosek tylko go zastępuje, nie jest nim. Wówczas niektóre artykuły nie mają zastosowania. Wynika to z tego, że nie pewnych sytuacji procesowych (np. wytyczne skuteczności każdego pisma procesowego - art. 119, 332, 333, 334 KPK).

W postępowaniu przed kolegium jako oskarżyciel publiczny występuje np. Policja. Jaka jest rola (statut) organu w postępowaniu sądowym? Czy mają uprawnienia w tym samym zakresie? Reguluje to

art. 509 §3 - może brać udział w tym samym charakterze, jeżeli złożył wniosek o ukaranie, chyba że występuje prokurator.

Jest to istotna zmiana - w poprzednim stanie prawnym oskarżyciel występował obok lub zamiast prokuratora. Obecnie występuje zamiast, a nie obok. Uprawnienia oskarżyciela - jasne staje się, że te same co w sprawie o przestępstwo. Uprawnienia oskarżyciela publicznego mogą wynikać z innych ustaw:

Problem uprawnień pokrzywdzonego - oskarżycielem posiłkowym ubocznym obok prokuratora. Jeżeli prokurator nie wniesie aktu oskarżenia, a pokrzywdzony nie zgadza się z tym, może doprowadzić do oskarżenia jako oskarżyciel posiłkowy (art. 54 KPK) subsydiarny, składając oświadczenie. Jak tego nie zrobi, nie stanie się oskarżycielem posiłkowym ex lege - w przypadku sprawy o przestępstwo, a w przypadku wykroczenia (art. 509 §4) pokrzywdzony może przed rozpoczęciem przewodu sądowego przyłączyć się do postępowania jako oskarżyciel posiłkowy uboczny obok oskarżyciela - prokuratora. W I-ej instancji pokrzywdzony, aby stać się oskarżycielem posiłkowym, musi złożyć oświadczenie w odróżnieniu od sytuacji, gdy mamy do czynienia z sytuacja o wniesienie środka zaskarżenia - art. 512 - gdzie staje się oskarżycielem posiłkowym ex lege.

2 rodzaje obrony:

W postępowaniu sądowym może występować obrońca dopuszczony przez KPK, a w postępowaniu przygotowawczym może być obrońca nieprofesjonalny.

Przed kolegium ten obrońca traci swe uprawnienia zajmując się sprawą przed sądem. Skoro KPK przewiduje, że przed sądem osobą tą może być określona wg ustawy o ustroju adwokatury wówczas nie może to być obrońca „społ.”. W przypadku obrońcy zawodowego, który brał udział w postępowaniu przed Kolegium, wówczas on nie traci uprawnień do obrony.

Art. 509 §6 - powództwo cywilne i zasądzenie odszkodowania z urzędu nie jest dopuszczalne, ale sąd może orzec obowiązek naprawienia szkody, przywrócenia stanu poprzedniego lub nawiązkę.

Art. 61 - powództwo cywilne nie jest dopuszczalne w sprawie o przestępstwo. Skoro wykroczenie nie jest przestępstwem, a pokrzywdzony przed rozpoczęciem przewodu sądowego może wszcząć powództwo cywilne, wówczas te przepisy o powództwie nie powinny mieć zastosowania. Jednak powództwo cywilne w sprawach o wykroczenia nie jest dopuszczalne /jak ktoś komuś zniszczy rzecz do 150 zł (wykr.) nie znaczy to, że nie można wnieść roszczenia w ramach postępowania sądowego w sprawach o wykroczenia - zasadniczo bez roszczenia z urzędu powództwo nie jest dopuszczalne/.

Ad. 2.

Postępowanie w wyniku wniesienia środka zaskarżenia od rozstrzygnięcia kolegium. Skutkiem wprowadzenia sprzeciwu od nakazu jest tylko środek w postaci odwołania i zażalenia. Z art. 77 §3 zażalenie ⇒ postanowienia, zarządzenia i inne czynności.

Regulacja wyrażona w art. 79 §1 KPwSoW dotyczy organów właściwych do rozpoznania środków odwołania: sąd rejonowy przy którym działa kolegium, chyba że ustawa stanowi inaczej. Wyjątek występuje w 2-jaki sposób:

Zgodnie z art. 79 §2 śr. odwoławczy wnosi się za pośrednictwem kolegium, w którym to rozstrzygnięcie zapadło. Co się dzieje w tym organie? Art. 79 §4 - przewodniczący bada zasadność i wydaje postanowienie albo o odrzuceniu albo przekazaniu do sądu. Problem wynika z art. 511 KPK - na odmowę przyjęcia odwołania do sądu przysługuje zażalenie. Czy ten przepis dotyczy wszystkich środków zaskarżenia (odwołania)? Czy tylko odwołania od orzeczenia?

Wykładnia językowa: trzeba uznać, że ta norma została zbyt wąsko ujęta - zażalenie też jest objęte tą normą.

PRZEBIEG: w wyniku przekazania sprawy do sądu w wyniku odwołania to postępowanie uregulowane jest w art. 512-514 KPK. Tutaj ustawa zaznacza, że do odwołania stosuje się przepisy o apelacji (odwołania się od wyroku I-ej instancji).

Pozycje stron: strony, które biorą udział przed kolegium zachowują swoje uprawnienia także w postępowaniu sądowym.

Status pokrzywdzonego - jest inny. Jeżeli toczy się w I-ej instancji przed sądem, wówczas nie staje się oskarżycielem posiłkowym ex lege, musi złożyć oświadczenie, a w postępowaniu II-ej instancji pokrzywdzony korzysta z uprawnień oskarżyciela posiłkowego ex lege (art. 512 §2 KPK).

Nie jest obligatoryjne stawiennictwo stron. Niestawienie się nie tamuje przebiegu postępowania.

Sprawa z zakresu postępowania dowodowego.

Art. 512 §1 mówi, że do odwołania od orzeczenia kolegium stosuje się przepisy o apelacji. Art. 453 §1 stanowi, że w miarę potrzeby odczytuje się akta kolegium jak, gdyby były aktami I-ej instancji. Przepisy KPK przewidują wyłączne odczytywanie z akt sądowych. Art. 391, 392 - sąd może odczytywać na rozprawie głównej wszelkie protokoły przesłuchania świadków i oskarżonych sporządzone przed sądem. Mamy tu do czynienia z aktami niesądowymi. Art. 512 §4 - odróżnia od kanonów postępowania dowodowego w postępowaniu odwoławczym stosowanie możliwość pośredniego przeprowadzenia dowodów (§4 „w sprawie, w której wniesiono odwołanie od orzeczenia kolegium, prezes sądu zarządza wezwanie na rozprawę świadków i biegłych, chyba że ich bezpośrednie przesłuchanie nie jest konieczne, zwłaszcza gdy mają oni stwierdzić okoliczności, którym oskarżony nie zaprzeczał”). Sugerowana jest preferowana zasada bezpośredniego przeprowadzania postępowania dowodowego.

Odwołanie powoduje kontrolowanie całości. Postępowanie dowodowe powinno być traktowane jako postępowanie mające do czynienia z totalna kontrolą - w stosunku do osoby, której dotyczy. Gdy mamy współobwinionych A, B, C, a odwołuje się tylko C, wówczas osoby A, B nie są przedmiotem rozprawy. W przypadku C - kontroli podlega całość orzeczenia co do niego.

Z postępowaniem odwoławczym w Polsce jest tak, że zaskarżenie orzeczenia (przestępstwo w KPK) w granicach środków odwołania, a w zakresie szerszym w wyjątkami. A tu jest inaczej. Zaskarżenie powoduje kontrolę co do rozpoznania całości co do osoby, której środek odwoławczy dotyczy (zakres podmiotowy).

(!) art. 512§6 - ten przepis przewiduje, że jeżeli sąd odwoławczy orzeka karę aresztu lub środek karny z art. 508 §1 (zakaz prowadzenia pojazdu powyżej 1 roku) wtedy od takiego wyroku sądu oskarżony może wnieść od takiego wyroku apelację na zasadach ogólnych.

Ad. 3.

Postępowanie sądowe przed sądem okręgowym przez uchylenie prawomocnego rozstrzygnięcia kolegium

Jeżeli uprawomocni się to w zasadzie nie podlega wzruszalności, ale ustawa przewiduje wyjątek w postaci uchylenia przez sąd okręgowy także rozstrzygnięcia, jeżeli są spełnione przesłanki z art. 112 KPwSoW, a mianowicie:

Wtedy sąd okręgowy uchyla prawomocne rozstrzygnięcie, przy czym albo z urzędu albo na wniosek. Ustawa przewiduje przymus adwokacki - wniosek w sformalizowanej formie i podpisany przez adwokata strony. Sąd okręgowy w składzie 3 sędziów zawodowych na posiedzeniu, może uchylić jak są spełnione ww. warunki.

Ad. 4.

Art. 512 §2 - uznanie orzeczenia, postanowienia, nakazu karnego może nastąpić także z urzędu. O nieważności mowa jest w art. 18c KPwSoW (wzorowany na KPK).

2

1

}


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Prawo karne i prawo wykroczeń
prawo karne i prawo wykroczeń-w1, prawo
PRAWO KARNE I PRAWO WYKROCZEŃ wykład 4 TEMAT 5
Prawo wykroczeń
Pytania i odpowiedzi z zagadnień, Prawo karne i prawo wykroczeń
wykład nr 5, prawo karne i prawo wykroczeń
prawo wykroczen
Klasyfikacja przestępstw, Studia Administracja, III semestr, Prawo karne i prawo wykroczeń, Ćwiczeni
Moduł prawo karne, prawo karne i prawo wykroczeń(5)
PRAWO WYKROCZEŃ - 4 wykłady, MATERIAŁY PRAWO, NA UCZELNIĘ
PRAWO WYKROCZEŃ
Prawo wykrocze¦¦ÔÇ× pytania do egzamin u
P. Karne, Wykład V, Prawo Karne i Prawo Wykroczeń
wykroczenia, wykroczenia 2, PRAWO WYKROCZEŃ - WYKŁADY
prawo wykroczen dr z kocel krekora
Prawo Wykroczeń, Czynności sprawdzające, Czynności sprawdzające
Prawo Wykroczeń, Prawo wykroczeń - ARTYKUŁY, Artykuł

więcej podobnych podstron