Środki pieniężne - Banknoty i monety oraz rozrachunkowe jednostki pieniężne krajowe i zagraniczne, tak w gotówce, jak i na rachunkach bankowych lub w formie lokaty pieniężnej, czeki i weksle obce płatne w ciągu trzech miesięcy od daty ich wystawienia oraz metale szlachetne, jeżeli nie są zaliczane do rzeczowych składników majątku obrotowego.

Materiały - Rzeczowe składniki majątku obrotowego zużywane w jednym cyklu produkcyjnym.

FIFO - Sposób wyceny wartości zapasów (zużycia) rzeczowych składników majątku, polegająca na pomiarze rozchodu według cen kolejnych dostaw od najwcześniejszej poczynając.

LIFO - Metoda wyceny zapasów (zużycia) rzeczowych składników majątku polegająca na pomiarze rozchodu od ostatniej dostawy poczynając, a na najwcześniejszej kończąc.

Konta rozliczeniowe: Odrębną grupą kont są konta rozliczeniowe, które mogą przyjmować charakter kont bilansowych lub niebilansowych. Jest to uzależnione od tego, czy saldo lub salda tych kont są zamykane bilansem, czy też przenoszone na konto „Wynik finansowy” lub też posiadają saldo równe zeru. Bez względu jednak na sposób przenoszenia salda końcowego, są to konta charakteryzujące jakiś proces lub umożliwiające rozliczenie jakiegoś procesu. Stąd wywodzi się ich nazwa. Do kont rozliczeniowych zaliczamy:
- Rozliczenie zakupu
- Rozliczenie wyniku finansowego
- Rozliczenie kosztów (prostych)
- Rozliczenie kosztów działalności

Średnia ważona cena: wartość materiałów po cenach rzeczywistych; zapas + przychody ///// ilość materiałów w jednostkach materialnych

Ewidencja materiałów

1. ewidencja ilościowa - prowadzi ją magazynier lub upoważniona przez niego osoba w formie np. luźnych kartotek odrębnych dla każdego rodzaju materiału z podziałem na materiały własne, dostawy z zewnątrz, w odbiorze oraz zapasy obce;

2. ewidencja ilościowo-wartościowa - prowadzona z reguły w formie kartoteki techniką przebitkową lub nieprzebitkową w przekroju każdego magazynu. Układ kartoteki musi odpowiadać kartotece ilościowej prowadzonej w magazynie;

3. ewidencja wartościowa - można ją prowadzić na jednym koncie zbiorczym lub na kontach syntetycznych odpowiadających przekrojowi klasyfikacyjnemu roli materiału w procesie wytworzenia (np. materiały podstawowe, pomocnicze).

Klasyfikacje materiałów

Materiały mogą występować w przedsiębiorstwach pod różną postacią i mogą w nich odgrywać różną rolę. Dlatego dzielimy je na kilka grup rodzajowych:

- materiały podstawowe - są to te materiały, które w procesie technologicznym (wytwórczym) zużywają się jednorazowo i całkowicie stając się elementarną częścią wytworzonego produktu [np. drewno w fabryce mebli, tkanina w firmie krawieckiej, silnik w produkowanym samochodzie itp.];

- materiały pomocnicze - określa się tym mianem materiały, które służą do obsługi procesu technologicznego [np. smar zużywany do konserwacji maszyn], nadają produkowanym wyrobom określoną cechę [np. lakier i farby służące do pomalowania mebli] lub zużywane są na potrzeby administracji [np. materiały biurowe];

- paliwa - zalicza się węgiel, koks, brykiety, ropę naftową, benzynę, gaz bez względu na to czy używane są do celów technologicznych [np. koks w procesie wielkopiecowym] czy energetycznym [np. węgiel do ogrzewania pomieszczeń przemysłowych i administracyjnych];

- części zapasowe maszyn i urządzeń;

- opakowania - służą do owinięcia, ochrony, zapakowania sprzedanych i wysłanych wyrobów i towarów [np. worki, kartony, skrzynki, beczki itp.];

- odpadki - powstają na skutek charakteru procesu technologicznego, zakłóceń w normalnym biegu produkcji, niedbałości wykonawców itp. Niektóre z nich mogą być ponownie zużyte do produkcji (np. ścinki prętów, blachy jako złom do wsadu stalowni], inne mogą być wykorzystywane do produkcji ubocznej [np. odpadki skóry do produkcji drobnej galanterii skórzanej].

Ze względu na kryterium składowania wyróżniamy: materiały WŁASNE, które można podzielić na: materiały na składzie (w magazynie), materiały w przerobie (produkcji), materiały znajdujące się chwilowo w obcych magazynach oraz materiały W DRODZE, czyli takie które zostały zafakturowane przez dostawcę, ale z pewnych przyczyn (np. brak dokumentu przychodowego Pz) nie mogą zostać ujęte na stanie magazynowym materiałów.

Ze względu na kryterium własności materiały dzielimy na WŁASNE, czyli takie, które stanowią własność przedsiębiorstwa oraz OBCE, które mimo, że zostały jednostce powierzone (np. do przerobu) to nie są jej własnością (księgujemy je pozabilansowo).

Ceny ewidencyjne zapasów materiałowych

Zapasy materiałowe oraz obrót nimi, przychody i rozchody muszą być odpowiednio wycenione. Do tej wyceny stosuje się:

- ceny rzeczywiste zakupu - wynikają z rachunku (faktury) dostawcy. Rozumiemy przez nią: przy zakupach krajowych - cenę płaconą za materiały pomniejszoną o podatek od towarów i usług; przy zakupach z importu - cenę podaną przez dostawcę zagranicznego w walucie obcej, przeliczoną na złote polskie według średniego kursu NBP powiększoną o cło i podatek akcyzowy.

- ceny rzeczywiste nabycia - aby sprowadzić zakupione materiały do magazynu, firma musi ponieść dodatkowe koszty, tzw. koszty zakupu (transport, ubezpieczenie, ewentualnie różne opłaty). I to koszty zakupu powiększają wartość zakupionych materiałów do ceny nabycia.

- stałe ceny ewidencyjne - są to ceny, ustalone przez jednostkę na pewnym planowanym poziomie. W dłuższym okresie ceny te nie ulegają zmianom, pomimo często występującymi różnicami pomiędzy rzeczywistą ceną zakupu, a stałą ceną ewidencyjną. Różnice te noszą nazwę odchyleń od cen ewidencyjnych materiałów.

Konta syntetyczne to konta, w których ujmuje się zbiorcze zapisy operacji dotyczących całych grup środków gospodarczych i źródeł ich pochodzenia. Z tych kont zazwyczaj można uzyskać informacje, które są wykazywane w bilansie i innych sprawozdaniach.

Inaczej mówiąc konta syntetyczne służą do księgowej ewidencji operacji gospodarczych w sposób zapewniający zbilansowanie danych liczbowych ujętych na wszystkich kontach syntetycznych, które są prowadzone w danej jednostce gospodarczej. W tego typu kontach stosuje się zasadę podwójnego zapisu.

Do kont syntetycznych można też zaliczyć konta pozabilansowe, na których ewidencja może być prowadzona jednostronnie, co oznacza, że po jednej stronie konta bez korespondencji z innymi kontami.

Konta analityczne to konta, które służą do uszczegółowienia zapisów obrotów i sald danego konta syntetycznego. Powstają w drodze poziomego podziału tych kont. Mają one charakter ksiąg pomocniczych. Stosuje się je głównie dla:

- środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,

- rozrachunków z dostawcami i odbiorcami,

- rozrachunków z pracownikami,

- operacji sprzedaży i zakupu,

- kosztów,

- innych istotnych składników majątku rzeczowego lub finansowego.

Na kontach analitycznych obowiązuje tzw. zapis powtarzany, który polega na tym, że księgowanie jest dokonywane po tej samej stronie, w tej samej kwocie, na podstawie tego samego dowodu, czyli musi wystąpić zgodność co do strony konta (Wn lub Ma) i co do kwoty, która może zostać rozdzielona na kilka kont analitycznych. Konsekwencją tej zasady jest brak korespondencji kont analitycznych z innymi kontami. Jest ono przypisane do określonego konta syntetycznego, bez którego nie może istnieć.

Różnica zapisu między kontami syntetycznymi a analitycznymi polega na tym, że na kontach syntetycznych zawsze obowiązuje zasada podwójnego zapisu, a na kontach analitycznych obowiązuje zasada jednostronna, gdyż zapisy są tu tylko powtórzeniem zapisu z konta syntetycznego.

Konsekwencjami zasady zapisu powtarzanego są następujące równości:

- Obrót debetowy konta syntetycznego jest równy sumie obrotów debetowych wszystkich kont analitycznych

- Obrót kredytowy konta syntetycznego jest równy sumie obrotów kredytowych zbioru kont analitycznych

- Saldo Dt(lub Ct) konta syntetycznego jest równe sumie sald Dt (lub Ct) wszystkich kont analitycznych.

Dla celów kontroli czy powyższe równości są spełnione powinny być dokonywane okresowe zestawienia obrotów i sald kont analitycznych prowadzonych do danego konta syntetycznego.

Środki pieniężne

Banknoty i monety oraz rozrachunkowe jednostki pieniężne krajowe i zagraniczne, tak w gotówce, jak i na rachunkach bankowych lub w formie lokaty pieniężnej, czeki i weksle obce płatne w ciągu trzech miesięcy od daty ich wystawienia oraz metale szlachetne, jeżeli nie są zaliczane do rzeczowych składników majątku obrotowego.

I. ROZLICZENIA GOTÓWKOWE.

Rozliczenia gotówkowe dokonywane są za pośrednictwem kasy. Obrót gotówkowy jest realizowany przez kasjera, który ponosi pełną odpowiedzialność materialną za stan gotówki w kasie oraz za prawidłowość operacji kasowych. Obroty gotówkowe powinny być udokumentowane dowodami źródłowymi lub zastępczymi dowodami kasowymi.

Wpływy gotówkowe są dokonywane za pomocą znormalizowanych druków "Dowód Wpłaty - KP" wystawianych w dwóch egzemplarzach.

Wypłaty gotówkowe mogą być dokonywane na podstawie dokumentów źródłowych (np. faktury obce, listy płac, delegacje służbowe, pokwitowane przez bank dowody wpłat własnych) lub dokumentu zastępczego "Dowód wypłaty - KW".

Wszystkie operacje kasowe dnia winny być ujęte w dokumencie wtórnym RK - "Raport Kasowy". Dopuszcza się sporządzanie raportów kasowych za okresy dłuższe ( tydzień, dekada), nieprzekraczające jednak jednego miesiąca. Niedozwolone jest także objęcie jednym raportem kasowym okresu stanowiącego przełom dwóch kolejnych miesięcy.

Po sporządzeniu raportu kasjer powinien sprawdzić zgodność salda raportu ze stanem rzeczywistym gotówki w kasie.

Do obrotu gotówkowego zaliczamy również płatności dokonywane za pomocą czeku gotówkowego, bądź też wpłat na rachunek wierzyciela. Czek gotówkowy stanowi dyspozycję wystawcy czeku (dłużnika) udzieloną trasatowi do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz wypłaty tej kwoty okazicielowi czeku ( czek na okaziciela) lub osobie wskazanej na czeku ( czek imienny).

Czek gotówkowy jest przedstawiony do zapłaty bezpośrednio u trasata lub w innym banku. Zapłata czeku gotówkowego przedstawionego do zapłaty w innym banku następuje po uzyskaniu przez ten bank od trasata funduszy wystarczających do zapłaty czeku.

II. ROZLICZENIA BEZGOTÓWKOWE.

Rozliczenia bezgotówkowe dokonywane są za pośrednictwem banku. Do podstawowych ich form należą:

1. polecenie przelewu - płatnik ( dłużnik ) dla uregulowania zobowiązania wydaje swemu bankowi zlecenie przekazania środków pieniężnych z własnego rachunku bankowego na rachunek wierzyciela ( beneficjenta) w dowolnym banku.

Polecenie przelewu składa się z 4 egzemplarzy, z których :

o odcinek A - oryginał, jest dokumentem obciążenia rachunku dłużnika;

o odcinek B - jest dokumentem uznania rachunku wierzyciela;

o odcinek C - jest załącznikiem do wyciągu bankowego z rachunku wierzyciela;

o odcinek D - jest załącznikiem do wyciągu z rachunku dłużnika;

1. żądanie zapłaty - polega na złożeniu przez wierzyciela w banku żądania zapłaty w celu pobrania od dłużnika zapłaty. Taka forma rozliczenia jest rzadko stosowana. Dotyczy towarów i usług, w których nie wymagana jest kontrola jakościowo-ilościowa ( np. dostawa energii elektrycznej ).

Weksel jest dokumentem wystawionym zgodnie z prawem wekslowym i stanowi wezwanie bezwarunkowe do zapłaty określonej osobie w ustalonym terminie i miejscu przez wystawcę lub osobę przez niego wskazaną określonej sumy pieniężnej.
Rozróżnia się dwa rodzaje weksli:
- weksel trasowany, zwany również ciągnionym,
- weksel własny.
Weksel trasowany jest dokumentem zawierającym sformułowanie przez wystawcę polecenie zapłaty, skierowanie do określonej osoby, z żądaniem zapłacenia innej osobie sumy wekslowej w oznaczonym czasie i miejscu.
Jeżeli osoba ta, zwana trasatem, przyjmie i podpisze weksel, wówczas przyjmuje na siebie realizację zobowiązania wymienionego na wekslu.
Weksel własny zawiera przyrzeczenie wystawcy weksla ( trasanta ) bezwarunkowego zapłacenia określonej sumy wekslowej w podanym czasie i miejscu. Wystawca weksla swoim podpisem przyjmuje na siebie
realizację zobowiązania wpisanego na wekslu.
Podstawowa różnica pomiędzy wekslem trasowanym a własnym polega na tym, ze przy wekslu własnym wystawca sam zobowiązuje się do zapłacenia sumy wekslowej, a w odniesieniu do weksla trasowanego poleca zapłacenie tej sumy osobie trzeciej. Inaczej mówiąc w wekslu własnym wystawca weksla jest głównym dłużnikiem, natomiast przy wekslu trasowanym głównym dłużnikiem jest osoba, która ciągniony na nią weksel zaakceptowała (trasat).
Weksel spełnia następujące funkcje:
· kredytowa - ze względu na odroczony termin płatności weksla,
· płatnicza - wręczony jest przy zakupie towarów i usług,
· gwarancyjna - odpowiedzialność wszystkich uczestników stosunku wekslowego, podpisanych na wekslu ,
· obiegowa - łatwość przenoszenia weksla przez indos,
· refinansowa - możliwość złożenia weksla do dyskonta.
Weksel trasowany musi zawierać:
1. nazwę "weksel" w samym tekście dokumentu w języku, w jakim go wystawiono,
2. polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej,
3. nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata),
4. oznaczenie terminu płatności,
5. oznaczenie miejsca płatności,
6. nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenia zapłata ma być dokonana (remitenta),
7. oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla,
8. podpis wystawcy weksla (trasanta).

Czek jest pisemnym zleceniem bezwzględnego wypłacenia określonej kwoty, wydanym bankowi przez posiadacza rachunku bankowego.
Zależnie od sposobu zapłaty rozróżnia się czeki:

- kasowe (gotówkowe), zlecające bankowi wypłatę gotówki;

- rozrachunkowe, służące wyłącznie do rozliczeń bezgotówkowych.

Zasady posługiwania się czekiem są opisane przez międzynarodową konwencję podpisane w Genewie (1931) i ratyfikowane przez Polskę. (prawo czekowe z 1936r.)
Musi on zawierać w treści słowo "czek", bezwarunkowe polecenie zapłacenia określonej kwoty pieniężnej, oznaczenie miejsca płatności i banku (trasata), który ma zapłacić, a ponadto datę wystawienia oraz podpis wystawcy (trasanta). Trasatem może być wyłącznie bank, a trasantem - każda osoba fizyczna i prawna posiadająca rachunek bankowy. Czek może być wystawiony na zlecenie własne, osoby trzeciej (imiennie) lub na okaziciela. Prawa z czeku, podobnie jak z weksla mogą być przenoszone przez indos, czyniąc czek surogatem pieniądza (dotyczy czeków imiennych).

---