WYKŁAD 3. FUNKCJE WIEDZY ŹRÓDŁOWEJ I POZAŹRÓDŁOWEJ.

1. Analiza postępowania historyka z punktu widzenia roli wiedzy źródłowej i pozaźródłowej. Schemat roli wiedzy źródłowej i pozaźródłowej.

Z wyborem dziedziny i postawieniem pytania wiąże się przede wszystkim problem selekcji, a jej kryteria pozostają w ścisłym związku z danym systemem wartości. W dokonywaniu wyboru dziedziny badania nie mamy jeszcze do czynienia z informacjami źródłowymi. W sformułowaniu pytania kierujemy się kryteriami selekcji opartymi na systemie wartości z wykorzystaniem wiedzy źródłowej i pozaźródłowej. Wraz z postawieniem pytania kończy się wyłączna rola wiedzy pozaźródłowej i w dalszych badaniach musimy się opierać na wiedzy źródłowej. W toku ustalania faktów rola wiedzy źródłowej jest największa.

W procedurze wyjaśniania przyczynowego rola wiedzy pozaźródłowej wysuwa się na pierwszy plan.

Wiedza źródłowa i pozaźródłowa w postępowaniu badawczym historyka:

Lp	Rodzaj procedury badawczej	Wiedza źródłowa	Wiedza pozaźródłowa
1. 2. 3. 4 5 6 7 8 9 10 11 12	Wybór dziedziny badania Sformułowania pytania- badania Ustalenie źródeł dla zbadania problemu odczytanie informacji źródłowej badanie autentyczności badanie wiarygodności ustalanie faktów, o których są w źródłach bezpośrednie informacje ustalanie faktów o których źródła nie mają bezpośrednich informacji wyjaśnianie przyczynowe z weryfikacją ustalanie praw -//- ujęcie syntetyczne - odp na pytanie badawcze ocena właściwa faktów historycznych	+ + +	+ + + + + + + + +

Według C.G.Hampela, aby stwierdzić, że jakiś splot okoliczności jest przyczyną badanego faktu, trzeba powołać się na prawo naukowe. W wyjaśnianiu łączymy ze sobą fakty w oparciu o wiedzę pozaźródłową.

2. Funkcje wiedzy pozaźródłowej. Problem modelu nominalnego.

Wiedza pozaźródłowa może być traktowana jako odpowiednik tzw założeń pytania, czyli modelu pytania.

Wg Giedyminia jest to rozróżnienie : model nominalny pytania stanowiący zbiór lub układ założeń w odróżnieniu od modelu realnego pytania, czyli klasy przedmiotów spełniających ów układ założeń, stanowiący model nominalny.

W układzie pytań należy rozróżnić:

• założenie pozytywne - przeświadczenie, że istnieje w ogóle odpowiedź na postawione pytanie

• założenie negatywane - nie każda odp jest prawdziwa

• -//- jedyności - jest tylko jedna prawdziwa odp

• -//-pozytywne zwężające - wymaga większej wiedzy pozaźródłowej, dzięki której docieramy do prawdy, im większa jest nasza wiedza pozaźródłowa tym łatwiej odnaleźć zbiór, w którym znajdziemy odp na postawione pytanie

• -//- rozstrzygalności odpowiedzi - przeświadczenie, że odp na postawione pytanie można będzie poddać sprawdzeniu przez obserwację

• kryteria odpowiedzi zadowalającej - nie przyjmuje się odp, które nie należą do wydzielonego podzbioru

Pytaniami podchwytliwymi są pytania o ukrytych fałszywych założeniach!

3. Problem wiedzy pozaźródłowej, problem selekcji.

System wartości, którym operuje badacz funkcjonuje jako zespół dyrektyw. Dyrektywy stanowią w pewnym sensie system założeń pytania. Często mogą one zakłócać prawdziwy obraz wydarzeń, poprzez przypisanie dyrektywą ściśle określonych norm i wartości np. to co dobre, to co złe itp.

O postępie prac badawczych ważną rolę odgrywa wiedza pozaźródłowa „ukryta”, którą sugerujemy się podczas stawiania pytania.

Rozważania pozaźródłowe nie mogą być odkładane n a bok podczas toku badań historycznych.

Wraz ze zmianą wartościowań, ulegają zwykle kryteria selekcji. Bardzo często odczytywanie założeń selekcji jest bardzo proste - zazwyczaj dotyczy ono pytań podstwaowych problemów badawczych. np. pytanie dotyczące liczebności armii Napoleona w bitwie pod Waterloo? --> analiza pytania:

1. w naszej wiedzy pozaźródłowej odkrywamy lukę, a jesteśmy przekonani o doniosłości pytania

2. podejmujemy decyzję sformułowania pytania mającego na celu zapewnić stwierdzoną lukę

3. stawiamy pytanie

4. włączamy pytanie do procesu badawczego

4. Funkcje informacji pozaźródłowych.

• Główną funkcji informacji pozaźródłowych jest funkcja inferencyjna. Polega ona na pełnieniu roli przesłanek we wnioskowaniach historycznych.

• Funkcja wiązania informacji źródłowych w określony obraz

---