Fizykoterapia - ciepłolecznictwo

Leczenie ciepłem polega na dostarczeniu energii cieplnej do ustroju drogą przenoszenia i przewodzenia.

Przewodzenie - przekazywanie energii cieplnej z jednej cząsteczki do drugiej za pośrednictwem ruchu drgającego tych cząsteczek. Polega ono na oddawaniu ciepła przez ciało o ciepłocie wyższej ciału o ciepłocie niższej przy ich bezpośrednim kontakcie.

Tkanki ludzkie wykazują zróżnicowanie zdolności przewodzenia ciepła.

Wartość współczynnika przewodnictwa cieplnego zależy przede wszystkim od ich stopnia ukrwienia. Zarówno skóra jak i lżąca pod nią tkanka tłuszczowa stanowią dobrą izolację oddawania ciepła drogą przewodzenia.

Przenoszenie (konwekcja) - polega na ruchu części środowiska gazowego lub ciekłego o różnych temperaturach, powstały w wyniku zmniejszenia gęstości części środowiska o wyższej temperaturze, które jako lżejsze unosi się ku górze.

Wpływ ciepła na organizm człowieka zależy od:

• Natężenia bodźca (różnicy temperatury między ciepłotą skóry, a źródłem ciepła)

• Możliwości termoregulacyjne ustroju

• Czasu działania

• Wielkości powierzchni i jakości powierzchni, na którą działa ciepło

• Właściwości fizycznych środowiska dostarczającego ciepło w kontakcie ze skórą (powietrze, woda)

Odczyn miejscowy występuje w miejscu działania ciepła na skórę i tkanki leżące bezpośrednio pod nią.

W wyniku ogrzania dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych, co powoduje zwiększoną wymianę tlenu i innych substancji biorących udział w przemianie materii między krwią i tkankami. Zwiększa się też usuwanie wytworów stanu zapalnego np. płynu wysiękowego, następuje aktywacja mechanizmów obronnych ustroju, ustępuje ból, rozluźniają się mięśnie

Odczyn ogólny jest spowodowany mechanizmami odruchowymi ze strony układu nerwowego, dotyczy on przede wszystkim serca i układu krążenia oraz czynności innych narządów takich jak; nerki, mózg, a także układu oddechowego i pokarmowy.

Do odczynu ogólnego zaliczyć można również podwyższenie ogólnej temperatury ciała w trakcie zabiegów leczniczych.

Wpływ na skórę:

• Rozszerzenie lub zwężenie naczyń krwionośnych

• Gruczoły potowe biorą udział w regulacji azotowej, wodnej i mineralnej oraz wydalaniu produktów zatrucia

Wpływ na układ krążenia:

• Napięcie ścian naczyń krwionośnych, tonus obniża się pod wpływem ciepła, natomiast, gdy bodziec cieplny o wysokiej temperaturze zadziała nagle, dochodzi do skurczu naczyń krwionośnych

• Zwiększa się ilość uderzeń tętna na minutę o 20 uderzeń

• Wzrost temperatury o 1°C

• Stopniowe przegrzanie ustroju powoduje obniżenie ciśnienia, natomiast przy nagłym przegrzaniu dochodzi do przemijającego podwyższenia ciśnienia.

• Bodźce cieplne działają na nerwy zwężające i rozszerzające naczynia, poprzez układ wegetatywny

Prawo Dastre Morata

„Bodźce termiczne (zimno i ciepło) działające na dużą powierzchnię skóry, powodują rozszerzenie naczyń krwionośnych skóry, a obkurczenie pnia naczyń klatki piersiowej i jamy brzusznej”

Temu prawu nie podlega mózg i śledziona, nerki, które zachowują się jak naczynia skórne.

Wpływ na krew:

• Przegrzanie ustroju powoduje obniżenie tlenu we krwi tętniczej, zwiększenie tlenu w krwi żylnej, co może prowadzić do niedotlenienia mózgu i wtórnie być przyczyną zapaści.

• Może dojść do zachwiania równowagi kwasowo-zasadowej, co prowadzi do alkalozy (zakwaszenia organizmu). Przegrzanie nie wpływa na poziom: cukrów, lipidów, fosforu, wapnia

Wpływ na nerki:

• Przy miejscowym przegrzaniu powoduje zwiększoną czynność wydzielniczą

• Przy ogólnym przegrzaniu i silnym poceniu powoduje zmniejszenie lub zahamowanie czynności wydzielniczej

Wpływ na układ oddechowy:

• Zwiększa się wentylacja płuc (wzrasta ilość oddechów; może dojść do odwodnienia przez utratę pary wodnej)

Wpływ na mięśnie:

• Rozluźnienie mięśni (obniża się napięcie)

Wpływ na gospodarkę wodno-mineralną

Przegrzanie może powodować odwodnienie i zwiększone pocenie (powoduje to, że wraz z wodą organizm traci: chlorki, mocznik, kwas moczowy, amoniakowy i inne składniki)

Wskazania do stosowania ciepłolecznictwa:

• Zwyrodnienia małych i dużych stawów

• Przewlekłe zapalenie tkanki okołostawowej

• Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa

• Stany pourazowe i po stłuczeniu tkanek miękkich, po ustąpieniu stanu zapalnego

Przeciwskazania do stosowania ciepłolecznictwa:

• Obrzęki

• Krwawienie i skłonność do krwawień

• Guzy nowotworowe

• Zaburzenia krążenia

• Ostre zapalenie żył i tętnic

• Ciężkie choroby skóry

• Ciężkie choroby serca

Zabiegi cieplne dzielimy na:

1. Suche

1. Termofor

2. Poduszki elektryczne

3. Łaźnia sucha szafkowa

4. Łaźnia sucha rzymska

2. Wilgotne

3. Zabiegi przy użyciu parafiny

Łaźnia sucha szafkowa

Jest to szafka drewniana, w której znajduje się chory, ale głowa jest na zewnątrz, powietrze ogrzane jest grzejnikiem elektrycznym.

Temperatura 60-80°

Czas zabiegu 15-20 minut

Łaźnia sucha rzymska (jak sauna)

Powietrze jest ogrzewane grzejnikiem elektrycznym, w środku jest źródło zimnej wody, aby pacjent mógł podczas zabiegu schłodzić okolice serca i twarzy. Po zabiegu kąpiel wodna w letniej wodzie.

Składa się z dwóch części:

• Gorąca kąpiel w saunie

• Kąpiel powietrzna i zabieg wodoleczniczy w zimniej wodzie

Kabina sauny zbudowana jest z drzew egzotycznych, bezżywicowych, niemalowanych.

Są trzy rzędy ławek szczebelkowych:

I ławka - wysokość 45cm, temperatura 40°

II ławka - wysokość 90 cm, temperatura 60°

III ławka - wysokość 135 cm, temperatura 70°

Wysokość całkowita 2m 35cm

Temperatura pod sufitem wynosi 100°

W saunie jest: termometr, higrometr (do mierzenia wilgotności powietrza)

Sauna powinna nagrzewać się 150 minut. Do sauny wchodzimy nago, bez biżuterii, po wcześniejszym skorzystaniu z natrysku i wytarciu ciała do sucha. Zabieramy ze sobą ręcznik, przed wejściem trzeba zagrzać stopy, zakłada się drewniaki.

Zaczyna się od najniższej ławki.

Procesy zachodzące w saunie:

• Czas zabiegu 8-12 minut, maksymalnie 15 minut. Są 3 powtórzenia, przerwy 3-4 minutowe.

• Przed wyjściem z sauny trzeba robić przejścia z pozycji leżącej do siadu, gdyż zdarzają się omdlenia.

• Po wyjściu schładzanie do momentu odczucia pierwszych dreszczy, potem kąpiel wodna (natrysk, polewanie kąpiel całościowa)

• Istotą sauny jest gra naczyń krwionośnych. W saunie maksymalnie rozszerzają się naczynia krwionośne, po wyjściu następuje ich skurcz, a następnie powolne rozkurczanie

• Podczas zbiegu w saunie nie spożywamy płynów, płyn podajemy po ostatniej kąpieli chłodnej w małych ilościach, najlepiej soki owocowe lub warzywne, najlepiej sok pomidorowy.

• Jak pacjent jest chory to po saunie polewamy go wodą w kierunku serca, od części dystalnych do proksymalnych

• Wilgotność zahamowuje pocenie, dlatego nie może być wilgotno w saunie, jeżeli jest zbyt sucho to po 6-9 minutach polewamy kamienie wodą

• Do sauny nie należy wchodzi na czczo lub po zbyt obfitym posiłku, ewentualnie jeżeli jest ktoś głodny to może zjeść skórę chleba (zapobiega hipoglikemii)

• Temperatura skóry w saunie podnosi się o 0,5-1°C w wyniku tego rozszerzają się naczynia krwionośne co powoduje obniżenie oporu naczyniowego o 42-46%, w podwyższonym ciśnieniu uzyskujemy obniżenie ciśnienia (i odwrotnie), czynność serca zwiększa się o 50%, pojemność minutowa zwiększa się o 80%

• W saunie następuje odruchowe rozszerzenie naczyń krwionośnych, po ochłodzeniu dochodzi do poprawy wskaźników sprawności układu oddechowego

• W saunie wydziela się 20-30g potu, wraz z potem traci się elektrolity, sól, potas (wyrównujemy tę utratę sokami), produkty przemiany materii i kwas moczowy

• Utrata wody 0,5-1,5 litra. Nerki zmniejszają dializę

• Pobudzają się gruczoły dokrewne, stymuluje układ odpornościowy, rozluźniają się mięśnie, poprawia się ruchomość stawów, rozluźniają się zrosty

• Wydalane są produkty ze stanów zapalnych.

• Skóra: pobudza się warstwa rogowa, namnażają się komórki walcowate

Wskazania do stosowania sauny:

• Podatność na infekcje

• Skłonność do przeziębień

• Przewlekły nieżyt oskrzeli

• Nadciśnienie samoistne w I okresie choroby

• Niskie ciśnienie

• Zaburzenia krążenia włośniczkowego

• Choroby zwyrodnieniowe stawów

• Choroby narządu ruchu

• Stany pourazowe narządu ruchu

• Choroby kobiece

• Zaburzenia hormonalne

• Przewlekłe zapalenie jajników i jajowodów

Przeciwskazania do stosowania sauny:

• Miażdżyca naczyń, głównie serca i mózgu

• Ostre choroby serca i układu krążenia

• Padaczka

• Nowotwory

• Nadczynność migotania przedsionków

• Niedoczynność tarczycy

• Gruźlica

• Stany gorączkowe

• Choroby skóry

• Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

• Choroby oczu i mózgu

• Ostre zapalenie żył

Właściwości fizyczne i chemiczne parafiny

Do zabiegu używamy parafiny stałej, bezwonnej i chemicznie czystej.

Temperatura topnienia 42-54°C

Temperatura wrzenia 250°C

Wpływ cieplny i mechaniczny

Duża pojemność cieplna i wolne przewodnictwo

Przed zabiegiem do 20kg parafiny stałej dolewamy 1 litr oleju parafinowego, aby parafina była plastyczna

Grzejemy w kuchniach parafinowych

Wskazania:

• Stany zapalne stawów

• Przykurcze

• Blizny

• Choroby reumatyczne (RZS, ZZSK)

• Odmrożenia

• Bole mięśniowe

• Zrosty pooperacyjne

• Hemiplegia

Przeciwskazania:

• Niewydolność krążenia

• Ostre stany zapalne

• Czyraki

• Owrzodzenia

• Przerwanie ciągłości skory, rany

• Oparzenia

• Obrzęki

• Odwapnienie kości

• Podwyższona temperatura ciała

• Gruźlica

• Nadciśnienie

• Choroba wrzodowa układu pokarmowego

Rodzaje zabiegów parafinowych:

Kąpiele częściowe, rękawice, skarpetki

Miejscowe zawijania

Okłady

Zawijania

Warstwa 1-2cm parafiny. Kilka razy zanurzamy w parafinie.

Temperatura 60°C

Czas 30-60 minut

---