Współczesne problemy psychologii - dr Malecha
WYKŁAD IV
8.01.11
PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA
1) Wybrane teorie rozwoju psychicznego:
Koncepcje psychoanalityczne:
- Zygmunt Freud - twórca psychoanalizy
- Karl Jung
- Alfred Adler
- Eric Erickson
Popędy - uważali, że podłoże ludzkiej psychiki ma charakter popędowy. Te popędy motywują do działania.
Wg Freuda:
Popędy - to wewnętrzna siła, która ukierunkowuje procesy w niej zachodzące. Nasza konstrukcja wewnętrzna opiera się na libido (ciało tego samego osobnika może być źródłem przyjemności).
Nieświadomość - to pewne nieświadome treści umysłowe, ukryte mechanizmy psychiczne, które się nie poddają bezpośredniej obserwacji (wstydliwe popędy, irracjonalne życzenia), myśli nieakceptowane społecznie.
Świadomość - złożony proces śledzenia i oceniania tego, co dzieje się w otoczeniu.
Służy 4 głównym celom:
Pomoc w przetrwaniu
Odsiewanie bodźców nieprzydatnych
Planowanie dzięki świadomości
Poczucie indywidualnej tożsamości.
Poziomy świadomości wg Freuda:
I poziom świadomy
- zdajemy sobie sprawę z tego, co się dzieje, „strumień świadomości”;
II poziom przedświadomy
- zachowania automatyczne, gdy np. wybieramy znany nr telefonu;
- zjawisko „na końcu języka”;
- percepcja podprogowa (odbieramy informacje, a nie zdajemy sobie z tego sprawy).
III poziom podświadomy (nieświadomy)
- zjawisko wyparcia - przejęzyczenia;
- hipnoza;
- marzenia senne.
Sen i marzenia senne jako zmienione stany świadomości
Podczas snu nasze myślenie jest płytkie i bezkrytyczne. Dziwaczne obrazy i myśli wydają się czymś normalnym i akceptowalnym, ulęgają osłabieniu nasze hamulce,
- proces zapominania i nerwice - wg Freuda chodzi tu o stłumienie pierwotnego instynktu płciowego.
Teorie osobowości - 3 instancje Freuda:
Pierwsza warstwa - ID; druga - EGO; trzecia - SUPEREGO.
ID - suma pierwotnych biologicznych popędów, najstarsza autonomiczna część, jest głównym źródłem energii. Dominują tu prymitywne potrzeby (chcę tu i teraz!)
ID - rządzi się regułą przyjemności.
EGO - wywodzi się z ID. Rozwija się od 2 do 4 lat. Zadaniem EGO jest reprezentowanie świata zewnętrznego. Ego zarządza orientacją w otoczeniu, myśleniem, pamięcią. Podlega uczeniu się i kieruje świadomym zachowaniem. EGO odpowiada za zachowania akceptowane społecznie.
EGO - rządzi się zasadą rzeczywistości.
SUPEREGO - kieruje się zasadą moralności, rozwija się najpóźniej (późne dzieciństwo). Tworzy się ideał własnego „ja”, który wraz z sumieniem tworzy superego.
Fazy rozwoju psychoseksualnego:
I faza oralna - do końca 1 r. ż. Ssanie. Sfera erogenna to usta.
II faza analna - 2-3 r. ż. Czynności wydalnicze - gł. źródło przyjemności.
III faza falliczna - główną sferą erogenną są narządy płciowe; zainteresowanie się dziecka o charakterze erotycznym rodzicem. Kompleks Edypa - chłopiec. Kompleks Elektry - dziewczynki.
IV okres latentny - pomiędzy 6 a 11 r. ż., doskonali się EGO, okres dojrzewania.
V stadium genitalne - dojrzałe akcje seksualne. Lęk i frustracja wywołują poczucie winy, stąd mechanizmy obronne.
MECHANIZMY OBRONNE wg Freuda: WAŻNE!!!
ZAPRZECZENIE - chroni przed myśleniem o niechcianych sytuacjach;
PRZEMIESZCZENIE - przenosimy impuls osoby, która go wywołała na inną;
SUBLIMACJA - zmiana kierunku nieakceptowanych społecznie impulsów w sposób akceptowalny;
RACJONALIZACJA - dzięki niej zamieniamy myśli na mniej zagrażające;
REGRESJA - wracamy do sposobu myślenia i zachowania do wcześniejszych stadiów rozwoju;
FIKSACJA - nasz rozwój ulega zatrzymaniu.
Mechanizmy obronne wg A. Lewickiego:
1 grupa:
Techniki obniżające napięcie:
- odreagowywanie (np. wygadanie się, pogaduchy);
- narkotyzowanie.
2 grupa:
Techniki zastępczego zaspokajania potrzeb:
- identyfikacja (forma ucieczki od sytuacji, w której nie możemy zrealizować potrzeby podniesienia własnej wartości);
- fantazjowanie
- przemieszczenie przedmiotu potrzeby (napięcie wyładowujemy na innym przedmiocie).
3 grupa:
Manipulowanie negatywnymi emocjami a nie usuwamy ich źródła:
- wyparcie
- formowanie reakcji przeciwnych (zaprzeczamy istnieniu własnych wad)
- kompensacja (usuwamy poczucie niższości poprzez chwalenie się wyimaginowanymi sukcesami).
Alfred Adler - poświęcił kompensacji najwięcej uwagi. Wg niego najsilniejsza potrzebą będzie moc człowieka - to główny motor działalności dziecka. Problemem jest, gdy dąży się do znacznej przewagi.
- ekspiacja (bronimy się przed własną niechęcią do innych);
- projekcja (przypisywanie innym swoich pomyłek);
- racjonalizacja (obróbka intelektualna jakiś przykrości).
Eric Erickson
Rozwój człowieka wynika z interakcji miedzy naszymi wewnętrznymi instynktami a wpływem społecznym i kulturowym.
Każda z naszych zdolności będą rozwijać się w określonym czasie. Rozwój człowieka przebiega przez całe życie.
Progresja - gdy będzie satysfakcja z relacji;
Regresja - gdy będzie satysfakcji brak.
8 STADIÓW ROZWOJU (do rozwiązania 8 kryzysów) wg E. Ericksona:
I stadium:
1 r. ż. - zaufanie lub nieufność (rozwinięcie postawy ufności).
II stadium:
2-3 r. ż. - przejęcie kontroli nad funkcjami ciała (kryzys autonomii lub zwątpienie).
III stadium:
Do 5 r. ż. - kryzys - inicjatywa lub poczucie winy.
IV stadium:
Do 12 r. ż. - kryzys - przedsiębiorczość lub poczucie niższości. Cecha pracowitości to pozytywne rozwiązanie kryzysu, dzięki temu buduje wartość kompetencji, która zostaje na całe życie. Negatywnym rozwiązaniem kryzysu jest poczucie niższości.
V stadium:
13-18 lat - kryzys tożsamości lub pomieszanie ról. Dorastająca osoba musi znaleźć sens i cel życia; odnalezienie swojej tożsamości, gdy znajdzie zaufanie do siebie. Źle, gdy przejmuje się gotowe wzory tożsamości, tzw. tożsamość syntetyczna.
VI stadium (3 dekada życia):
Między 20 a 30 r. ż. - rozwiązanie kryzysu: intymność lub samotność. Wchodzenie w głębokie intymne relacje interpersonalne. Osiągnięcie zdolności do bliskości - chodzi o kształtowanie się uczucia miłości, o mądre kochanie.
VII stadium (średnia dorosłość):
Do 60 r. ż. - kryzys: produktywność lub stagnacja. Chodzi o wniesienie wkładu własnego.
Pozytywnym rozwiązaniem kryzysu będzie kreatywność i twórczość. Negatywnym - stagnacja, skoncentrowanie się na własnej osobie.
VIII stadium:
Kryzys - integracja lub rozpacz. Bilans własnego życia. Pozytywnym rozwiązaniem kryzysu - jest poczucie, że życie było sensowne. To czas budowania mądrości. Negatywnym rozwiązaniem - rozpacz, poczucie bezsensownego życia, trudność pogodzenia się z tym.
END
1