UKŁAD ENDOKRYNNY 3

UKŁAD ENDOKRYNNY

• TRZUSTKA

• GOSPODARKA FOFORANOWO WAPNIOWA

DOKREWNA CZYNNOŚĆ TRZUSTKI

Układem wewnątrz wydzielniczym trzustki są wyspy trzustkowe (Langenhansa), stanowią one około 1-2 % masy trzustki, zbudowane są z 4 rodzajów komórek:

• komórki typu A stanowiące około 20% komórek wyspowych znajdujących się najczęściej na obwodzie i odpowiadających za wytwarzanie i uwalnianie glukagonu

• komórki typu D stanowią od 60-70%, znajdują się głównie w centrum wysp i są odpowiedzialne za wytwarzanie i uwalnianie insuliny

• komórki typu B stanowią około 5% znajdują się w miąższu między komórkami A i D, wytwarzają one somatostatynę (SRIY), [hormon hamujący uwalnianie hormonu wzrostu somatostatyna wytwarzana w trzustce prawdopodobnie hamuje wydzielanie innych hormonów ale jej faktyczna funkcja nie została do końca określona]

• komórki typu F (PP) stanowią od 5-10%, uwalniają polipy typ trzustkowy PP

GLUKAGON

• Jest polipeptydem o masie cząsteczkowej 3485, złożony z 29 aminokwasów

• Spichrzany jest w ziarnistościach komórek A w postaci proglukagonu

• Uwalniany z komórek A wraz z insuliną pochodzącą z komórek B

• Zwiększa wytwarzanie glukozy w hematocytach głównie w wyniku wzmożenia glikoneogenezy i glukogenezy

• Glukagon i insulina stanowią wspólną dwu hormonalną jednostkę kontrolującą ustawicznie przepływ i zużycie materiałów energetycznych szczególnie glukozy i kwasów tłuszczowych w organizmie.

BIOSYNTEZA PROINSULINY I INSULINY

• Biosynteza proinsuliny w siateczce plazmatycznej

• bodźcem dla jej syntezy jest zwiększenie zewnątrz i wewnątrz komórkowego stężenia glukozy

• Transport proinsuliny do aparatu Golgiego

• tworzenie dojrzałej ziarnistości w cytoplazmie i przyczepianie ich do układu mikrotubularnego

• przenikanie jonów wapnia z zewnątrz do komórek B skurcz mikrotubli prowadzący do przesunięcia ziarnistości w kierunku powierzchni komórek

• Proces egzocytozy - w którym hormon zostaje uwolniony z ziarnistości do płynu zewnątrz komórkowego i przez kierunkowe otwory w naczyniach włosowatych dostaje się do krwi krążącej

• Proces endocytozy otoczki opróżnionych ziarnistości i następne ponowne zużycie jej elementów do tworzenia nowych ziarnistości

FIZJOLOGICZNE SKUTKI DZIAŁANIA INSULINY

• Bezpośrednim skutkiem działania jest zwiększenie transportu błonowego glukozy, aminokwasów i jonów potasu do komórek celowych (pobudza syntezę RNA i transkrypcję DNA w jądrze komórkowym oraz tworzenie białek na rybosomach)

• Skutkiem pośrednim jest stymulacja syntezy białek i zahamowanie ich rozpadu

• Oczywistym skutkiem jest hipoglikemia

• mechanizm działania hipoglikemicznego wiąże się z przyśpieszeniem ułatwionego transportu glukozy przez błonę komórkową (insulina nie usprawnia transportu ani zużycia insuliny w takich tkankach jak mózg, nerki, błona śluzowa jelit oraz krwinki czerwone)

• Hamuje mobilizacje i uwalnianie kwasów tłuszczowych

• Odgrywa ważną rolę w regulowaniu czynności wątroby jako buforu, utrzymującego stałe stężenie glukozy w płynach ustrojowych

• Hamuje syntezę enzymów katalizujących glukoneogenezę (przez co wzmaga się glikoliza)

PRÓBY CZYNNOŚCI WEWNĄTRZWYDZIELNICZEJ TRZUSTKI

• Próby mające na celu ocenę metabolizmu węglowodanów i udziału w niej insuliny

• Badanie glukozy we krwi na czczo

• Krzywa po do ustnym i dożylnym obciążeniu glukozą

• Dożylny test argininowy

• Próba z glukagonem

• Oznaczenie stężenia insuliny w osoczu

PARATHORMON

• Hormon przytarczyc

• Reguluje stężenie Ca w płynach zewnątrzkomórkowych

PARATHORMON MECHANIZM DZIAŁANIA

• Sprzężenie zwrotne ujemne z stężeniem Ca⁺

• wzrost stężenia Ca⁺ w surowicy - zmniejszenie wydzielania PTH

• spadek stężenia Ca w surowicy -
  wzrost wydzielania PTH

• Mobilizacja Ca⁺ z puli trudno wymienialnej w tkance kostnej

• pobudza cykleazę adenylową w komórkach kostnych

• resorbcja, wzrost kości

• wpływa na osteogenezę

• Zwiększa resorbcję Ca⁺ i P⁺ w jelitach

• Zwiększa resorbcję Ca⁺ w nerkach

• Hamuje resorbcję fosforanów w nerkach

SKUTKI DZIAŁANIA PARATHORMONU

• Hyperkalcemia - Ca⁺ w osoczu

• Hypofosfatemia - P⁺ w osoczu

• Hypokalcuria - Ca⁺ wydalanie z moczem

• Hyperfosfaturia - P⁺ wydalanie z moczem

SKUTKI NIEDBORU PARATHORMONU (hypoparathyreodismus)

• Ostry

• tężyczka: skurcze toniczno-kloniczne, tachykardia, tachypnoe, wzrost temperatury,

• Przewlekły

• zaburzenia neurologiczne, oczne, sercowe,

SKUTKI NADMIARU PARATHORMONU (hyperparathyreodismus)

• Hyperkalcemia

• Zwapnienia: w nerkach

• Demineralizacja kości

• Skłonność do złamań

DAŁANIE OSTEOLITYCZNE PARATHORMONU

KALCYTONINA

• Polipeptyd wytwarzany w komórkach przypęchrzykowych tarczycy

• Uwalnianie pobudzane przez paentagastrynę

• Wzrost Ca⁺ we krwi - wzrost kalcytoniny

• Spadek Ca⁺ we krwi - zmniejszenie stężenia

DZIAŁANIE KALCYTONINY

• Kości

• Hamowanie osteoklastów (bezpośrednie zahamowanie resorbcji kości,odwapnienia)

• Zmniejszenie aktywności osteolitycznej osteoklastów i osteocytów

• Zwiększa syntezę fosfatazy alkalicznej w kościach

• Tkanka jelitowa

• Hamowanie ruchomości żołądka, spadek wydzielania gastryny

• Wzrost wydzielania jelitowego

• Hamowanie adsorbcji Ca⁺, P⁺

• Tkanka nerkowa

• Zwiększone wydalanie fosforanu Ca⁺, Na⁺

• Zmniejszenie syntezy kalcytriolu (vit D₃₎

Vitamina D₃

Prekursor: 7- hydroksykalcyferol

Skóra Światło słoneczne

Vitamina D₃ (cholekarcyferol)

aktywacja w wątrobie - hydroksylacja

• metabolity

Kalcydiol Kalcytriol

Magazynowany nerkach hydroksylacja Powstaje w wątrobie

DZIAŁANIE VIT D₃

• Kalcytriol + PTH - mobilizacja Ca⁺ i fosforanów z kości

• Działa synergistycznie z PTH

• Działa przeciw krzywiczo

• Działa w obrębie kości, jelit, nerek

DZIAŁANIE VIT D₃ OBRĘBIE KOŚCI

• Osteoblasty (komórki kościotwórcze zlokalizowane na powierzchni kości syntezują i wydzielają kolagen)

• Osteocyty (komórki aktywne osteolitycznie,chronią przed przechodzeniem Ca⁺ z kości do krwi, podlegają dzaiłaniu PTH)

• Osteoklasty (komórki pośredniczące w resorbcji kości na jej powierzchni, podlegają działaniu PTH, mogą powodować rozpuszczenie kości)

ROLA Ca⁺ W ORGANIŹMIE

• Niezbędny w procesie krzepnięcia krwi

• Reguluje pobudzenie błony komórkowej

• Stabilizuje bonę komórkową

• Niezbędny do skurczu mięśni

• Niezbędny w procesach sekrecji, neurosekrecji

• Niezbędny w tworzenie mleka, kości, zębów

ROZMIESZCZENIE Ca⁺ W ORGANIŹMIE

• 99% w kościach

• pula trudno wymienialna

• pula łatwo dostępna- labilna kość

• 1% przestrzeń pozakomórkowa (w osoczu - całkowite ilość 2,5 mmol/l)

• zjonizowany (wolny) 45%

• połączony z HPO₄, HCO₃ 10 %

• połączony z albuminami 45%

HORMONY SZYSZYNKI

• Hormony wydzielane przez szyszynkę to

• alatonina

• prekursor syrotominy

41

---