UDAR

PODSTAWOWE POJĘCIA

ATAKSJA

Niezborność ruchów charakteryzująca się zachwianiem postawy, chwiejnym krokiem

APRAKSJA

Niemożność wykonania wyuczonych celowych czynności ruchowych przy braku niedowładów, zaburzeń czucia lub ataksji. Przy uszkodzeniach okolicy czołowej, stykuskroniowo-ciemieniowo-potylicznego oraz ciała modzelowatego.

AFAGIA

Czynnościowa utrata możliwości połykania

• Stanowią jeden z najpoważniejszych problemów współczesnej medycyny

• Są trzecia co do częstości przyczyną zgonów

• Pacjenci którzy przeżywaja udar stają się w większości inwalidami

• Występują przede wszystkim u ludzi starszych

• 25% dotyczy jednak osób poniżej 55 r.ż.

DEFINICJA

• Nagłe wystąpienie mniej lub bardziej nasilonych objawów ogniskowego uszkodzenia mózgu w wyniku zaburzeń krążenia mózgowego

PODZIAŁ

Zespół kliniczny zależy od umiejscowienia i rozmiarów uszkodzenia tkanek mózgu

Coraz częściej termin „UDAR” zastępowany jest nazwą „MÓZGOWY INCYDENT NACZYNIOWY” (celebro-vasculari accident -CVA) PRZYCZYNY UDARÓW MÓZGU

1. GŁÓWNE

• NT

• miażdżyca

• sercopochodne zatory mózgu

RZADSZE PRZYCZYNY

• choroby naczyń (zapalenie tętnic, urazy tętnic mózgowych lub doprowadzających krew do mózgu, tętniaki, dysplazja włóknisto-mięśniowa tętnic, powikłania po angiografii)

• migrena

• nagły spadek ciśnienia tętniczego (u osób ze zwężeniem tętnic domózgowych lub mózgowych)

• Choroby krwi

• Niektóre leki (srodki antykoncepcyjne, amfetamina, przedawkowanie leków przeciwzakrzepowych)

CZYNNIKI RYZYKA UDARU (PODLEGAJACE AKTYWNEJ PREWENCJI)

• NT

• Choroby serca

• Cukrzyca

• Nikotynizm, alkoholizm, uzależnienie lekowe

• Otyłość

• Hipercholesterolemia

• Mała aktywność fizyczna

• Niewłaściwy sposób odżywiania

• Niekorzystny wpływ środowiska socjalnego i trybu życia

OBJAWY PORAŻENIA LUB NIEDOWŁADU WIOTKIEGO

• Zniesienie odruchów w zajętej kończynie

• Obniżenie napięcia mięśniowego

• Zanik mięśni

• Nieprawidłowy zapis w elektromiografie

OBJAWY PORAŻENIA LUB NIEDOWŁADU SPASTYCZNEGO

• Wzmożenie odruchów głębokich

• Zniesienie odruchów powierzchniowych

• Odruchy patologiczne

• Wzmożenie napięcia mięśniowego

• Współruchy patologiczne

• Nie stwierdza się zaniku mięśni ani zmian w elektromiogramie

WZÓR SKÓRCZOWY (poza Wernickiego-Manna)

• Bark odciągniety do tyłu i w dół, ramie skierowane do wew.

• Łokieć ugięty

• Dłoń zaciśnięta w pięść, skierowana ku dołowi

• Miednica odciągnięta ku tyłowi

• Kd. odwrócona do wewnątrzbiodro, kolano i staw skokowy wyprostowane

• Stopa sztywno zgięta ku dołowi i odwrócona do wew.

• Boczne zgięcie tułowia

WZORZEC ANTYSKURCZOWY

• Bark skierowany do przodu, ramię odwrócone na zewnątrz

• Łokieć wyprostowany

• Dłoń skierowana w górę z palcami rozwartymi

• Kciuk oddalony od palca wskazującego

• Miednica odciągnięta w przód, noga skierowana do wewnątrz

• Biodro, kolano i staw skokowy lekko ugięte

• Wyciągnięcie tułowia

CELE WCZESNEJ REHABILITACJI PO UDARZE MÓZGU

• Zapobieganie następstwom długiego unieruchomienia groźnym dla życia i wpływającym na jakość życia

• Zapobieganie wytworzeniu tzw. „zespołu nieużywania”

• Pobudzenie mechanizmów plastyczności w ośrodkowym układzie nerwowym

• Zmniejszenie ryzyka występowania patologicznych wzorców ruchowych, przedłużającej się wiotkości lub nadmiernej spastyczności

• Zapobieganie zaburzeniom ortostatycznym

• Osiągnięcie jak najlepszej sprawności ruchowej, psychicznej i samodzielności w czynnościach samoobsługi

• Zaopatrzenie oraz przyuczenie chorego do posługiwania się niezbędnymi sprzętami rehabilitacyjnymi i ortezami

• Diagnostyka i wczesna rehabilitacja zaburzeń mowy

• Poprawa nastroju i samopoczucia pacjenta oraz adaptacja do nowej, zupełnie zmienionej sytuacji życiowej

PROGRAM USPRAWNIANIA OKRES OSTRY

• Profilaktyka przeciwprzykurczowa

• Profilaktyka przeciwodleżynowa

• Zapobieganie powikłaniom ze stronu układu oddechowego

• Pionizacja (po 7-10 dniach)

• Zabiegi rozpoczynamy za zgodą lekarza prowdzącego

• Moment rozpoczęcia rehabilitacji uwarunkowany jest przyczyną udaru (zator, zakrzep, wylew)

PRAWIDŁOWE UKŁADANIE CHOREGO (antyskurczowe)

• 
  Głowa odwrócona w kierunku strony porażonej

• Uniesiony za pomocą poduszki bark

• Ramię ułożone na poduszce

• Łokieć i nadgarstek wyprostowane

• Dłoń w nawróceniu

• Kciuk i palce reki rozwarte

• Stolik przy łóżku umiejscowiony jest po stronie chorej leżącego

• Dzięki temu pacjent, który potrafi utrzymać już równowagę w pozycji siedzącej, może sięgać po ustawione na stoliku przedmioty, odwracać tułów oraz podpierać się na porażonym łokciu

UWAGA!

• w przypadku, gdy u chorego występuje spastyczność kończyny dolnej zwłaszcza zaś stopy, niewskazane jest stosowanie podnóżka

• Wywierany wówczas nacisk na podeszwową strone stopy wzmaga napięcie w kkd.

• W tej sytuacji konieczne jest zamontowanie odpowiedniej obręczy, umożliwiającej zniwelowanie ciężaru koca

UŁOŻENIE NA WZNAK W PRZYPADKU PRAWIDŁOWEGO ZAKRESU W STAWIE BARKOWYM (przy braku spastyczności)

• Głowa nieznacznie uniesiona za pomocą poduszki

• Bark podniesiony do przodu

• Kończyna odwrócona na zewnątrz i szeroko odsunięta

• Łokieć ugięty ułożony na poduszce

• Nadgarstek lekko zgięty w tył

• Biodro i kolano lekko zgięte

• Poduszka pod stopą zapobiega jej opadaniu

UŁOŻENIE NA WZNAK W PRZYPADKU SPASTYCZNOŚCI KOŃCZYNY GÓRNEJ I DOLNEJ

• Biodro i kolano zgięte

• Stopa lekko ugięta, podparta miękką poduszką

• Ramię odwrócone na zewnątrz, znacznie odwiedzione od tułowia

UŁOŻENIE NA WZNAK W PRZYPADKU SPASTYCZNOŚCI KOŃCZYNY GÓRNEJ I DOLNEJ cd.

• Bark wysunięty w przód

• Chronimy bark przed skręcaniem się do wew.

• Łokieć zgięty pod kątem 90°

• Przedramie położone powyżej poziomu barków

• Ręka na poduszce, dłoń otwarta

• Biodro i kolano lekko ugięte

• Stopa skierowana w góre

LEŻENIE NA BOKU PORAŻONYM

• Bark wysunięty w przód

• Ramie odwrócone na zewnątrz

• Łokieć wyprostowany (lub zgięty z ręką pod poduszką)

• Dłoń skierowana do góry

• Kd. porażona wyprostowana, z lekko ugietym kolanem

• Kd zdrowa ugięta

LEŻENIE NA BOKU ZDROWYM

• Ramie porażone ułożone na poduszce, odciągnięte w przód

• Łkoieć i nadgarstek wyprostowane

• Palce ręki rozwarte

SIEDZENIE W ŁÓŻKU

• Tułów wyprostowany (poduszki umieszczone za plecami, nie za głową)

• Ciężar ciała na obydwu pośladkach

• Bark wysunięty do przodu, kończyna górna odwrócona na zewnątrz i wyciągnięta do przodu

NALEŻY UNIKAĆ POZYCJI PONIŻEJ

• Pozycja półleżąca

• Ciężar ciała na kości krzyżowej

CELE POSTĘPOWANIA W OKRES REGENERACYJNO-KOMPENSACYJNY

• Ustalenie planu kompleksowej rehabilitacji i jego realizacja w warunkach oddziału

• Uzyskanie optymalnej sprawności ruchowej, wydolności i samodzielności w czynnościach dnia codziennego

• Systematyczne oddziaływanie na stan psychiczny, poprawę samopoczucia chorego i zaadaptowanie go do całkowicie nowej sytuacji życiowej

• Stałe weryfikowanie rozpoznania i diagnozowanie występujących powikłań

• Zabiegi pielęgnacyjne, fizykalne, kinezyterapia

• Prowadzenie terapii zajęciowej

• Profilaktyka i leczenie powikłań

• Dostosowanie niezbędnego zaopatrzenia ortopedycznego i sprzętów pomocniczych oraz nauka posługiwania się nimi

• Stała edukacja pacjenta i jego opiekunów

• Weryfikacja, ustalenie i prowadzenie niezbednej farmakoterapii

• Rozeznanie sytuacji socjalnej i próby pomocy z zaangażowaniem środowiska w miejscu zamieszkania

PROGRAM USPRAWNIANIA OKRES REGENERACYJNO-KOMPENSACYJNY

• Po 3-4 tygodniach od incydentu udarowego

• Likwidacja niekorzystnych skutków unieruchomienia

• Ćwiczenia czynne wolne kończyn zdrowych

• Ćwiczenia bierne/prowadzone kk objętych porażeniem/niedowładem

• Ćwiczenia oddechowe

• Nauka chodu

SIEDZENIE Z NOGAMI SPUSZCZONYMI Z ŁÓŻKA

• Stopy ułożone płasko na podłodze

• Kolana i stawy skokowe ustawione pod kątem 90°

Najbardziej dynamiczny powrót funkcji obserwujemy w ciągu pierwszych trzech miesięcy od incydentu udarowego

PROGRAM USPRAWNIANIA OKRES PRZEWLEKŁY

• Po upływie roku od zachorowania

• Utrzymanie nabytych podczas leczenia szpitalnego umiejętności ruchowych

2

---