Kredytowanie


Rozdział I. Ogólna charakterystyka kredytowania

1.1.Kredyt i jego znaczenie dla gospodarki banku

Kredytowanie jednostek gospodarczych oraz osób fizycznych zależy od podstawowych operacji bankowych. Operacja udzielania kredytu polega na oddaniu przez bank do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, które ma on obowiązek zwrócić, wraz z odsetkami, w umownym terminie. Ogólne zasady kredytowania określa prawo bankowe. Szczegółowe procedury udzielania kredytów zawarte są w regulaminach kredytowych poszczególnych banków.

Kredyt jest podstawowym produktem bankowym i najważniejszym składnikiem aktywów pracujących. Przez to pojęcie banki rozumieją także udzielane przez siebie pożyczki, w praktyce różnica między kredytem i pożyczką jest mało precyzyjna.

Rachunki zysków i strat banków wskazują wyraźnie na to, że kredyty są najważniejszym źródłem ich dochodów. Jeśli pominiemy bardzo krótkie okresy przejściowe, a w czasach bardziej odległych - okresy wojen i recesji, kredyty zawsze stanowiły podstawę finansową systemu bankowego i zapewniały największe zyski. Oczywiście zawsze tez istniały banki, które czerpały zyski z innych typów działalności.

W niektórych okresach szczególnie dochodową formą działalności banków mogły być np. operacje walutowe, w innych - bankowość inwestycyjna lub transfery. W krajach zachodnich wiele banków wyspecjalizowało się w określonych dziedzinach działalności, niektóre nawet zupełnie nie zajmują się kredytem. Na banki te przypada jednak tylko mała cześć sumy bilansowej i zysków osiąganych przez cały system bankowy.

Można wskazywać na czynniki, które silnie ograniczają rolę kredytu dla dużych przedsiębiorstw, będących do niedawna najlepszymi klientami banków. Przedsiębiorstwa te zamiast zaciągać kredyt w banku mogą emitować własne obligacje lub inne papiery wartościowe. Oprocentowanie takich papierów wartościowych jest niższe od oprocentowania kredytów, ale wyższe od oprocentowania depozytów w banku, w związku z czym znajdują one wielu nabywców, a równocześnie są chętnie emitowane.

Banki przystosowują się do zachodzących zmian. Zmniejszenie roli w obsłudze kredytowej wielkich przedsiębiorstw towarzyszy większe zaangażowanie w stosunku do małych przedsiębiorstw, a przede wszystkim klientów indywidualnych.

Znaczenie kredytu dla systemu bankowego znacznie wzrasta i przez najbliższe lata będzie się jeszcze zwiększać. Wzrasta zapotrzebowanie przedsiębiorstw i ludności na kredyt, a równocześnie - zwiększa się też skłonność banków do udzielania kredytu. Stabilizacja gospodarki sprzyja inwestycjom, a te są finansowane przez kredyt. Z kolei banki obserwują malejącą dochodowość inwestycji w papiery wartościowe, muszą więc rozwijać akcje kredytowe.

W latach 1993 - 2002 przeciętny udział środków obcych w bilansie polskich przedsiębiorstw wzrósł z niecałych 40% do ponad 50%, a większość osiągniętego przyrostu przypada na kredyt. Zwiększyła się też masa kredytów dla ludności. Można się spodziewać, ze tak będzie przez najbliższe lata. Niektóre z największych przedsiębiorstw będą zastępować zaciąganie kredytu przez emisję własnych papierów wartościowych, ale większość innych przedsiębiorstw będzie ubiegać się o kredyty gospodarcze, a równocześnie będą wzrastać kredyty dla ludności. Można też się spodziewać, że zmiana przepisów doprowadzi do upowszechnienia się trzeciego rodzaju kredytów, odgrywającego olbrzymią rolę w krajach zachodnich, ale małą w Polsce, a mianowicie kredytów budowlano - mieszkaniowych(kredyty hipoteczne).

W skali polskiego systemu bankowego na koniec 2001 r. kwota udzielonych kredytów wynosiła około 210 mld zł. Ponieważ suma bilansowa wszystkich polskich banków wynosiła około 470 mld zł, udział kredytów w aktywach wynosił 45%. Kapitały własne polskich banków mogą być szacowane na 40 mld zł. Oznacza to, ze udzielone kredyty są ponadpięciokrotnie wyższe od sumy kapitałów własnych. Suma depozytów klientów wynosiła około 290 mld zł, z czego wnioskujemy, ze kredyty stanowiły 72 depozytów. Dane te potwierdzają fakt, ze kredyty odgrywają dominującą rolę w finansach polskich banków. Stwierdzono także, że sytuacja polskich banków jest bardzo zróżnicowana.

1.2. Pojęcie kredytu bankowego.

Kredyt oznacza stosunek ekonomiczny powstały na skutek świadczenia przez jedną ze stron na rzecz drugiej strony określonej wartości w towarze lub w pieniądzu na warunkach zwrotu równowartości w późniejszym terminie.

Stwierdzono, że kredyt jest pożyczką pieniężną zaciągniętą w banku na określony cel i czas oraz za określony procent. Udzielanie kredytów przez banki jest jednym z ich podstawowych zadań. Kredyt uzyskuje się na pewien czas, po którym należy go zwrócić. Czas ten liczony jest w dniach, a przy dłuższych okresach w miesiącach i latach. Procent za kredyt jest jego oceną i stanowi podstawę do obliczenia wynagrodzenia banku. Wynagrodzeniem banku za udzielone kredyty są odsetki kredytowe, których wielkość zależy od sumy udzielonego kredytu. Odsetki te płaci kredytobiorca i są one dla niego kosztami oraz stanowią podstawowy przychód banku. Kredyty zaciągają przedsiębiorstwa, gdy brak im środków na konkretne cele.

Zgodnie z Prawem bankowym banki są jedynymi podmiotami gospodarczymi mającymi prawo udzielać kredytów. Prawo bankowe nakłada znaczne kary na przedsiębiorstwa i osoby udzielające kredytów bez zezwolenia.

Banki udzielają także pożyczek. Często te dwa pojęcia - kredyt i pożyczka są traktowane jako synonimy. Działalność w zakresie pożyczek reguluje kodeks cywilny. Warto zauważyć, że w rzeczywistości rozgraniczenie między kredytem a pożyczką nie zawsze jest jasne. Według Prawa bankowego można mówić o kredycie wówczas, gdy zostanie ustalony cel jego działania, natomiast wtedy, kiedy cel taki nie został ustalony, mamy do czynienia z pożyczką. Przy kredytach gotówkowych, studenckich, lombardowych, cel kredytu nie może jednak być wyraźnie określony, kredytobiorca ma prawo wydać otrzymane pieniądze zgodnie ze swoja wolą.

Nazwę „kredyt” mogą zwyczajowo nosić pewne formy pożyczek; należą do nich kredyty kupieckie; pod względem prawnym nie są one jednak uznawane za prawdziwe kredyty i mogą być udzielane zwykle przez zwykłe przedsiębiorstwa.

W praktyce banki udzielają głównie kredytów.

Warunki udzielania kredytów określa umowa kredytowa, która zawarta jest pisemnie. W zależności od przedmiotu kredytu wyróżnia się kredyt pieniężny i kredyt towarowy. Z kredytem towarowym mamy do czynienia wówczas, gdy dochodzi do wymiany towarów, a sprzedawca przekazuje towar kupującemu bez pobrania równocześnie zapłaty i zgadza się na to, że kupujący zapłaci za towar w późniejszym terminie.

Kredyt pieniężny jest najważniejszą postacią kredytu gospodarczego. Polega on na tym, że wierzyciel odstępuje dłużnikowi bieżącą dyspozycję pieniężną na umówiony czas, przy tym zastrzega sobie zwrot odnośnej sumy w terminie płatności i pobiera z góry lub z dołu wynagrodzenie procentowe za świadczoną usługę.

Z prawno-ekonomicznego punktu widzenia między pożyczką bankową a kredytem występują jednak różnice. Oto ważniejsze z nich:

- Na podstawie umowy dotyczącej pożyczki, na pożyczkobiorcę przenoszona jest własność określonej ilości pieniędzy, a udzielającym pożyczki może być tylko właściciel pieniędzy; na mocy umowy o kredyt do dyspozycji kredytobiorcy, stawiana jest określona kwota środków pieniężnych w postaci bezgotówkowego pieniądza bankowego,

- udzielającemu pożyczki nie służy prawo krępowania pożyczkobiorcy, co do sposobu wykorzystania pożyczonych pieniędzy; kredyt udzielany jest z kolei na konkretne cele określane przez kredytobiorcę we wniosku kredytowym i zapisane w umowie kredytowej,

- pożyczka może być bezpłatna i odpłatna; kredyt jest tylko odpłatny

- umowa pożyczki poniżej 500 zł nie musi być zawarta na piśmie, może być ustna; umowa kredytu zawsze musi być pisemna.

Kredyty bankowe pełnią następujące funkcje:

- Kreatywną (polega ona na tworzeniu pieniądza. Bank udzielając kredytu działa

podobnie jakby emitował pieniądz, bowiem kwota udzielonego kredytu jest przeznaczona na określone wydatki i działa tak jakby kredytobiorca otrzymał określoną kwotę pieniężną. Funkcja ta może być przyczyną inflacji, ponieważ jej skutkiem może być nadmierna ilość pieniądza w obiegu).
- Płatniczą (polega ona na umożliwieniu kredytobiorcy zapłacenia swoich płatności wierzycielom).
- Finansową (polega ona na stworzeniu możliwości sfinansowania przedsiębiorstwom określonych przedsięwzięć związanych z prowadzoną działalnością).
- Kontrolną (wynika z trybu jego udzielania przez bank. Bank może udzielić kredytu jedynie wiarygodnym kredytobiorcom).

1.3.Klasyfikacja kredytów

Żadne przepisy ogólne nie zawierają klasyfikacji kredytów. Podmioty będące stronami umowy same mogą wpływać na kształt umowy, a co za tym idzie - na formę kredytu. W każdym banku podstawą do klasyfikacji jest regulamin kredytowania. Każdy bank może nazywać zawierane umowy. Np. jeden bank polski oferował swoim klientom kredyty o różnych nazwach: kredyt zielony, niebieski, żółty itd. Można jednak wyznaczyć typy umów ze względu na istotne cechy, które bez względu na nazwę nadaną przez konkretny bank, można zaliczyć do konkretnego typu.

W ramach działalności kredytowej banki udzielają klientom kredytów, które można podzielić wg następujących kryteriów:

Ze względu na okres, na jaki udzielany jest kredyt, wyróżnia się:

Terminy spłaty kredytu, jego wysokość i oprocentowanie stanowią przedmiot negocjacji pomiędzy kredytobiorcę a bankiem.

Z punktu widzenia metody udzielania kredytu dzieli się je na:

Istota kredytu udzielonego wg pierwszej metody polega na tym, że klient może się zadłużać w rachunku bieżącym na zasadach określonych w umowie kredytowej. Metoda ta nazywana jest w bankach angielskich overdraft. W dotychczasowej polskiej praktyce udzielane były kredyty otwarte i płatnicze, nazywane także kasowymi. Na rachunku bieżącym koncentrują się operacje przedsiębiorstwa, a przy zmianach zapotrzebowania na kredyt i nierównomiernych wpływach należności może występować saldo debetowe lub kredytowe tego rachunku. W praktyce w wielu przedsiębiorstwach występuje zadłużenie wobec banku o zmieniającej się wysokości, więc kredytobiorca oszczędza na odsetkach, gdyż każdy wpływ zmniejsza automatycznie zadłużenie. Gdy saldo rachunku bieżącego jest dodatnie dla klienta, otrzymuje on odsetki od banku. Posługiwanie się jednym rachunkiem upraszcza technikę operacyjną kredytowania.

Kasowe zadłużenie się w rachunku bieżącym umożliwia przedsiębiorstwu utrzymywanie płynności i terminowe regulowanie zobowiązań. Kredyt kasowy łagodzi skutki nierównomiernego wpływu należności bez potrzeb ubiegania się każdorazowo o przyznanie kredytu niezbędnego dla uregulowania bieżących płatności. W umowie bank ustala górną granicę zadłużenia, maksymalny okres ciągłego występowania zadłużenia powstałego w takiej formie. Jest to ułatwienie kasowe, które umożliwia klientom zachowanie bieżącej zdolności płatniczej w przypadku utraty płynności np. przy wypłatach wynagrodzeń.

Drugą formą kredytu w rachunku bieżącym jest kredyt otwarty, udzielany na podstawie umowy, zawieranej na okres od kilku miesięcy do roku. Upoważnia klienta do wystawiania dyspozycji płatniczych i zobowiązuje bank do zapłaty dokumentów płatniczych, których płatnikiem jest kredytobiorca. Jest to kredyt krótkoterminowy odnawialny wywołujący powstanie salda debetowego rachunku bieżącego, co oznacza zadłużenie przedsiębiorstwa wobec banku. Splata kredytu następuje automatycznie z wpływów na rachunek bieżący. Kredyt niespłacony w umownym terminie jest wyżej oprocentowany.

Kredyt w rachunku kredytowym wymaga prowadzenia oprócz rachunku bieżącego, odrębnego rachunku kredytowego. Korzystanie z tego kredytu polega na księgowaniu między tymi dwoma rachunkami bądź realizacji dyspozycji płatniczych kredytobiorcy bezpośrednio z rachunku kredytowego.

Dyskonto weksli należy do najpopularniejszych form kredytowania. W Polsce banki powróciły do dyskontowania weksli, co jest możliwe dzięki funkcjom pełnionym przez weksel.

Do podstawowych funkcji weksla zalicza się funkcje: kredytową, płatniczą i gwarancyjną. Pełniąc funkcję płatniczą, weksel może być wykorzystany jako forma zapłaty, zwłaszcza w transakcjach kupna - sprzedaży, gdy nabywca reguluje należność z opóźnieniem, korzystając z kredytu kupieckiego. Sprzedający może użyć otrzymany weksel do zapłaty swemu dostawcy, który z kolei może nim uregulować swoje zobowiązania lub zdyskontować weksel w banku, zmieniając go na pieniądz. Funkcja kredytowa polega na odroczeniu nabywcy zapłaty, gdy dostawca sprzedaje towar na kredyt kupiecki, a z kolei on może skorzystać z kredytu dyskontowego w banku centralnym. Niezależnie od realizowania w ten sposób funkcji płatniczej i kredytowej, weksel równocześnie reguluje zapłatę, za co są odpowiedzialne osoby na nim podpisane. Dlatego wekslowi przypisuje się również funkcje gwarancyjne.

Weksel jest dokumentem zobowiązującym wystawcę lub wskazaną przez niego osobę do bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty pieniężnej w oznaczonym terminie. Wyróżnia się weksle:

- własny (sola), w którym wystawca zobowiązuje się do zapłaty;

- ciągniony, nazywany także trasowanym(trata), w którym wystawca zleca wskazanej w wekslu osobie zapłacenie określonej kwoty.

Kredyt akceptacyjny polega na tym, że bank zobowiązuje się do akceptowania ciągnionych na niego weksli przez osobę upoważnioną. Bank nie stawia do dyspozycji środków pieniężnych, a jedynie użycza swego podpisu. Bank, akceptując ciągniony na siebie weksel, staje się głównym dłużnikiem wekslowym, zobowiązanym do wykupu tego weksla. Akceptując weksel, bank zobowiązuje się do jego wykupienia Niezależnie od tego, czy wystawca weksla dostarczy na czas niezbędne środki. Jeśli wystawca nie dysponuje niezbędnymi środkami, to zostaje mu udzielony kredyt akceptacyjny w wysokości równej kwocie weksla. Najczęściej banki udzielają kredytów akceptacyjnych swoim stałym klientom

Awale kredytowe są podobne do kredytów akceptacyjnych. Ich cechą charakterystyczną jest to, że bank nie wykłada środków finansowych, lecz zobowiązuje się do przyjęcia zobowiązania klienta w stosunku do strony trzeciej, jeśli ten nie wywiąże się ze swoich powinności finansowych. Tego rodzaju gwarancja bankowa jest wygodna dla klientów banku oraz dla ich kontrahentów. Klient nie musi angażować własnych środków w postaci zaliczek czy kaucji, płaci jedynie prowizje od udzielonej mu gwarancji. Kontrahent z kolei ma pewność, ze otrzyma zapłatę za dostarczony towar lub wykonaną usługę. Awale kredytowe udzielane są najczęściej stałym klientom, posiadającym dobrą kondycję ekonomiczno-finansowa.

Factoring polega najczęściej na tym, że bank podejmuje się ściągnięcia handlowych należności przedsiębiorstwa, udzielając mu jednocześnie kredytu. W innej postaci factoringu bank nabywa handlowe wierzytelności klienta i jednocześnie je zalicza. Ryzyko niewypłacalności dłużnika ponosi tutaj faktor, natomiast we wcześniejszej postaci factoringu-zleceniodawca. Banki pobierają od factoringu wysoką prowizję, zależną od oceny ryzyka. Odmiana factoringu szczególnie przystosowaną do operacji zagranicznych jest forfaiting

Leasing jest kredytem polegającym na okresowym umożliwieniu korzystania, za odpowiednią opłatą, z określonego dobra materialnego, głównie inwestycyjnego, bez konieczności jego nabycia. Za korzystanie z maszyn lub urządzeń leasingobiorca płaci leasingodawcy czynsz dzierżawny. Powinien on być ustalony na takim poziomie, aby oprócz zysku leasingodawcy pokrywał również amortyzację przedmiotu oddanego w leasing. Umowa leasingowa może przewidywać przeniesienie własności, na leasingobiorcę po upływie określonego czasu. W tym przypadku opłata leasingowa, poza opłatą za dzierżawę, obejmuje cześć zapłaty za nabywany przedmiot.

W ramach leasingu bank może występować jako podmiot:

- udzielający leasingobiorcy gwarancji bankowych,

- kredytujący leasingodawcę,

- zakładający własną firmę leasingową i finansujący działalność leasingową z własnych środków.

Ze względu na sposób zabezpieczenia kredytu można wyróżnić:

- kredyty lombardowe,

- kredyty hipoteczne.

Kredyt lombardowy udzielany jest jednostkom gospodarczym pod zastaw papierów wartościowych, towarów i przedmiotów wartościowych. Charakterystyczna cecha tego kredytu jest posiadanie przez bank przedmiotu zastawu. Dlatego najczęściej jest on udzielany pod zastaw papierów wartościowych. Banki przeważnie nie dysponują magazynami do przechowywania zastawionych towarów, mogą one udzielać kredytu lombardowego pod ich zastaw reprezentowany warrantem, będącym szczególnym dowodem składowym. W wielu centrach handlowych, gdzie gromadzą się znaczne zapasy towarowe istnieją specjalne magazyny świadczące usługi w postaci przechowywania towarów. Warrant może być przedmiotem zastawu. Bank przyjmujący w tej formie zastaw towarowy musi liczyć się z ryzykiem związanym z towarem, np. w postaci spadku ceny towaru, obniżenia jego jakości. Kwota udzielanego kredytu jest z reguły niższa od wartości zastawu.

Banki oferują pożyczki lombardowe udzielane na okres od 7 dni do 3 m-cy. Zabezpieczeniem tych pożyczek mogą być bony i książeczki PKO lub blokada środków pieniężnych na rachunkach zlotowych i walutowych, a także wymienialne waluty obce. Bank przyjmuje także wyroby ze złota i platyny, złote monety. W zakładach zastawniczych, czyli w” lombardach” przedmiotem zastawu mogą być także przedmioty osobistego użytku, lecz oprocentowanie jest dużo wyższe niż w bankach.

Kredyty hipoteczne zabezpieczone są hipoteka ustanowiona na nieruchomości stanowiącej własność kredytobiorcy lub osoby trzeciej. Zabezpieczenie hipoteczne na nieruchomości gwarantuje bankowi zwrot kredytu nawet wtedy, gdy zmieni ona właściciela, zachowuje on, bowiem pierwszeństwo przed wierzycielami kolejnych właścicieli nieruchomości. Jest to zazwyczaj kredyt średnio - lub długoterminowy. W Polsce banki hipoteczne działają w formie spółki akcyjnej, jako banki specjalne.

Do operacji wykonywanych przez te banki należy:

- udzielanie kredytów zabezpieczonych hipotecznie;

- emitowanie hipotecznych listów zastawnych;

- nabywanie wierzytelności innych banków.

List zastawny jest papierem wartościowym imiennym lub wystawionym na okaziciela, którego podstawę emisji stanowią wierzytelności banku hipotecznego, zabezpieczone hipotekami. Bank zobowiązuje się wobec jego posiadacza do spełnienia określonych świadczeń pieniężnych.

Hipoteczne zabezpieczenie zwrotności kredytu wiąże gwarancje jego spłaty z określoną nieruchomością. Pozwala ono bankom na zaspokojenie roszczeń z tej nieruchomościami także wówczas, gdy zmieni ona właściciela, zapewniając im pierwszeństwo przed wierzycielami kolejnych właścicieli nieruchomości. Właściciel może ja zbywać i dodatkowo obciążać długami.

Hipoteka powstaje przez wpis do księgi wieczystej,prowadzonej przez sądy rejonowe. Wniosek do sądu o dokonanie wpisu może być złożony przez właściciela nieruchomości lub bank udzielający kredytu. Wpis musi być dokonany w określonej sumie pieniężnej wyrażonej w złotych polskich. Bank bada czy przyszły kredytobiorca jest właścicielem nieruchomości,a hipoteka nie jest obciążona zapisami na rzecz innych wierzycieli. Banki mogą żądać ustanowienia hipoteki:

- zwykłej; stosuje się ją do udzielonych kredytów, a wniosek o wpis do tej hipoteki powinien udokumentować wysokość udzielonego kredytu i oprocentowania, a także warunków spłaty,

- kaucyjnej; może zabezpieczać spłatę określonych kredytów, ale o nieustalonej wielkości, a także kredytów, które będą udzielone przez bank w przyszłości. Hipoteki kaucyjnej nie można użyć jako zabezpieczenia już udzielonego, o znanej wysokości kredytu. Granicą jest kwota hipoteki, w której mieści się zwrot kapitału,

- przymusowej; bank może żądać od kredytobiorcy, będącego właścicielem danej nieruchomości, jeśli ten nie spłaci kredytu w terminie. Gdy kredytobiorca nie wywiąże się z zobowiązań, ostatecznym krokiem jest zaspokojenie w trybie sądowego postępowania egzekucyjnego.

W praktyce występuje również tzw. hipoteka łączna, która zabezpiecza jedną wierzytelność jednocześnie na kilku nieruchomościach. Każda z nieruchomości gwarantuje spłatę całej wierzytelności, przy czym wierzyciel ma swobodę wyboru nieruchomości, z których będzie dochodzić spłaty długu. Z mocy prawa może powstać również hipoteka ustawowa, służąca zabezpieczeniu wierzytelności państwowych.

Biorąc pod uwagę walutę kredytu, wyróżnia się:

- kredyty zlotowe,

- kredyty dewizowe.

Większość kredytów udzielanych przez banki w naszym kraju stanowią kredyty zlotowe. Niektóre banki udzielają również kredytów dewizowych, głównie w pięciu podstawowych walutach. W zależności od celu kredytu wyróżniamy:

- kredyty obrotowe,

- kredyty inwestycyjne.

Kredyty obrotowe są przeznaczone na bieżące potrzeby związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, udziela się ich w rachunku bieżącym, jak i kredytowym. Są to kredyty krótkoterminowe. Kredytu tego udziela się nowo powstałym firmom, którym brakuje własnych środków na opłacenie potrzebnych do bieżącej produkcji półfabrykatów lub surowców.

Kredyty inwestycyjne są udzielane na finansowanie nakładów inwestycyjnych związanych ze stworzeniem nowych lub powiększeniem już istniejących środków trwałych. SA to kredyty długoterminowe, udzielane w rachunku kredytowym. Takie kredyty zaciąga się na różnego rodzaju przedsięwzięcia.

Ze względu na rodzaj kredytobiorcy, kredyty można podzielić na:

- kredyty dla podmiotów gospodarczych,

- kredyty dla osób fizycznych.

Kredyty dla podmiotów gospodarczych prowadzona działalność gospodarczą przeznaczone są na zwiększenie skali działalności, wdrażanie nowych technologii. Banki udzielaj im najczęściej kredytów obrotowych oraz inwestycyjnych.

W naszym kraju warunkiem uzyskania kredytu przez osoby fizyczne jest:

- pełna zdolność do czynności prawnych,

- stale źródło regularnych dochodów i możliwość udokumentowania ich wysokości.

Banki nie udzielają kredytu, gdy osoba:

- pozostaje w okresie wypowiedzenia stosunku pracy,

- nie zapewnia terminowej spłaty,

- obciążona jest zobowiązaniami w innych bankach, w wysokości zagrażającej spłacie.

Osobom fizycznym udziela się kredyty na zakup towarów i usług. Kredytobiorca podpisuje wówczas umowę kredytową w sklepie lub punkcie usługowym.

1.4.Ryzyko kredytowe

Ryzyko to wymierna niepewność osiągnięcia zaplanowanego celu. Towarzyszy ono działalności wszystkich sfer banku. Jest ono zdeterminowane dwoma głównymi grupami czynników, tzn. wewnętrznymi - tkwiącymi w samym banku, oraz zewnętrznymi - głównie rynkowymi i politycznymi.

Wyróżnia się następujące rodzaje ryzyka bankowego:

- ryzyko utraty płynności,

- ryzyko stopy procentowej,

- ryzyko walutowe

- ryzyko kredytowe.

Ryzyko utraty płynności w banku definiuje się często jako możliwość utraty zdolności do spłaty zobowiązań. Wyróżnia się przy tym dwa jego rodzaje: aktywne i pasywne. Z ryzykiem aktywnym mamy do czynienia wtedy, gdy ustalony wcześniej zwrot rat kredytowych nie następuje w terminie lub gdy przyznane linie kredytowe zostały nadmiernie wykorzystane. Z kolei ryzyko pasywne występuje przede wszystkim w sytuacji przedterminowego wycofywania lokat przez klientów oraz wypowiadania kredytów przez wierzycieli banku. Miernikiem ryzyka utraty płynności jest głównie dodatkowy koszt, jaki ponosi bank wskutek konieczności refinansowania się w innych bankach. Powoduje to oczywiście zmniejszenie osiąganych zysków. Tak więc nieprzewidywalna utrata płynności ma bezpośredni wpływ na wynik finansowy banku.

Ryzyko stopy procentowej związane jest głównie z jej zmianami dotyczącymi zarówno udzielonych kredytów, jak i oprocentowania przyjmowanych depozytów. Każdy bank samodzielnie ustala stopy procentowe, jednak jego wpływ na poziom stopy jest ograniczony. Nie można bowiem dowolnie podwyższać oprocentowania kredytów i obniżać oprocentowania depozytów, ponieważ potencjalni klienci przeniosą się do innego banku. Niekorzystne ukształtowanie stóp procentowych w stosunku do wcześniej określonych w umowach kredytowych czy depozytowych zmniejsza zyski banku. Z kolei wzrost stopy procentowej w trakcie trwania umowy kredytowej powoduje wzrost kosztów u klienta banku i może spowodować trudności w spłacie zaciągniętego kredytu.

Wszystkie poważne zmiany wartości kursu złotego w stosunku do innych walut wywołują ryzyko kursowe. Jest ono istotne zarówno dla banku, jak i dla importerów oraz eksporterów, a szczególnie ważne w przypadku działających na polskim rynku firm zaciąganych kredyty dewizowe. Muszą one zgodnie z umową kredytową oddać dług w przeliczeniu na wartość określonej waluty zagranicznej. Gdy wartość danej waluty wzrośnie szybciej niż przewidywano, należy oddać więcej. Jeśli zdarzy się, że w okresie kredytowania nastąpi znaczny spadek kursu złotego, oznacza to poważny wzrost kosztu kredytu. Splata może nawet przekroczyć możliwości finansowe przedsiębiorstwa. Z kolei wzrost kursu złotego w okresie kredytowania zmniejsza wielkość spłat, Co oznacza stratę banku.

Banki uważają ryzyko kredytowe za najgroźniejszy typ ryzyka bankowego. Ryzyko kredytowe oznacza niebezpieczeństwo, iż kredytobiorca nie wypełni zobowiązań i warunków umowy, narażając kredytodawcę na powstanie straty finansowej.

Zagrożenie interesów banku najczęściej powoduje oczywiście klient, w niektórych przypadkach może ono być związane z czynnikami subiektywnymi (np. zła praca działów kredytowych), istotnym elementem ryzyka są też niekorzystne zmiany otoczenia gospodarczego (przy złej koniunkturze ryzyko kredytowe silnie wzrasta).

Jednym z ważniejszych czynników ryzyka kredytowego jest typ kredytu. Z oczywistych względów niektóre typy kredytów są bardziej ryzykowne niż inne. Kredyty bardziej ryzykowne są wyżej oprocentowane niż takie, których spłacalność jest wysoka. W dobrym banku ryzyko jest więc funkcją opłacalności: jeśli kredyt jest bardziej ryzykowny musi być bardziej opłacalny.

Początkujący pracownicy bankowi nieraz sądzą, że dobry portfel kredytowy to taki, w którym nie ma kredytów obciążonych ryzykiem. Gdyby konstrukcja takiego portfela była możliwa, podgląd taki byłby niesłuszny. Głównym celem akcji kredytowej wcale nie jest eliminacja ryzyka, jest nim osiągniecie jak największych zysków, a kredyty bardzo mało ryzykowne są też względnie mało dochodowe. W praktyce najlepszy portfel kredytowy to nie taki, przy którym ryzyko jest zerowe, ale taki, który przynosi najwyższe dochody.

W pełni rozumiejąc rolę ryzyka, bank musi dbać o to, by nie stało się ono zbyt duże. W tym celu musi on prowadzić odpowiednią politykę kredytową, zgodną z założeniami polityki aktywów i pasywów, a równocześnie - dbać o wcielanie w życie skutecznych procedur kredytowych.

Ryzyko kredytowe dotyczy wszystkich aktywów bilansowych, do których bank ma tytuł prawny, oraz pozycji pozabilansowych - zarówno udzielonych, jak i otrzymanych. Ryzyko kredytowe obejmuje następujący zakres działalności banku:

- udzielone kredyty,

- przyznane, a nie pobrane kredyty,

- gwarancje i akcepty bankowe,

- akredytywy, lokaty międzybankowe,

-instrumenty rynku kapitałowego(operacje dewizowe, transakcje futures, swapowe, akcje, obligacje, bony skarbowe, obrót metalami szlachetnymi).

Podział ten przedstawia umiejscowienie produktów i działań banku w różnych departamentach i komórkach organizacyjnych banku. Ryzyko kredytowe, w zależności od elementów bilansu banku dzieli się na:

- ryzyko aktywne(czynne),

- ryzyko pasywne(bierne).

Aktywne ryzyko kredytowe stanowi zagrożenie niespłacenia przez kredytobiorcę płatności kredytowych( rat kapitałowych i odsetek) w ustalonej w umowie kredytowej wysokości i terminie. Ryzyko to jest w znacznej mierze kształtowane przez bank. Ten rodzaj ryzyka dotyczy także operacji pozabilansowych typu poręczeń gwarancji i akredytyw, które są elementem operacji bankowych, w których bank stanowi stronę czynną.

Pasywne ryzyko kredytowe oznacza natomiast zagrożenia wcześniejszego, niż wynika to z umowy, wycofania zdeponowanych środków lub zagrożenie nieuzyskania kredytów refinansowych od instytucji finansowych. W tym wypadku możliwości oddziaływania banku są ograniczone - jest on stroną pasywną; suwerenami decyzji dotyczących depozytów lub kredytów refinansowych są bowiem deponenci.

Zanim bank podpisze umowę kredytową z klientem, powinien oszacować poziom ryzyka kredytowego lub dokonać oceny tego ryzyka. W tym celu tworzone są tzw. klasy ryzyka kredytowego, obejmujące kredyty charakteryzujące się zbliżonym poziomem ryzyka. Liczba klas powinna być na tyle duża, aby każda najważniejsza postać ryzyka została przyporządkowana do odrębnej klasy, oraz na tyle mała, aby nie doszło do zmniejszania różnic między nimi.

W praktyce można spotkać przykład, gdy stosuje się tylko dwie klasy ryzyka kredytowego. W naszym kraju szereg banków stosuje cztery klasy ryzyka kredytowego. Wyróżnia się:

- należności normalne,

- należności poniżej standardu,

- należności wątpliwe,

- należności stracone.

System klas ryzyka kredytowego stanowi skuteczne zarządzanie ryzykiem kredytowym. Pozwala on na:

- lepsze funkcjonowanie wydziału kredytów,

- ustalenie struktury ryzyka w portfelu kredytowym,

- określenie warunków, na jakich może być udzielony kredyt.

System klas ryzyka kredytowego pełni funkcje informacyjną i zapewnia bezpieczne działanie banku. W ramach funkcji informacyjnej zarząd banku może uzyskać m.in. odpowiedzi na takie pytania jak:

- w której klasie ryzyka mieści się najważniejsze zaangażowanie kredytowe banku,

- jak zmienia się w czasie struktura ryzyka w całym portfelu kredytowym banku,

- jakie jest łączne ryzyko kredytowe i jaki wpływ będzie miało na dochody banku.

Realizacja drugiej funkcji pozwala zapobiegać stratom, mogącym powstać po udzieleniu konkretnego kredytu. W sprawie kredytów już udzielonych umożliwia wczesne rozpoznanie zagrożeń związanych z ich spłatą.

System klas ryzyka kredytowego znajduje zastosowanie w procesie udzielania pojedynczego kredytu, a w trakcie jego spłaty, do analiz związanych z zaangażowaniem kredytowym banku.

Kredyty są aktywem przynoszącym znaczne dochody pod warunkiem jednak, ze będą spłacane w całości i w wyznaczonym terminie. W bilansach polskich banków stanowią one największą grupę aktywów. Sposób zarządzania działalnością kredytową, a w szczególności zarządzanie ryzykiem kredytowym wpływa w znacznym stopniu na sukces bądź upadek banków.

Podstawę zarządzania ryzykiem kredytowym stanowi polityka kredytowa banku. Formułowanie strategii należy do najważniejszych zadać zarządu banku. Warunkiem skutecznego zarządzania ryzykiem kredytowym jest istnienie odpowiedniej struktury organizacyjnej, która z jednej strony stwarzałaby możliwość szybkiego uzyskania niezbędnych informacji, a z drugiej strony dawałaby możliwość eliminacji realizacji polityki kredytowej oraz wykorzystania instrumentów zarządzania ryzykiem kredytowym. Głównym zadaniem administrowania kredytami jest gromadzenie informacji o potencjalnych i rzeczywistych klientach banku, oraz o istniejących między nimi powiązaniach. Zbierane są również informacje o produktach banku w nawiązywaniu do klientów banku oraz informacje o przyjętych przez bank zabezpieczeniach w przekroju klientów i produktów banku. Wiele banków, definiuje procedury wykorzystywane w zarządzaniu marketingowym działalnością kredytową. Pozwala to ograniczyć ryzyko kredytowe, plan marketingowy koncentruje się z reguły na tych kategoriach klientów, których bank chciałby obsługiwać. Jeżeli realizacja tego planu spowoduje przyciągniecie lepszych i bardziej wiarygodnych klientów, to struktura portfela kredytów poprawi się, gdyż będzie można z niego usunąć kredyty najbardziej ryzykowne. Ustalając politykę kredytową, zarząd powinien na początku dokonywać wyboru strategii postępowania dotyczącej ryzyka kredytowego. Wyróżnia się trzy strategie bankowe:

- strategie konserwatywną,

- strategie kontrolowanego wzrostu ryzyka,

- strategie ofensywną.

W strategii konserwatywnej priorytetem w działalności kredytowej jest wysoka jakość portfela kredytowego., Bank realizujący strategię powinien udzielać kredytów obarczonych niewielkim ryzykiem. Strategia ta wymaga od banku dużej dyscypliny w udzielaniu kredytów. Bank taki jest pewny i stabilny.

Strategia kontrolowanego wzrostu ryzyka zakłada, że priorytetem w działalności kredytowej jest osiąganie natychmiastowego zysku, ale istnieje duża chwiejność dochodów. W okresie koniunktury zysk banku powinien być na tyle duży, aby mógł pokryć straty powstałe podczas złej koniunktury. Poziom rentowności powinien gwarantować stabilność kursu akcji na giełdzie. W tej strategii dopuszcza się udzielanie bardziej ryzykownych kredytów.

Poziom strategii ofensywnej to bardzo szybki rozwój banku, głownie przez zwiększenie udziału na rynku produktów kredytowych. Zarząd musi akceptować ogromne wahania dochodów banku. Strategia ta wymaga pozyskiwania nowych klientów, co bardzo często odbywa się przez oferowanie klientom tańszych kredytów. Bank taki jest mało stabilny i niezbyt pewny.

Dokonując wyboru odpowiedniej strategii, zarząd banku powinien sformułować zasady polityki kredytowej, zwane również założeniami polityki kredytowej. Ich zadaniem jest zapewnienie stosowania się personelu do celów banku dotyczących portfela kredytowego oraz ustalenie niezbędnych standardów, w ramach których personel może działać.

W każdym przypadku finansowanie potrzeb przedsiębiorstwa dzięki kredytom wiąże się z wieloma formami ryzyka; ryzyko ponoszą osoby prywatne, zaciągające kredyt na swoje potrzeby (np. na budowę domu). Niestabilna sytuacja gospodarcza oczywiście znacznie zwiększa stopień ponoszenia ryzyka. Banki uważają, ze istnieje współzależność między ryzykiem kredytowym a nsp. czynnikami:

- długością okresu kredytowania ( im dłuższy okres, tym większe ryzyko),

- okresem istnienia przedsiębiorstwa (firmy o większym doświadczeniu, zwykle ponoszą mniejsze ryzyko),

- stosunkiem między wielkością zadłużenia a majątkiem firmy (im dłuższa proporcja zadłużenia firmy w stosunku do jej majątku, tym większe ryzyko kredytowe),

- proporcja między zyskami netto a wielkością kredytu (wskazuje ona na zdolność spłaty kredytu).

W teorii ekonomii ryzyko kredytowe dzieli się na wynikające z czynników subiektywnych i obiektywnych. Pierwsze z nich wynika ze złego działania samego przedsiębiorstwa, popełnianych błędów (np. złego opracowania planu inwestycyjnego), a drugie związane z problemami, na które przedsiębiorstwo nie ma wpływu (np. koniunktura gospodarcza i inflacja).

W obecnych warunkach duże ryzyko rynkowe wynika stąd, że w większości dziedzin gospodarki trudno dokładnie przewidzieć sytuacje na rynku w momencie spłaty kredytów średnio- i długoterminowych. Mimo wzrostu stopnia stabilizacji gospodarki nadal następują duże zmiany zarówno w wielkości popytu, jak i wysokości cen na poszczególne produkty. Ciągle niespodziewane zmiany polityki rządowej zwiększają istniejące trudności. Ryzyko cenowe obejmuje więc możliwość niekorzystnego kształtowania się zarówno cen zakupu, jak i sprzedaży oferowanych towarów.

Wzrost cen jest przyczyną powstania ryzyka bezpośrednio związanego z tempem inflacji. Na dłuższą metę dobrze działające przedsiębiorstwa są zainteresowane spadkiem stopy inflacji. Wiedzą, że prowadzi to do zmniejszenia ryzyka związanego z działalnością gospodarczą, a także do spadku stopy procentowej. Tańszy kredyt oczywiście ułatwi rozwój przedsiębiorstwa. W krótkim okresie interes przedsiębiorstwa może być jednak zupełnie inny: jeśli już zaciągnie ono duży kredyt, to wysoka inflacja zwykle ułatwi jego spłatę.

Im wyższa jest stopa inflacji, tym łatwiej oddać kredyt zaciągnięty na danych warunkach. Stopa inflacji ma bezpośredni wpływ na działalność przedsiębiorstwa i powinna być uwzględniona w spłatach kredytu.

Stopa inflacji określa, o ile spadła siła nabywcza pieniądza, o tyle bowiem mniej towarów można kupić za tę samą kwotę pieniędzy. W Polsce stopa inflacji była bardzo wysoka do połowy lat dziewięćdziesiątych, od tego czasu znacznie spadła.

Zmniejszenie inflacji jest niewątpliwie zjawiskiem pozytywnym, choć równocześnie utrudnia to spłatę już zaciągniętych kredytów. Stopa inflacji spada w Polsce szybciej niż stopa oprocentowania kredytu. Sprawia to, ze zyskowność operacji kredytowych banków jest coraz większa.

Różnice między stopą inflacji a oprocentowaniem kredytów nazywamy efektywną stopą procentową. W krajach zachodnich przy kredytach rocznych wynosi ona najczęściej 2 - 5 %. Polskie banki dążą do uzyskania wyższej efektywnej stopy procentowej, jest to jednak możliwe do pewnego czasu. W przyszłości można oczekiwać znacznego spadku stopy oprocentowania kredytów w Polsce.

Zarówno bank, jak i kredytobiorca powinni porównywać przewidywaną stopę inflacji i aktualną stopę oprocentowania kredytów. Jeśli aktualna efektywna stopa procentowa kredytów jest zbyt wysoka, zaciąganie kredytów przez przedsiębiorstwo wiąże się z wyjątkowo wysokim ryzykiem.

Rozdział II. Procedury przyznawania kredytu bankowego.

2.1. Wniosek kredytowy i jego elementy.

Jednym z najważniejszych elementów wpływających na marzę osiąganą na kredytach jest tzw. spłacalność kredytów, czyli stosunek kredytów spłacanych regularnie do wszystkich kredytów udzielonych. Banki usilnie starają się zmniejszyć ponoszone ryzyko kredytowe i zwiększyć spłacalność kredytów. Jest to podstawowym celem złożonych i pracochłonnych procedur kredytowych, a bank chce go osiągnąć na dwa sposoby.

Pierwszym będzie eliminacja niechcianych klientów w kolejnych etapach procedur( selekcja klientów), a drugim podział klientów na segmenty, w stosunku do każdego z nich jest prowadzona inna polityka.

Każdy bank chce wyeliminować oszustów fałszujących składaną dokumentację kredytową, zaciągających kredyty w różnych bankach z myślą o zawłaszczeniu pożyczonych pieniędzy. Większe znaczenie ma jednak eliminacja przedsiębiorstw finansowo słabych, które maja trudności ze splata kredyt

Banki rozumieją, że błędem jest traktowanie klientów jako jednej zbiorowości. Przez odpowiednie procedury pracownicy banku starają się podzielić klientów na grupy o różnej sytuacji finansowej, z czym wiąże się różny stopień ryzyka niespłacenia kredytu. Najczęściej klienci dzieli się na cztery grupy:

- klienci o bardzo dobrej kondycji finansowej,

- klienci o dobrej kondycji finansowej,

- klienci o słabej kondycji finansowej,

- klienci nie spełniający podstawowych warunków dla udzielenia kredytu.

Podział ten ma znaczenie przy większości kredytów gospodarczych. Klienci o bardzo dobrej kondycji finansowej mogą liczyć na ułatwienia, płacą za kredyt niższą cenę. Klienci o dobrej sytuacji finansowej otrzymują kredyt bez większych trudności jeśli mają odpowiednie zabezpieczenie, płacą za niego jednak normalna cenę. Klienci o słabej kondycji finansowej otrzymają kredyt tylko wówczas, gdy ich zabezpieczenia są wyjątkowo dobre lub gdy mają inne, dodatkowe atuty. Klienci nie posiadający podstawowych warunków dla udzielenia kredytu oczywiście go nie dostaną.

Sposób przeprowadzania procedur kredytowych jest dokładnie ustalany w instrukcji kredytowej. Jest to dokument zatwierdzany przez zarząd banku, określający wszystkie zadania pracowników banku związane z udzielaniem kredytu. Jest tam napisane, jakie dokumenty musi przedstawić kredytobiorca, jak należy je ocenić i weryfikować, jak przeprowadzać ocenę kredytobiorcy.

W bankach wprowadzana jest coraz większa liczba instrukcji kredytowych. Największe znaczenie mają instrukcje dla kredytów gospodarczych, kredytów dla ludności i kredytów budowlano - mieszkaniowych. Proste są procedury przy kredytach dla ludności, skomplikowane przy kredytach gospodarczych.

Zasadniczą rolę w pracy przy udzielaniu kredytów odgrywa inspektor kredytowy. Udzielając kredytu, postępuje zgodnie z instrukcja kredytowa. Na procedury kredytowe składa się opracowanie i weryfikacja dokumentacji kredytowej, a następnie - dogłębna analiza sytuacji kredytobiorcy, wyciąganie wniosków na podstawie tej analizy, zawieranie umowy kredytowej i nadzór kredytobiorcy (tzw. monitoring).

Realizacja polityki kredytowej wymaga przeniesienia jej treści na zasady postępowania oraz sposób postępowania pracowników kredytowych w poszczególnych fazach prac związanych z udzieleniem kredytu i jego realizacja. Dotyczy to czynności wykonywanych podczas:

- przyjmowania wniosku kredytowego,

- oceny wiarygodności informacji oraz danych zawartych we wniosku i załączonych informacjach,

- określania zdolności kredytowej klienta i ryzyka kredytowego banku,

- postępowania przy doborze i ocenie zabezpieczeń prawnych,

- określania warunków, na których może być udzielony kredyt,

- podejmowania decyzji kredytowych,

- sporządzania umowy o kredyt wraz z umowami towarzyszącymi,

- udostępniania środków kredytowych i kontroli ich wykorzystania,

- monitoringu realizacji umowy kredytowej i jakości wierzytelności kredytowych,

- rozliczania zrealizowanego pomyślnie kontraktu.

Punktem wyjścia procedury kredytowej jest złożenie w banku przez kredytobiorcę wniosku kredytowego. Wniosku takiego nie składają tylko ubiegający się o kredyt lombardowy. Każdy bank opracowuje swój formularz wniosku kredytowego, który potencjalny kredytobiorca musi starannie wypełnić. Do wniosku kredytowego klient powinien załączyć rozmaite dokumenty, wskazane przez bank.

Wielu potencjalnych klientów traktuje wniosek kredytowy jako biurokratyczny załącznik, który można wypełnić niedbale, aby tylko zadowolić urzędniczkę w banku. Z praktyki wynika jednak, że pracownicy banku w znacznej mierze oceniają kredytobiorcę na podstawie wniosku kredytowego i załączonych do niego dokumentów.

Wniosek musi być wypełniony w sposób pełny i wzbudzający zaufanie do wnioskodawcy. Uzupełnienie wniosku kredytowego stanowią załączniki. Wniosek z załącznikami nazywamy dokumentacja kredytowa klienta.

Kredytobiorca pisze we wniosku tylko prawdę o przedsiębiorstwie lub przedsięwzięciu. Dokumenty są uważane przez bank za materiały poufne, tym niemniej, jeśli inspektor kredytowy stwierdzi nieprawdę, istnieje duże prawdopodobieństwo, że zostaną o tym poinformowane także inne banki w danym regionie. Nie jest to sprzeczne z przepisami o tajemnicy bankowej. Klient kredytu nie otrzyma, a w przyszłości będzie tez miał na to niewielkie szanse.

Inspektorzy kredytowi mają teraz obowiązek naocznego stwierdzania, czy podawane przez kredytobiorcę fakty są prawdziwe, mają też sprawdzać, czy przekazane dokumenty są poprawnie wypełnione.

Potencjalny kredytodawca stara się, by wniosek przekonał bank o solidności, wypłacalności i dochodowości jego firmy. Warto pochwalić się osiągnięciami firmy.

Dokumentacja kredytowa klienta dzieli się na cztery części. Część pierwsza zawiera podstawowe informacje o kredytobiorcy. Przedstawione są one w załącznikach, są to najczęściej:

- bilanse oraz rachunki zysków i strat przedsiębiorstwa za ostatnie lata i za jeden z ostatnich miesięcy bieżącego roku,

- informacje dotyczące rodzaju prowadzonej działalności,

- zaświadczenie o niezaleganiu z płatnościami wobec Urzędu Skarbowego i ZUS,

- oświadczenie o obecnej wysokości zobowiązań przedsiębiorstwa.

Dla osób fizycznych legalność i zakres prowadzonej działalności potwierdź wpis do ewidencji działalności gospodarczej, dla przedsiębiorstw - aktualny wypis z rejestru sadowego. Większość banków wymaga dokumentu określającego prawa do lokalu, w którym prowadzona jest działalność gospodarcza, a także wyciągu z księgi wieczystej nieruchomości.

Druga część wniosku poświęcona jest zamierzonemu wykorzystaniu kredytu. Należy podać, na co kredyt ma być przeznaczony i jakie ma to przynieść korzyści przedsiębiorstwu

Trzecia część wniosku, pozwala na ocenę zdolności spłaty kredytu w przyszłości. Kredytobiorca podaje tu wysokość kredytu i termin jego spłaty, a także zamieszcza tablicę, w której przedstawia zysk netto w ustalonych okresach. Bank porówna wysokość zysku netto z wielkością spłat oprocentowania i kapitału w konkretnym terminie.

Część czwarta zawiera informacje dotyczące proponowanego zabezpieczenia kredytu. Wnioskodawca musi dołączyć uzupełnienia, np. wycenę wartości nieruchomości czy spis towarów jako zabezpieczenie. Wiele banków wymaga bardzo dużej liczby dokumentów związanych z zabezpieczeniami, a szczególnie - z zabezpieczeniem hipotecznym.

Po złożeniu wniosku kredytowego inspektor kredytowy dołączy do niego część piątą, której w większości banków nigdy nie pokazuje się wnioskodawcy. Znajdują się wskaźniki i inne obliczenia dokonane na podstawie dokumentów. Dołączona też będzie opinia inspektora kredytowego na temat wniosku.

W rzeczywistości bankowi zwykle nie chodzi o pokazanie, jaki będzie udział własny kredytobiorcy w finansowaniu operacji, lecz o to, jaka część całkowitych wydatków Stanowic będzie kredyt. Przy kredytach inwestycyjnych wiele banków ogranicza wielkość kredytu do pewnego procentu wydatków całkowitych, najczęściej nie może on przekroczyć 70% sumy wydatków.

Prawo bankowe ogranicza wysokość udzielanych kredytów w zależności od wielkości funduszy własnych banku. W celu ograniczenia ryzyka kredytowego ustalono obowiązujące banki normy zwane limitami koncentracji kredytowej. Suma wierzytelności banku z tytułu udzielonych kredytów oraz innych wierzytelności (np. gwarancji bankowych, akredytyw) w stosunku do jednego podmiotu lub podmiotów powiązanych kapitałem i organizacyjnie nie może przekroczyć wysokości 25% funduszy własnych banku. Przy tym wierzytelności przekraczające 10% funduszy własnych banku wobec poszczególnych kredytobiorców lub powiązanych kapitałowo i organizacyjnie, nie mogą przekroczyć w sumie 800% funduszy własnych danego banku. Kierownictwa Banków mogą ustalać we własnym zakresie limity koncentracji kredytowej.

Często nie wymaga się złożenia podstawowych dokumentów o firmie, przedsiębiorca jest traktowany tak samo jak np. rolnik czy nauczyciel. W celu zabezpieczenia się, banki często żądają od klienta, aby zwrócił się do przedsiębiorstwa konsultingowego o wydanie biznesplanu.

W Polsce duża część osób zamożnych zmieniał pracodawcę. Stabilizacja społeczna z czasem ułatwi opracowanie dobrych metod credit - scoringu. Dla osób fizycznych także i w naszym kraju. Pewien wpływ na ocenie kredytobiorcy maja także czynniki niewymierne, no. Ocena właścicieli i kierownictwa firmy.

Wzbogacona o obliczenia dokumentacja kredytowa klienta staje się dokumentacja kredytową. Jest ona przekazywana droga służbową do rozpatrzenia przez komitet kredytowy oddziału, na którym sprawa jest referowana przez inspektora kredytowego i naczelnika wydziału kredytów, w obecności m.in. dyrektora oddziału. Zadaniem komitetu jest ocena wniosku. Wyraża on opinię na temat przyznania kredytu, a także warunków kredytowania.

Komitet kredytowy jest tylko ciałem doradczym, zwykle jego opinia jest respektowana przez dyrektorów oddziałów. Podejmują oni decyzje w sprawie kredytów sięgających do określonej przez zarząd banku wysokości (np. 1 mln zł). Dokumentacja z wnioskiem jest przesyłana do oddziału banku, gdzie jest ponownie rozpatrywana, tym razem przez komitet kredytowy centrali. Formalnie kredyt przyznaje wtedy prezes banku, a faktycznie - upoważniona przez niego osoba. W przypadku umowy kredytowej mamy do czynienia z dwustronnym stosunkiem prawnym. Stronami umowy są bank, czyli kredytodawca oraz kredytobiorca. Kredytobiorcą może być osoba prawna, osoba fizyczna lub przedsiębiorca nie posiadający osobowości prawnej.

2.2. Cechy umowy kredytowej.

Umowa kredytowa w sposób kompleksowy i pełny określa podstawowe warunki kredytowania. Musi ona zawierać podstawowe informacje o kredycie i o jego spłacie. Umowa reguluje sposób wypłacania pieniędzy przez bank.

Strony umowy kredytowej:

  1. Bank - osoba prawna utworzona zgodnie z przepisami ustaw, działająca na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym,

  2. Kredytobiorca - mogą nim być osoby fizyczne i prawne, a także jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, jeżeli maja zdolność prawną; kredytobiorca może być przedsiębiorcą, spółką jawną, spółką komandytową, wspólnotą mieszkaniową.

Umowa kredytowa jest umową nazwaną, uregulowaną poza kodeksem cywilnym, w przepisach ustawy. Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997r.(Dz.U. Nr 140, poz. 939), z których:

Dla umów kredytowych duże znaczenie mają regulaminy bankowe, wydawane na podstawie art. 109 ustawy Prawo bankowe. Zgodnie z art. 385 kodeksu cywilnego, regulaminy stanowią część umowy kredytowej, jeśli klient zna treść regulaminu i wyraża na to zgodę

Na mocy umowy kredytu do dyspozycji kredytobiorcy, stawiana jest określona kwota środków pieniężnych w postaci bezgotówkowego pieniądza bankowego, na czas oznaczony w umowie, z przeznaczeniem na ustalony cel.

Umowa kredytu jest:

Udzielanie kredytów jest czynnością bankową obiektywną, tzn. kredyt jest zawsze czynnością bankową z samej swojej natury. Podstawowe elementy umowy kredytowej zawierają określenie:

W umowie kredytowej mogą znaleźć się inne zapisy, które strony umowy chcą umieścić. Zasada jest jedynie taka, ze nie mogą być one sprzeczne z prawem lub zmierzają do obejścia prawa.

Po rozważeniu rodzaju kredytu oraz charakterystyki podmiotu gospodarczego występującego o kredyt, banki określają, jakie dokumenty oraz informacje powinny być dołączone do wniosku bądź przedłożone do wglądu.

Złożenie wniosku kredytowego często poprzedzają negocjacje prowadzone przez bank i przyszłego kredytobiorcę. W ich trakcie, ustalane są ważniejsze treści, które powinny się znaleźć we wniosku podpisanym przez osoby upoważnione do zaciągania kredytów.

Złożony wniosek jest w banku sprawdzany pod względem formalnym. Jeśli wszystkie formalne wymagania banku są spełnione, to wniosek zostaje zapisany w odpowiednim rejestrze, oznacza to, że będzie on rozpatrywany przez bank. Większość wniosków przyjętych przez bank podlega wstępnej ocenie, w ramach tego postępowania inspektor kredytowy gromadzi informacje o dotychczasowej działalności gospodarczej oraz wywiązywaniu się z zobowiązań, szczególnie wobec banków. Gromadzone informacje stanowią podstawę do podjęcia decyzji o dalszym rozpatrywaniu wniosku bądź też jego oddaleniu. W trakcie dalszego postępowania, określany jest poziom ryzyka kredytowego. Ważną rolę w tym postępowaniu odgrywa badanie zdolności kredytowej wnioskodawcy. Jeżeli ustalony poziom ryzyka jest akceptowany przez bank, to umowa zostaje podpisana przez bank i kredytobiorcę.

W przypadku odmowy udzielenia kredytu, możliwe są dwa rodzaje działań. W przypadku pierwszego, wniosek zostaje oddalony, a w przypadku drugiego działania przewiduje się wprowadzenie zmian we wniosku kredytowym, dotyczących najczęściej obniżenia kwoty kredytu, zmniejszenia okresu kredytowania, wprowadzenia dodatkowych zabezpieczeń prawnych kredytu. Gdy klient wprowadza we wniosku zmiany proponowane przez bank, następuje ponowne określenie poziomu ryzyka kredytowego.

Po podpisaniu umowy kredytowej bank udostępnia środki pieniężne, a jednocześnie rozpoczyna obserwacje umowy kredytowej, co sprowadza się przede wszystkim do sprawdzenia terminowości spłat rat kredytowych i odsetek. W ramach tych działań bank ustala aktualny poziom ryzyka kredytowego. Po spłaceniu kredytu przez kredytobiorcę następuje jego rozliczenie.

2.3. Ocena zdolności kredytowej.

Regulamin wymaga ustalenia przez bank zdolności kredytowej klienta, a w tym zakresie szczególne znaczenie ma tablica ujmująca prognozowane przepływy strumieni pieniężnych w okresie kredytowania. Do kredytobiorcy należy wykazanie, ze w przyszłości zyski netto przedsiębiorstwa pozwala na spłatę kredytu. Należy także udowodnić, że dochody będą wystarczające do spłaty kolejnych rat w odpowiednich okresach.

Badanie zdolności kredytowej klienta jest obowiązkiem banku. Zgodnie z Prawem bankowym: „Bank uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy. Przez zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Kredytobiorca jest obowiązany przedłożyć na zadanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności”

Jednym z podstawowych sposobów kontroli ryzyka i zabezpieczenia się przed negatywnymi następstwami jest wszechstronna analiza zdolności kredytowej podmiotu gospodarczego. Zdolność kredytowa oznacza zdolność do terminowego i kompletnego wypełniania zobowiązań oraz warunków umowy kredytowej. Banki komercyjne rozwiniętych krajów zachodnich maja zróżnicowane metody oceny zdolności kredytowej. Można tu wyodrębnić dwie podstawowe kategorie zdolności kredytowej:

- zdolność kredytowa pod względem formalnoprawnym, tj. wiarygodność prawna kredytobiorcy,

- zdolność kredytowa pod względem merytorycznym, tj. wiarygodność ekonomiczna kredytobiorcy.

Pierwsza kategoria oznacza zdolność klientów do podejmowania czynności prawnych, w tym do zawierania umów kredytowych. Klientami tymi są osoby fizyczne i prawne( spółki z o.o., s.a. oraz osoby, które w ramach pełnomocnictw swoich firm mogą przejmować prawa i obowiązki kredytobiorcy). Inaczej mówiąc - wiarygodność prawna oznacza zdolność prawna do wejścia w stosunki umowne z bankiem.

Zdolność kredytowa pod względem merytorycznym, a więc wiarygodność ekonomiczna kredytobiorcy, jest natomiast pojęciem bardziej złożonym; zawiera bowiem dwa aspekty oceny:

- personalny,

- ekonomiczny.

Na ocenę wiarygodności ekonomicznej z personalnego punktu widzenia składa się badanie elementów determinujących zaufanie do osoby kredytobiorcy: charakter, stan rodzinny, stan majątkowy( mieszkanie, samochód, grunt itp. ), reputacja, kwalifikacje zawodowe, doświadczenie, zdolności menedżerskie. Zawiera się w niej także ocena etyczno - moralna, solidność i odpowiedzialność osobista kredytobiorcy za interesy prowadzonej firmy.

Z kolei ekonomiczne aspekty oceny merytorycznej zdolności kredytowej sprowadzają się do analizy elementów charakteryzujących dotychczasową sytuację ekonomiczno - finansową kredytobiorcy oraz jakość zabezpieczeń prawnych kredytu. Analiza ta opiera się na systemie wskaźników rentowności, płynności finansowej, sprawności i zadłużenia.

Wymienione dwie grupy czynników oceny nie są równoważne. W kredytach konsumpcyjnych dominuje aspekt personalny oceny merytorycznej, natomiast w obrębie kredytów na działalność gospodarczą przedsiębiorstw priorytet należy do ekonomicznych przesłanek oceny merytorycznej wiarygodności kredytowej.

W praktyce, w anglosaskiej bankowości wykorzystuje się najczęściej tzw. 5C kredytobiorcy. Jest to pięć kryteriów podlegających oszacowaniu podczas badania ryzyka kredytowego. Są to:

- Charakter, osobowość kredytobiorcy,

- zdolności menedżerskie,

- zabezpieczenie spłaty kredytu,

- kapitał własny,

- kondycja finansowa i ekonomiczna uwarunkowania działalności.

Jak widać, nie wyodrębnia się tu personalnych i ekonomicznych aspektów zdolności kredytowej. Mają one równoważne znaczenie.

Zakres ocen zdolności kredytowej zależy także od rodzaju i źródła pozyskiwanych przez bank informacji o kredytobiorcy i uwarunkowaniach jego działalności. W poszczególnych bankach wykorzystuje się do tego celu nsp. Dokumenty i dane liczbowe:

- ostatnie bilanse roczne oraz rachunki wyników,

- raporty biegłych księgowych oraz ekspertów, jeżeli są wymagane,

- dokumenty uprawniające do prowadzenia działalności gospodarczej oraz wyciągi z rejestrów handlowych, ksiąg wieczystych, urzędowych spisów nieruchomości dla celów podatkowych,

- dane dotyczące trendów w zakresie obrotów, pakietu zamówień, działalności inwestycyjnej,

- plany finansowe, na okres objęty kredytowaniem lub co najmniej na następne miesiące po złożeniu wniosku kredytowego,

- zestaw możliwych do zaakceptowania zabezpieczeń kredytu.

Do podstawowych czynników odniesienia analizie wskaźnikowej należy ocena stanu koniunktury gospodarczej oraz perspektyw rozwojowych branży, do której należy kredytobiorca. Źródłem informacji są okresowe raporty opracowane przez duże instytucje kredytowe lub związki banków, (przykładem są opracowania dla kas oszczędnościowych.

Jednym z podstawowych zagadnień jest prognoza trendów gospodarczych badanej jednostki. Jej przyszłość zależy od perspektyw rozwojowych branży, w której kredytobiorca funkcjonuje. Instytuty badania koniunktur gospodarczych, klasyfikują branże w trzy grupy:

- branże o tendencjach rozwojowych: np. elektrotechnika, przetwórstwo tworzyw sztucznych, przemysł maszyn biurowych, przemysł lotniczy i motoryzacyjny, Chemiczny,

- branże o tendencjach stagnacyjnych: np. mechanika precyzyjna, przemysł spożywczy, , , używek, papierniczy, maszynowy,

- branże o tendencjach regresywnych: przemysł budowy statków, tekstylny i odzieżowy, budowy środków komunikacji miejskiej, metalurgiczny, skalny, przetwórstwa olei mineralnych

Wyniki tych opracowań stanowią tło dla oceny stopnia kondycji finansowej poszczególnych kredytobiorców. Chodzi o zapewnienie warunków porównywalności wyników przedsiębiorstw ubiegających się o kredyt. W każdej branży istnieją poziomy wskaźników służące dla porównań sytuacji ekonomiczno - finansowej poszczególnych kredytobiorców. Chodzi o klasyfikację grup jednostek gospodarczych według wielkości i obrotów, zatrudnienia, pracochłonności i kapitałochłonności, udziału własnego w kapitale ogółem.

Najważniejszym kryterium decyzyjnym jest analiza wskaźnikowa bilansu: wskaźników rentowności, stopnia zadłużenia i płynności finansowej. Są to elementy składowe tzw. ekonomicznej zdolności kredytowej. Wchodzą tu w grę:

- ocena statyczna, opierająca się na bieżącej i przyszłej sytuacji ekonomiczno - finansowej,

- ocena dynamiczna, odnosząca się do perspektyw ekonomicznych.

Analiza odnosząca się do oceny dynamicznej zdolności kredytowej jest bardziej złożona niż ocena przeszłości. O ile ocena statyczna może być przedstawiona na podstawie zatwierdzonej sprawozdawczości finansowej, o tyle podczas oceny dynamicznej konieczne jest posługiwanie się zestawieniami finansowymi zawartymi w biznesplanie kredytobiorcy, dotyczących parametrów finansowych typu: cen, stóp procentowych, tempa inflacji, stop oprocentowania, tempa wzrostu produkcji, kosztów jednostkowych. W konsekwencji założenia przyjęte w biznesplanie stanowią punkt wyjścia dla oceny przyszłej wypłacalności kredytobiorcy.

Pełna i szczegółowa ocena ekonomicznej zdolności kredytowej, w przekroju statystycznym, jak i dynamicznym, z wykorzystaniem analizy wskaźnikowej oraz analizy czynników, dokonywana jest zazwyczaj w odniesieniu do wielkości środków kredytowych.

2.4.Zabezpieczenia prawne kredytów

W sytuacji recesji i niestabilności gospodarczej największe znaczenie dla banków ma sprawa zabezpieczenia kredytów. Banki uważają, ze sytuacja przedsiębiorstwa może ulec nagłej zmianie, Np. w wyniku ryzyka rynkowego czy cenowego, natomiast dobre zabezpieczenie będzie zawsze gwarancja zwrotu przynajmniej części wyłożonych przez bank pieniędzy.

Podstawowym zabezpieczeniem zwrotności pieniędzy jest zachowanie prawnej formy przewidzianej dla określonej czynności prawnej, dzięki której powierzenie pieniędzy może korzystać z ochrony prawnej. Polskie prawo jest, co do formy oświadczeń prawem liberalnym. Generalną zasadą jest zasada dowolności formy składania oświadczeń woli.

Istotnym ograniczeniem swobody doboru formy zawierania umów jest wymóg pisemnej formy umowy, w której wartość przedmiotu umowy przekracza 1000zł. Oznacza to, że czynność prawna jest skuteczna, ale nie można przestawić innych dowodów jej istnienia. Jeżeli kredytobiorca zaprzecza istnieniu umowy, nie możemy skutecznie udowodnić, iż została ona zawarta.

Przeniesienie własności nieruchomości wymaga formy aktu notarialnego, pod rygorem nieważności całej umowy. Przeniesienie własności nieruchomości, bez zachowania formy prawem przewidzianej, jest bezskuteczne, czyli umowa nie dochodzi do skutku.

Drugim istotnym elementem jest zdolność stron do zawierania umów. Dla wierzyciela ważne jest, aby dłużnik mógł być zobowiązany do zwrotu pieniędzy.

Zdolność do bycia stroną stosunku prawnego zależy od dwóch elementów. Pierwsza z nich jest zdolność prawna. Zdolność ta oznacza, że osoba fizyczna lub prawna może być podmiotem praw i obowiązków. Osoby fizyczne zdolność prawna nabywają z chwila narodzin, natomiast osoby prawne z chwila zarejestrowania ich w rejestrze sadowym. Osoby fizyczne po ukończeniu 18 roku zycia uzyskują zdolność do czynności prawnych, a w wypadku osób prawnych zdolność prawna to zdolność zarówno do bycia podmiotem praw i obowiązków z chwila wpisu do rejestru.

Przed zawarciem umowy, należy ustalić, jaki jest status prawny osoby, z którą podpisuje się dany dokument, oraz sprawdzić istnienie wpisu.

Zdolność do reprezentowania jest drugim ważnym elementem zawierania umowy. Osoba dokonującą czynności prawnych musi być przedstawicielem mocodawcy lub posiadać pełnomocnictwa umożliwiające dokonanie tej czynności. W przeciwnym razie czynność prawna przez nią dokonana nie wywołuje skutków prawnych, a w tym samym nie korzysta z ochrony prawnej.

Należy sprawdzić umocowania osoby, z która nawiązuje się stosunek prawny. Jeżeli sprawdzono, ze przyjęta forma prawna umowy jest poprawna, a osoba, z która zawiera się umowę, ma odpowiednie umocowania, to uzyskano podstawowa formę prawnego zabezpieczenia umowy - ochronę prawna dla całej umowy. Ochrona ta będzie istota normy prawnej, polega na zdolności użycia środków przymusu państwa do uzyskania oczekiwanego zachowania.

Prawne zabezpieczenie spełniania świadczenia strony umowy może być zabezpieczeniem materialnym, czyli związanym ze stosunkiem prawnym, lub procesowym - związanym z elementami dochodzenia wykonania zobowiązania. Zabezpieczenie materialne jest związane z treścią stosunku prawnego i stanowi zwykle dodatkowa umowę, nawet jeżeli zostanie zawarta w jednym dokumencie; jego rodzaj zależy od treści stosunku prawnego i jest zazwyczaj ściśle z nią związany.

Prawo cywilne jest prawem, które w stosunkach pomiędzy stronami stosunku prawnego wprowadza dwa rodzaje norm - normy bezwzględne obowiązujące oraz normy, które można zmieniać wolą stron.

Normy prawa cywilnego możemy podzielić na normy prawa rzeczowego oraz zobowiązującego. Prawo rzeczowe jest uprawnieniem przysługującym właścicielowi prawa wobec wszystkich podmiotów mogących naruszyć to prawo. Z kolei prawo zobowiązujące jest stosunkiem łączącym określone strony, z którego uprawnienia przysługują wyłącznie osobom uczestniczącym w danym stosunku prawnym.

Najczęściej spotykanymi w prawie cywilnym formami zabezpieczenia kredytów są:

- hipoteka,

- przewłaszczenie i zastaw,

-ubezpieczenie kredytu i cesja polisy ubezpieczeniowej

- poręczenia i gwarancje.

Zabezpieczeniem wynikającym z prawa wekslowego jest weksel in blanco. Na tym wekslu nie może zostać określona suma wekslowa ani termin płatności, powinna być podana data wystawienia. Jest traktowany jako zabezpieczenie uzupełniające. Banki przyjmują weksel wyłącznie na blankiecie urzędowym, powinny one być podpisane przez kredytobiorcę lub jego upoważnionego pełnomocnika.

Hipoteka jest to zapis hipoteczny wierzytelności wobec banku, daje prawo dochodzenia roszczeń z nieruchomości z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości. Hipoteka na nieruchomość jest uważana za dobrą, choć nie zawsze pewną formę zabezpieczenia kredytu. Przepisy nie zabraniają ustanowienia kolej+nych hipotek na nieruchomościach nawet wówczas, gdy jej wartość wyczerpała już możliwość zaspokojenia roszczeń wierzycieli. Jest to najlepsze zabezpieczenie kredytu.

Dużym problemem dla banków, których wierzytelności są zabezpieczone hipoteką, jest sprawa roszczeń państwa, najczęściej wynikających z niepłacenia podatków przez kredytobiorcę. Bardzo często kredytobiorca nie spłacający kredytu, nie płaci podatków.

Od 2001 r. hipoteka skarbowa, a potem ustawowa zostały zastąpione przez hipotekę ustawową. Pierwszeństwo w roszczeniach hipotecznych maja hipoteki zabezpieczające kredyt bankowy na cele mieszkaniowe, po nich honorowana jest hipoteka przymusowa na rzecz państwa, a dopiero później - hipoteka zabezpieczającą pozostałe kredyty bankowe. Taka hipoteka musi być wpisana do księgi wieczystej.

Postulowane przez banki zastrzeżenie, zgodnie z którym kredytobiorca zobowiązuje się nie sprzedawać nieruchomości obciążonej hipoteka przed splata kredytu, jest bezprawne. Jeśli kredytobiorca sprzeda nieruchomość, na której ustanowiono hipotekę, to zobowiązanie hipoteczne będzie obciążać nabywcę. Stwierdzenie nabywcy, ze przy zakupie nieruchomości został on wprowadzony w błąd przez sprzedającego, nie zwalnia go z obciążeń hipotecznych.

Jeśli nieruchomość, zostanie podzielona, to hipoteka obciąża wszystkie nieruchomości utworzone przez podział. Jest to hipoteka łączna. Bank może wtedy zadać zaspokojenia swoich roszczeń z wybranej nieruchomości lub ze wszystkich z nich łącznie. Hipoteka nie może być ustanowiona na nieruchomości przekazanej jedynie w użytkowanie, niezależnie od okresu użytkowania. Nie dotyczy to użytkowania wieczystego. Częścią składową hipoteki jest wszystko to, co nie może zostać odłączone od nieruchom bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości.

Przewłaszczenie i zastaw są to jedne z najczęstszych form zabezpieczenia kredytu. Zasadnicza różnica miedzy tymi dwoma typami zabezpieczeń jest to, że przy przewłaszczeniu formalnie właścicielem jest bank, a w przypadku zastawu - kredytobiorca( lub osoba)·.

Kredytobiorca przenosi na rzecz banku własność rzeczy ruchomych lub zastawia je bankowi, rzeczy te jednak najczęściej nadal pozostają w dyspozycji kredytobiorcy. Do takich nieruchomości nalezą: samochody, towary w magazynie i zapasy

Z prawnego punktu widzenia sprawy przewłaszczenia i zastawy SA bardzo złożone. W praktyce przy przewłaszczeniu lub zastawie na samochodach kredytobiorca nie może ich sprzedać. W przypadku towarów jest zupełnie inaczej. Kredytobiorca może je sprzedać, pod warunkiem, ze zakupi na ich miejsce inne towary o tej samej wartości.

Istotne zmiany w zakresie funkcjonowania zastawów spowodowała ustawa z dnia 27 września 1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów. Dokumentacja o zastawionych ruchomościach jest przekazywana do centralnego rejestru zastawów, co ma uchronić banki przed problemami wynikającymi z wielokrotnego zastawiania tych samych nieruchomości przez nieuczciwego kredytobiorcę.

Zastaw rejestrowy zwiększa bezpieczeństwo zabezpieczeń, ma także wady. Jedna z nich jest wysoki koszt formalności: potencjalny kredytobiorca musi zapłacić 270 zł. Taki zastaw w praktyce nie może być stosowany przy kredycie na towary tanie np. na telewizor lub lodówkę.

Przy mniejszych kredytach wykorzystuje się przewłaszczenie, wtedy kredytobiorca nie ponosi dodatkowych kosztów. Kupując telewizor na kredyt kredytobiorca użytkuje go, ale nie jest jego prawnym właścicielem do momentu ostatniej raty. W momencie zakończenia spłat kredytobiorca automatycznie staje się właścicielem przewłaszczonego zabezpieczenia.

Kredyt można ubezpieczyć, a wtedy towarzystwo ubezpieczeniowe gwarantuje płatew zamian za określone wynagrodzenie. Najczęściej ubezpiecza się złożone operacje( np. leasingu samochodów), ale niekiedy - także zwykłe kredyty. Ze względu na wysokie ryzyko kredytowe ubezpieczenie kredytu musi być drogie. W praktyce większe znaczenie ma ubezpieczenie przedmiotu zabezpieczeń - samochodów, towarów w magazynie, maszyn, budynków. Kredytobiorca przekazuje polisę ubezpieczeniowa bankowi. Jeśli poniesione zostaną straty na przedmiocie zabezpieczeń( np. samochód kupiony na kredyt zostanie skradziony lub rozbity), bank pobiera odszkodowanie od firmy ubezpieczeniowej i zwróci je, jeśli kredyt zostanie spłacony.

Liczne formy poręczeń i gwarancji maja pewne wspólne cechy charakterystyczne. We wszystkich formach inne przedsiębiorstwo lub osoba fizyczna gwarantują spłatę zadłużenia. Jeśli to nie nastąpi, bank ma prawo do ściągnięcia należności od poręczyciela lub gwaranta.

Poręczenia mogą mieć rożne formy, można do nich zaliczyć np. awal weksla in blanco wystawionego przez kredytobiorcę. Mogą być także udzielane poręczenia według prawa cywilnego.

Poręczyciel nie może usprawiedliwiać się nieznajomością przepisów, odrębnymi umowami między nim a kredytobiorcą, przeznaczeniem przez kredytobiorcę pieniędzy na zupełnie inny cel niż to było gwarantowane, śmiercią kredytobiorcy - jest on zobowiązany do zwrotu pieniędzy. Poręczenie automatycznie wygasa w przypadku, gdy zobowiązanie zostanie odnowione lub przejęte przez osobę trzecią, a poręczyciel nie wyrazi na to zgody. Ostrożny przedsiębiorca, jeśli już musi udzielić poręczenia, daje tzw. poręczenie terminowe; jego termin wygasa we wskazanym terminie, co zabezpiecza go przed wieloma niespodziankami.

Bankowa gwarancja bankowa polega na tym, ze w razie niewypłacalności kredytobiorcy sam spłaci kredyt wraz z odsetkami. Banki udzielające gwarancji zwykle biorą za swoja usługę znaczna prowizje.

Najczęstszym typem poręczeń stosowanych przy kredytach bankowych jest żyrowanie kredytu. Żyrant przechodzi taką samą procedurę weryfikacji co osoba zaciągająca kredyt. Bank wymaga od niego zaświadczenia o zatrudnieniu i dochodach w ostatnim okresie, a także zaświadczenia od współmałżonka,.że zgadza się na poręczenie kredytu. Przy małych kredytach banki zadawalają się przedstawieniem jednego żyranta o przeciętnych dochodach, przy dużych - dwóch lub trzech żyrantów o większych dochodach.

Jeśli kredyt nie jest spłacany, bank ma wybór: może zażądać natychmiastowej spłaty pozostałego kapitału i odsetek od kredytobiorcy lub od dowolnie wybranego żyranta. Jeśli żyrant nie zareaguje na zadanie, wkracza komornik współpracujący z bankiem. Koszty ponoszone przez żyranta mogą być znaczne, dlatego też znalezienie żyrantów chętnych do poręczenia kredytów jest coraz trudniejsze.

Rozdział III. Stosowane w praktyce uwarunkowania udzielania kredytów na przykładzie Banku polska kasa Opieki Społka Akcyjna.

3.1.Ogolna charakterystyka Banku PKO S.A.

Bank Polska Kas Opieki Spółka Akcyjna został powołany na podstawie decyzji Ministerstwa Skarbu w marcu 1929 roku. Akt notarialny o utworzeniu Banku sporządzono w październiku 1929 roku, a kilka dni później Sad Okręgowy w Warszawie dokonał wpisu Banku Polska Kasa Opieki SA do rejestru handlowego.

Pierwszym Prezesem Rady Banku, sprawujący te funkcje przez cały okres międzywojenny, był jego założyciel, Henryk gruber, Prezes Pocztowej Kasy Oszczędności. Pierwszym Dyrektorem Banku był Eugeniusz Bączkowski. Statusowe zadania Banku zostały sformułowane bardzo szeroko i obejmowały wszelkie uprawnienia banku komercyjnego. Należały do nich: ochrona oszczędności wychodzstwqa polskiego, operacje kredytowe, obsługa finansowa eksportu i importu polskiego oraz obsługą przekazów z zagranicy.

Cele, jakimi kierowano się przy tworzeniu Banku, wyznaczyły kierunki jego rozwoju. Bank dążył do objęcia obsługa wszystkich większych skupisk polskiej emigracji i w związku z tym rozpoczął tworzenie sieci oddziałów za granicą. Pierwszy oddział Banku powstał w Paryżu. Utworzenie Oddziału zostało zapisane w rejestrze handlowym przez Trybunał Handlowy Departamentu Sekwany pod datą 30 grudnia 1929 roku. Oddział w Paryżu rozpoczął działalność w lutym 1930 roku.

Formalną licencję dla Oddziału w Stanach Zjednoczonych Bank otrzymał 1938 roku. Oddział uruchomiono w marcu 1930 roku. Już w początkowym okresie wojny powstała w Paryżu wojenna Centrala Banku. Najważniejszym zadaniem wojennej Centrali było zabezpieczenie Śródków Banku znajdujących się na rachunku bankowym za granica. Kapitulacja Francji spowodowała przeniesienie Centrali do Tuluzy a następnie do Londynu. Centrala w okupowanej Warszawie działała w szczątkowej formie, ograniczając się do zabezpieczania i administracji mienia pozostałego w kraju.

Odbudowa Banku w kraju zaczęła się w kwietniu 1945 roku od reaktywowania Centrali Banku. W 1948 roku wprowadzono reformę systemu bankowego. Miała ona na celu radykalne zmniejszenie liczby banków i ich ścisłą specjalizację. Jednak w nowym modelu Bank, mimo specyficznego charakteru działania, przetrwał i zachował samodzielność, ale jego dalsze istnienie powiązano z wprowadzeniem w Polsce eksportu wewnętrznego. W ramach tego systemu osoby zamieszkałe za granica przekazywały poprzez placówki Banku waluty obce na rzecz swoich bliskich w Polsce.

W 1969 roku nastąpiły ważne zmiany w strukturze własnościowej Banku - Skarb Państwa wszedł w posiadanie większościowego pakietu akcji Banku. W latach siedemdziesiątych, wraz z liberalizacją przepisów dewizowych i zezwoleniem na posiadanie przez osoby fizyczne rachunków walutowych, zadania Banku zostały rozszerzone i stał się on bankiem wyspecjalizowanym w dewizowej obsłudze ludności. Zadania banku wymagały rozbudowy sieci placówek. Powstawały one głównie w dużych aglomeracjach miejskich gdzie zapotrzebowanie na tego rodzaju usługi było największe. Na początku lat osiemdziesiątych Bank przejął obsługę przedsiębiorstw eksportu wewnętrznego, w tym finansowanie importu oraz rozszerzył obsługę innych transakcji handlu zagranicznego. Podjął również obsługę przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego, tzw. firm polonijnych oraz firm rzemieślniczych.
Nową kartę w historii Banku otworzyła reforma systemu bankowego, zapoczątkowana w 1989 roku wydzieleniem funkcji komercyjnych z banku centralnego i uchwaleniem przez Sejm nowego Prawa bankowego i ustawy o Narodowym Banku Polskim. Reforma zniosła podział kompetencji między bankami i umożliwiła powstawanie nowych banków, tworząc w ten sposób warunki do rozwoju konkurencji w sektorze bankowym.
Zarząd Banku od 1989 r. zaczął realizować strategię Banku uniwersalnego, o pełnym zakresie usług w dziedzinie bankowości detalicznej, korporacyjnej i inwestycyjnej, z założeniem szybkiego osiągnięcia pozycji jednego z wiodących banków polskiego sektora bankowego. W wyniku konsekwentnej realizacji tej strategii Bank osiągnął wyznaczony cel: po kilku latach stał się jednym z wiodących banków na rynku, mimo coraz silniejszej konkurencji. W wielu dziedzinach był i jest liderem, jako pierwszy wprowadzając na rynek innowacyjne produkty i rozwiązania. W początkowym okresie transformacji gospodarki Bank odegrał istotną rolę w tworzeniu nowych rynków finansowych: pieniężnego i kapitałowego. Utworzył pierwsze w Polsce biuro maklerskie, które rozpoczęło działalność w marcu 1991 roku. Aktywność Banku na rynku papierów wartościowych znacząco przyczyniła się do rozwoju polskiego rynku kapitałowego.

Misja Banku jest zapewnieni akcjonariuszom stałego i atrakcyjnego wzrostu wartości Banku poprzez umacnianie jego pozycji lidera na rynku krajowym oraz systematyczny rozwój na rynkach Europy Środkowej jako uniwersalnej instytucji finansowej będącej rzetelnym partnerem dla klientów i najlepszym miejscem pracy dla najlepszych ludzi. W 1998 roku Prezes Zarządu Maria Wiśniewska rozpoczęła realizację nowej strategii Banku. Strategia zakładała znaczący wzrost efektywności i rentowności, spadek kosztów oraz wzrost udziału w rynku. Oprócz szybkiego rozwoju sieci placówek i bankomatów, Bank zamierza dynamicznie rozwijać nowoczesne kanały dystrybucji umożliwiające wielokanałowy dostęp do rachunku bankowego takiej jak e-banki, banking, telebanking i sprzedaż bezpośrednia. Główne cele strategii to: połączenie banków Grupy, prywatyzacja Banku i głęboka restrukturyzacja organizacyjna i technologiczna. W maju 1998 roku komisja Papierów Wartościowych i Giełd dopuściła do publicznego obrotu akcje Banku Pekao S.A. - Grupa Pekao S.A. Pod koniec czerwca Bank zadebiutował na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. We wrzeniu 1998 roku doradca prywatyzacyjny Ministerstwa skarbu Państwa skierował zaproszenie do składania ofert zakupu strategicznego pakietu akcji Banku do wybranych grup inwestorów. W październiku 1998 roku rozpoczął działalność pierwszy w Polsce w regionie Europie Środkowej i Wschodniej Oddział Elektroniczny Grupy Pekao S.A., który umożliwia klientom dostęp do rachunków poprzez siec Internet.

1 stycznia 1999 roku cztery banki połączyły się w jeden bank pod wspólną nazwa Bank Pekao S.A. W dniu 23 czerwca 1999 roku w siedzibie Ministerstwa skarbu Państwa została zawarta umowa sprzedaży pakietu akcji Banku Pekao S.A. na rzecz konsorcjum UniCredito Italliano SpA i Allianz Aktiengesellschaft. Bank przyjął nową strategię rynkowa i zapoczątkował restrukturyzacje. W październiku i listopadzie 2000 roku przeprowadzono podwyższenie kapitału akcyjnego Banku w drodze emisji akcji zwykłych na okaziciela serii C i D. Oferta została skierowana do inwestorów zagranicznych. Wartość emisji wynosiła ok. 1 mld złotych. Jednocześnie ze zmianami strukturacyjnymi Bank rozpoczął programy kumulujące środki finansowe. W listopadzie 2000 roku Bank zaczął program emisji obligacji, którego celem jest pozyskanie Śródków z przeznaczeniem na finansowanie działalności operacyjnej Banku. W listopadzie 2000 roku podpisano umowę z firma Euronet Worldwide dzięki czemu klientom Banku umożliwiono bez prowizyjne korzystanie z ponad 400 bankomatów Euronetu. Klienci mogą już korzystać nie płacąc prowizji z 1500 bankomatów w Polsce.

Organami Banku są:

- Walne Zgromadzenie,

- Rada Nadzorcza,

- Zarząd Banku.
Zwyczajne Walne Zgromadzenie zwołuje Zarząd Banku. Odbywa się ono najpóźniej w czerwcu w miarę potrzeby zwoływane jest nadzwyczajne Walne Zgromadzenie, wykonuje to Zarząd Banku. Wszystkie sprawy wnoszone na Walne Zgromadzenie powinny być uprzednio przedstawione Radzie Nadzorczej do rozpatrzenia. W takim Zgromadzeniu uczestniczą akcjonariusze lub ich pełnomocnicy. Jest ono uprawnione do podejmowania uchwal o ile reprezentowanych jest na nich co najmniej 50% akcji plus jedna akcja. Każda akcja Banku daje prawo do jednego głosu.

Rada Nadzorcza Banku składa się z 7-9 członków, powoływanych przez Walne Zgromadzenie na okres wspólnej kadencji, trwającej 3 lata. Liczbę członków Rady określa Walne Zgromadzenie. Członkowie Rady wykonują swoje obowiązki tylko osobiście i działają na podstawie uchwalonego przez siebie regulaminu. Członek Rady Nadzorczej może być w każdym czasie odwołany przez Walne Zgromadzenie. Posiedzenie Rady odbywa się w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż co 2 miesiące i zwoływane jest przez przewodniczącego Rady z własnej inicjatywy oraz na wniosek Zarządu lub członka Rady Nadzorczej. Rada podejmuje uchwały, jeżeli na posiedzeniu obecna jest co najmniej polowa jej członków, w tym Przewodniczący lub jeden z Wiceprzewodniczących Rady. Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów. W szczególnym przypadku uchwala może być podjęta w trybie pisemnym lub przy wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość.

Zarząd Banku składa się z 5-9 członków. W skład Zarządu Banku wchodzą:

- Prezes Zarządu Banku,

- Wiceprezesi Zarządu Banku,

- Członkowie Zarządu Banku.

Zarząd Banku działa na podstawie uchwalonego przez siebie regulaminu. Regulamin określa w szczególności sprawy, które wymagają zespołowego rozpatrzenia przez Zarząd Banku oraz zasady podejmowania uchwal na posiedzeniu i w trybie pisemnym. Członkowie Zarządu Banku powoływani są na wspólną kadencje trwającą 3 lata. Prezes Zarządu kieruje pracami Banku, zwołuje i przewodniczy posiedzeniom Zarządu Banku, prezentuje stanowisko Zarządu wobec organu Banku oraz w stosunkach zewnętrznych a w szczególności wobec organów państwa. Wydaje zarządzenia wewnętrzne regulaminy oraz inne przepisy regulujące działalność Banku. Prezes Zarządu Banku może upoważniać inne osoby do wydawania przepisów wewnętrznych Banku. Zarząd prowadzi sprawy Banku i reprezentuje Bank, a także przekazuje UniCredito Italiano SpA jako podmiotowi dominującemu wszystkie wymagane informacje i dane. Zarząd koordynuje i wpływa na działalność spółek zależnych w celu zapewnienia stabilności grupy.

W skład Rady Nadzorczej Banku wchodzą: Aleksandro Profumo - Przewodniczący, Paolo Fiorentino - Wiceprzewodniczący (Sekretarz Rady), Jerzy Woźnicki - Wiceprzewodniczący.

W skład Zarządu Banku wchodzą Jan Krzysztof Bielecki - Prezes, Luigi Lovaglio - Wiceprezes, Sabina Olton - Wiceprezes, główny księgowy. Bank prowadzi działalność charytatywna poprzez Fundacje Bankowa im. Dr Mariana Kantona. Celem Fundacji jest:

- wspieranie działań w zakresie oświaty i wychowania dzieci i młodzieży,

- realizacja przedsięwzięć naukowo-badawczych oraz dydaktycznych instytucji naukowych i szkol wyższych,

- popularyzowanie om chorym i niepełnosprawnym, wiedzy bankowej,

- niesienie pomocy osobom chorym i niepełnosprawnym,

- upowszechnianie kultury fizycznej i sportu,

- ochrona środowiska,

- realizacja projektów organizacji charytatywnych,

- upowszechnianie kultury.

Bank Pekao S.A. otrzymał wiele nagród i wyróżnień zarówno za atrakcyjną i wszechstronna ofertę dla swoich klientów jak i za wspomaganie instytucji artystycznych i charytatywnych. Zajmuje wysokie miejsca w międzynarodowych rankingach. Na liście największych banków na świecie ogłoszonej w 2000 roku przez miesięcznik The Banker, Bank Pekao S.A. zajmuje 350., najwyższe miejsce spośród polskich banków i banków Europy Środkowowschodniej.

Leksykon finansowo-bankowy, PWN, Warszawa, 1991, str. 190.

F. Młynarski - Pieniądz i gospodarstwo pieniężne, Kraków, 1947, str. 48.

A. Gospodarowicz, H. Mozaryn - Identyfikacja i szacowanie ryzyka kredytowego, Wroclaw,1998, str. 10.

A. Gospodarowicz, H. Możaryn - Identyfikacja i szacowanie ryzyka kredytowego, Wrocław, 1998, str. 15.

Współczesny bank. Praca zbiorowa pod redakcją W. L. Jaworskiego, Poltext, Warszawa, 2000, str.367-368.

M. Wysocki - Polityka kredytowa banku komercyjnego, Twigger s.a., Warszawa, 1999, str. 120-121.

Z. Radwański, J. Panowicz - Lipska - Zobowiązania - część szczegółowa, wyd. II, C.H. Beck, Warszawa, 1998, str. 170-171, Nb. 530.

Art. 2 ustawy Prawo bankowe.

Art. 70 ustawy Prawo bankowe.

K.Gigol - Opłacalność działalności kredytowej banku, Twigger, Warszawa, 2000 r.,str.63-64.

Prawo bankowe. Komentarz, praca zbiorowa pod redakcją W. Góralczyka jr., Twigger, Warszawa, 1999 r., str. 200.

Prawo bankowe. Komentarz, op. cit., str. 19.

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe. Dz. U. nr 140 z 1997 r., poz. 939, art. 70.

Zgodnie z art. 96 Kodeksu cywilnego.

37


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
ocena ryzyka przy kredytowaniu przedsiębiorstw
Kredyty hipoteczne
kredytybankowe
Kredyty w banku komercyjnym
Karty kredytowe
(1)Zarzadzanie instytucjami kredytowymi 2id 781 ppt
Budzik Versa wielkość karty kredytowej instrukcja EN
dokument ubiegajacy sie o kredyt inwestycyjny w banku
dzialalnosc kredytowa banku
Rachunkowość Warunki pozyskiwania kredytu, Technik administacji, Rachunkowość i analiza ekonomiczna
Ustawa o dopłatach do oprocentowania kredytów mieszkaniowych o stałej stopie procentowej, Ustawy
procedura układowa - windykacja trudnych kredytów (6 str), Bankowość i Finanse
BANK T06 S Procedury kredytowe
Ocena Kredytu przedsiębiorstwa
Prez MF kredyty
Modelowanie ryzyka portfela kredytowego II

więcej podobnych podstron