Pisanie jej rozpoczął Żeromski jeszcze w 1921 roku, lecz przerwał pracę nad tą powieścią dla napisania innych utworów. Powracał do "Przedwiośnia" kilkakrotnie, by ukończyć powieść jesienią 1924 roku, a więc w kilka lat po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Dwie mieszkanki Konstancina, które wcześniej mieszkały w Baku i tam przeżyły wojnę, opowiadały pisarzowi o tym, co działo się w tym rosyjskim mieście i o losach Polaków, zwłaszcza młodzieży. Informacje te wykorzystał pisarz w konstruowaniu biografii powieściowego bohatera "Przedwiośnia" - Cezarego Baryki
drastycznym przejawem chaosu politycznego było zabójstwo prezydenta Narutowicza w 1925 r. Pogarszała się sytuacja ekonomiczna, szalała inflacja i wzrastało bezrobocie. Reakcją były gwałtowne protesty społeczne przybierające formy strajków i demonstracji, które rząd starał się tłumić siłą.
funkcja szklanych domów -opowiada o tym umierający Seweryn. Obaj znajduja sie wtedy w pociągu wiozącym takich jak oni uciekinierów z Rosji do Polski. Seweryn czując zbliżającą się śmierć chce zmusić swojego syna do przyjazdu do nieznanej mu Polski. Mit o szklanych domach pełni funkcję kompozycyjną i ideową. Jest wyrazem wiary w taki rozwój cywilizacji, który zapewni ludziom powszechne szczęście i rozwiąże wszelkie problemy społeczne. Polska w opowiadaniu Seweryna to kraj bajeczny, w którym został wykorzystany wynalazek bardzo taniego, nie tłukącego się szkła. Wynalazek ten sprawił, że w Polsce przestało być biednie. Chłopi zaczeli żyć dostatnio w czystych, higienicznych domach. Zniknęły choroby, podziały na bogatych i biednych. Wszyscy Polacy poczuli się szczęśliwi. Ten utopijny obraz następuje po obrazie krwawej, przerażającej katastrofy w Rosji.Cezary jednak nie odnajduje ,,szklanych domów”
Tytuł ma aż trzy znaczenia:
jedno dosłowne — określenie pory roku, kiedy Cezary wkracza na polską ziemię (“Był pierwszy dzień przedwiośnia...”), a także, gdy widzimy go po raz ostatni, biorącego udział w manifestacji robotniczej
dwa metaforyczne — jest to nazwa etapu wstępnego w budowaniu niepodległej Polski (“To dopiero przedwiośnie nasze” - deklaruje Gajowiec); — okres w życiu jednostki poprzedzający dojrzałość i charakteryzujący się wybuchem nieposkromionych sił witalnych pchających ku miłości
Polska która po 123 latach „snu zimowego” odzykała niepodległość
Konstrukcja i fabuła powieści
Utwór rozpoczyna zwięzły “Rodowód”, stanowiący jak gdyby konspekt powieści.
Cezary Baryka, główna postać powieści, to syn pochodzącej z Siedlec Jadwigi z Dąbrowskich i Seweryna Baryki, wnuka powstańca z 1831 r. Pnąc się po szczeblach urzędniczej kariery w rosyjskim imperium trafił do Baku i tam w 1900 r. przyszedł na świat Cezary. Jego dzieciństwo upłynęło w cieplarnianej atmosferze zamożnego domu, pod opieką rodziców dbających o staranne wychowanie jedynaka.
Część pierwsza zat. “Szklane domy” obejmuje kilkadziesiąt lat życia bohatera od wybuchu I wojny światowej po rok 1918, w którym Seweryn Baryka powraca do Polski. Zaprezentowana tu została genealogia społeczna i ideowa bohatera, a także obraz komunistycznej rewolucji
Seweryn Baryka zostaje powołany do wojska; dorastający Cezary wymyka się spod wpływu matki, przestaje chodzić do szkoły, staje się bywalcem wieców, coraz bardziej zafascynowanym głoszonymi na nich ideami rewolucyjnymi; nowe władze rekwirują mieszkanie, a matka wyprzedaje się, by wyżywić rodzinę, pani Jadwiga, za pomoc udzieloną uciekającej z Rosji arystokratce, zostaje aresztowana i skierowana do ciężkich prac publicznych. Wkrótce umiera z wycieńczenia;
wiosną 1918 r. Cezary jest świadkiem krwawych walk między Ormianami i Tatarami;
jesienią władze tureckie zmuszają Barykę do pracy przy grzebaniu trupów. Tu odnajduje go ojciec (walczył w polskich legionach); zimą Barykowie z fałszywymi paszportami wyruszają do Polski (ojciec opowiada synowi o rodzącej się w wyzwolonej ojczyźnie nowej cywilizacji). W drodze pan Seweryn umiera, a Cezary patrząc na nędzę przygranicznej mieściny, pyta: “Gdzież są twoje szklane domy?...”.
Część druga, “Nawłoć” to autonomiczna nowela, która mogłaby ukazać się osobno. Opisuje półtora roku z życia Baryki i skupia się zwłaszcza na kilku miesiącach spędzonych przez niego na wsi, a ukazanych z epickim bogactwem szczegółów.
Jest to wizja wyzwolonej Polski prowincjonalnej, której miniaturę stanowi “państwo nawłockie”. Cezary, zgodnie z wolą ojca, dociera do Warszawy, do Szymona Gajowca (dawnego znajomego matki, teraz urzędnika w Ministerstwie Skarbu koncepcja przemian Szymona Gajowca, ówczesnego wiceministra. Program jego jest programem pozytywistycznym, zawierającym postulaty powolnych, ale gruntownych i dokładnie przeprowadzonych reform, rozwoju struktur państwowości, oświaty, spółdzielczości, wzmocnienia obronności ojczyzny, poszanowania prawa itp. Wzmocnienie gospodarcze proponuje w nawiązaniu do pracy organicznej zgodnie z programem pozytywistycznym. Te koncepcje nie budzą jednak entuzjazmu w autorze i przez usta Cezarego Baryki krytykuje ten program, uważając go za zbyt bojaźliwy i powolny ("macie wy odwagę Lenina?"). Poza tym te reformy nie wpłyną na zmianę stopy życiowej warstwy najuboższej.), który znajduje mu posadę w biurze; młodzieniec rozpoczyna studia medyczne, ale wybucha wojna z bolszewikami i wstępuje do wojska;
zaprzyjaźnia się z Hipolitem Wielosławskim (ratuje mu życie) i jesienią, po demobilizacji, przyjmuje jego zaproszenie do rodowego majątku, Nawłoci; flirtuje z Karoliną Szarłatowiczówną, cioteczną siostrą Hipolita (utraciwszy posiadłość na Ukrainie, zagarniętą przez bolszewików, zarabia zajmując się drobiem), czym wzbudza zazdrość Wandy Okszyńskiej (krewnej pana Turzyńskiego, rządcy majątku). Doprowadza to do tragedii: Karolina umiera otruta przez nią.
prawdziwe uczucie wiąże go jednak z piękną wdową Laurą Kościeniecką, narzeczoną nuworysza Barwickiego. Właścicielka Leńca ukrywa romans, gdyż zależy jej na majątku narzeczonego.
po skandalicznej bójce z Barwickim Cezary zaszywa się w Chłodku, “folwarczku” Wielosławskich. Tu poznaje beznadziejną egzystencję chłopów, a na wieść o małżeństwie Laury, powraca do Warszawy.
Część trzecia, “Wiatr od wschodu”, ma zupełnie inny charakter. Podstawową formą podawczą jest tu dialog między przedstawicielami dwóch ugrupowań toczony za pośrednictwem bohatera. Autor wprowadził tu formy zbliżone do gatunków publicystycznych: reportażu i sprawozdania prasowego. Życie i sprawy bohatera znajdują się na dalszym planie, on sam schodzi na pozycje obserwatora i dopiero zakończenie stawia Cezarego Barykę w centrum zdarzeń. Cezary wznawia studia medyczne, zamieszkuje u kolegi, Buławnika, wynajmującego pokój w nędznej dzielnicy żydowskiej;
Gajowiec zatrudnia go przy opracowywaniu materiałów do swojej książki analizującej ekonomiczną, społeczną i polityczną sytuację odradzającego się państwa.
komunizujący student prawa, Antoni Lulek zabiera Cezarego na “konferencję organizacyjno-informacyjną” członków swojej partii, gdzie bohater poznaje gorzką i wstrząsającą prawdę o sposobach traktowania więźniów politycznych; będąc pod wrażeniem poznanych faktów polemizuje z Gajowcem, zwolennikiem stopniowych reform; Baryka zdaje sobie sprawę, że nie można dopuścić do rozlewu krwi, mordów i grabieży Poza tym klasa robotnicza nie może sięgnąć po władzę, ponieważ sama jest zdegradowana, zwyrodniała i nieprzygotowana do rządzenia. Baryka zarzuca komunistom brak patriotyzmu.
na początku marca spotyka się z Laurą w Ogrodzie Saskim, gdzie następuje ostateczne zerwanie kochanków;
pierwszego dnia przedwiośnia wielka manifestacja robotnicza zorganizowana przez komunistów idzie w kierunku Belwederu, kiedy jednak na jej drodze staje oddział piechoty, “Baryka wyszedł z szeregów robotników i parł oddzielnie na ten szary mur żołnierzy” na czele zabiedzonego tłumu. Gorycz autora to po prostu brak jasnej i jednoznacznej drogi reform mogących uzdrowić państwo polskie.
Wizja szklanych domów - szklana Arkadia, zderzenie rzeczywistości z idealistyczną wizją ludzi - rozgoryczenie. Krytyka odwiecznych, romantycznych złudzeń i wiary w fantazje piękne lecz nierealne.
Koncepcja Gajowca - tzw. Gajowszczyzna. Wierzy w systematyczne reformy ekonomiczne w powolne wychodzenie z zaborczych zaszłości, konieczność wzmocnienia pieniądza i włożenia w reformę ojczyzny organu pracy. Dopełnia całość tej koncepcji pogląd o sile modlitwy i opiece Boskiej nad Polską.
Komunistyczna koncepcja Lulka - wizja władzy w rękach klasy robotniczej, jako wizja władzy w rękach ludzi, którzy jej nie uniosą - chorych i ciemnych, ironicznie określa wizję rewolucji jako "raju na wzór Baku". Postać Lulka - aktywisty jest wyraźnie antypatyczna, a końcowa scena Cezarego Baryki wśród demonstrantów - obok Lulka- nie jest jednoznaczną decyzją. Baryka idzie wśród robotników, ale oddzielni, sam. Tak jakby uznawał ich racje, lecz nie podpisywał się pod całością koncepcji.
Nawłoć i jego mieszkańcy. Zwyczaje tu panujące, ciągłe biesiady i beztroska domowników mogły podbić serce każdego gościa pozbawionego własnego domu. Rodzina spędzała czas beztrosko, właściwie nie mając żadnych obowiązków, a chyba jedynym było wspólne przebieranie jabłek, które też było znakomitą okazją do zabawy. Często urządzano bale, na których spotykało się całe towarzystwo z sąsiednich majątków. Cezary musiał również z Nawłoci wyjechać.
Po przykrym incydencie z Laurą i jej narzeczonym utracił, jak mu się wydawało, miłość ukochanej kobiety i pojechał do Warszawy, aby kontynuować studia medyczne. Po latach Cezary spotkał w Warszawie Laurę, która jego obarczyła winą za ich rozstanie. Cezary nie uwierzył słowom Laury. Czuł się oszukany i ją winił za swoją samotność.
DZIEJE GŁÓWNEGO BOHATERA
-Cezary Baryka urodził się w 1900 r.
-Matka i ojciec-Polacy. Ojciec pochodzenia szlacheckiego. Matka Jadwiga Dąbrowska, ojciec Seweryn Baryka.
-Mieszkają w Baku, beztroskie dzieciństwo. Ojciec urzędnik, prawnik rządu carskiego.
-Wybuch I wojny światowej i wyjazd Seweryna na wojnę.
-Wybuch rewolucji w Baku (1917 - 18) i zaangażowanie się Czarusia w ten że ruch:
-kontakty Cezarego z rewolucjonistami,
-lekceważenie matki, oddanie majątku rewolucjonistom,
-śmierć matki podczas pobyt przymusowych
-spotkanie Cezarego z ojcem.
-Wyjazd z ojcem do Polski, w czasie podróży ojciec umiera.(szklane domy)
-Przyjazd Cezarego do W-Wy
-Kontakty z Szymonem Gajowcem.
-Wybuch wojny Polsko - Radzieckiej i udział w niej Cezarego.(ratuje życie Hipolitowi)
-Przyjazd z Hipolitem Wielosławskim do Nawłoci.
-poznanie Karoliny Szarłatowiczównej
-otrucie Karoliny przez Wande
-wyjazd Cezarego do Hłodka i przemyślenie całego życia
-Cezary wraca do W-Wy (wraca na studia)
-Kontakt Cezarego z kołem komunistów polskich pod przewodnictwem Antoniego Lulka
-Próba współpracy z Szymonem Gajowcem
-Udział komunistów i Czarka w manifestacji robotniczej pod belwederem
STOSUNEK ŻEROMSKIEGO DO REWOLUCJI SPOŁECZNEJ W „PRZEDWIOŚNIU”
droga powolnych reform Szymona Gajowca:
- reforma rolna oparta na wykupie ziem
- stabilizacja waluty
- wzmocnienie policji i wojska
- rozwój przemysłu i handlu
- asymilacja mniejszości narodowych
- propagowanie powszechności oświaty
Minusem tych reform jest długi czas trwania.
Droga rewolucji społecznej komunistów wg Antoniego Lulka:
pozytywne:
- walka wyzyskiem
- łączenie się robotników w zajadach bez względu na przynależność narodową (w myśl hasła „Proletariusze wszystkich krajów łączcie się”)
- sympatia dla Rosji sowieckiej - pierwszego kraju komunistycznego
- odebranie władzy burżyłazji nawet siłą
negatywna:
- brak sił w klasie robotniczej do odegrania roli przywódczej (brak wykształcenia, choroby, głód)
- zło rewolucji to śmieć niewinnych ludzi
„PRZEDWIOŚNIA” vs „Pan Tadeusz”
pary odpowiadających sobie bohaterów: Zosia = Wanda ; Telimena = Karolina; Tadeusz = Cezary; Wojski = Maciejunio.
Portrety w sieni Soplicowskiego dworu, a portrety w gabinecie Gajownca