Transport - Fierla
Transport umożliwia społeczny podział pracy.
Komunikacja - transport + łączność
Udział komunikacji w PKB państw rozwiniętych 6 - 8 %. Wyjątkiem jest NOR, bo jej rozbudowana flota przynosi większe zyski.
W państwach słabiej rozwiniętych udział komunikacji w PKB jest większy, ponieważ przeważają tam tradycyjnie dziedziny gospodarki - w Turcji w 2000 - 14 %.
Wzrost produkcji przemysłowej spowodował zwiększenie się roli przemysłu. Rozwój łączności oparty na; bezprzewodowej komunikacji, nowoczesnej poczcie, telekomunikacji satelitarnej.
Gałęzie transportu:
transport kolejowy
transport samochodowy
transport morski
transport wodny śródlądowy
transport lotniczy
transport przesyłowy
Rodzaje:
pasażerski - towarowy
bliskiego - średniego - dalekiego zasięgu
przewozy kombinowane - transport zunifikowanych jednostek załadunkowych (kontenery) przy użyciu co najmniej dwóch środków transportu - na trasie dom - dom nadawca - odbiorca.
Czynniki kształtujące transport
historyczne - poziom rozwoju transportu jest zależny w dużej mierze od poziomu rozwoju gospodarczego, co uwarunkowane jest historycznym ukształtowaniem poziomu siły wytwórczej
ekonomiczne -poziom uprzemysłowienia i rola w międzynarodowym podziale pracy
przyrodnicze - ukształtowanie powierzchni, klimat, sieć hydrologiczna w dużej mierze warunkują wybór rodzaju środka transportu
demograficzne - duża gęstość zaludnienia jest równoznaczna z ukształtowaniem się gęstej sieci komunikacyjnej
związane z obronnością państwa - konieczność utrzymywania rezerw transportowych
Problemy transportowe:
fizyczne połączenia ciągów międzynarodowych - przejścia graniczne, zróżnicowany stan infrastruktury, zróżnicowanie technologii
zmiany w latach 90. - załamanie intensywnych powiązań pomiędzy krajami bloku wschodniego. Wciąż niewystarczająco jeszcze rozwinięty system komunikacji pomiędzy wschodnią, a zachodnią Europą.
Pogłębianie się integracji w UE, a dezintegracja Europy Środkowo - Wschodniej.
Cele europejskiej polityki transportowej:
Ujednolicenie warunków ekonomicznych (opłat)
Ujednolicenie parametrów technicznych
Wyeliminowanie problemów na przejściach granicznych
Ogólnoeuropejska sieć spedycyjno - akwizytorska
Transfer technologii transportowych
Współfinansowanie rozbudowy infrastruktury transportowej
Harmonizacja reguł dotyczących przewozów (prawa jazy, warunki sanitarne…)
Transport samochodowy
Bezpośredni środek transportu, ale nastręcza wiele problemów; zanieczyszczenie środowiska, wypadki blablabla)
Wada: mala ładowność oraz duża energochłonność.
!!! 1775 - przełom w budowach dróg - Francuz inż. Tresaquet zastosował ubite kamienie (tłuczeń), które stanowiły gładką twardą nawierzchnię. !!!
Sieć nowoczesnych dróg: Europa, USA, JAP, Zatoka Perska, Nowa Zel, Australia, Chiny, Afryka Północna
Europa - w państwach najwyżej rozwiniętych gęstość dróg przekracza 100 km / 100 km kwadratowych. Mega - JAP - 308 km / 100 km
Inwestycje na europejskich drogach:
Zmiana nawierzchni na lepszą, łagodniejsze łuki, szersze jezdnie
Budowa obwodnic
Budowa bezkolizyjnych skrzyżowań
Budowa infrastruktury okołodrogowej
Transport kolejowy
Inwestycje kolejowe są kapitałochłonne.
Normalny pociąg pociągnie 1 - 2 tys ton, ale obmyślili pociągi górnicze, które pociągną nawet 10 tys ton
Najlepiej rozwinięta sieć kolejowa - Czechy, Belgia, Niemcy, LUX
Aktualnie zamykana jest część połączeń kolejowych, bo
Nierentowne osobowe przewozy lokalne
Konkurencyjność ze strony przewozów samolotem i samochodem
JAP - koleje mają ogromne znaczenie zwłaszcza przy obsłudze ruchu osobowego.
Linie rokadowe - linie budowane wzdłuż innych linii, wybrzeży w celu zwiększenia niezawodności
i dostępności transportu.
Brak linii kolejowych: Bhutan, Laos, Oman, Niger, Czad, Somalia, Burundi.
Wskaźnik ile km sieci kolejowej przypada na 10 tys ludności:
Szwajcaria, CAN, Australia, SZW, FIN
Przewóz największej liczby ładunków: USA, Chiny, ROS
Przewozy pasażerskie: JAP, Chiny, Indie, ROS
Kolej ma bardzo dużą rangę w transporcie w państwach eksportujących duże ilości surowców,
Transport wodny śródlądowy
Najszybciej: dorzecze Ranu i Wołgi , dorzecze Missisipi, Chiny i Azja Płd - Wsch
Jeśli nie ma rzek, to tez można sobie popływać tylko trzeba mieć kasę.
W niektórych rejonach świata rzeki są głównym szlakiem transportu dla miejscowej ludności: Amazonka, Kongo, Niger, Nil, Ganges, Indus
Europejskie podsystemy wodne:
zachodnioeuropejski Ren, Dunaj,
wschodnioeuropejski Wołga
Ren Austria, Szwajcaria, FRA, LUX, GER, BEL, HOL. Żeglowna praktycznie prze cały rok. Duże uniwersalne porty.
HOL, BEL, GER najlepiej na świecie rozwinięta sieć dróg rzecznych. Duży stopień zmodernizowania.
Dunaj rzeka większa od Renu, ale przewozy prawie 5 - krotnie mniejsze, bo słabszy rozwój przemysłu na tym terenie i brak dużych portów morskich przy ujściu
Wołga bardzo ważne są współpracujące z nią sztuczne kanały (m.in. Kanał Białomorski). Restrukturyzacje po upadku ZSRR zmniejszyły udział tej drogi transportu.
USA Tennessee, Ohio, Kolumbia. Duże znaczenie dla USA mają Wielkie Jeziora, żeglowne przez 8 miesięcy, połączone są ze sobą kanałami.
Chiny Dogodne warunki do żeglugi śródlądowej, bo rozległy system rzeczny, nie tylko Jangcy, ale też droga wodna Si - ciang.
Płw. Indochiński Mekong, Menam.
Ameryka Łacińska Amazonka, Manaus. Rola żeglugi śródlądowej nie jest tak duża, bo duża część transportu odbywa się pomiędzy portami morskimi.
Transport przesyłowy
Rurociągi i energetyczne linie przesyłowe.
Rurociągi są najtańszym sposobem masowego przesyłu substancji ciekłych i gazowych.
USA - najdłuższe rurociągi - głownie w stanach południowych gdzie koncentruje się wydobycie ropy. Swoistym uzupełnieniem rurociągów amerykańskich sjest sieć kanadyjska, bo to USA są największym odbiorcą surowców energetycznych z Kanady.
Najdłuższym rurociągiem na świecie - „Przyjaźń” 5327 km
W Rosji intensywnie rozbudowywana jest sieć gazociągów.
Najważniejsze naftociągi europejskie
Rotterdam - Frankfurt nad Menem
Marsylia - Karlsruhe
Transport morski -
Podstawa obsługi międzynarodowej wymiany towarów
Państwa, dla których przewozy morskie stanowią prawie 100 % wymiany towarów: Filipiny, JAP, WB, Australia, INDO
Ostatnie lata przyniosły zaburzenia w dotychczasowym rozdawaniu kart w transporcie morskim. Liberia straciła pierwsze miejsca, jej miejsce zajęła Panama. Kolejne: Cypr, Wyspy Bahama, Malta, Singapur, St. Vincent. Coraz popularniejsze stają się kontenerowce, ma już ponad 20 % udziału.
Kilka wielkich grup portów:
Porty morskie wybrzeża zachodniej Europy - na czele Rotterdam, Londyn, Dunkierka, Hawr
Północno - wschodnie wybrzeże USA + porty Wielkich Jezior Hampton Roads (węgiel kamienny)
Porty Dalekiego Wschod - najważniejsze są porty Jap, choć w siłę rosną chińskie, tajwańskie
i koreańskie
Porty przeładunkowe ropy naftowej w Zatoce Perskiej -
Porty południowo - wschodniej Brazylii
Transport lotniczy
Najlepiej rozwinięty w państwach dużych powierzchniowo o wysokim poziomie rozwoju.
W międzykontynentalnych przewozach ludności transport lotniczy stał się monopolistą. Jednak w przewozie ładunków, nie ma tak silnej pozycji ze względu na stosunkowo małą ładowność. Jednak w wartość towarów przewożonych samolotami jest zazwyczaj wyższa od wartości ładunków statków.
1/3 samolotów w USA. Dużą rolę odgrywają też samoloty w CAN, zwłaszcza te małe, ze względu na rozległość terenu, słabe zaludnienie i wysoki poziom życia społeczeństwa. Spore floty powietrzne to także: RPA, BRA, MEK, Australia.
USA kontrole 40 % transportu lotniczego.
Załamanie transportu lotniczego w Rosji.
Infrastruktura lotnicza punktowa:
lotniska - urządzenia zapewniające bezpieczeństwo, pasy startowe
kontrola obszaru powietrznego - kontrola ruchu, stacje radarowe, łączność pomiędzy kontrolą lotów,
a pilotami
Inwestycje w transport lotniczy bardzo kapitałochłonne.
Największe lotnisko świata - O'Hare w Chicago
Inne największe lotniska świata: Atlanta, Los Angeles, Kennedy Airport, Heatrow, Frankfurt nad Menem, Osaka