ĆWICZENNIE 9- UKŁAD POKARMOWY CZ. 1
FUNKCJE UKŁADU POKARMOWEGO
Przyjmowanie pokarmu
Przeprowadzanie pokarmu przez przewód pokarmowy
Trawienie, w wyniku którego pokarm zostaje rozłożony za pomocą enzymów na związki proste. Skrobia rozkłada się na cukry proste przez amylazę. Pepsyna i trypsyna rozkładają białka na dwupeptydy i aminokwasy. Lipazy rozkładają tłuszcze na monoglicerydy i kw. tłuszczowe.
Wchłanianie, które polega na transporcie substancji odżywczych, wody i elektrolitów elektrolitów przewodu pokarmowego (jelita cienkiego) do krwi i chłonki.
Defekacja
SKŁAD UKŁADU POKARMOWEGO:
Przewód pokarmowy
Gruczoły
*Przewód pokarmowy rozpoczyna się szparą ust, a kończy się odbytem i składa się z:
- jamy ustnej (Cavitas oris)
- gardła (Pharynx)
- przełyku (Esophagus)
- żołądka (Gaster)
- jelita cienkiego
- jelita grubego
* Do gruczołów należą:
- gruczoły ślinowe
- wątroba
- trzustka
- gruczoły w ścianie jelita i żołądka
JAMA USTNA (CAVITAS ORIS)
Rozpoczyna się szparą ust ograniczoną przez wargę dolną i górna, a kończy się cieśnią gardzieli przechodząc w gardło.
W jamie ustnej wyróżniamy:
- przedsionek jamy ustnej
- jamę ustną właściwą
Przedsionek jamy ustnej jest oddzielony od j. u. właściwej przez dziąsła i zęby szczęki i żuchwy.
Przedsionek jamy ustnej jest ograniczony przez:
- wargi od przodu
- policzki z boku
- zęby od tyłu
Do przedsionka jamy ustnej uchodzi przewód ślinianki przyusznej
Wargi- zbudowane z 3 warstw: skóry, czerwieni wargowej i błony śluzowej. Podłoże stanowi mięsień okrężny ust.
Policzki- od kąta ust do małżowiny usznej i od łuku jarzmowego do brzegu żuchwy. Zbudowane z 3 warstw:
Warstwa zewnętrzna- skóra i ciało tłuszczowe policzka
Warstwa środkowa- mięsień policzkowy
Warstwa wewnętrzna- błona śluzowa i gruczoły policzkowe
Dziąsła- stanowią część błony śluzowej jamy ustnej, ściśle pokrywają wyrostki zębodołowe szczęki i żuchwy; obejmują szyjki zębów.
Podniebienie twarde- stanowi przegrodę między j. ustną, a jamą nosową. Utworzone przez wyrostki podniebienne szczęk i blaszki poziome kości podniebiennych pokryte z obu stron błoną śluzową.
Podniebienie miękkie- przyczepia się do tylnego brzegu podniebienia twardego. Zbudowane z mięśni pokrytych błoną śluzową. Stanowi niekompletną przegrodę między jamą ustną, a gardłem. Bocznie od niego biegną po 2 łuki podniebienno- gardłowy i podniebienno- językowy, a po środku podniebienia znajduje się języczek.
JAMA USTNA WŁAŚCIWA
Ograniczona jest:
- od góry przez podniebienie, którego część przednią tworzy podniebienie twarde, a tylną podniebienie miękkie.
- od przodu i boków przez dziąsła oraz zęby górne i dolne
- od dołu przez dno jamy ustnej utworzone przez mięśnie nadgnykowe pokryte błoną śluzową wytwarzającą fałd podjęzykowy w którym znajduje się ujście ślinianki podjęzykowej i podżuchwowej.
Do narządów jamy ustnej należą:
- zęby
- język
- ślinianki
ZĘBY (DENTES):
Składają się z:
- korony zęba- część wystająca ponad dziąsło, pokryta szkliwem. Wewnątrz znajduje się jama zęba wypełniona miazgą zęba.
- szyjki zęba- część objęta przez
- korzeń zęba- część zęba pokryta szkliwem i leżąca w zębodole, wewnątrz jest kanał korzenia zęba zakończony otworem.
- kształt dla zęba nadaje zębina
- ząb osadzony jest w zębodole i połączony z nim więzozrostem zwanym wklinowaniem
Wyróżniamy:
- zęby mleczne- występują w liczbie 20(zaczynają wyrastać ok. 6 mc życia, a wypadają ok. 6 roku życia)
* w jednej połowie szczęki i żuchwy(2.1.0.2.)
2 siekacze
1 kieł
2 żeby trzonowe
- zęby stałe- występują w liczbie 32
* w jednej połowie szczęki i żuchwy: (2.1.2.3.)
2 siekacze (2x4= 8)
1 kieł (4)
2 zęby przedtrzonowe(8)
3 zęby trzonowe (12)
JĘZYK (LINGUA):
jest mięśniowym narządem układu trawiennego
wyróżnia się w nim:
- nasadę
- trzon
- koniec
między trzonem, a nasadą języka znajduje się bruzda graniczna
wyróżniamy powierzchnię górną, czyli grzbiet, który na powierzchni dolnej łączy się z błoną śluzową dna jamy ustnej- wędzidełkiem języka.
Na nasadzie języka są skupiska tkanki limfatycznej tworzące migdałki.
Na trzonie języka zawierają się liczne brodawki języka- wyróżniamy:
- brodawki nitkowate
- brodawki grzybowate
- brodawki okolne
- brodawki liściaste
Brodawki okolne, liściaste i grzybowate zawierają receptory smaku- kubki smakowe
Wrażenia smakowe z brodawek okolnych i liściastych odprowadza nerw IX, a z brodawek grzybowatych nerw VII
mięśnie języka tworzą 2 grupy mięśni:
- mięśnie zewnętrzne- łączą język z otoczeniem i powodują zmiany położenia całego narządu (wysuwanie, cofanie etc.)
- mięśnie wewnętrzne- są to własne mięśnie języka, zmieniają jego kształt
gruczoły jamy ustnej
* w błonie śluzowej jamy ustnej znajdują się liczne, drobne gruczoły ślinowe oraz mają ujścia przewody wyprowadzające 3 dużych gruczołów ślinowych
- ślinianka podżuchwowa- położona jest poniżej trzonu żuchwy pod dnem j. ustnej, jej przewód wchodzi do j. ustnej właściwej na fałdzie podjęzykowym (mięsku podjęzykowym)
- ślinianka podjęzykowa- leży pod błoną śluzową okolicy podjęzykowej, a jej przewód uchodzi do mięska podjęzykowego.
*Obie unerwione przez nerw VII
- Ślinianka przyuszna (Gladula parotidea)- jest położona po stronie bocznej twarzy, do przodu od małżowiny usznej i mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego . Leży w dole żuchwowym; otoczona torebką łącznotkankową.
*Przewód ślinianki przyusznej przebiega na mięśniu żwaczu, przebija m. policzkowy i uchodzi do przedsionka jamy ustnej do brodawki przyuszniczej. Wydzielina ma charakter surowiczy.
* przywspółczulnie unerwiona przez nerw IX
CZYNNOŚĆ ŚLINIANEK:
Wytwarzają ślinę (nawilżanie pokarmu, samooczyszczanie jamy ustnej, do zwilżania czerwieni wargowej)
Człowiek dziennie wytwarza 1,5 l śliny; jest płynem przejrzystym, bezbarwnym, lekko opalizującym
Oprócz wody zawiera 0,5 % zw. Nieorganicznych i organicznych(gł. Białka: albumina, mucyna- ułatwia połykanie i formowanie kęsa; amylaza- rozkłada skrobię na węglowodany proste)
Poza tym znajduje się w niej tzw. Ciałko ślinowe
GARDŁO (PHARYNX):
Wspólny narząd układu oddechowego i pokarmowego, krzyżują się w nim 2 drogi- pokarmowa i oddechowa
Rozpoczyna się od podstawy czaszki, a kończy na wysokości C6
Dzieli się na części:
- nosową
- ustną
- krtaniową
BUDOWA GARDŁA:
Granicę części nosowej i ustnej gardła stanowi podniebienie miękkie, które napinając się całkowicie oddziela od siebie obie części chroniąc górne drogi oddechowe przed dostaniem się do nich pokarmu.
Cz. Nosowa gardła łączy się z jamą nosową ku przodowi poprzez nozdrza tylne. W ścianie bocznej znajduje się ujście trąbki słuchowej, a w pobliżu znajduje się skupisko tkanki limfatycznej tworzące migdałek trąbkowy. W przejściu sklepienia gardła w ścianę tylną leży migdałek gardłowy.
Cz. Ustna gardła ku przodowi łączy się z j. ustną poprzez cieśń gardzieli
Cz. Krtaniowa ku przodowi łączy się z krtanią poprzez wejście do krtani i przechodzi w przełyk
Zachyłek gruszkowaty znajduje się po bokach od wejścia do krtani - zatrzymują się tam ciała obce
Mięśnie gardła- wyróżniamy 2 grupy:
- m. zwieracze- dzielą się na m. zwieracz gardła: górny, środkowy i dolny o przebiegu włókien poprzecznym, kurcząc się zwężają gardło
- m. dźwigacze- o przebiegu wyłącznie podłużnym kurcząc się skracają gardło
LIMFATYCZNY PIERŚCIEŃ GARDŁOWY:
Tworzą go migdałki- skupiska grudek chłonnych mających zdolność wytwarzania limfocytów. Funkcja obronna przed zakażeniem przez j. ustną i nos.
Występują na pograniczu jamy nosowej, ustnej i gardła
W skład wchodzą:
- migdałek językowy- nieparzysty, leży w jamie ustnej właściwej na nasadzie języka
- migdałek gardłowy- nieparzysty, leży w części nosowej gardła na przejściu sklepienia gardła w ścianę tylną
- migdałek podniebienny (Tonsilla palatyna)- parzysty, leży cieśni gardzieli pomiędzy łukiem podniebienno- językowym, a podniebienno- gardłowym
- migdałek trąbkowy- parzysty, leży w części nosowej w pobliżu ujścia gardłowego trąbki słuchowej
PRZEŁYK (ESOPHAGUS)
To cewka mięśniowa łącząca gardło z żołądkiem, długości ok.23-25 cm
Rozpoczyna się na wysokości C6, przez otwór górny klatki piersiowej dostaje się do śródpiersia tylnego, następnie przez rozwór przełykowy przepony do jamy brzusznej, gdzie łączy się z żołądkiem na wysokości Th11
Wyróżniamy 3 części:
- szyjna
- piersiowa
- brzuszna
Posiada 3 przewężenia:
- górne- w przejściu gardła w przełyk
- środkowe- na wysokości rozdwojenia tchawicy
- dolne- przy przejściu przez przeponę
* zwężenia górne i dolne to zwężenia czynnościowe
W przełyku następuje przejście mięśni poprzecznie- prążkowanych w mięśnie gładkie
ŻOŁĄDEK (GASTER)
Leży w okolicy nadpępcza i podżebrowej lewej, wewnątrzotrzewnowo
W rzucie na kręgosłup:
- wpust znajduje się na lewo od kręgosłupa na wysokości X kręgu piersiowego
- odźwiernik po stronie prawej na wysokości I kręgu lędźwiowego
- dno leży pod lewą kopułą przepony, sięga ku górze do poziomu V przestrzeni międzyżebrowej nieco poniżej koniuszka serca
W żołądku wyróżniamy:
- wpust (Cardia)- otwór, przez który żołądek łączy się z przełykiem
- część wpustowa- część żołądka przylegająca do wpustu
- dno (Fundus)- najwyżej leżąca część żołądka
- trzon (Corpus)
- część odźwiernikowa- część żołądka przylegająca do odźwiernika
- odźwiernik (Pylorus)- otwór zaopatrzony w zastawkę odźwiernika (Valvula pylori) i mięsień zwieracz odźwiernika, dzięki któremu zasadowa treść dwunastnicy nie miesza się z kwaśną treścią żołądka
BUDOWA ŚCIAN ŻOŁĄDKA
Wyróżniamy 2 ściany:
- przednią
- tylną
Połączone za pomocą 2 krzywizn:
- mniejszej
- większej
Ściana żołądka zbudowana jest z 3 warstw:
- błona surowiczo- otrzewna
- błona mięśniowa
- błona śluzowa, która wytwarza fałdy żołądkowe, pólka żołądkowe a w ich obrębie dołeczki żołądkowe na dnie których leżą ujścia gruczołów żołądkowych
GRUCZOŁY ŻOŁĄDKA
Gruczoły wpustowe- wydzielają śluz
Gruczoły dna i trzonu- 3 rodzaje komórek:
- komórki główne- wydzielają pepsynogen
- komórki okładzinowe- wydzielają kwas solny
- komórki śluzowe- wydzielają śluz
Gruczoły odźwiernikowe- wydzielają śluz i gastrynę
poza tym gruczoły żołądka produkują również lipazę rozkładającą tłuszcze
CZYNNOŚĆ ŻOŁĄDKA
wydzielanie soku żołądkowego- bezbarwny, lekko opalizujący, wodnisty płyn o silnie kwaśnym odczynie wywoływanym przez kwas solny wydzielany przez komórki okładzinowe gruczołów dna żołądka. Komórki główne dna żołądka wydzielają pepsynogen, który przechodzi w pepsynę- enzym trawiący białka. Gruczoły wpustowe i odźwiernikowe wytwarzają śluz, który chroni błonę śluzową przed samostrwieniem.
Odkażanie pokarmu pod wpływem HCl
Gromadzenie i przechowywanie spożytych pokarmów oraz ich trawienie
Wydzielanie soku żołądkowego na drodze:
- nerwowej- pobudzenie przez nerw X i hamowane przez nerwy wspólczulne
- humoralnej- przez hormon gastrynę
Obowiązujące nazwy łacińskie
Jama ustna - Cavitas oris
Język - Linqua
Zęby - dentes
Ślinianka przyuszna - Glandula parotidea
Migdałek podniebienny - Tonsilla palatina
Gardło - Pharynx
Przełyk - Esophagus
Żołądek - Gaster
Wpust - Cardia
Dno - Fundus
Trzon - Corpus
Odźwiernik - Pylorus
Zastawka odźwiernika - Valvula pylori