METODYKA i TEORIA WYCHOWANIA FIZYCZNEGO

Kultura fizyczna

„Kultura fizyczna obejmuje te wszystkie wartości, które wiążą się z fizyczną postacią i fizycznym funkcjonowaniem człowieka, zarówno w jego subiektywnym odczuciu, jak i w obrazie społecznie obiektywnym. Wartości te odnoszą się do zdrowia, budowy i postawy ciała, odporności, sprawności wydolności, urody.”

M. Demel:

Leksykon wychowania fizycznego i sportu szkolnego.

(p.red. J. Barankiewicza); Warszawa 1998

Wychowanie fizyczne

„Proces przygotowania człowieka do uczestnictwa w kulturze fizycznej. (…) Jest to dział wychowania, który stosując typowe dla siebie fizyczne środki wychowawcze, głównie ruch, stawia sobie za cel kształtowanie przede wszystkim biologicznej strony osobowości człowieka.”

J. Barankiewicz (red.):

Leksykon wychowania fizycznego i sportu szkolnego.

Warszawa 1998.

Rehabilitacja ruchowa

„Dział fizjoterapii, w którym podstawową metodą postępowania jest aktywność fizyczna w formie różnych ćwiczeń ruchowych. (…) Celem ćwiczeń jest jest usprawnianie narządu ruchu jako całości lub poszczególnych jego części, wyrabianie mechanizmów zastępczych, korekcja wad postawy, a także wpływanie na samopoczucie osoby rehabilitowanej.”

J. Barankiewicz (red.):

Leksykon wychowania fizycznego i sportu szkolnego.

Warszawa 1998.

Rekreacja ruchowa

„Aktywność ruchowa podejmowana w czasie wolnym dla wypoczynku, przyjemności i samodoskonalenia w formie ćwiczeń gimnastycznych (np. aerobic), ćw. kondycyjnych, gier ruchowych i sportowych, pływania, spacerów, marszów itp. (…) jako hobby.”

J. Barankiewicz (red.):

Leksykon wychowania fizycznego i sportu szkolnego.

Warszawa 1998.

Turystyka

„Zjawisko społeczno-ekonomiczne, polegające na okresowych wyjazdach poza miejsce stałego zamieszkania w celach wypoczynkowych, poznawczych lub dla uprawniania niektórych zamiłowań.”

J. Barankiewicz (red.):

Leksykon wychowania fizycznego i sportu szkolnego.

Warszawa 1998.

Sport

„Działalność ruchowa uprawiana systematycznie według pewnych reguł, odznaczająca się współzawodnictwem oraz tendencją do osiągania coraz lepszych wyników.”

J. Barankiewicz (red.):

Leksykon wychowania fizycznego i sportu szkolnego.

Warszawa 1998.

Metody i formy prowadzenia zajęć ruchowych

Formy - czynniki i zabiegi determinujące organizacyjno-czasowo-przestrzenne, zewnętrzne warunki prowadzenia zajęć: dobór uczestników, połączenie ich w poszczególne grupy, współpraca grup lub jednostek rodzaj zajęć, warunki miejsca i czasu pracy.

Metoda:

• Systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela/trenera umożliwiający osiągnięcie zamierzonych efektów.

• Wypróbowany układ czynności realizowany świadomie w celu spowodowania złożonych zmian u uczestników zajęć.

METODY PROWADZENIA ZAJĘĆ RUCHOWYCH

1. METODY REPRODUKTYWNE (odtwórcze).

1. METODY PROAKTYWNE (usamodzielniające).

1. METODY KREATYWNE (twórcze).

METODY REPRODUKTYWNE (odtwórcze)

• Metoda naśladowcza - ścisła.

• Metoda zadaniowa - ścisła.

• Metoda programowanego uczenia się.

Metoda naśladowcza - ścisła

Nauczyciel/trener stawia uczestników w sytuacji zadaniowej w wyniku nakazów i poleceń. Nauczyciel/trener ściśle określa zadanie - ćwiczenie, a uczestnicy ściśle je odtwarzają (naśladują pokazany ruch).

Metoda zadaniowa - ścisła

Nauczyciel/trener stawia uczestników w sytuacji zadaniowej - ścisłej, tzn. w takiej, w której uczestnicy odczuwają wewnętrzną potrzebę osiągnięcia ściśle określonego celu.

Metoda programowego uczenia się

Metoda jest podobna do zadaniowej - ścisłej. Różnica polega na tym, że program osiągnięcia celu nauczyciel/trener podaje nie „na żywo”, lecz w postaci broszury lub tablic informacyjnych, a uczestnik samodzielnie odtwarza zadanie ruchowe.

METODY PROAKTYWNE (usamodzielniające)

• Metoda zabawowa naśladowcza.

• Metoda zabawowa klasyczna.

• Metoda bezpośredniej celowości ruchu.

• Metoda programowanego usprawniania się.

Metoda zabawowa naśladowcza

Nauczyciel/trener stwarza sytuację zadaniową polegającą na wywołaniu u uczestników potrzeby naśladowania określonego przedmiotu, czy zjawiska, którego istotą jest określony ruch. Zadaniem uczestników jest naśladowanie owego przedmiotu czy zjawiska według własnego wyobrażenia i inwencji.

Metoda zabawowa klasyczna

Uczestnicy stawiani są w sytuacji zadaniowej poprzez podanie przez nauczyciela/trenera fabuły zabawy lub przepisów gry i odpowiednie czynności organizacyjne (celem przygotowania terenu zabaw i gier oraz przyborów). W tej sytuacji zachowanie się uczestników jest swobodne i samodzielne. Jedynymi ograniczeniami są fabuła i przepisy.

Metoda bezpośredniej celowości ruchu

Nauczyciel/trener stwarza sytuację zadaniową polecając uczestnikom wykonanie prostego zadania w odpowiednio dobranej pozycji wyjściowej. Celem bezpośrednim dla uczestników jest wykonanie zadania. Właściwy cel znany jest tylko nauczycielowi/trenerowi.

Metoda programowanego usprawniania się

Ćwiczący czuje się w sytuacji zadaniowej, ponieważ odczuwa potrzebę usprawniania się, w wyniku której podejmuje określony program działania (np. na „ścieżce zdrowia”). Rolę regulatora czynności usprawniających sprawuje środowisko (teren, przyrządy itp.). Wykonania konkretnych zadań wymaga pewnej inwencji od uczestników.

METODY KREATYWNE (twórcze)

• Metoda ruchowej ekspresji twórczej.

• Metoda problemowa.

Metoda ruchowej ekspresji twórczej

Nauczyciel/trener stawia uczestników w sytuacji zadaniowej, którą uczestnicy powinni samodzielnie, twórczo rozwiązać, przy czym każde rozwiązanie zademonstrowane przez uczestnika uważa się za poprawne. Zadania polegają na inscenizacji poszczególnych tematów ruchem i mimiką.

Metoda problemowa

Nauczyciel/trener stawia uczestników w sytuacji problemowej tzn. takiej z którą uczestnicy spotykają się po raz pierwszy i nie znają sposobu jej rozwiązania. Uczestnicy samodzielnie analizują sytuację, tworzą rozwiązanie problemu i weryfikują jego poprawność w praktycznym działaniu.

Systematyka metod wychowania f jako sposobów realizacji zadań

Zadania realizowane w procesie wf ze względu na wymagany poziom aktywności wewnętrznej uczniów można podzielić na trzy podstawowe grupy:

1. Zadania ściśle określone, wymagające ścisłego sterowania zewnętrznego, takie jak nauka techniki i taktyk sportowych, korekcja postawy, rehabilitacja pourazowa itp.

2. Zadania częściowo określone, które uczniowie mogą w miarę samodzielnie wykonać,

3. Zadania problemowe, wymagające pełnej samodzielności i inwencji twórczej uczniów.

Każda z wymienionych grup zadań wymaga innego podejścia metodycznego w procesie ich realizacji. I tak:

• zadania ściśle określone - wymagają zastosowania metod reproduktywnych (odtwórczych),

• zadania częściowo określone - wymagają zastosowania metod proaktywnych (usamodzielniających),

• zadania problemowe - wymagają zastosowania metod kreatywnych (twórczych).

1. Metody reproduktywne (odtwórcze).

W wychowaniu f klasyczna metodą reproduktywną jest metoda naśladowcza - ścisła.

Cechami charakterystycznymi metody naśladowczej-ścisłej są:

• ścisłe odtwarzanie, czyli reprodukowanie pokazanego wzorca ruchu wg formuły S-R (bodziec-reakcja),

• ćwiczenie jest ścisłe określone i ma tylko jedno rozwiązanie, takie jakie założył nauczyciel,

• uczeń jest jedynie przedmiotem zabiegów dydaktycznych, tzn. jest sterowany zewnętrznymi bodźcami środowiskowymi, głównie przez nauczyciela,

• proces nauczania techniki ćwiczeń ruchowych przebiega wg ściśle sprecyzowanej technologii,

• aby osiągnąć cel, czyli nawyk ruchowy, uczeń musi powtórzyć ćwiczenie setki razy.

Uczeń może się zmieniać pozytywnie w zakresie struktury somatycznej, podnosić sprawność fizyczną, opanować technikę ćwiczeń i taktykę gry, uodpornić się na zmienne warunki otoczenia. Te pozytywne rezultaty można uzyskać nawet wbrew woli ucznia, pod warunkiem jednak, że nauczyciel umiejętnie kieruje systemem nagród i kar.

Taki styl pracy nie rozwija jednak osobowości uczniów w pozytywnym kierunku. Do głównych negatywnych skutków tej metody należy zaliczyć:

• obniżenie u uczniów zdolności sterowania sobą i zwiększone zapotrzebowanie na impulsy zewnętrzne dla podtrzymania aktywności,

• brak zdolności do zmiany postępowania, nawet gdy okoliczności się zmieniły,

• bierność i brak inicjatywy, niesamodzielność,

• schematyczność postępowania w sytuacjach objętych nawykiem i utrudnianie wytwarzania się nowych form zachowania,

• zachowanie reaktywne łatwo może przerodzić się w formę dominującą,

• brak niezbędnych warunków do kształtowania się pozytywnych postaw wobec kf.

Metodę naśladowczo-ścisłą we współczesnej szkole można i należy zastąpić metodą zadaniową-ścisłą lub metodą programowanego uczenia się.

Metoda zadaniowa-ścisła ma tę przewagę nad naśladowczą-ścisłą, iż uczeń w wyniku odpowiednich działań motywujących nauczyciela jest wewnętrznie umotywowany na osiągnięcie określonego wyniku.

Za pomocą metody programowanego uczenia się, uczeń samodzielnie uczy się określonego zadania ruchowego przy pomocy z góry przygotowanego przez nauczyciela programu. W tej metodzie wyeksponowane są samokontrola i samoocena, jednak samodzielność jest ograniczona przez fakt, iż uczeń w toku uczenia się ściśle odtwarza jednoznacznie określone przez twórcę programu zadania-ćwiczenia, czyli w rzeczywistości nie ma pełnej swobody działania.

2. Metody proaktywne (usamodzielniające)

Aktywizacja uczniów w procesie wf wymaga stawiania uczniów w takich sytuacjach zadaniowych, które dla nich będą atrakcją i zgodne z ich potrzebami rozwojowymi. Ponadto uczniowie powinni wykonywać zadania w miarę możliwości samodzielnie, by uczyć się samokontroli i samooceny własnego działania. Można to osiągnąć stosując odpowiednie zadania i następujące metody ich realizacji:

1. metoda zabawowa-naśladowcza polegająca na naśladowaniu mechanizmów, zwierząt i ludzi będących w ruchu oraz takich zjawisk przyrodniczych, jak wiatr, grzmot, deszcz. Do aktywności ruchowej pobudzają dzieci tematy podsuwane przez n posiadające duży ładunek emocjonalny.

2. metoda zabawowa-klasyczna, w której uczniowie są stawiani w sytuacji zadaniowej za pomocą fabuły w zabawach lub przepisów w grach,

3. metoda bezpośredniej celowości ruchu, polega na tym, że n stawia uczniów w sytuacji zadaniowej poprzez zalecenie wykonania prostych zadań wziętych z życia,

4. metoda programowanego usprawniania się - przykładem są różnego rodzaju „ścieżki zdrowia”, które polegają na samodzielnym usprawnianiu się wg tych samych założeń jak w metodzie programowanego uczenia się techniki ruchu.

3. Metody kreatywne (twórcze).

Do najistotniejszych cech metod twórczych należą:

• pełna samodzielność uczniów w rozwiązywaniu zadań i problemów ruchowych,

• zadania dla podmiotu mają charakter zadań otwartych, tzn. zupełnie nieznanych, z którymi spotykają się po raz pierwszy,

• czynnikami motywującymi uczniów do działania są: informacje, aspiracje, oczekiwania (użyteczność działań), konflikty informacyjne oraz wyniki własnych czynności, mających charakter nagród i kar,

• uczeń stosuje w procesie działania samokontrolę i samoocenę oraz zdobywa podstawy ustawicznego samodoskonalenia się.

Powyższe walory posiadają takie metody, jak:

1. metoda ruchowej ekspresji twórczej, którą stworzył Laban, a która funkcjonuje w świecie nie tylko w postaci klasycznej, ale również w licznych wersjach zmodernizowanych.

2. metoda problemowa, która jest znana i stosowana w Polsce od wielu lat w różnych przedmiotach nauczania.

Charakterystyki metod realizacji zadań w wf.

1. Metoda naśladowcza-ścisła, S-R (bodziec-reakcja), tzn. że uczeń jest przedmiotem zabiegów dydaktyczno-wychowawczych, jest sterowany zewnętrznymi bodźcami środowiskowymi, głównie przez n, jedynego decydenta w tym procesie. Proces nauczania techniki ruchu przebiega wg określonej technologii, której istotą jest wielokrotne powtarzanie wzoru ruchowego, aż do ukształtowania się nawyku ruchowego. Uczniowie są więc przedmiotem manipulacji w rękach nauczyciela, skutkiem czego uczniowie najczęściej nie przykładają znaczenie do tego, co robią. Zainteresowanie zajęciami ruchowymi zanika.

2. Metoda zadaniowa-ścisła. Dotyczy realizacji zadań ściśle określonych, takich mianowicie, których celem jest opanowanie elementarnych technik ruchu, konkurencji sportowych, rozwój konkretnych sprawności motorycznych, wzmocnienie konkretnych grup mięśniowych itp.

Postawienie uczniów w sytuacji zadaniowej realizuje się dzięki następującym czynnościom nauczyciela:

• uświadomieniu uczniom stanu ich umiejętności czy braków, co powinno wyzwolić u nich potrzebę zmiany tego stanu rzeczy (sytuacji początkowej),

• określeniu celu i jego wartości, co powinno motywować uczniów do realizacji zadania.

3. Metoda programowanego uczenia się, powstała w latach 50. polega na tym, iż uczeń samodzielnie uczy się określonego zadania ruchowego przy pomocy przygotowanego przez nauczyciela programu. Uczniowi pozostawia się pełną swobodę uczenia się, samokontroli i samooceny, czego nie przewiduje się w procesie nauczania-uczenia się innymi metodami odtwórczymi.

Metoda nauczania programowanego realizuje słuszne postulaty:

• eliminowania sytuacji sprzyjających tworzeniu się błędów i luk w procesie uczenia się,

• wytwarzania u uczniów postawy aktywnej i zaangażowanej,

• indywidualizowania treści i tempa uczenia się przez częstą kontrolę i ocenę oraz nagradzanie pozytywnych reakcji,

• wytwarzania w procesie nauczania sprzężenia zwrotnego, regulującego dopływ informacji w zależności od stopnia opanowania określonych partii materiału,

• przedstawienia programu nauczania specjalnie opracowanego i zweryfikowanego na materiale empirycznym, zapewniając tym samym właściwe dostosowanie treści nauczania i sposobu ich przekazywania do poziomu uczniów, dla których program jest przeznaczony.

4. Metoda zabawowa-naśladowcza i zabawowa-klasyczna. Zbiorem norm i sposobów porządkujących działania wychowawcze w zabawie jest metoda zabawowa. W metodzie zabawowej można wyróżnić dwie zasadnicze odmiany. Jedna z nich to metoda zabawowo-naśladowcza związana ze stosowaniem ćwiczeń gimnastycznych, druga to klasyczna metoda zabawowa związana z zabawami i grami ruchowymi.

Metoda zabawowa-naśladowcza jest dostosowana do rozwoju psychofizycznego dzieci w wieku przedszkolnym i dzieci z klasy I szkoły podstawowej. Stawianie dzieci w sytuacji zadaniowej polega na wywołaniu u dzieci określonego myślowego obrazu przedmiotu czy zjawiska, którego istotą jest ruch i zaleceniu naśladowania go. Stosując tę metodę opieramy się na wyobrażeniu zdobytym przez dzieci w wyniku bezpośredniej obserwacji lub na wyobrażeniu wywołanym przez wychowawcę przy pomocy takich treści, które nawiązują do przeżyć dzieci. Ruchy dziecka nie muszą być dokładnym i ścisłym odtworzeniem zaobserwowanych czynności. Należy w tym wypadku dać dużo swobody dzieciom i pobudzić ich inicjatywę i fantazję.

Metoda zabawowa-klasyczna. Występuje wtedy, gdy źródłem i inspiracją aktywności ruchowej dzieci jest stworzona przez nauczyciela konkretna sytuacja pedagogiczna, w której podstawową rolę porządkującą i organizacyjną działania uczestników stanowi fabuła lub przepis. Fabuła, czyli słowny opis zdarzenia lub sytuacji przesycony wytworami własnej fantazji nauczyciela, jest charakterystyczna dla zabawy. Gra ruchowa jest nieco bardziej złożona i od zabawy odróżniają ją:

• gra ruchowa toczy się wg ściśle określonych przepisów,

• w grze występuje współzawodnictwo (zwykle pomiędzy drużynami),

• gra kończy się automatycznie z chwilą wygrania współzawodnictwa przez jakiś zespół lub jednostkę.

Tym, czym dla zabawy jest fabuła, tym dla gry ruchowej są przepisy, które sterują przebiegiem gry.

„Jednym z podstawowych warunków prawidłowego prowadzenia zabaw i gier - pisze A. Śleczkowski - jest ich gruntowna znajomość. Odpowiedni dobór zabaw to m.in.:

• zapewnienie wszechstronnego ruchu wszystkim uczestnikom zabawy,

• uwzględnienie w zestawie możliwie największej ilości rodzajów zabaw i gier,

• dostosowanie treści zabaw do konkretnych warunków w jakich się odbywa.

Drugim istotnym warunkiem jest dobra organizacja. Zabawa musi być tak zorganizowana by kształciła i wychowywała. Na dobrą organizację składają się:

• wybór odpowiedniego miejsca,

• umiejętne kierowanie grupą,

• przestrzeganie bezpieczeństwa,

• dobór i prawidłowe wykorzystanie przyborów,

• właściwe wykorzystanie sytuacji wychowawczych,

• odpowiednia postawa prowadzącego.

5. Metoda bezpośredniej celowości ruchu. Twórcą był Romuald Czyżewski. Metoda gimnastyczna bezpośredniej celowości ruchu ma na celu:

• uzupełnienie dotychczasowej luki między zasobem materiału ćwiczebnego, stosowanego metodą naśladowczo-zabawową a całokształtem ćwiczeń skończonych pod względem gimnastycznym, wykonywanych metodą „ścisłą”,

• ułatwienie szybszego opanowania przez ćwiczących ruchów gimnastycznych poprawnych i uzyskanie płynących stąd dodatnich efektów fizjologicznych.

Zasadniczą cechą tej metody jest łagodne przejście od ruchów w formie zabawowej do ruchów poprawnych z zachowaniem stopnia zainteresowania ucznia formą pierwszą, przy jednoczesnym wykorzystaniu zalet fizjologiczno-wychowawczych płynących z formy drugiej.

6. Metoda programowanego usprawniania się. Funkcjonuje na podobnych zasadach, jakie obowiązują w metodzie programowanego uczenia się. Różnica pomiędzy nimi sprowadza się do różnicy celów, jakie pragnie się osiągnąć z ich pomocą. Programowanie zadań usprawniających jest dużo łatwiejszą czynnością dla N niż programowanie zadań, które maja doprowadzić do opanowania techniki ruchu; poza tym program usprawniania się nie wymaga od ucznia takiego wielkiego wysiłku intelektualnego i skupienia uwagi jak program uczenia się techniki ruchu. Wzorcowym przykładem praktycznego zastosowania metody programowanego usprawniania się jest „ścieżka zdrowia”.

7. Metoda ruchowej ekspresji twórczej, stworzona przez R. Labana, przetransportowana na grunt polski przez W. Gniewkowskiego. Metoda oparta na ruchu twórczym zwana w Polsce także improwizacją ruchową, daje nauczycielowi dużą swobodę wyboru i pobudza go do komponowania zadań ruchowych. Podstawową wskazówką dla N wdrażającego tę metodę jest pozostawienie ćwiczącym całkowitej swobody wyboru sposobu wykonania, postawionego zadania ruchowego. Trzeba ćwiczącym wyjaśnić, co mają robić, natomiast jak mają robić zależy od ich inwencji twórczej, pomysłowości, fantazji, poczucia estetyki itp.

8. Metoda problemowa, najogólniej rzecz biorąc przez nauczanie problemowe rozumiemy zespół takich czynności, jak organizowanie sytuacji problemowych, formułowanie problemów, udzielanie uczniom niezbędnej pomocy w rozwiązywaniu problemów i sprawdzaniu tych rozwiązań, wreszcie kierowanie procesem systematyzowania i utrwalania tak uzyskanej wiedzy.

Badania nad efektywnością stosowania metody problemowej w przedmiotach umysłowych wykazały, że:

• nauczanie problemowe daje lepsze efekty w zakresie przyswajania wiadomości i ich trwałości niż nauczanie oparte na metodzie podającej,

• zdobyta wiedza w wyniku rozwiązywania problemów jest bardziej operatywna niż wiedza i umiejętności zdobyte w gotowej postaci,

• nauczanie problemowe daje również lepsze efekty w dziedzinie rozwoju umiejętności samodzielnego zdobywania wiedzy.

Wg Kozieleckiego problem jest rodzajem zadania, którego podmiot nie może rozwiązać za pomocą posiadanych wiadomości, umiejętności i nawyków. Rozwiązanie problemu jest możliwe przede wszystkim dzięki myśleniu produktywnemu, tzn. takiemu, które polega na tworzeniu informacji zupełnie nowych dla podmiotu.

Struktura każdego problemu posiada dwa zasadnicze elementy:

• cel, do którego człowiek zmierza,

• dane początkowe, czyli informacje zawarte w sytuacji problemowej.

W zależności od poziomu danych początkowych zawartych w sytuacji problemowej, wyróżnia Kozielecki problemy otwarte (zwane też inwencyjnymi, poziom informacji jest bardzo niski, człowiek nie posiada żadnych danych o możliwych rozwiązaniach problemu, nie wie jaki hipotezy i warianty wchodzą w grę)i zamknięte (inaczej selektywne, dany jest pełny zbiór możliwych rozwiązań, zadanie człowieka polega na wyborze jednego z nich).

Praktyczny podział problemów podał również J. P. Guilford, podzielił on problemy ze względu na sposób sformułowania celu i wyróżnił problemy konwergencyjne (mają tylko jedno poprawne rozwiązanie, ponieważ cel jednocześnie określa wynik końcowy) i dywergencyjne (ze względu na sposób sformułowania celu mogą mieć wiele poprawnych rozwiązań).

Metody przekazywania i zdobywania wiadomości z zakresu kf - pokaz, opowiadanie, wykład, pogadanka, dyskusja, praca z książką, opisywanie i rysowanie postaci, wywiad, wykonywanie zadań ruchowych.

Przedmiot i zadania metodyki WF.

Metodyka WF - celem jest wyposażenie studentów w wiedzę merytotyczną, umiejętności metodyczne i organizacyjne do rozwiązywania praktycznych problemów wychowawcy fizycznego.

Cele i zadania Metodyki WF:

• nabycie przez studentów umiejętności zastosowania wiedzy i sprawności zawodowych w celu wprowadzenia młodzieży do czynnego uczestnictwa w KF poprzez rozwijanie sił twórczych i zdolności innowacyjnych uczniów, kształtowanie ich postaw i charakteru,

• treści zajęć z metodyki WF oparte są o związki jakie zachodzą pomiędzy N a U w procesie nauczania i wychowania,

• podanie przez prowadzącego, a opanowanie przez studentów niezbędnej wiedzy metodycznej oraz praktycznej umiejętności do całokształtu pracy zawodowej w szkole,

• badanie działalności osób nauczających i uczących się,

• badanie celów i treści metodycznych środków organizacji kształcenia oraz kontroli i oceny.

Cele lekcji WF.

Cel kształcący - najbardziej eksponowany na lekcji, obejmuje sprawnośc fizyczną, budowę i postawę ciała, odporność.

Cel poznawczy - dotyczy głównie wiedzy o organizmie oraz znaczeniu aktywności ruchowej (rekreacji, sportu, turystyki i rehabilitacji) w życiu człowieka.

Cel wychowawczy - jest związany z wyrabianiem cech charakteru, postaw społeczno - moralnych i wyrabianiem nawyków aktywności ruchowej.

Definicja lekcji wychowania fizycznego.

Kalinowski Adam

LWF jest obligatoryjną i podstawową formą realizacji celów i zadań WF dla ogółu uczniów. Jest ona procesem pedagogicznym w ramach którego N przy aktywnym udziale U realizuje w wyznaczonym miejscu, określonym czasie i odpowiednią grupą U zadania wytyczone przez program nauczania.

Franciszek Laurentowski

LWF należy pojmować w aspekcie racjonalnego oddziaływania na zdrowie, ogólny i wszechstronny rozwój fizyczny i rozwój sprawności motorycznej. Niezmiernie istotnym jest także kształtowanie wśród U zaangażowanych postaw, budzenie zainteresowań różnymi dyscyplinami sportu i wychowaniu w rekreacji ruchowej.

Lechosław Lachowicz

LWF należy postrzegać w dwóch płaszczyznach przenikających się:

• jest to ogólnie uznana w systemie klasowo - lekcyjnym podstawowa forma organizacyjna nauczania oparta na realizacji określonego zadania dydaktycznego,

• to celowo zorganizowane sytuacje dydaktyczne i wychowawcze zmierzające do realizacji fizycznego kształcenia i wychowania młodzieży szkolnej.

Tok lekcji WF

Logicznie opracowany schemat, który orientacyjnie wskazuje N jak należy dobierać materiał ćwiczebny aby jak najwszechstronniej oddziaływać na organizm U, wskazuje również na kolejność ćwiczeń, zabaw i gier ruchowych dla uzyskania racjonalnego przebiegu krzywej fizjologicznej natężenia wysiłku fizycznego.

Wg Kalinowski Adam

Tok lekcyjny orientacyjnie wskazuje, jak należy dobierać materiał ćwiczebny, by zapewnić możliwie jak najwszechstronniejsze oddziaływanie na ustrój ćwiczącego.

Wg Janina Kutzner

Dla ułatwienia przestrzegania zasad budowy lekcji skonstruowano tok lekcyjny, który pozwala na określenie ram lekcji i ma orientacyjne znaczenie dla prawidłowej budowy jednostki.

Wg Ludwik Denisiuk

Tok lekcyjny są to ogólne wytyczne podane w formie przejrzystego schematu (złożonego z 3 części)

Wg Stanisław Strzyżewski

Tok lekcyjny jest ciągiem określonych zadań pedagogicznych. Zadania pedagogiczne, które tworzą tok lekcyjny (wg Strzyżewski)

• zorganizowanie grupy i sprawdzenie gotowości do zajęć,

• motywacja do udziału w zajęciach,

• rozgrzewka, rozwój psychomotoryki i zadania korektywne,

• kształtowanie umiejętności i doskonalenie sprawności w różnych zakresach,

• uspokojenie fizjologiczne i emocjonalne organizmu,

• czynności organizacyjne i wychowawcze związane z zakończeniem lekcji,

• nastawienie ucznia do samodzielnych zadań na polu KF.

Natężenie wysiłku lekcji wychowania fizycznego (podział toku lekcji na części).

Część I - wstępna

• trwa około 3 - 8 minut,

• zawiera czynności organizacyjno - porządkowe tj. zbiórka, raport, powitanie, podanie zadań lekcji, pokaz zadania głównego lekcji,

• część ta ma przede wszystkim wprowadzić U w atmosferę lekcji, przygotować i nastawić U do aktywnego uczestnictwa w lekcji, wywołać fizjologiczne i emocjonalne ożywienie organizmu U przez zabawy i gry ruchowe.

Część II A - główna (ćwiczenia kształtujące)

• następuje wszechstronne przygotowanie U do zadań lekcji realizowanych w części głównej,

• trwa około 10 - 15 minut,

Część II B - główna

• realizacja zadań dydaktycznych lekcji (nauczanie i doskonalenie ćwiczeń),

• czas trwania 25 - 35 minut,

• w części głównej kształtowane są umiejętności i doskonalona jest sprawność motoryczna, wyrabiana jest płynność i obszerność,

• nie może w niej zabraknąć zadań ukierunkowanych na samoocenę, samokontrolę, samosterowanie rozwojem fizycznym.

Część III - końcowa

• trwa około 3 -5 minut,

• następuje uspokojenie organizmu dzieci, korekta postawy ciała omówienie i posumowanie zajęć lekcji, pokaz zadania głównego lekcji wykonany przez U, czynności organizacyjno - porządkowe (zbiórka, pożegnanie).

Zasady, które trzeba w lekcji respektować, aby proces wf spełniał swoje zadania zdrowotno - rozwojowe, kształcące i wychowawcze:

• zasada fizjologiczno - zdrowotna - uwzględniając krzywą natężenia wysiłku pozwala na odpowiednie stopniowanie obciążeń w lekcji i wszechstronne przećwiczenie, rozwijanie wydolności oraz nawyków higieniczno - zdrowotnych,

• pedagogiczna - związana jest z procesem nauczania i doskonalenia ćwiczeń i zadań prowadzących do wytworzenia i utrwalenia nawyku ruchowego przez dobór odpowiednich metod, form i pedagogicznych zasad nauczania (świadomego i aktywnego udziału, stopniowania wysiłku, przystępności, systematyczności, trwałości, poglądowości),

• psychologiczna - związana z atmosferą procesu nauczania, motywowaniem uczniów i kształtowaniem osobowości oraz wdrażaniem do umiejętności panowania nad własnymi emocjami w dążeniu do rozwijania własnych zainteresowań ,

• organizacyjna.- dotycząca operowania grupą przed, w trakcie i po lekcji (zbiórki, ustawienia, przejścia, rozdawanie i zbieranie sprzętu) i odpowiedzialna za porządek na lekcji, pozwalająca unikać niepotrzebnych kontuzji czy urazów.

Systematyka toków lekcji wf (Muszkieta 1998)

1. Toki czyste zabaw i gier ruchowych wg Trześniowskiego 1995

Dzieci 7-10 lat	Dzieci 11-12 lat	Dzieci powyżej 12 lat
zabawa ze śpiewem, zabawa lub gra orientacyjno-porządkowa, zabawa lub gra na czworakach, z lub g rzutna, z lub gra bieżna, z lub g orientacyjno-porządkowa, z lub g skoczna, z ze śpiewem.	z ze śpiewem, z lub gra orientacyjno-porządkowa, z lub g z mocowaniem, z lub g bieżna, z lub g rzutna, z lub g skoczna, z ze śpiewem lub pląs.	z lub g orientacyjno-porządkowa, z lub g z mocowaniem, z lub g bieżna, z lub g rzutna, z lub g skoczna, z lub g kopna, z o charakterze uspokajającym.

2. Tok lekcji zabaw i gier ruchowych z ćwiczeniami kształtującymi wg Kalinowskiego 1970.

Część 1: czynności organizacyjno-porządkowe, zabawa ze śpiewem, z lub g orientacyjno-porządkowa.

Część 2.a. ćwiczenia kształtujące - ćwiczenia: ramion, tułowia w płaszczyźnie strzałkowej, nóg, t w płaszczyźnie czołowej, r i n, t w płaszczyźnie poprzecznej, mięśni brzucha, t w płaszczyźnie mieszanej, mięśni grzbietu, równoważne, podskoki.

Część 2.b. z lub g na czworakach lub z mocowaniem, z lub g bieżna, rzutna, skoczna.

Część 3. z ze śpiewem, marsz lub pląs, czynności organizacyjno-porządkowe.

3. Tok lekcji z przewagą ćwiczeń gimnastycznych wg Denisiuka 1964.

Część 1. czynności organizacyjno-porządkowe, z ze śpiewem, z lub g orientacyjno-porządkowa.

Część 2.a. ćwiczenia kształtujące (jw.), z lub g ożywiająca.

Część 2.b. ćwiczenia stosowane i użytkowe - zwinności, siły (zwisy i podpory), równowagi na przyrzadach, skoczności (skoki gimnastyczne), biegi i rzuty.

Część 3. z ze śpiewem lub z, g lub ć uspokajające lub korektywne, czynności organizacyjno-porządkowe.

4. Tok lekcji z i g ruchowych z elementami la

Część 1. czynności organizacyjno-porządkowe, z lub g ożywiająca lub dyscyplinująca, ćwiczenia kształtujące (jw.).

Część 2. z lub g bieżne, rzutne, skoczne.

Część 3. z lub g uspokajająca, czynności organizacyjno - porządkowe.

5. Tok lekcji z i g ruchowych z elementami zespołowych gier sportowych.

Część 1. czynności organizacyjno-porządkowe, z lub g ożywiająca lub dyscyplinująca.

Część 2. a. ćwiczenia kształtujące jw., gra ruchowa.

Część 2.b. z i g ruchowe z elementami techniki danej gry zespołowej, z elementami taktyki, g drużynowa o charakterze danej gry zespołowej.

Część 3. z lub g o charakterze uspokajającym, czynności organizacyjno-porządkowe.

6. Toki lekcji z i g ruchowych wg Bondarowicza 1982.

Dzieci klas 3-5	Z ćwiczeniami gimnastycznymi	Z grą drużynową
ć porządkowo-wychowawcze, z lub g o charakterze ożywiającym i rozgrzewającym, z lub g orientacyjno-porządkowa, na czworakach, z mocowaniem lub dźwiganiem, masowa bieżna lub skoczna, rzutna lub z podbijaniem, lub kopna, skoczna lub bieżna o mniejszym natężeniu, ćwiczenia korektywne, z o charakterze uspokajającym, ćwiczenia porządkowo-wychowawcze.	ć porządkowo-wychowawcze, z lub g o charakterze ożywiającym, ć gimnastyczne kształtujące wolne, z lub g na czworakach, z mocowaniem i dźwiganiem lub zwisy na przyrządach, ć równoważne na przyrządach, ć zwinności na przyrządach, z lub g masowa, bieżna lub skoczna, lub skok przez przyrząd, z lub g rzutna, lub z podbijaniem, lub kopna, ć korektywne, z lub g o charakterze uspokajającym, ć porządkowo-wychowawcze.	ć porządkowo-wychowawcze, z lub g o char. ożywiającym, ć gimnastyczne kształtujące, z lub g doskonalące elementy ruchowe danej gry drużynowej, g drużynowa (uproszczona, szkolna, właściwa), ć korektywne, z o char. uspokajającym, ćwiczenia porządkowo-wychowawcze.

7. Toki lekcji gier drużynowych.

Z zabawami i grami ruchowymi	Z ćwiczeniami kształtującymi
Część 1. czynności org-porz., z lub g orientacyjno-porz. Część 2.1. z lub g na czworakach lub z mocowaniem, bieżna, rzutna, skoczna, z z elementami techniki danej gry drużynowej. Część 2.b. fragment gry z elementami taktyki, g (uproszczona, szkolna, właściwa). Część 3. z lub g o char. uspok., czynności org-porz.	Część 1. czynności org-porz., z lub g o char. dyscyplinującym lub ożywiającym. Część 2.a. ćwiczenia kształtujące. Część 2.b. fragment gry z elementami taktyki, gra uproszczona, szkolna lub właściwa. Część 3. z lub g o char. uspok., czynności org-porz.

Dydaktyczne metody instruowania.

Stosowanie metod objaśniania słownego i pokazu. Ucząc najrozmaitszych umiejętności ruchowych, wykorzystujemy najczęściej trzy elementy: pokaz, objaśnienia, ćwiczenia. Są one ze sobą ściśle powiązane.

Pokaz - pozwala U na pierwsze wyobrażenie ruchu, a dla N jest to możliwość dokładnego zademonstrowania ćwiczenia. Sposób pokazania ruchu może być dowolnie wybrany w zależności od zastosowanej metody nauczania. Rozwijanie w ten sposób wyobraźni twórczej i odtwórczej pozwala na kształtowanie nowych nawyków ruchowych.

Objaśnienia - występują w nierozerwalnym powiązaniu z pokazem. Powinny być krótkie i zrozumiałe. Należy dostosować je do możliwości percepcyjnych U. Powinny podkreślać zasadnicze cechy danego ćwiczenia, uwzględniając istotne momenty dotyczące trudności czy elementów niebezpiecznych. Nie może w nich zabraknąć informacji o wartości użytkowej danego ćwiczenia i jego wpływie na organizm. Pozwoli to na aktywny i świadomy udział U w procesie nauczania czynności ruchowych. Bardzo ważną sprawą przy objaśnianiu ćwiczenia jest używanie prawidłowej terminologii. Poznanie przez U fachowego słownictwa wzbogaca ich język i pozwala zrozumieć specyfikę przedmiotu.

Ćwiczenia - polegające na utrwalaniu ruchu są podstawa do zdobycia określonej umiejętności i nawyków ruchowych. Brak systematyczności w pracy N i U uniemożliwia osiągnięcie zamierzonych efektów.

Czynności N w przygotowaniu osnowy lekcji WF

Osnowa - pisemne przygotowanie N do cyklu jednostek lekcyjnych.

Zabierając się do przygotowania osnowy lekcyjnej musimy znać program nauczania danej klasy i umieć dokonać wyboru toku i typu lekcji.

Osnowa lekcji WF powinna zawierać: cele lekcji (poznawcze, kształcące, wychowawcze), dane o klasie i warunkach lekcji, tok lekcji, nazwę zabaw, gier ruchowych i ćwiczeń, czas trwania i liczbę powtórzeń, organizację lekcji, opis przebiegu lekcji, uwagi o realizacji.

Uproszczoną formą osnowy lekcji wf jest konspekt. Konspekt jest także pisemnym przygotowaniem się N do lekcji zawierającym: cele operacyjne lekcji, informacje o klasie i warunkach, tok lekcji, nazwę zabaw, gier, ćwiczeń, liczbę powtórzeń i czas trwania, uwagi organizacyjno - metodyczne, uwagi o przebiegu lekcji.

Podczas przygotowania osnowy lub konspektu pomocną może być analiza zewnętrzna i wewnętrzna zadań dydaktycznych lekcji.

Analiza zewnętrzna zadania lekcji - polega na rozłożeniu danego ćwiczenia (zabawy, gry) na poszczególne elementy, fazy ruchu stanowiące obraz zewnętrzny ćwiczenia (zabawy, gry).

Analiza wewnętrzna zadania lekcji - polega na rozpatrywaniu zaangażowania aparatu ruchowego - mięśni, więzadeł i stawów.

Kolejność czynności N w opracowaniu osnowy lekcji:

N wf pełni role organizatora procesy nauczania i uczenia się, procesu kształcenia i wychowania. Jest osoba pomagającą U opanować szeroki zakres różnego rodzaju umiejętności, sprawności i wiadomości.

W procesie dydaktycznym wf proponuje się następujący schemat kolejności czynności N w przygotowaniu osnowy lekcji (Bronikowski, Muszkieta):

1. Charakterystyka zespołu klasowego (poziom umiejętności, sprawności fizycznej, zdrowia, wiadomości, zainteresowania U),

2. Analiza warunków (bazowo - sprzętowych szkoły),

3. Analiza programu nauczania i rozkładu materiału nauczania N (planu autorskiego),

4. Postawienie celów operacyjnych lekcji (kształcących, poznawczych, wychowawczych),

5. Określenie typu, rodzaju i toku lekcji,

6. Opracowanie części głównej lekcji (część II B) - wybór zadania głównego lekcji, dobór zadań pozostałych lekcji, wybór metod nauczania i form prowadzenia, wybór sposobów organizacji pracy na lekcji, bezpieczeństwo w części głównej,

7. Opracowanie ćwiczeń kształtujących (część II A) - dobór ćwiczeń kształtujących do zadań dydaktycznych lekcji, kolejność ćwiczeń kształtujących według toku przygotowywanej lekcji, wybór formy prowadzenia ćwiczeń, wybór sposobu organizacji ćwiczeń kształtujących,

8. Opracowanie części końcowej lekcji (część III) - dobór zabaw lub ćwiczeń o charakterze uspokajającym, dobór zabaw lub ćwiczeń korygujących postawę ciała, koncepcja omówienia lekcji, podsumowania,

9. Opracowanie części wstępnej (część I) - koncepcja rozpoczęcia lekcji, uświadomienie U celów i zadań lekcji, dobór zabawy (ćwiczenia) ożywiającej lub dyscyplinującej,

10. Wybór wiadomości do realizacji w lekcji wf i sposobu ich przekazania U,

11. Wybór sprzętu (przyborów i przyrządów),

12. Opracowanie zadań wychowawczych i sposobów wdrażania ich w procesie lekcji wf,

13. Bezpieczeństwo na całe lekcji wf.

Metody nauczania ćwiczeń ruchowych

W metodyce wf wyróżnia się 4 rodzaje metod nauczania:

1 - metoda syntetyczna (całości) - polega na nauczaniu określonej zabawy, gry, ćwiczenia ruchowego w całości, od początku w pełnej formie. W przypadku zabaw i gier ruchowych powinna ona być podstawowa metodą nauczania.

2 - metoda analityczna (części) - polega na nauczaniu poszczególnych elementów zabawy, gry, ćwiczenia ruchowego. Nauczanie rozpoczyna się od elementów prostych, łatwych. Po opanowaniu przez ćwiczących wyizolowanych elementów ruchu, należy przejść do bardziej złożonych, by w efekcie końcowym U opanował daną zabawę, grę, ćwiczenie w całości.

3 - metoda mieszana (syntetyczno - analityczna) - polega w pierwszej fazie na nauczaniu częściami, a następnie w pełnej formie. Może ona polegać także na podziale U na grupy. U mniej sprawni uczą się zabawy, gry, ćwiczenia za pomocą metody analitycznej, by przejść do pełnej formy ćwiczenia. Natomiast U sprawniejsi mogą uczyć się od początku w pełnej formie zabawy, gry, ćwiczenia.

4 - metoda kompleksowa - polega na nauczaniu wyodrębnionych przez N kompleksów ruchowych danej zabawy, gry lub ćwiczenia ruchowego i jest połączeniem poprzednich metod, stosowanym często w celu korygowania błędów w wykonywanym ruchu.

Metody nauczania ćwiczeń ruchowych to sposoby, za pomocą których w pracy dydaktycznej ćwiczący, pod kierunkiem N, opanowuje umiejętności, nawyki ruchowe i związane z nimi wiadomości. Realizacja zadań ruchowych wymaga szczególnej dbałości o odpowiedni dobór metod. Strzyżewski pisząc o systematyce metod jako sposobów realizacji wychowania fizycznego, podzielił je ze względu na wymagany poziom aktywności wewnętrznej i zaangażowania intelektualnego U na następujące zadania:

1 - ściśle określone - wymagające ścisłego sterowania zewnętrznego, takie jak nauka techniki i taktyki poszczególnych dyscyplin sportowych oraz zadań o charakterze rehabilitacyjno - korekcyjnym.

2 - częściowo określone - które U mogą wykonywać do pewnego stopnia samodzielnie.

3 - problemowe - wymagające pełnej samodzielności i inwencji w poszukiwaniu rozwiązań przy wykorzystywaniu posiadanych umiejętności i wiadomości.

Teoria R.A. Schmidta

Zaleca, aby w procesie nauczania i uczenia się zwrócić uwagę na następujące zasady:

1 - dla ruchów powolnych, seryjnych, w których nie zachodzi ściśle współdziałanie części całego działania, bardzo skuteczna jest metoda nauczania częściami.

2 - w nauczaniu i doskonaleniu bardzo szybkich ruchów i z góry zaprogramowanych ćwiczenie wyodrębnionych jego części jest mało skuteczne, a może być nawet szkodliwe.

3 - im bardziej części działania są współzależne, tym mniej użyteczna jest metoda cząstkowa.

Sposoby organizacji pracy na lekcji wf

Najczęściej stosowanymi sposobami organizacji lekcji wf będą:

1 - Praca jednym frontem - U jednocześnie wykonują określone zadanie ruchowe identyczne pod względem techniki, liczby powtórzeń, wynikające z przepisów i zasad gry, dyscypliny sportu.

2 - Praca w grupach - U są podzieleni na zespoły, a każdy zespół wykonuje inne zadania na swoim stanowisku. N powinien zawsze nadzorować zadanie główne lekcji jako nowe i dopiero poznawane przez U, demonstrując samemu i ucząc ich zasad prawidłowej asekuracji. Nie powinien zapominać jednak o kontrolowaniu wykonywania przez resztę klasy pozostałych zadań.

3 - Praca w grupach z ćwiczeniem dodatkowym - przy każdym stanowisku wprowadza się jakieś nowe ćwiczenie dodatkowe, aby skrócić U czas oczekiwania na wykonanie zadania trudniejszego. Ćwiczenie dodatkowe powinno strukturą ruchu być zbliżone do zadania na tym stanowisku, wykorzystując te same grupy mięśni, w przypadku gdy zadanie główne nie jest zbyt obciążające, lub inne grupy mięśniowe, gdy ma ono charakter siłowy i wymaga odpoczynku. Jeśli zadanie główne wymaga dużego wysiłku i koncentracji uwagi, ćwiczenie dodatkowe może mieć wtedy charakter wyrównawczy.

4 - Tor przeszkód - umiejętnie dobrany przez N zestaw zadań ruchowych ustawiony w formie toru przeszkód może być stosowany na każdym poziomie i jest łatwy do zorganizowania. Unikamy zadań nowych i zbyt skomplikowanych, jako że szybkość pokonywania toru uniemożliwia prawidłowe opanowanie techniki nowych zadań. Przed rozpoczęciem toru należy dokładnie pokazać kolejne zadania i sprawdzić, czy przeszkody rozstawione są w wystarczającej odległości, aby uniknąć przestojów, czy też osób wpadających na siebie.

5 - Forma małych obwodów - strukturę małego obwodu stanowić będzie 3-5 drobnych zadań ruchowych, prowadzących od najprostszego elementu do ostatniego ogniwa, którym jest konkretne zadanie dydaktyczne. Jest to forma wykorzystywana najczęściej przy nauczaniu zadania nowego i złożonego technicznie bądź koordynacyjnie.

6 - Praca indywidualna - U posiadają dużą swobodę wybory rozwiązań i często ćwiczą według własnego pomysłu, wykonują różne zadania w trakcie trwania zabawy, gry, ćwiczenia ruchowego, forma ta jest związana z twórczymi metodami realizacji zadań ruchowych.

7 - Sposób mieszany - następuje wykorzystanie różnych sposobów organizacji na jednej lekcji zabaw i gier ruchowych czy lekcjach gimnastyki bądź gier zespołowych, w których N planuje inny sposób organizacji w czasie ćwiczeń kształtujących i całkiem odmienny sposób w trakcie realizacji zadań głównych lekcji.

Kontrola i ocena z wf

Kontrola i ocena umożliwia nam stwierdzenie aktualnego stanu umiejętności, wiedzy oraz stopnia opanowania nauczanego nawyku. Pozwala także U na samoocenę i porównanie swoich umiejętności czy wiadomości w grupie rówieśników.

Reforma systemu edukacji (1999) wprowadziła dwa systemy oceniania. Wewnątrzszkolny system oceniania ustalany i aprobowany jest przez radę pedagogiczną i może to być np. system punktowy, procentowy czy według zaproponowanej przez N innej skali. Dla każdego przedmiotu powinny zostać ustalone kryteria ocen. Zewnątrzszkolny system oceniania w postaci standardów wymagań egzaminacyjnych stworzony został, by ułatwić porównywanie wiedzy U, ale także, by możliwe było porównywanie i ocenianie pracy całych szkół.

Dekalog zasad kontroli i oceny w wf (Muszkieta 2002):

1. U jest podmiotem wszelkich działań N.

2. Stosuj czytelne, obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny ucznia.

3. Aby coś sprawdzić i ocenić, najpierw należy tego nauczyć.

4. Oceniając umiejętności, psychomotoryczność i wiadomości, miej na uwadze stan bieżący (poziom), a przede wszystkim postęp ucznia.

5. Sprawdzając poziom sprawności fizycznej, umiejętności i wiadomości, uwzględniaj różny stan rozwoju psychomotorycznego U.

6. Ocena z pomiarów komponentów sprawności fizycznej U nie może decydować o ocenie końcowej z wf.

7. Każdy U zasługuje na ocenę co najmniej dobrą z wf i każdy może otrzymać ocenę celującą.

8. Nie używaj ocen do karania U na przykład za złe zachowanie, brak zaangażowania czy motywacji, niechęć do startowania w zawodach, itp.

9. Staraj się unikać ocen niedostatecznych i miernych z wf. Wyższa ocena motywuje, zaniżona powoduje negatywną motywację.

10. Naucz U samooceny i samokontroli własnych umiejętności, sprawności, wiedzy, rozwoju psychofizycznego, zachowań, postaw, które są bardziej celowe i efektywne w procesie kształcenia i wychowania.

Funkcje oceny:
1) Funkcja klasyfikacyjna jest użyteczna przy: ocenie poziomu opanowania wiedzy w dłuższym dystansie, różnicowaniu i selekcji U ze względu na dalsze ścieżki kształcenia, porównywaniu osiągnięć U ze standardami, informowaniu dla nadzoru i środowiska.

2) Funkcja diagnostyczna jest użyteczna przy: opisie rozwoju kompetencji U, rozpoznawaniu indywidualnych potrzeb każdego U, porównywaniu efektywności programów nauczania, określeniu efektywności stosowanych metod pracy, planowaniu procesu nauczania, informacji zwrotnej dla ucznia i rodziców, braniu przez ucznia odpowiedzialności za proces uczenia się.

Implikacje funkcji w stosunku do oceny (Sołtys, Szmigel):

1. Funkcja dydaktyczna - ocena powinna być informacją o stopniu opanowania treści nauczania (czynności) przez ucznia.

2. Funkcja dydaktyczno - prognostyczna - powinna informować o stopniu znajomości zagadnienia niekoniecznie w oparciu o program wyłącznie szkolny, jest również pomocna przy planowaniu czynności N, a także informuje o przyszłych wynikach U na podstawie bieżących ocen dydaktycznych.

3. Funkcja sterująco - metodyczna - powinna uzmysłowić N konieczność zmiany lub kontynuacji metod pracy z U.

4. Funkcja psychologiczna - powinna obejmować kontekst zdrowia psychicznego i fizycznego U.

5. Funkcja wychowawcza - powinna uwzględniać zaangażowanie, staranność, wkład pracy, warunki środowiskowe.

6. Funkcja selektywna - powinna odróżniać U dobrze przygotowanych do dalszej nauki od tych, którzy danej umiejętności jeszcze nie posiedli.

7. Funkcja społeczna - powinna kształtować stosunki w klasie i określić przygotowanie i predyspozycje U do dalszej nauki i pracy.

Przedmiot oceny (co oceniać?)

1. Rozwój fizyczny - pomiary antropometryczne (wysokość ciała, masa, obwód większych grup mięśniowych), pomiary fizjologiczne (pojemność życiowa płuc, rytm oddechu, rytm tętna, wydolność pracy serca, ciśnienie tętnicze krwi), postawa ciała (wady i odchylenia, proporcje, zakresy ruchów w stawach).

2. Umiejętności - technika i taktyka wykonania poszczególnych elementów nauczanych dyscyplin i konkurencji, utylitarne, organizacyjne (umiejętności organizacji czasu wolnego, zawodów, sędziowanie).

3. Sprawność fizyczna - zdolności kondycyjne i koordynacyjne, sprawność fizyczna związana ze zdrowiem, sprawność fizyczna związana z osiągnięciami.

4. Wiadomości o KF - dot. historii kf, techniki i taktyki poszczególnych dyscyplin, organizowania czasu wolnego, ocena własnego stanu zdrowia.

5. Postawy i zachowania - stosunek do wf, aktywność, zaangażowanie, wartości.

Kryteria i narzędzia oceny (jak oceniać?)

1. Rozwój fizyczny - obserwacja, pomiary wykonywane przez higienistkę szkolną, lekarza, pomiary wykonywane samodzielnie przez uczniów.

2. Umiejętności - testy nauczycielskie zgodne z planem pomiaru osiągnięć U i rozkładem materiału nauczania w zakresie umiejętności ruchowych, sprawdziany, organizacja zawodów, sędziowanie.

3. Sprawność fizyczna - testy sprawności fizycznej.

4. Wiadomości o KF - sprawdziany, testy, odpowiedzi, prowadzenie zajęć, prowadzenie zeszytów, teczek, dzienniczków.

5. Postawy i zachowania - obserwacja, udział w zawodach, festynach, przynależność do klubów, sekcji, działalność społeczna (SKS, UKS).

Należy pamiętać, że zadaniem oceny jest również przygotowanie do umiejętności samooceny i samokontroli.

Samokontrola i samoocena U na lekcji wf

Samokontrola to:

• introspektywne kontrolowanie przebiegu nauczanej czynności ruchowej,

• proces dydaktyczno - wychowawczy rozumiany jako współdziałanie w korygowaniu błędów wzajemnie wśród U (tzw. samokontrola społeczna),

• umiejętność samodzielnego porównania stanu faktycznego z tym co jest wymagane lub uznane za wartościowe.

Samoocena to własna opinia U o wartościach przyswojonych przez niego w różnych przejawach aktywności ruchowej oraz odnoszących się do jego rozwoju osobniczego.

Samokontrola i samoocena U z wf dotyczy:

• rozwoju psychofizycznego i intelektualnego,

• sprawności fizycznej,

• umiejętności ruchowych (sportowych, rekreacyjnych, organizacyjnych),

• wiadomości,

• postaw i zachowań.

Intelektualizacja w zajęciach wf

Przekazywanie konkretnych wiadomości, wiedzy uczniom. Dostosowywanie do wiedzy odbiorcy (poziomu intelektualnego). Będzie to również dobór środków innych niż ruch (DVD, video, biologia, gazeta, itp.)

Intelektualizacja związana jest z tym, co N mówi do U i okolicznościami przekazywania tych treści. Najczęściej wiąże się tematycznie z:

• wiedzą o sobie samym,

• relacją człowiek - otoczenie,

• wiedzą o sporcie,

• wiedzą o możliwościach wykorzystania swoich umiejętności w ramach organizacji czasu wolnego lub innych utylitarnych czynności życia codziennego.

Umiastowska uważa, że współdziałanie wf z wychowaniem intelektualnym odbywa się przez:

• realizację świadomego i aktywnego uczestnictwa w procesie nauczania - uczenia się,

• wyposażenie U w wiadomości o celach i zadaniach wf, o wpływie ćwiczeń ruchowych na organizm, o treściach związanych z realizacją poszczególnych działów programu nauczania,

• realizowanie czynności ruchowych.

Indywidualizacja w lekcji wf

Dostosowanie zadań ruchowych do możliwości U (sprawność U, wiek, płeć, etap edukacji, zainteresowania, warunki psychofizyczne).

Indywidualizacja procesu dydaktycznego w wf jest zadaniem trudnym. Reakcje dzieci są zróżnicowane pod względem rozwoju umysłowego i fizycznego. Różnice te są uzależnione od czynników genetycznych, ale również zależą od postaw, stosunków społecznych i środowiska, w którym dziecko wyrasta.

W procesie lekcyjnym indywidualizacja dotyczy przede wszystkim:

• tempa opanowania umiejętności ruchowych,

• doboru treści, zadań, metod i form prowadzenia lekcji,

• rozwoju sprawności - progresji,

• intensywności poczynań związanych z tempem lekcji.

Zadaniem N jest dotarcie do każdego U tak, aby umotywować go do zadań czekających w lekcji. W większości przypadków indywidualizacja związana jest z interakcjami N-U, ale może też dotyczyć konkretnych zadań ruchowych, w których U samodzielnie określają poziom rozpoczęcia ćwiczenia, czy wręcz sami wyznaczają sobie zadania na miarę swoich możliwości.

Intensyfikacja lekcji wf

O zmianach zachodzących w organizmie U decyduje nie tylko rodzaj ćwiczeń, ale także możliwości adaptacyjne do wysiłków czy nastawienie psychiczne do zadań, budowa ciała albo stopień wytrenowania.

Intensyfikacja związana jest z czynnikami motywującymi, takimi jak:

• potrzeby osiągnięć zadań postawionych sobie,

• potrzeby efektu i odczuwania satysfakcji,

• potrzeby stymulacji w dążeniu do samorealizacji.

Zwiększenie intensywności lekcji możliwe jest głównie przez:

• skrócenie czasu objaśniania na rzecz pokazu,

• skrócenie przerw między ćwiczeniami,

• dobór metod i form maksymalnie angażujących U,

• dobrą organizację pracy,

• interesujący dobór ćwiczeń i zadań do lekcji,

• właściwą motywację uczniów.

Systematyka metod realizacji zadań w lekcji wf

Zadania realizowane w procesie wf ze względu na wymagany poziom aktywności wewnętrznej U można podzielić na trzy podstawowe grupy:

1. Zadania ściśle określone - wymagające ścisłego sterowania zewnętrznego, takie jak nauka technik i taktyk sportowych, korekcja postawy, rehabilitacja.

2. Zadania częściowo określone, które U mogą w miarę samodzielnie wykonywać.

3. Zadania problemowe - wymagające pełnej samodzielności i inwencji twórczej uczniów.

Każda z wymienionych grup zadań wymaga innego podejścia metodycznego w procesie ich realizacji, i tak:

1. zadania ściśle określone - wymagają zastosowania metod reproduktywnych (odtwórczych),

2. zadania częściowo określone - wymagają zastosowania metod proaktywnych (usamodzielniających),

3. zadania problemowe - wymagają zastosowania metod kreatywnych (twórczych) .

Metody reproduktywne (odtwórcze)

W wf klasyczną metodą reproduktywną jest metoda naśladowczo - ścisła. Cechami charakterystycznymi tej metody są:

• ścisłe odtwarzanie, czyli reprodukowanie pokazanego wzorca ruchu wg formuły bodziec - reakcja,

• ćwiczenie jest ściśle określone i ma tylko jedno rozwiązani, takie jakie założył N,

• U jest jedynie przedmiotem zabiegów dydaktycznych, tzn. jest sterowany zewnętrznymi bodźcami środowiskowymi, głównie przez N,

• proces nauczania techniki ćwiczeń ruchowych przebiega wg ściśle określonej technologii,

• aby osiągnąć cel, czyli nawyk ruchowy, U musi powtórzyć ćwiczenie setki razy.

U może się zmieniać pozytywnie w zakresie struktury somatycznej, podnosić sprawność fizyczną, opanować technikę ćwiczeń i taktykę gry. Te pozytywne rezultaty można osiągnąć nawet wbrew woli U, pod warunkiem jednak, że N umiejętnie kieruje systemem nagród i kar.

Do głównych negatywnych skutków tej metody należy zaliczyć:

• obniżenie u U zdolności sterowania sobą i zwiększone zapotrzebowanie na impulsy zewnętrzne dla podtrzymania aktywności,

• brak zdolności do zmian postępowania, nawet gdy okoliczności się zmieniły,

• bierność i brak inicjatywy, niesamodzielność,

• schematyczność postępowania w sytuacjach objętych nawykiem i utrudnianie wytwarzania się nowych form zachowania,

• zachowanie reaktywne łatwo może przerodzić się w formę dominującą,

• brak niezbędnych warunków do kształtowania się pozytywnych postaw wobec KF.

Metodę naśladowczo - ścisłą należy we współczesnej szkole zastąpić metodą zadaniowo - ścisłą lub metodą programowanego uczenia się.

Metody proaktywne (usamodzielniające)

Aktywizacja U w procesie wf wymaga stawiania U w takich sytuacjach zadaniowych, które dla nich będą atrakcją i zgodne z ich potrzebami rozwojowymi. Ponadto U powinni wykonywać zadania w miarę możliwości samodzielnie, by uczyć się samokontroli i samooceny własnego działania. Można to osiągną stosując odpowiednie zadania i następujące metody ich realizacji:

1. Metoda zabawowo - naśladowcza polega na naśladowaniu mechanizmów, zwierząt, ludzi będących w ruchu oraz takich zjawisk przyrodniczych jak wiatr, grzmot, deszcz. W tym przypadku do aktywności ruchowej pobudzają dzieci tematy podsuwane przez N.

2. Metoda zabawowa - klasyczna, w której U są stawiani w sytuacji zadaniowej za pomocą fabuły lub przepisów.

3. Metoda bezpośredniej celowości ruchu polegająca na tym, że N stawia U w sytuacji zadaniowej poprzez zalecenie wykonania prostych zadań wziętych z życia,

4. Metoda programowanego usprawniania się - przykładem są różnego rodzaju „ścieżki zdrowia”, które polegają na samodzielnym usprawnianiu się według tych samych założeń jak w metodzie programowanego uczenia się techniki ruchu.

Metody kreatywne (twórcze)

Do najistotniejszych cech metod twórczych należą:

1. pełna samodzielność U w rozwiązywaniu zadań i problemów ruchowych,

2. zadania dla podmiotu mają charakter zadań otwartych, tzn. zupełnie nieznanych, z którymi spotykają się po raz pierwszy,

3. czynnikami motywującymi U do działania są: informacje, aspiracje, oczekiwania, wyniki własnych czynności mające charakter nagród i kar,

4. U stosuje w procesie działania samokontrolę i samoocenę oraz zdobywa podstawy ustawicznego samodoskonalenia się.

Powyższe walory posiadają takie metody jak:

1. Metoda ruchowej ekspresji twórczej (Laben) - N stawia U w sytuacji zadaniowej, którą U powinni samodzielnie, twórczo rozwiązać, przy czym każde rozwiązanie zademonstrowane przez U uważa się jako poprawne.

2. Metoda problemowa - N stawia U w sytuacji problemowej, to znaczy w takiej, z którą U spotykają się po raz pierwszy i nie znają sposobu jej rozwiązania. U samodzielnie analizują sytuację, tworzą programy, rozwiązania problemu i weryfikują jego poprawność w praktycznym działaniu.

Proces nauczania i uczenia się czynności ruchowych

Wychowanie fizyczne, jako proces, to ciąg systematycznych działań N i U zmierzających do osiągnięcia założonych celów dotyczących opanowania czynności ruchowych, kształtowania zdolności i predyspozycji motorycznych, wyposażenia w wiedzę o KF, a przede wszystkim kształtowania pożądanych postaw i zachowań wobec KF.

Proces nauczania i uczenia się czynności ruchowych polega na systematycznych i ciągłych czynnościach N i U zmierzających do opanowania nowej struktury ruchu.

Uczenie się czynności ruchowych - to zmysłowe odbieranie od otoczenia i przetwarzanie umysłowej informacji dotyczącej nie znanej dotąd czynności ruchowej, a następnie wykonywanie czynności za pomocą systemu psychomotorycznego oraz sprawdzanie skuteczności tej czynności w różnych sytuacjach otoczenia.

Nauczanie czynności ruchowych - proces współdziałania N z U wspomagający ich uczenie się, którego celem jest spowodowanie korzystnych społecznie zmian zachowania się U i uzyskanie przez niego kompetencji warunkujących sprawne działanie (odtwórcze i twórcze) w wielu różnych sytuacjach fizycznych i społecznych. To swoista wymiana informacji między N i U oraz chęć udzielania pomocy U.

Ogniwa procesu nauczania i uczenia się:

• podanie prawidłowej nazwy ćwiczenia (gry, zabawy),

• wzorowy pokaz,

• objaśnienie,

• próby wykonania ćwiczenia przez U,

• analiza wykonywanego ruchu,

• eliminowanie błędów,

• utrwalenie i doskonalenie danej struktury ruchowej,

• sprawdzian (kontrola i ocena).

Nawyk ruchowy (Czajkowski) - nabyta wyuczona czynność spostrzeżeniowo - ruchowa oparta na mechanizmach neurofizjologicznych, zapewniająca uzyskiwanie z góry przewidzianych wyników działania z dużą pewnością, sprawnie, z minimalną stratą czasu i energii, często w stanie nieświadomości wtórnej.

Fazy kształtowania nawyku ruchowego:

• generalizacji - próbuje U wykonywać zadanie,

• koncentracji - pewnie wykonuje ćwiczenie ale jeszcze się zastanawia,

• automatyzacji - nawyk ruchowy,

• dezautomatyzacja - faza zapomnień.

Teoria R.A. Schmidta

Według Schmidta dobrze opanowany nawyk ruchowy jest ściśle związany ze specjalnymi umiejętnościami technicznymi i techniczno - taktycznymi, warunkującymi skuteczne działanie w toku walki sportowej. Wyróżnia się trzy główne część nawyku ruchowego: procesy czuciowe (postrzeżeniowe), wybór działania (podjęcie decyzji), wykonanie wybranego ruchu. Schmidt wyróżnia różne rodzaje nawyków ruchowych. Nawy zamknięty - wywodzi się ze środowiska wewnętrznego - cechuje go przewidywalność i niezmienność otoczenia. Nawyk otwarty - jest podyktowany wyborem działania, reakcją na bodzce zewnętrzne w zmienny sposób. Cechuje go nieprzewidywalność. Nawyk pojedynczy - jeden krótki ruch, o jasno określonym początku i końcu.

Czynności i zadania N i U w poszczególnych fazach

Czynności N:

1. faza generalizacji - podanie prawidłowej nazwy zadania, wzorowy pokaz, objaśnienie, podstawowa analiza wykonywanego ruchu, eliminowanie podstawowy błędów, naprowadzenie i motywowanie do wykonania zadań, czynności zabezpieczające,

2. faza koncentracji - naprowadzanie i motywowanie do wykonania zadań, szczegółowa analiza wykonywanego ruchu, eliminowanie błędów szczegółowych, nauczanie i doskonalenie autoasekuracji,

3. faza automatyzacji - kontrola i ocena poziomu wykonywania ruchu.

Czynności U:

1. faza generalizacji - zmysłowe odebranie i przetworzenie umysłowe informacji o zadaniu, tworzenie wyobrażenia motorycznego zadania, analiza wykonywanego ruchu, autoeliminowanie podstawowych błędów, nastawieni na prawidłowe wykonanie zadania,

2. faza koncentracji - nastawienie na prawidłowe wykonanie zadania, szczegółowa analiza wykonywanego ruchu, autokorekta błędów szczegółowych, wielokrotne powtarzanie zadania celem utrwalenia i doskonalenia struktury ruchowej, samoasekuracja,

3. faza automatyzacji - utrwalenie i doskonalenie danej struktury ruchowej w różnych sytuacjach fizycznych i społecznych (różna odległość, czas trwania, amplituda ruchu, kierunek, szybkość wykonania), samokontrola i samoocena wykonywanego ruchu.

Różne

Sytuacja dydaktyczno - wychowawcza - to układ wzajemnych stosunków N-U. N określa czego, po co i jak naucza, on przewiduje realizację i ją ocenia, organizuje nauczanie i uczenie się, stawia przed U zadania, skłania U do podjęcia ich i zrozumienia.

Zasady budowy lekcji WF:

1. zasada wszechstronności - wskazuje N na konieczność doboru w każdej lekcji takich środków metodycznych, które zapewniłyby U możliwość możliwości wszechstronnego, harmonijnego rozwoju poprzez właściwe oddziaływanie zarówno na strefę motoryczną, psychomotoryczną, rozwój intelektualny oraz społeczno - moralny.

N musi pamiętać o:

• uwzględnianiu zadań w zakresie przekazywania wiadomości, umiejętności, kształtowania sprawności fizycznej i psychomotorycznej, dbać o prawidłową postawę ciała oraz akcentować elementy ogólnowychowawcze, w tym kształtowanie pozytywnych postaw wobec KF,

• uwzględnianiu zadań kierowanych przez N wymagających znacznej samodzielności U w ich rozwiązywaniu,

• włączaniu U do współodpowiedzialności za przebieg lekcji,

• wykorzystywaniu przyborów i przyrządów (konwencjonalnych i niekonwencjonalnych),

• wprowadzaniu wszystkich rodzajów ćwiczeń kształtujących,

• uwzględnianiu ćwiczeń wpływających na harmonijny rozwój U(rzut lewą i prawą ręką, skok na prawej i lewej nodze, itd.),

• wprowadzać ćwiczenia utylitarne (użytkowo - sportowe) biorąc pod uwagę, że w zależności od przewagi stosowanych środków wymogi odnośnie wszechstronnego oddziaływania na U są w każdym przypadku nieco odmienne.

2) zasada zmienności pracy (mięśniowej) - założeniem funkcjonowania tej zasady jest zapewnienie na LWF bezpieczeństwa U, poprzez przeciwdziałanie kontuzjom mogącym wystąpić na skutek przeciążenia pewnych grup mięśni.

Należy:

• układać ćwiczenia w takiej kolejności aby każde następne miało odmienny wpływ na aparat ruchu (nie ujmować bezpośrednio po sobie ćwiczeń wpływających na tę samą zdolność moto lub grupę mięśni, zwracać uwagę na odmienność formy ruchu następujących po sobie ćwiczeń),

• stosować częstą zmianę pozycji wyjściowych do ćwiczeń (wysokie, niskie),

• stosować w lekcji zmienność treści i metod oraz form organizacyjnych,

• przeplatać ćwiczenia statyczne z ćwiczeniami dynamicznymi, ćwiczenia o dużym stopniu trudności z ćwiczeniami łatwymi, ćwiczenia w miejscu z ćwiczeniami w ruchu, ćwiczenia wymagające znacznego skupienia uwagi z ćwiczeniami doskonale opanowanymi, atrakcyjnymi.

3) zasada stopniowania natężenia wysiłku w lekcji (ilustruje krzywa natężenia wysiłku).

Ogólne wskazania:

• przechodzimy od ruchów na wybrane partie mięśniowe do ruchów globalnych,

• rozpoczynamy lekcję od ćwiczeń o małej intensywności do ruchów bardzo intensywnych (tempo wykonania, ilość powtórzeń w czasie),

• zadania o znacznym obciążeniu muszą być poprzedzone ćwiczeniami przygotowawczymi bez obciążenia,

• zadania o znacznym ładunku emocjonalnym umieszczać pod koniec części głównej lekcji.

Typy lekcji.

Najczęściej w praktyce wymieniane są 4 typy lekcji:

• lekcja podająca - ma na celu podanie nowych ćwiczeń, najwięcej czasu przeznacza się w niej na kształtowanie nowych nawyków, odgrywa ona dożą rolę w procesie nauczania, ponieważ U musi poznać wiele nowych wiadomości i umiejętności, które powinny stać się nawykami stosowanymi w życiu. Powinny wystąpić w niej takie części, jak:

1. organizacja i ogólna rozgrzewka (około 9 minut),

2. podanie nowego materiału (około 18 minut),

3. utrwalenie nowych ćwiczeń (około 10 minut),

4. ćwiczenia końcowe - uspokajające (około 4 minut).

• lekcja doskonaląca - największy nacisk jest położony na doskonalenie umiejętności i przekształcenie ich w trwałe nawyki. Nowe treści stanowią tu jedynie niewielką część przerabianego materiału. W jej układzie można wyróżnić:

1. część organizacyjną połączoną z ćwiczeniami ogólnorozwojowymi (około 11 minut),

2. sprawdzenie opanowania przez U uprzednio podanych ćwiczeń, by można się było na nich oprzeć przy dalszym ćwiczeniu, korekta błędów (około 8 minut),

3. doskonalenie i utrwalanie wiadomości, umiejętności i nawyków (około 22 minut),

4. ćwiczenia końcowe - uspokajające (około 4 minut).

• lekcja kontrolna - powinna składać się z trzech części:

1. organizacyjnej połączonej z ćwiczeniami o charakterze ogólnorozwojowym,

2. kontrolnej,

3. organizacyjno - podsumowującej.

• lekcja kombinowana - polega na połączeniu elementów różnych typów lekcji, składają się na nią:

1. część organizacyjna i przygotowawcza,

2. sprawdzenie stopnia opanowania uprzednio podanych ćwiczeń,

3. doskonalenie wcześniej poznanych ćwiczeń, a więc usuwanie uchybień technicznych i przeprowadzanie jednocześnie oceny wykonania technicznego,

4. podanie nowego materiału,

5. utrwalenie nowych ćwiczeń,

6. część końcowa - uspokajająca.

Zasady budowy lekcji w kontekście potrzeb i specyfiki KF:

• zasad świadomego i aktywnego udziału U w procesie nauczania - uczenia się,

• zasad systematyczności,

• zasada poglądowości,

• zasada przestępności,

• zasada łączenia teorii z praktyką,

• zasada trwałości,

Zasady budowy lekcji wg Lingów:

• zasad wszechstronności,

• zasad zmienności pracy,

• zasad stopniowego natężenia wysiłku na lekcji.

Wizja WF w szkole:

• duża intensywność regulowana przez możliwości ćwiczących,

• hartujące i adoptujące do trudniejszych warunków życia,

• dopasowanie do możliwości szkoły,

• mniej nastawiona na kontrolę i ocenę postępów, bardziej na wykształcenie postawy odczuwania przyjemności z WF,

• powinno być inspirujące do samokontroli w rozwoju układu krążeniowo - oddechowego, sprawności, i postawy ciała,

• powinno terapeutycznie oddziaływać na psychikę,

• powinno dawać pomysły do organizacji własnego wolnego czasu,

• powinno podsuwać wzorce kulturowe zdrowego stylu życia,

• uczyć zasad współżycia i komunikacji międzyludzkiej,

• powinno przygotować do życia wszechstronnie.

PODSTAWY TEORII SPORTU - przygotowanie sprawnościowe

SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA

„Sprawność fizyczna odzwierciedla wysoki stan narządów i funkcji ustroju, wyrażający się efektywnym rozwiązaniem wszechstronnych zadań ruchowych, a uwarunkowany stopniem ukształtowania cech motorycznych (zdolności motorycznych, cech przygotowania fizycznego).”

H. Sozański:

Podstawy teorii treningu sportowego.

Warszawa 1999

CECHY MOTORYCZNE:

• Siła mięśniowa.

• Szybkość.

• Skoczność.

• Wytrzymałość.

• Gibkość.

• Koordynacja ruchowa.

SIŁA MIĘŚNIOWA

„Siła mięśniowa to zdolność do pokonywania oporów zewnętrznych lub przeciwstawiania się im kosztem wysiłku mięśniowego.”

H. Sozański:

Podstawy teorii treningu sportowego.

Warszawa 1999

• Absolutna siła mięśniowa - określa maksymalny poziom siły zawodników, możliwy do rozwinięcia w dowolnym ćwiczeniu (np. podrzucie, przysiadzie, wyciskaniu)

• Względna siła mięśniowa - wyznaczana jest ilorazem absolutnej siły mięśniowej do masy ciała ćwiczącego.

• Siła izometryczna - poziom siły uzyskany podczas pracy statycznej, tzn. podczas skurczów izometrycznych.

• Siła koncentryczna - pozom siły uzyskany w trakcie pracy typu auksotonicznego, kiedy ruch ma charakter dynamiczny, pokonujący.

• Siła ekscentryczna - poziom siły uzyskany w trakcie pracy typu auksotonicznego, kiedy ruch ma charakter dynamiczny, ustępujący.

SZYBKOŚĆ

„Szybkość określana jest jako zdolność do wykonywania ruchów w najmniejszych dla danych warunków odcinkach czasu. Ocena ta przejawia się poprzez trzy składowe: czas reakcji, czas ruchu prostego oraz częstotliwość ruchów cyklicznych.”

H. Sozański:

Podstawy teorii treningu sportowego.

Warszawa 1999

SKOCZNOŚĆ

„Skoczność jest wieloczynnikową funkcją dwóch cech podstawowych: szybkości i siły oraz budowy i proporcji ciała. Wyraża moc pracy mięśniowej i określa zdolność przemieszczania ciała w przestrzeni poprzez fazę lotu: najwyżej, najdalej bądź też zależnie od zaistniałej sytuacji ruchowej.”

H. Sozański:

Podstawy teorii treningu sportowego.

Warszawa 1999.

WYTRZYMAŁOŚĆ

„Wytrzymałość jest zdolnością do kontynuowania długotrwałej pracy o wymaganej intensywności (z reguły rzędu od60 do 80-90% maksymalnych możliwości), bez obniżania efektywności działań i przy zachowaniu podwyższonej odporności na zmęczenie.”

H. Sozański:

Podstawy teorii treningu sportowego.

Warszawa 1999.

GIBKOŚĆ

„Gibkość, czyli ruchomość odcinków ciała w poszczególnych stawach, należy do predyspozycji z pogranicza cech strukturalnych i funkcjonalnych. Jest to właściwość układu ruchu, umożliwia osiąganie dużej amplitudy wykonywanych ćwiczeń zgodnie z możliwościami fizjologicznego zakresu ruchów w stawach. W sporcie gibkość określana jest jako zdolność do wykonywania ruchów w stawie lub kombinacji stawów w optymalnym zakresie ruchu.”

H. Sozański:

Podstawy teorii treningu sportowego.

Warszawa 1999.

KOORDYNACJA RUCHOWA

„Koordynacja ruchowa określa zdolność do wykonywania złożonych przestrzennie i czasowo ruchów, przestawiania się z jednych zadań ruchowych na inne, jak również rozwiązywania nowych, nieoczekiwanie pojawiających się sytuacji ruchowych.”

H. Sozański:

Podstawy teorii treningu sportowego.

Warszawa 1999.

Literatura:

• Demel M., Skład A.: Teoria wychowania fizycznego. Warszawa 1976.

• Kruszewski M., Kępa G., Merda W.: Trening kulturystyczny w okresie przygotowawczym. Warszawa 1997.

• Maszczak T. (red.): Metodyka wychowania fizycznego. Warszawa 1997.

• Mazurek L.: Gimnastyka podstawowa. Warszawa 1980.

• Naglak Z.: Metodyka trenowania sportowca. Wrocław 1999.

• Perkowski K., Śledziewski D.: Metodyczne podstawy treningu sportowego. Warszawa 1997.

• Sozański H. (red.): Podstawy teorii treningu sportowego. Warszawa 1999.

• Trześniowski R.: Zabawy i gry ruchowe. Warszawa 1995.




REHA-

BILITACJA

RUCHOWA

SPORT

TURYSTYKA

I

REKREACJA

RUCHOWA

WYCHO-

WANIE

FIZYCZNE

KULTURA

FIZYCZNA

---