kredyt簄kowy1


Rozdzia艂 I

Istota kredytu bankowego

    1. Cechy i rodzaje kredyt贸w bankowych

Umowa o kredyt bankowy zosta艂a uregulowana w Prawie bankowym. Zgodnie z art. 69 ustawy Prawo bankowe: „Przez umow臋 kredytu bank zobowi膮zuje si臋 odda膰 do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwot臋 艣rodk贸w pieni臋偶nych z przeznaczeniem na okre艣lony cel, a kredytobiorca zobowi膮zuje si臋 do korzystania z niej na warunkach okre艣lonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach sp艂aty oraz zap艂aty prowizji od udzielonego kredytu”. Udzielanie kredyt贸w jednostkom gospodarczym i osobom fizycznym jest podstawow膮 czynn膮 operacj膮 bankow膮. Kredyt bankowy jest stosunkiem ekonomicznym mi臋dzy bankiem a kredytobiorc膮. Operacja udzielania kredytu polega na postawieniu do dyspozycji kredytobiorcy 艣rodk贸w pieni臋偶nych na okre艣lony cel, a kredytobiorca zobowi膮zuje si臋 zwr贸ci膰 je z odsetkami w umownym terminie. Czynnikiem okre艣laj膮cym poj臋cie kredytu jest ZAUFANIE. Nawi膮zywanie stosunk贸w prawnych odbywa si臋 zwykle na podstawie um贸w, a wi臋c 艂膮czy si臋 z zaufaniem do kontrahenta. Osob臋, kt贸ra ma prawo do otrzymania 艣wiadczenia od kontrahenta nazywamy creditorem, czyli wierzycielem. I to w艂a艣nie element zaufania wyr贸偶nia czynno艣ci kredytowe spo艣r贸d innych czynno艣ci prawnych. W przypadku kredytu bankowego jest to zaufanie do klienta, kt贸ry posiada zdolno艣膰 do sp艂aty kredytu wraz z nale偶nymi odsetkami w umownym terminie i wywi膮za艂 si臋 z zaci膮gni臋tych poprzednio zobowi膮za艅.

Istotn膮 cech膮 wyr贸偶niaj膮c膮 kredyt jest okre艣lenie jego przeznaczenia, kt贸re zapewnia bankowi prawo kontroli wykorzystania kredytu, a tak偶e prawo wypowiedzenia umowy, gdyby jego wykorzystanie odbiega艂o od warunk贸w umowy.

Og贸lne zasady udzielania kredyt贸w s膮 zawarte w prawie bankowym, a szczeg贸艂owe, obowi膮zuj膮ce w poszczeg贸lnych bankach, uj臋te s膮 w ich regulaminach kredytowych. Ustawa okre艣la r贸wnie偶 niezb臋dne elementy umowy kredytowej zawartej na pi艣mie:

  1. strony umowy

  2. kwot臋 i walut臋 kredytu

  3. cel, na kt贸ry kredyt zosta艂 udzielony

  4. zasady i termin sp艂aty kredytu

  5. wysoko艣膰 oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany strony umowy

  6. kwot臋 i walut臋 kredytu

  7. cel, na kt贸ry kredyt zosta艂 udzielony

  8. zasady i termin sp艂aty kredytu

  9. wysoko艣膰 oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany

  10. spos贸b zabezpieczenia sp艂aty kredytu

  11. zakres uprawnie艅 banku zwi膮zanych z kontrol膮 wykorzystania i sp艂aty kredytu

  12. terminy i spos贸b postawienia do dyspozycji kredytobiorcy 艣rodk贸w pieni臋偶nych

  13. wysoko艣膰 prowizji, je偶eli umowa j膮 przewiduje

  14. warunki dokonywania zmian i rozwi膮zania umowy.

Podzia艂 kredyt贸w wed艂ug r贸偶nego rodzaje kryteri贸w jest dokonany przez praktyk臋 bankow膮, gdy偶 prawo bankowe nie wyr贸偶nia i nie narzuca 偶adnego podzia艂u. W zasadzie ka偶dy bank komercyjny dokonuje podzia艂贸w swoich nale偶no艣ci kredytowych przede wszystkim pod k膮tem w艂asnych potrzeb.

Stosowana w praktyce klasyfikacja kredyt贸w nie zawsze mo偶e by膰 w pe艂ni precyzyjna, gdy偶 brak niejednokrotnie jednoznacznych odniesie艅. Na przyk艂ad okre艣lony nak艂ad (przedmiot kredytu) mo偶e by膰 zaliczany do kredytu obrotowego w przypadku inwestycji o kr贸tkim cyklu realizacji i wysokiej rentowno艣ci, a inny do kredytu inwestycyjnego z uwagi na d艂ugi cykl wykonawstwa.

W obecnym krajowym systemie bankowym nie istnieje wi臋c kompleksowy, jednolity podzia艂 i nazewnictwo kredyt贸w, udzielanych przez banki. Og贸lne zasady udzielania kredyt贸w s膮 zawarte w prawie bankowym, a szczeg贸艂owe, obowi膮zuj膮ce w poszczeg贸lnych bankach, uj臋te s膮 w ich regulaminach kredytowych.

Podzia艂u kredyt贸w mo偶na dokona膰 na podstawie r贸偶nych kryteri贸w, w艣r贸d kt贸rych najwa偶niejsze s膮:

Banki, w zale偶no艣ci od potrzeb, dziel膮 kredyty tak偶e w zale偶no艣ci od przedmiotu i formy, sposobu wykorzystania i sp艂aty, rodzaju kredytobiorcy, sposobu zabezpieczania, zasad oprocentowania i formu艂y sp艂aty kredytu. Niekt贸re banki dokonuj膮 r贸wnie偶 rozr贸偶nienia w zale偶no艣ci od cz臋stotliwo艣ci wykorzystania i sp艂at kredytu lub liczby bank贸w kredytuj膮cych. Charakterystyczn膮 cech膮 kredytu jest jego zwrotno艣膰 w okre艣lonym terminie, a terminy udzielania i sp艂aty kredytu stanowi膮 przedmiot negocjacji i s膮 okre艣lone umow膮 kredytow膮. Polskie banki rozr贸偶niaj膮 w swych regulaminach:

Z punktu widzenia techniki operacyjnej wa偶na jest metoda kredytowania, co oznacza, 偶e kredyty mog膮 by膰 udzielane:

Istota kredytu w rachunku bie偶膮cym polega na tym, 偶e zad艂u偶enie wyst臋puje w postaci salda debetowego (ujemnego) rachunku bie偶膮cego kredytobiorcy. Bank na podstawie umowy kredytu upowa偶nia klienta do spowodowania debetu do wysoko艣ci przyznanego limitu, wskazanego w umowie.

Zad艂u偶enie powstaje w wyniku dyspozycji p艂atniczych kredytobiorcy, realizowanych w ci臋偶ar tego rachunku. Natomiast wp艂ywy na rachunek bie偶膮cy zmniejszaj膮 zad艂u偶enie.

Cech膮 charakterystyczn膮 kredytu w rachunku bie偶膮cym jest jego odnawialno艣膰, co oznacza, 偶e ka偶da ca艂kowita lub cz臋艣ciowa sp艂ata wykorzystanego kredytu daje mo偶liwo艣膰 ponownego, wielokrotnego zad艂u偶enia si臋 klienta w ramach przyznanego kredytu.

Kredyt w rachunku kredytowym to rozwi膮zanie stosowane powszechnie w polskim systemie kredytowym, polega na prowadzeniu odr臋bnych rachunk贸w kredyt贸w ( obok rachunku bie偶膮cego kredytobiorcy).

Kredyt udzielony w rachunku kredytowym mo偶e by膰 wykorzystany:

  1. w drodze przeksi臋gowania kredytu na rachunek bie偶膮cy,

  2. bezpo艣rednio w ci臋偶ar rachunku kredytowego poprzez realizacj臋 dyspozycji p艂atniczych kredytobiorcy.

Ta forma kredytu wymaga, najcz臋艣ciej ze strony klienta, oddzielnych dyspozycji i przeksi臋gowa艅 mi臋dzy rachunkiem kredytu a rachunkiem bie偶膮cym w zakresie wykorzystania ( transzowania ) oraz sp艂aty zaci膮gni臋tego kredytu w umownym terminie.

Kredyt w rachunku kredytowym w praktyce przyjmuje r贸偶ne formy. Najcz臋艣ciej wyst臋puj膮ce to:

Kredyt docelowy s艂u偶y do sfinansowania konkretnej transakcji i nie mo偶e by膰 odnawialny.

Kredyt na wymagalne zobowi膮zania przeznaczony jest na sfinansowanie wymagalnych zobowi膮za艅 w okresach przej艣ciowych trudno艣ci p艂atniczych kredytobiorcy.

Kredyt kasowy s艂u偶y do zast膮pienia chwilowo niedost臋pnej got贸wki.

Kredyt sezonowy wyst臋puje, gdy wp艂ywy ze sprzeda偶y produkcji lub us艂ug s膮 istotnie przesuni臋te w czasie w stosunku do nak艂ad贸w eksploatacyjnych. Mo偶e to wynika膰 ze specyfiki produkcji.

Linia kredytowa stwarza mo偶liwo艣膰 sukcesywnego i powtarzalnego kredytowania pewnych transakcji, np. dostaw okre艣lonych surowc贸w, materia艂贸w, towar贸w czy 艣wiadczonych us艂ug.

W zale偶no艣ci od przedmiotu ( celu ) kredytu mo偶na wyr贸偶ni膰:

Kredyty obrotowe udzielane s膮 na finansowanie bie偶膮cych potrzeb dzia艂alno艣ci gospodarczej ( eksploatacyjnej ) kredytobiorcy, zwi膮zanych z zaopatrzeniem, produkcj膮 i sprzeda偶膮 oraz procesem rozlicze艅 pieni臋偶nych.

Kredyty obrotowe s膮 udzielane na r贸偶ne cele i tradycyjnie nazywa si臋 je np. kredytami sezonowymi ( np. zapasy cukru w cukrowniach ), kredytami na skup produkt贸w rolnych, kredytami na karty kredytowe itp.

Forma kryterium pozwala tak偶e wyr贸偶ni膰, opr贸cz kredytu w rachunku bie偶膮cym i w rachunku kredytowym:

Kredyt dyskontowy wyst臋puje w贸wczas, gdy instytucja kredytuj膮ca ( bank ) wyra偶a zgod臋 na przyjmowanie weksli przed terminem ich wymagalno艣ci, dyskontuj膮c je od daty przyj臋cia do daty zap艂aty. Bank otwiera lini臋 dyskontowo - kredytow膮, w ramach kt贸rej wyra偶a zgod臋 na przyjmowanie weksli. Kredyt dyskontowy jest kredytem kr贸tkoterminowym i s艂u偶y najcz臋艣ciej finansowaniu dzia艂alno艣ci bie偶膮cej.

Sprzedawc膮 weksla i kredytobiorc膮 jest najcz臋艣ciej dostawca, kt贸ry prolonguje zap艂at臋 odbiorcy dobra lub us艂ugi, jednak 偶膮da potwierdzenia swej nale偶no艣ci za pomoc膮 weksla. Sprzeda偶 weksla bankowi jest praktycznie form膮 uzyskania jeszcze niewymagalnej nale偶no艣ci, czyli uzyskania przez dostawc臋 艣rodk贸w finansowych.

Na mocy umowy o kredyt akceptacyjny bank zobowi膮zuje si臋 do akceptowania ci膮gnionych na niego weksli przez osoby do tego upowa偶nione. W tym przypadku bank nie stawia do dyspozycji kredytobiorcy 艣rodk贸w pieni臋偶nych, lecz akceptuj膮c ci膮gniony na siebie weksel, staje si臋 g艂贸wnym d艂u偶nikiem wekslowym zobowi膮zanym do wykupu tego weksla. Kredyt akceptacyjny jest udzielany w momencie wykupienia przez bank weksla nie op艂aconego przez p艂atnika.

Kredyt akceptacyjny jest wykorzystywany najcz臋艣ciej do finansowania obrotu towarowego. Za udzielenie akceptu bank pobiera prowizj臋.

Kredyty zwi膮zane ze skupem faktur polegaj膮 na dyskontowaniu faktur. Ich istota sprowadza si臋 do skupu wierzytelno艣ci ( ich cesji ). Sprzedaj膮cy wierzytelno艣膰 nie ponosi odpowiedzialno艣ci za wyp艂acalno艣膰 d艂u偶nika, chyba 偶e umowa stanowi inaczej.

W zale偶no艣ci od tre艣ci umowy bank ( faktur ) mo偶e spe艂ni膰 trzy funkcje: finansowania, przej臋cia ryzyka i us艂ugow膮.

Funkcja finansowania sprowadza si臋 do wyp艂acenia przez bank zaliczki na posiadan膮 nale偶no艣膰. Bank p艂aci cen臋 kupna, czyli warto艣膰 nale偶no艣ci pomniejszon膮 o odsetki i prowizj臋.

Funkcja przej臋cia ryzyka oznacza, 偶e bank jako faktor przejmuje na siebie pe艂ne ryzyko zwi膮zane z ewentualn膮 niewyp艂acalno艣ci膮 d艂u偶nika..

Z kolei funkcja us艂ugowa sprowadza si臋 do przej臋cia przez bank obowi膮zk贸w organizacyjno-technicznych, takich jak: wystawianie rachunk贸w, upomnienia d艂u偶nik贸w, inkaso nale偶no艣ci itp.

Kredyty zwi膮zane z leasingiem maj膮 charakter kredytu rzeczowego.

Leasing jest w zasadzie alternatywn膮 wobec kredytu form膮 finansowania, polegaj膮c膮 na dostarczeniu przez leasingodawc臋 ustalonego umownie wyposa偶enia, urz膮dze艅, budynk贸w, itp. Leasingobiorca zobowi膮zuje si臋 do p艂acenia okre艣lonej op艂aty leasingowej roz艂o偶onej zazwyczaj na raty. W艂a艣cicielem przedmiotu umowy jest leasingodawca, ale strony mog膮 przewidzie膰 w umowie przeniesienie w艂asno艣ci na leasingobiorc臋; w贸wczas raty leasingowe, opr贸cz op艂aty leasingowej, obejmuj膮 tak偶e cz臋艣膰 zap艂aty za nabywany obiekt. Leasingodawc膮 mo偶e by膰 bank, ale tak偶e wyspecjalizowana firma leasingowa, producent, kt贸rego wyroby b臋d膮 przedmiotem leasingu.

Z punktu widzenia sposobu zabezpieczenia kredyty mo偶na podzieli膰 na:

Kredyt lombardowy jest udzielany pod zastaw papier贸w warto艣ciowych, towar贸w, przedmiot贸w warto艣ciowych, lokat bankowych i nale偶no艣ci (np. z tytu艂u ubezpiecze艅). Jest on udzielany w bankach komercyjnych zazwyczaj na okres do 3 miesi臋cy. Cech膮 tego kr贸tkoterminowego kredytu jest posiadanie przez bank przedmiotu zastawu, a kredyt udzielany jest nie do pe艂nej jego warto艣ci. Przedmiotem zastawu s膮 rzeczy, kt贸rych fizyczne przechowywanie nie nastr臋cza bankowi trudno艣ci.

Bior膮c pod uwag臋 przedmiot zastawu, mo偶na wyr贸偶ni膰 nast臋puj膮ce rodzaje kredytu lombardowego:

Kredyt lombardowy jest najcz臋艣ciej udzielany do wysoko艣ci 60% warto艣ci zastawu stanowi膮cego jego zabezpieczenie.

Kredyt hipoteczny jest definiowany w literaturze 艣wiatowej w dwojaki spos贸b. Jedna definicja oparta jest wy艂膮cznie na przymiotniku „hipoteczny”, kt贸ry wskazuje na specyficzn膮 form臋 zabezpieczenia kredytu, jakim jest hipoteka, czyli wpis w IV dziale ksi臋gi wieczystej roszczenie kredytodawcy w stosunku do w艂a艣ciciela dane nieruchomo艣ci. Nieruchomo艣膰 opisana dan膮 ksi臋g膮 wieczyst膮 nie musi by膰 przy tym przedmiotem kredytowania. Polskie banki udzielaj膮 ju偶 po偶yczek, czasami na znaczne kwoty, zabezpieczonych hipotek膮 na nieruchomo艣ci, a cel udzielonej po偶yczki mo偶e by膰 dowolny.

Inna definicja kredytu hipotecznego przypisuje mu okre艣lone, charakterystyczne cechy, takie jak:

Druga definicja kredytu hipotecznego oddaje jego istot臋 jako instrumentu charakterystycznego dla banku hipotecznego.

Hipoteka jest pewn膮 form膮 zabezpieczenia zwrotu kredytu nawet w sytuacji, gdy nieruchomo艣膰 zmieni w艂a艣ciciela. Wynika to z faktu, 偶e bank zachowuje pierwsze艅stwo przed wierzycielami kolejnych w艂a艣cicieli nieruchomo艣ci.

Ze wzgl臋du na spos贸b oprocentowania kredytu wyr贸偶niamy:

Sta艂e oprocentowanie jest cech膮 kredyt贸w kr贸tkoterminowych lub tych, w kt贸rych odsetki s膮 pobierane za ca艂y okres korzystania z kredytu. Oprocentowanie zmienne ma zastosowanie do kredyt贸w udzielanych na d艂u偶sze okresy.

Kredyty mog膮 by膰 wykorzystane:

Ze wzgl臋du na formy sp艂aty, mo偶na podzieli膰 kredyty na sp艂acane:

Formy wykorzystania i sp艂aty kredyt贸w wi膮偶膮 si臋 艣ci艣le z okre艣lonymi rodzajami kredyt贸w.

Mo偶emy rozr贸偶ni膰 kredyty r贸wnie偶 ze wzgl臋du na osob臋 kredytobiorcy:

Podstaw膮 udzielenia kredytu jest wniosek kredytowy, kt贸ry powinien okre艣la膰 istotne elementy umowy kredytowej.

Og贸lnie rzecz bior膮c przyjmuje si臋, 偶e wniosek powinien zawiera膰:

1.2. Kredytowanie dzia艂alno艣ci gospodarczej.

Dzia艂alno艣膰 banku komercyjnego jest prowadzona w warunkach ryzyka gospodarczego, zapewniaj膮c przy tym bezpiecze艅stwo przyjmowanym wk艂adom i udzielanym kredytom. Z tego powodu pe艂ni膮 w gospodarce rynkowej rol臋 wyspecjalizowanych po艣rednik贸w finansowych.

Kredyty gospodarcze s膮 udzielane przedsi臋biorcom - osobom fizycznym, osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym nie posiadaj膮cym osobowo艣ci prawnej, utworzonym zgodnie z przepisami prawa, je偶eli ich przedmiot dzia艂ania obejmuje prowadzenie dzia艂alno艣ci gospodarczej, kt贸r膮 stanowi: dzia艂alno艣膰 wytw贸rcza, budowlana, handlowa lub us艂ugowa prowadzona w celach zarobkowych na rachunek podmiotu prowadz膮cego tak膮 dzia艂alno艣膰.

Udzielaj膮c kredytu, czy to przedsi臋biorcy czy te偶 osobie fizycznej, bank musi my艣le膰 przede wszystkim o zadowalaj膮cym zako艅czeniu transakcji i terminowym dop艂ywie sp艂at kredytu, a tak偶e zada膰 sobie pytanie, czy cel kredytowania zabezpiecza jego sp艂at臋. Polskie prawo bankowe uzale偶nia przyznanie kredytu od zdolno艣ci kredytowej kredytobiorcy, rozumianej jako zdolno艣膰 do sp艂aty zaci膮gni臋tego kredytu wraz z odsetkami w umownych terminach. Zdolno艣膰 kredytowa nie mo偶e by膰 przedmiotem negocjacji, a jej oceny dokonuje samodzielnie bank.

Podstaw膮 udzielenia kredytu jest wniosek kredytowy, kt贸ry powinien okre艣la膰 istotne elementy umowy kredytowej. Wniosek zawiera ekonomiczne uzasadnienie rodzaju i kwoty potrzebnego kredytu oraz okresu jego trwania i ewentualnych rat sp艂aty. Najcz臋艣ciej przyjmuje si臋, 偶e wniosek powinien zawiera膰 ni偶ej wymienione dane:

  1. Charakterystyk臋 potencjalnego kredytobiorcy:

  1. Kwota i waluta wnioskowanego kredytu

  2. Przeznaczenie kredytu z ewentualnym potwierdzeniem zawartymi kontraktami

  3. Wnioskowany okres kredytowania, okres karencji i terminy sp艂aty

  4. Proponowane zabezpieczenie kredytu.

Przedsi臋biorca ubiegaj膮cy si臋 o kredyt do艂膮cza do wniosku okre艣lone dokumenty - w zale偶no艣ci od rodzaju kredytu i wnioskowanej kwoty oraz sposobu prowadzenie przez wnioskodawc臋 sprawozdawczo艣ci finansowej i sposobu rozliczania si臋 z podatku z Urz臋dem Skarbowym.

Za艂膮czniki do wniosku kredytowego mo偶na podzieli膰 na dwa typy. Pierwszy z nich charakteryzuje aktualny stan firmy, drugi prezentuje przedsi臋wzi臋cie i sytuacj臋 firmy po jego zrealizowaniu.

Za艂膮cznik opisuj膮cy aktualny stan firmy zawiera takie informacje, jak:

Za艂膮cznik drugiego typu powinien zawiera膰:

Banki, w zale偶no艣ci od regulacji wewn臋trznych, mog膮 odst膮pi膰 od wymogu z艂o偶enia cz臋艣ci informacji i dokument贸w, gdy wnioskodawca jest sta艂ym i dobrze znanym, w znaczeniu pozytywnym, klientem banku, a jego sytuacja ekonomiczno-finansowa oraz maj膮tkowa jest znana oddzia艂owi i daje gwarancj臋 sp艂aty zobowi膮za艅.

Wniosek mo偶e tak偶e wymaga膰 podania dodatkowych informacji, maj膮cych istotne znaczenie z punktu widzenia funkcjonowania i pozycji rynkowej firmy, Mog膮 to by膰 dane o nawi膮zaniu wsp贸艂pracy z renomowan膮 firm膮, wej艣ciu w zwi膮zki kooperacyjne, wdro偶eniu nowej technologii, uzyskaniu normy mi臋dzynarodowej lub uzyskaniu

znaku jako艣ci dla produkowanego wyrobu.

Praktyka kredytowa poszczeg贸lnych bank贸w nie jest jednak tak jednorodna, jak mo偶naby by艂o si臋 spodziewa膰. Formularze wniosk贸w kredytowych s膮 bardzo r贸偶norodne i zr贸偶nicowane ze wzgl臋du na bank oraz rodzaj i skal臋 kredytu.

Raz wnioski s膮 bardzo uproszczone, innym razem przybieraj膮 form臋 bardzo szczeg贸艂owych, zawieraj膮c膮 pe艂n膮 analiz臋 ekonomiczno-finansow膮. Po przykrych do艣wiadczeniach z minionych lat kredytowania banki maj膮 tendencj臋 do stawiania wi臋kszych wymaga艅 wobec wnioskodawc贸w i w zwi膮zku z tym gama wymaganych dokument贸w jest coraz szersza. Wym贸g przedstawienia dokument贸w stanowi膮cych podstaw臋 prowadzenie dzia艂alno艣ci gospodarczej przez przedsi臋biorc臋 sta艂 si臋 w dzisiejszych czasach rzecz膮 powszechn膮. Wniosek kredytowy dodatkowo wi臋c uzupe艂niaj膮:

Z艂o偶enie wniosku kredytowego zazwyczaj poprzedzone jest negocjacjami mi臋dzy inspektorem kredytowym a potencjalnym kredytobiorc膮. W trakcie tych negocjacji s膮 uzgadniane podstawowe postanowienia umowy kredytowej, takie jak oprocentowanie kredytu, jego wysoko艣膰, terminy sp艂aty i okres kredytowania, wysoko艣膰 prowizji bankowej i rodzaje proponowanego zabezpieczenia kredytu. Z tego wzgl臋du znacz膮cy wp艂yw na korzystniejsze warunki kredytowania oraz sam膮 mo偶liwo艣膰 zaci膮gni臋cia kredytu ma przygotowanie si臋 przez wnioskodawc臋 do negocjacji z bankiem. Na skutek takich negocjacji dobrze przygotowany do rozm贸w z bankiem w艂a艣ciciel lub reprezentant firmy mo偶e uzyska膰 du偶o lepsze warunki kredytu ni偶 osoba, kt贸ra nie potrafi przedstawi膰 i zaakcentowa膰 mocnych punkt贸w przedsi臋biorstwa.

Negocjator powinien wzi膮膰 pod uwag臋 zagadnienia, kt贸re s膮 wa偶ne z punktu widzenia banku:

Wobec ma艂ych i 艣rednich przedsi臋biorstw banki mog膮 prowadzi膰 preferencyjn膮 polityk臋 kredytow膮. Stosownie do prawa dzia艂alno艣ci gospodarczej pa艅stwo stwarza korzystne warunki dla rozwoju ma艂ych i 艣rednich przedsi臋biorstw, m. Im. Przez u艂atwianie dost臋pu do 艣rodk贸w finansowych pochodz膮cych z kredyt贸w i por臋cze艅 kredytowych.

Definicje ma艂ego i 艣redniego przedsi臋biorcy zawiera art. 54 i 55 ustawy. Zgodnie z nimi „Za ma艂ego przedsi臋biorc臋 uwa偶a si臋 przedsi臋biorc臋, kt贸ry w poprzednim roku obrotowym:

  1. zatrudnia艂 艣redniorocznie mniej ni偶 50 pracownik贸w oraz

  2. osi膮ga艂 przych贸d netto ze sprzeda偶y towar贸w, wyrob贸w i us艂ug oraz operacji finansowych nieprzekraczaj膮cy r贸wnowarto艣ci w z艂otych 7 milion贸w EURO lub suma aktyw贸w jego bilansu sporz膮dzonego na koniec roku obrotowego nie przekroczy艂a r贸wnowarto艣ci w z艂otych 5 milion贸w EURO”.

W nast臋pnym artykule zawarta jest definicja 艣redniego przedsi臋biorcy:

„Za 艣redniego przedsi臋biorc臋 uwa偶a si臋 przedsi臋biorc臋, nie b臋d膮cego ma艂ym przedsi臋biorc膮, kt贸ry w poprzednim roku obrotowym:

  1. zatrudnia艂 艣redniorocznie mniej ni偶 250 pracownik贸w oraz

  2. osi膮gn膮艂 przych贸d netto ze sprzeda偶y towar贸w, wyrob贸w i us艂ug oraz operacji finansowych nie przekraczaj膮cy r贸wnowarto艣ci w z艂otych 40 milion贸w EURO lub suma aktyw贸w jego bilansu sporz膮dzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczy艂a r贸wnowarto艣ci w z艂otych 27 milion贸w EURO”.

Przed wyp艂at膮 kredytu, czyli jego wykorzystaniem przez kredytobiorc臋, dochodzi do zawarcia umowy kredytowej na pi艣mie. Polskie prawo bankowe okre艣la jej niezb臋dne elementy: strony umowy, kwota kredytu, termin lub terminy ( transze ) postawienia do dyspozycji kredytobiorcy 艣rodk贸w pieni臋偶nych, terminy sp艂aty i oprocentowanie kredytu, wysoko艣膰 prowizji. Ponadto umowa okre艣la spos贸b wykorzystania kredytu, np. w formie przelania 艣rodk贸w na rachunek bie偶膮cy, realizowanie zlece艅 na rzecz os贸b trzecich.

1.3. Kredyty dla os贸b fizycznych

Cech膮 odr贸偶niaj膮c膮 kredyty konsumpcyjne od innych rodzaj贸w kredyt贸w jest ich konsumpcyjny charakter i osoba kredytobiorcy. Mianem tym zwyk艂o si臋 okre艣la膰 kredyty o charakterze konsumpcyjnym, udzielane osobom fizycznym, czyli gospodarstwom domowym. W krajach Unii Europejskiej kredytobiorca - konsument korzysta z ochrony wynikaj膮cej z dyrektyw, kt贸re maj膮 na celu zbli偶enie przepis贸w pa艅stw cz艂onkowskich w zakresie kredyt贸w konsumpcyjnych. Przyj臋te standardy dotycz膮 obowi膮zku okre艣lania przez bank rocznej stopy oprocentowania i ca艂kowitego kosztu kredytu konsumpcyjnego, prawa odst膮pienia kredytobiorcy od umowy w okre艣lonym terminie, obni偶ki odsetek przy wcze艣niejszej sp艂acie, ni偶 wynikaj膮ca z terminu okre艣lonego w planie sp艂aty.

Z takiej samej ochrony korzystaj膮 od niedawna polscy konsumenci, na podstawie Ustawy o kredycie konsumenckim.

Polskie banki udzielaj膮 kr贸tko- i 艣rednioterminowych kredyt贸w konsumpcyjnych:

Kredyty got贸wkowe s膮 zazwyczaj wy偶ej oprocentowane, a kredytobiorca najcz臋艣ciej nie deklaruje przeznaczenia kredytu. Przy tej formie banki domagaj膮 si臋 pewniejszego zabezpieczenia zwrotno艣ci kredytu. Wyp艂ata nast臋puje bezpo艣rednio po podpisaniu umowy, bez obowi膮zku przelania go na rachunek bankowy kredytobiorcy. Bank potr膮ca z wyp艂aconego kredytu prowizj臋, a odsetki pobiera ratalnie, 艂膮cznie z ratami kapita艂u.

Ze wzgl臋du na warunki sp艂aty rozr贸偶nia si臋:

Kredyty konsumpcyjne s膮 cz臋sto jedynym sposobem na spe艂nienie marze艅, kt贸rych nie mo偶na by zrealizowa膰 bez kredytowania.

W potocznym s艂ownictwie poj臋cie kredytu i po偶yczki pieni臋偶nej s膮 raczej rzadko rozr贸偶niane.

Jako zalety kredytu konsumpcyjnego nale偶y wymieni膰 ich du偶o lepsz膮 sp艂acalno艣膰 ni偶 kredyt贸w gospodarczych oraz obarczenie stosunkowo ni偶szym ryzykiem ze wzgl臋du na ich wysoko艣膰 i znaczne rozproszenie.

Bior膮c pod uwag臋 istot臋 i funkcje poszczeg贸lnych kredyt贸w konsumpcyjnych, mo偶na wyodr臋bni膰 pewne umowne grupy.

Kredyty na zakup d贸br konsumpcyjnych trwa艂ego u偶ytku.

Kredyt tego typu jest przeznaczony na nabycie samochod贸w, mebli, sprz臋tu gospodarstwa domowego, sprz臋tu turystycznego b膮d藕 elektronicznego, us艂ug turystycznych.

Kredyty na te cele udzielane s膮 najcz臋艣ciej osobom, kt贸re naby艂y okre艣lone dobro w tzw. Systemie sprzeda偶y ratalnej.

Od kredytobiorcy jest zazwyczaj wymagany udzia艂 w艂asny. R贸偶nica mi臋dzy wk艂adem w艂asnym a cen膮 nabycia towaru jest finansowana kredytem. Kwota kredytu jest przekazywana bezgot贸wkowo na rachunek sprzedawcy. Zabezpieczeniem kredytu ratalnego s膮 najcz臋艣ciej udokumentowane dochody kredytobiorcy i por臋czycieli, przy czym wa偶ne jest ustalenie ich to偶samo艣ci. Praktykuje si臋 wym贸g przedstawienia przez kredytobiorc臋 dw贸ch dokument贸w stwierdzaj膮cych jego to偶samo艣膰.

Po偶yczki pieni臋偶ne.

S膮 one udzielane przez banki bez okre艣lonego celu, a banki nie kontroluj膮, w jaki spos贸b i na jakie cele pieni膮dze zostan膮 wydane. W zwi膮zku z tym w stosunku do po偶yczek banki wykazuj膮 daleko id膮c膮 ostro偶no艣膰, dokonuj膮c selekcji potencjalnych klient贸w oraz rozwag臋 przy doborze zabezpieczenia ich sp艂aty. Niekt贸re banki nawet z g贸ry wykluczaj膮 okre艣lony kr膮g os贸b z mo偶liwo艣ci ubiegania si臋 o po偶yczk臋 ( np. bezrobotni, przebywaj膮cy na urlopie wychowawczym, zad艂u偶enie w innych bankach, w wieku poborowym, przeciwko kt贸rym toczy si臋 post臋powanie egzekucyjne ).

Banki najch臋tniej udzielaj膮 po偶yczek pieni臋偶nych posiadaczom rachunk贸w oszcz臋dno艣ciowo-rozliczeniowych. Mo偶liwo艣膰 udzielenie kredytu uzale偶niaj膮 od minimalnego okresu posiadania tego rachunku, od regularnych wp艂yw贸w na rachunek z tytu艂u wynagrodzenia z zak艂adu pracy lub renty b膮d藕 emerytury z organu rentowego.

Po偶yczki dla posiadaczy tych rachunk贸w uwa偶ane s膮 za w miar臋 bezpieczne, gdy偶 udzielane s膮 sta艂ym, dobrze znanym klientom banku, legitymuj膮cym si臋 systematycznymi wp艂ywami ze sta艂ego 藕r贸d艂a utrzymania.

Po偶yczki lombardowe

W istocie swej nie r贸偶ni膮 si臋 od klasycznych po偶yczek pieni臋偶nych dla ludno艣ci. R贸偶nica sprowadza si臋 jedynie do sposobu zabezpieczenia po偶yczki, to jest ustanowienia na rzecz banku zastawu.

Przyznana po偶yczka nie wynosi na og贸艂 wi臋cej ni偶 50 - 60% warto艣ci zastawionych przedmiot贸w, oszacowanych przez rzeczoznawc贸w. Przedmiotem zastawu po偶yczki lombardowej mog膮 by膰 prawa wynikaj膮ce z papier贸w warto艣ciowych oraz bankowe lokaty terminowe.

Po偶yczki udzielane s膮 przewa偶nie na kr贸tki okres ( od 7 dni do 3 miesi臋cy ), a ich oprocentowanie nale偶y z regu艂y do najwy偶szych stosowanych w danym banku. R贸wnolegle z umow膮 po偶yczki zawierana jest umowa o ustanowieniu zastawu. Na jej podstawie przedmiot zastawu zostaje przej臋ty przez bank.

Kredyty mieszkaniowe

Kredyt mieszkaniowy jest udzielany osobom fizycznym na zaspokojenie w艂asnych potrzeb mieszkaniowych.

Warunki udzielania kredyt贸w na cele mieszkaniowe, zawarte w ofertach poszczeg贸lnych bank贸w s膮 do siebie na og贸艂 zbli偶one.

Mo偶na wskaza膰 na pewne jednolite tendencje, jak i odr臋bno艣ci, wyst臋puj膮ce w tej dziedzinie, a mianowicie:

1.4. Znaczenie kredyt贸w w dzia艂alno艣ci banku

Zgodnie z prawem bankowym, banki s膮 jedynymi podmiotami 偶ycia gospodarczego, maj膮cymi prawo udziela膰 kredyt贸w. Kredytowanie to podstawowa dzia艂alno艣膰 banku, b臋d膮ca jego g艂贸wnym obszarem aktywnej dzia艂alno艣ci, g艂贸wnym 藕r贸d艂em dochod贸w i zysku, a tak偶e element pozwalaj膮cy bankowi na osi膮ganie jego cel贸w.

Rachunki zysk贸w i strat bank贸w wskazuj膮 wyra藕nie, 偶e najwa偶niejszym 藕r贸d艂em ich dochod贸w jest kredyt. Je艣li pominiemy bardzo kr贸tkie okresy przej艣ciowe (np. lata 1990-1992), a w czasach bardziej odleg艂ych - okresy wojen i recesji, kredyty zawsze stanowi艂y podstaw臋 finansow膮 systemu bankowego, branego jako ca艂o艣膰, zapewnia艂y mu najwi臋ksze zyski. Oczywi艣cie zawsze te偶 by艂y pewne banki, kt贸re czerpa艂y gros zysk贸w z innych typ贸w dzia艂alno艣ci. Sytuacja w tym zakresie zmieni艂a si臋: w niekt贸rych okresach szczeg贸lnie dochodow膮 form膮 dzia艂alno艣ci bank贸w mog艂y by膰 np. operacje walutowe (w tym wymiana pieni膮dza), w innych - bankowo艣膰 inwestycyjna b膮d藕 transfery. Niekt贸re banki wyspecjalizowa艂y si臋 w okre艣lonych rodzajach dzia艂alno艣ci, niekt贸re nawet zupe艂nie nie zajmuj膮 si臋 kredytem. Na te banki przypada jednak tylko ma艂a cz臋艣膰 sumy bilansowej i zysk贸w osi膮ganych przez ca艂y system bankowy. Obserwujemy natomiast zjawisko zmiany struktury kredytowania w bankach, zw艂aszcza ograniczenie roli kredytu dla bardzo du偶ych przedsi臋biorstw. Mo偶na wskaza膰 na czynniki, kt贸re bardzo silnie ograniczaj膮 rol臋 kredytu dla tych podmiot贸w, b臋d膮cych do niedawna najlepszymi klientami bank贸w. Przedsi臋biorstwa te wybieraj膮 oczywi艣cie najta艅sz膮 form臋 pozyskiwania potrzebnych kapita艂贸w. Przedsi臋biorstwa zamiast zaci膮ga膰 kredyt w banku, mog膮 emitowa膰 w艂asne obligacje lub inne papiery warto艣ciowe o charakterze zbli偶onym do obligacji. Oprocentowanie takich papier贸w warto艣ciowych jest ni偶sze od oprocentowania kredytu, ale wy偶sze od oprocentowania depozyt贸w w banku, w zwi膮zku z czym znajduj膮 one wielu nabywc贸w, a r贸wnocze艣nie s膮 ch臋tnie emitowane. Zmniejszeniu roli w obs艂udze kredytowej wielkich przedsi臋biorstw towarzyszy wi臋ksze zaanga偶owanie w stosunku do ma艂ych przedsi臋biorstw, a przede wszystkim klient贸w indywidualnych.

Znaczenie kredytu dla systemu bankowego szybko ro艣nie i b臋dzie jeszcze zwi臋ksza膰 si臋 przez najbli偶sze lata. Zwi臋ksza si臋 zapotrzebowanie przedsi臋biorstw na kredyt, a r贸wnocze艣nie - sk艂onno艣膰 bank贸w do udzielania kredytu. Stabilizacja gospodarki sprzyja inwestycjom, a te s膮 w coraz wi臋kszym stopniu finansowane przez kredyt. Z kolei banki obserwuj膮 malej膮c膮 dochodowo艣膰 inwestycji w papiery warto艣ciowe i po prostu uznaj膮, 偶e je艣li chc膮 nadal osi膮ga膰 wysokie zyski, nie maj膮 innego wyj艣cia ni偶 szybki rozw贸j akcji kredytowej.

Statystyki wskazuj膮, 偶e w latach 1993 - 2000 przeci臋tny udzia艂 艣rodk贸w obcych w bilansie polskich przedsi臋biorstw wzr贸s艂 z oko艂o 40% di ponad 50%, a wi臋kszo艣膰 osi膮gni臋tego przyrostu przypada na kredyt. Zwi臋kszy艂a si臋 te偶 og贸lna masa kredyt贸w dla ludno艣ci. Mo偶na spodziewa膰 si臋, 偶e ta tendencja b臋dzie wyst臋powa艂a tak偶e w najbli偶szych latach.

W skali ca艂ego polskiego systemu bankowego stan kredyt贸w udzielonych na koniec 1999 roku wynosi艂 oko艂o 163 mld z艂. Poniewa偶 suma bilansowa wszystkich polskich bank贸w wynosi艂a oko艂o 366 mld z艂, udzia艂 kredyt贸w w aktywach wynosi艂 45% (w por贸wnaniu z 33% w 1995 roku). Potwierdza to fakt, 偶e ju偶 obecnie kredyty odgrywaj膮 bardzo du偶膮 rol臋 dla naszych bank贸w.

艢wiadcz膮 o tym tak偶e dalsze por贸wnania. Kapita艂y w艂asne polskich bank贸w mog膮 by膰 szacowane (wed艂ug stanu na koniec 1999 roku) na 31 mld z艂. Oznacza to, 偶e udzielone kredyty s膮 ponad pi臋ciokrotnie wy偶sze od sumy kapita艂贸w w艂asnych.

Rola odgrywana przez kredyty w poszczeg贸lnych bankach nie jest jednakowa. 艢wiadczy o tym poni偶sza tabela, w kt贸rej por贸wnana jest suma aktyw贸w wybranych bank贸w z sum膮 udzielonych kredyt贸w.

Tablica 1. Udzia艂 kredyt贸w w aktywach wybranych bank贸w w 1999r.

banki

Suma aktyw贸w w mln z艂

Kredyty udzielone w mln z艂

Udzia艂 (%)

PKO BP

Bank Handlowy

Pekao S.A.

PBK

Bank Ochrony 艢rodowiska

Kredyt Bank

Invest Bank

Bank Przemys艂owy

Bank Cz臋stochowa

60892

19172

59734

17537

3941

14773

2089

722

196

26675

10161

26675

8912

2598

9009

1264

421

143

44

52

45

51

66

61

61

58

73

殴r贸d艂o: opracowanie w艂膮sne na podstawie:

Tablica pokazuje, i偶 w obu najwi臋kszych polskich bankach: PKO BP i Pekao S.A. udzia艂 procentowy kredyt贸w w aktywach jest ci膮gle jeszcze niski. Nie mog膮c odpowiednio rozszerzy膰 swojej akcji kredytowej, oba ta banki inwestuj膮 znaczne sumy w papierach warto艣ciowych, a tak偶e lokuj膮 je w mniejszych bankach, a te z kolei wykorzystuj膮 je do udzielania kredyt贸w. Jednak z drugiej strony banki te maj膮 aktywa o najwi臋kszej warto艣ci i udzielaj膮 kredyt贸w niepor贸wnywalnie wi臋cej ni偶 inne banki. W niekt贸rych 艣rednich i ma艂ych bankach polskich oraz w wi臋kszo艣ci bank贸w zagranicznych udzia艂 kredyt贸w w aktywach jest bardzo wysoki, cz臋sto przekracza 55, a nawet 60%. Wynika to z faktu, 偶e kredyty przynosz膮 teraz znacznie wi臋ksze dochody ni偶 inne formy inwesytcji.

Rozdzia艂 II

Sposoby ograniczania ryzyka kredytowego

    1. Istota ryzyka kredytowego i sposoby jego ograniczania

Przed wyja艣nieniem poj臋cia ryzyka kredytowego wydaje si臋 konieczne podanie og贸lnego poj臋cia ryzyka. Wed艂ug definicji Roberta Pattersona ryzyko to niebezpiecze艅stwo wyst膮pienia w przysz艂o艣ci niekorzystnego zjawiska. Mo偶na sobie z nim radzi膰 przez wyliczanie prawdopodobie艅stwa - na podstawie wydarze艅 z przesz艂o艣ci lub oblicze艅 statystycznych dla du偶ych populacji - w przeciwie艅stwie do niepewno艣ci, kt贸rej nie da si臋 przewidzie膰, poniewa偶 nie stworzono techniki, mog膮cej radzi膰 sobie z chaosem.

Ryzyko definiowane jest przy za艂o偶eniu, 偶e nie jest mo偶liwe dok艂adne przewidzenie przysz艂o艣ci ( to znaczy prognozy s膮 z natury niepewne i do tego s膮 zawsze nieprawdziwe ). Natomiast tym, co Absorbuje uwag臋 bankowca, jest ryzyko gorszych wynik贸w lub szkodliwe skutki zjawisk.

Natomiast jako ryzyko kredytowe - Credit Risk - Patterson okre艣la ryzyko wyst膮pienia sytuacji, w kt贸rej kredytobiorca nie sp艂aci kredytu zgodnie z ustaleniami lub strona transakcji nie wywi膮偶e si臋 ze zobowi膮zania do sp艂aty.

Ryzyko kredytowe mo偶na podzieli膰 na cztery typy:

Jak du偶e ryzyko dla banku powoduje prowadzenie dzia艂alno艣ci kredytowej, wynika z analizy przyczyn kryzys贸w bankowych. Kryzysy maj膮ce miejsce m. in. w USA, krajach skandynawskich czy Japonii, cz臋sto by艂y nast臋pstwem, maj膮cych podobn膮 przyczyn臋, niewyp艂acalno艣ci na wi臋ksz膮 skal臋 d艂u偶nik贸w banku. Ryzyko kredytowe wynika bowiem z istoty gospodarki rynkowej, w kt贸rej pewna liczba przedsi臋biorstw upada, za艣 w ich miejsce powstaj膮 nowe organizacje gospodarcze, zape艂niaj膮ce luk臋 powsta艂膮 na rynku.

W wi臋kszo艣ci bank贸w komercyjnych ryzyko kredytowe stanowi najwi臋ksze 藕r贸d艂o ryzyka, chocia偶 wraz z kszta艂towaniem si臋 lub ugruntowaniem tendencji do pomijania banku jako po艣rednika w przep艂ywach funduszy, ryzyko to ust臋puje miejsca ryzyku rynkowemu.

M贸wi膮c kr贸tko, ryzyko kredytowe jest rozumiane jako ryzyko zwrotno艣ci kredytu i nale偶nych odsetek. Z ryzykiem wi膮偶e si臋 mo偶liwo艣膰 poniesienia straty, ale r贸wnie偶 mo偶liwo艣膰 osi膮gni臋cia zysku. Lecz ryzyko jest nieod艂膮cznym elementem dzia艂alno艣ci bankowej. Nie mo偶na go ca艂kowicie wyeliminowa膰, a jedynie ograniczy膰. W oczekiwaniu na wy偶szy zysk podejmuje si臋 wi臋ksze ryzyko, cho膰 taka praktyka nie przystaje do zasad bezpiecze艅stwa dzia艂alno艣ci bankowej. Robert Patterson trafnie uj膮艂 t臋 prawd臋 w jednej ze swych zasad bankowych:

„Ryzyko kredytowe jest zawsze obecne w 偶yciu bankowca. Najpierw, kiedy je mierzy, nast臋pnie kiedy je przejmuje, odrzuca, przerzuca na innych lub si臋 przed nim zabezpiecza. Za kszta艂towanie ryzyka bankowiec dostaje pensj臋”.

Bankowcy mog膮 natomiast m贸wi膰 o profesjonalizmie i wynagrodzeniach tylko wtedy, gdy ich straty kredytowe mieszcz膮 si臋 w granicach mo偶liwych do zaakceptowania. Patrz膮c realnie, nie mo偶na oczekiwa膰 oczywi艣cie, 偶e w wyniku prowadzonej akcji kredytowej nie b臋dzie si臋 mia艂o do czynienia z ryzykiem lub stratami. Praca bankowca polega na tym, aby je minimalizowa膰.

Jak pokazuje praktyka bankowa, wyst膮pienie wysokiego ryzyka i utrata kredytu s膮 rezultatem, mi臋dzy innymi, b艂臋dnej oceny zdolno艣ci kredytowej przez bank. Dlatego do naczelnych zada艅 banku nale偶y ograniczanie ryzyka kredytowego w艂a艣nie i przede wszystkim na etapie rozpatrywania wniosk贸w kredytowych. Niezwykle istotne jest wykazywanie maksymalnej rzetelno艣ci i wnikliwo艣ci w dokonywaniu oceny zdolno艣ci kredytowej. Jej badanie ma na celu okre艣lenie ( wyszacowanie ) w ka偶dym post臋powaniu o przyznanie kredytu stopnia ryzyka, na kt贸re nara偶ony jest bank ( czy przysz艂y kredytobiorca jest potencjalnie zdolny do sp艂aty kredytu wraz z odsetkami ). Wyszacowanie ryzyka nie jest zadaniem 艂atwym, co wynika z bardzo zr贸偶nicowanego stopnia z艂o偶ono艣ci i skomplikowania prowadzonej przez kredytobiorc臋 dzia艂alno艣ci. Trudno艣膰 ta mo偶e wynika膰 r贸wnie偶 z niedostatku informacji, z braku por贸wnywalno艣ci danych, a tak偶e z wp艂ywu uk艂ad贸w zewn臋trznych. Dlatego wiarygodno艣膰 klienta oraz ryzyko, jakie niesie ze sob膮 udzielanie kredyt贸w, musz膮 wynika膰 z bardzo zindywidualizowanej oceny zdolno艣ci kredytowej, z danych mierzalnych i relacji jako艣ciowych, wywa偶enie argument贸w „za” i „przeciw”. Takie indywidualne podej艣cie wymaga z regu艂y do艣wiadczenia zawodowego i wysokich kwalifikacji pracownik贸w, zatrudnionych w kom贸rkach kredytowych banku. Bardzo istotny jest kontakt pracownika kredytowego z klientem, kt贸ry w bezpo艣redniej rozmowie przekazuje informacje o swojej sytuacji finansowej, kt贸re mog膮 nie by膰 uwzgl臋dnione we wniosku kredytowym i w za艂膮cznikach do niego.

Nie spos贸b przeceni膰 tu roli do艣wiadczenia 偶yciowego pracownika, jego uczciwo艣ci i dbania o dobro banku. Podsumowuj膮c, podaj臋 jedn膮 z zasad bankowych Pattersona:

„Decyzja kredytowa powinna zawsze uwzgl臋dnia膰 zale偶no艣膰 mi臋dzy ryzykiem kredytowym a osob膮 kredytobiorcy, celem kredytu, systemem sp艂at, zabezpiecze艅 i kontroli”.

Ryzyko kredytowe, jak wyja艣niono ju偶 wcze艣niej, to przede wszystkim ryzyko straty - ca艂kowitej lub cz臋艣ciowej - w przypadku niesp艂acenia przez kredytobiorc臋 zaci膮gni臋tego kredytu wraz z odsetkami i nale偶nymi bankowi prowizjami i op艂atami. Nale偶y jednak zwr贸ci膰 uwag臋, 偶e z dzia艂alno艣ci膮 kredytow膮 wi膮偶膮 si臋 r贸wnie偶 inne niebezpiecze艅stwa:

Na ryzyko kredytowe wp艂ywa zatem kszta艂towanie si臋 kondycji finansowej kredytobiorcy ( np. pogorszenie si臋 jego sytuacji ju偶 w czasie korzystania z kredytu ), ale r贸wnie偶 czynniki zewn臋trzne.

Ryzyko przy kredycie udzielonym przez bank komercyjny mo偶e by膰 spowodowane tak偶e innymi niekorzystnymi warunkami i z tego wzgl臋du nale偶y dokona膰 podzia艂u na ryzyko:

W ostatnim dziesi臋cioleciu obserwuje si臋 tendencj臋 do wzrostu ryzyka wynikaj膮cego z niewyp艂acalno艣ci d艂u偶nik贸w banku na wi臋ksz膮 skal臋. Jako najwa偶niejsze przyczyny znacznego pogorszenia si臋 dyscypliny sp艂acania kredyt贸w udzielonych przez banki wskazuje si臋:

W praktyce cz臋sto kilka rodzaj贸w ryzyka wymienionych powy偶ej wyst臋puje r贸wnocze艣nie, kumuluj膮c si臋, Dlatego istotne jest podejmowanie dzia艂a艅 zmniejszaj膮cych to ryzyko. Bank ma do swojej dyspozycji kilka potencjalnych sposob贸w ochrony: rozs膮dne polityki i procedury kredytowe, analityczne narz臋dzia oceny kredytu, przywilej korzystania z wewn臋trznej informacji o rachunkach bie偶膮cych, legalnie usankcjonowane prawa kredytodawcy, a w ostateczno艣ci tak偶e prawne zabezpieczenie kredytu. Banki korzystaj膮 r贸wnie偶 z wewn臋trznych, stworzonych specjalnie na swoje potrzeby, program贸w informatycznych, z us艂ug instytucji prowadz膮cych kartoteki niesolidnych klient贸w i historie kredytowe, takich jak Biuro Informacji Kredytowej. Bankowiec jest wi臋c w艂a艣ciwie wyposa偶ony, aby poradzi膰 sobie z ryzykiem kredytowym, je偶eli korzysta z dost臋pnych instrument贸w, Generalna zasada, jak膮 powinien si臋 kierowa膰 jest taka, 偶e bankowo艣膰 jest biznesem, w kt贸rym zainwestowany kapita艂 musi da膰 odpowiedni doch贸d, kt贸ry wynagrodzi ewentualne straty, jakie mo偶e wch艂on膮膰.

R贸wnie wa偶ne jest jego do艣wiadczenie i rzetelno艣膰, czyli odpowiedni cz艂owiek na odpowiednim miejscu. Cecha, jak膮 powinien posiada膰 bankowiec, to zdolno艣膰 do prawid艂owej oceny. Jest to intelektualna zdolno艣膰 oceny mo偶liwo艣ci i ryzyka w bankowo艣ci oraz unikania powa偶niejszych zaniedba艅 w zakresie dyscypliny, dok艂adno艣ci i pewno艣ci siebie. Mimo, 偶e trudno by艂oby wskaza膰, na czym polega zdolno艣膰 prawid艂owej oceny u dobrego bankowca, mo偶na jednak wyr贸偶ni膰 jego pewne cechy charakteru, takie jak:

2.2. Klasyfikacja kredyt贸w wg kategorii ryzyka

Niezale偶nie od dokonywania podzia艂贸w kredyt贸w wed艂ug r贸偶nych kategorii w zale偶no艣ci od potrzeb i celu tego pogrupowania, konieczne jest dokonanie ich klasyfikacji ze wzgl臋du na wielko艣膰 ryzyka, jakie ze sob膮 nios膮. Pogrupowanie to dokonywane jest w uk艂adzie i wed艂ug wskaz贸wek nadzoru bankowego Narodowego Banku Polskiego.

Analiz膮 i przegl膮dem banki obejmuj膮 ca艂o艣膰 swych nale偶no艣ci z tytu艂u udzielonych kredyt贸w i gwarancji.

Szacuj膮c ryzyko kredytowe na drodze klasyfikowania nale偶no艣ci kredytowych

( z wy艂膮czeniem nale偶no艣ci od skarbu pa艅stwa oraz od os贸b prywatnych na cele nie zwi膮zane z dzia艂alno艣ci膮 gospodarcz膮 ), banki wykorzystuj膮 dwa niezale偶ne kryteria

( przy czym wyst膮pienie okre艣lonej sytuacji obliguje bank do zakwalifikowania nale偶no艣ci do odpowiedniej klasy ):

Pierwsze kryterium ma charakter stricte wymierny - jest to kryterium op贸藕nie艅 w regulowaniu nale偶no艣ci bankowych. Drugie kryterium, mimo pewnych rygor贸w ze strony nadzoru bankowego, mo偶e by膰 stosowane z pewn膮 doz膮 uznaniowo艣ci. Ka偶dy bank stosuje w tym wzgl臋dzie w艂asn膮 procedur臋 szacowania ryzyka.

Natomiast ocena sytuacji ekonomiczno-finansowej jest dokonywana za pomoc膮 miernik贸w:

  1. ilo艣ciowych ( rentowno艣膰, zyskowno艣膰 kapita艂u, p艂ynno艣膰 finansowa, sprawno艣膰 zarz膮dzania ),

  2. jako艣ciowych ( jako艣膰 zarz膮dzania, uzale偶nienie od rynku, zale偶no艣膰 od dostawc贸w / odbiorc贸w, dotacji rz膮dowych, zam贸wie艅 rz膮dowych ).

Kieruj膮c si臋 powy偶szymi kryteriami, banki dziel膮 udzielone kredyty na nast臋puj膮ce kategorie:

  1. nale偶no艣ci ( kredyty ) normalne obejmuj膮 te kredyty, w wypadku kt贸rych:

Dla kredyt贸w zaliczonych do tej kategorii rezerwy celowej nie tworzy si臋, z wyj膮tkiem nale偶no艣ci od os贸b prywatnych ( z wy艂膮czeniem kredyt贸w mieszkaniowych ), na kt贸re tworzy si臋 rezerwy w wysoko艣ci co najmniej 1,5% nale偶no艣ci.

  1. nale偶no艣ci ( kredyty ) pod obserwacj膮 to nale偶no艣ci, w wypadku kt贸rych:

Na te nale偶no艣ci tworzy si臋 rezerw臋 celow膮 w wysoko艣ci co najmniej 1,5% nale偶no艣ci.

  1. nale偶no艣ci ( kredyty ) poni偶ej standardu - nale偶no艣ci, w wypadku kt贸rych:

Tworzy si臋 rezerw臋 w wysoko艣ci co najmniej 20% nale偶no艣ci.

  1. nale偶no艣ci ( kredyty ) w膮tpliwe - nale偶no艣ci, w wypadku kt贸rych:

Dla tej kategorii istnieje wym贸g utworzenia rezerwy celowej na poziomie co najmniej 50% nale偶no艣ci.

  1. nale偶no艣ci ( kredyty ) stracone - nale偶no艣ci, w wypadku kt贸rych:

W stosunku do nale偶no艣ci straconych tworzy si臋 rezerw臋 celow膮 w wysoko艣ci co najmniej 100% nale偶no艣ci.

W praktyce przy kwalifikowaniu nale偶no艣ci banku do powy偶szych kategorii stosuje si臋 g艂贸wnie kryterium terminowo艣ci sp艂aty kapita艂u i odsetek. Banki wymagaj膮 bowiem sk艂adania przez kredytobiorc贸w o艣wiadcze艅 o ich sytuacji ekonomiczno-finansowej tylko w przypadku bardzo du偶ych kwot kredytu lub w przypadku niekt贸rych ich rodzaj贸w ( na przyk艂ad d艂ugoletni kredyt mieszkaniowy ). Dopiero w przypadku pogarszaj膮cej si臋 sytuacji w sp艂acie kredytu banki wnikaj膮 w sytuacj臋 ekonomiczno-finansow膮 kredytobiorcy. Bez takich wyra藕nych sygna艂贸w, je偶eli sp艂ata odbywa si臋 terminowo, banki w okresie sp艂aty rzadko interesuj膮 si臋 sytuacj膮 swoich klient贸w.

Przytoczone kryteria i kategorie maj膮 r贸wnie偶 zastosowanie przy ocenie udzielonych gwarancji bankowych oraz por臋cze艅 sp艂aty kredyt贸w.

Rezerwa celowa jest dla banku komercyjnego kosztem i odprowadzana jest do Narodowego Banku Polskiego.

Rezerwy celowe podlegaj膮 rozwi膮zaniu po ca艂kowitym wyga艣ni臋ciu przyczyn ich otworzenia, po spisaniu kredytu w straty banku. Rezerwa jest sukcesywnie zmniejszana, odpowiednio do sp艂aty kredytu obj臋tego rezerw膮 lub po jego przekwalifikowaniu do kategorii o ni偶szym ryzyku.

Tworzenie i utrzymywanie rezerw celowych dla r贸wnowa偶enia ryzyka wynikaj膮cego z dzia艂alno艣ci kredytowej ma zapewni膰 popraw臋 bezpiecze艅stwa wk艂ad贸w oszcz臋dno艣ciowych i lokat deponowanych w bankach.

2.3. Zabezpieczenie kredytu

Podstawow膮 gwarancj膮 sp艂aty kredytu jest dla banku przede wszystkim sytuacja gospodarcza i finansowa kredytobiorcy, jego zdolno艣膰 do sp艂aty kredytu, terminowo艣膰 wywi膮zywania si臋 z zobowi膮za艅 wobec banku. Dlatego bank przed podj臋ciem decyzji kredytowej przeprowadza szczeg贸艂ow膮 analiz臋 wniosku kredytowego oraz za艂膮czonych do niego dokument贸w. Z drugiej strony bank musi zabezpieczy膰 si臋, na wypadek nie sp艂acania kredytu, w celu odzyskania ca艂o艣ci lub cz臋艣ci nie sp艂aconej przez kredytobiorc臋 nale偶no艣ci. Konieczno艣膰 taka wynika z art. 93 ust.1 Ustawy Prawo bankowe: „ W celu zabezpieczenia wierzytelno艣ci, kt贸re wynikaj膮 z czynno艣ci bankowych, bank mo偶e 偶膮da膰 zabezpieczenia przewidzianego w Kodeksie Cywilnym i prawie wekslowym oraz zwyczajami przyj臋tymi w obrocie krajowym i zagranicznym.”

Poj臋cie zabezpieczenia trafnie zdefiniowa艂 Patterson.

Zabezpieczenie to prawo po偶yczkodawcy do przejmowania i sprzeda偶y zastawu lub zabezpiecze艅 w formie aktyw贸w w celu otrzymania sp艂aty zaleg艂ej po偶yczki. Zabezpieczenie daje kredytodawcy pierwsze艅stwo w roszczeniach wzgl臋dem innych w odniesieniu do konkretnych aktyw贸w.

Skuteczne zabezpieczenie wymaga istnienia trzech element贸w:

  1. musi by膰 prawnie wi膮偶膮ce; pierwsze艅stwo do obj臋cia sk艂adnik贸w maj膮tku b臋dzie odbywa膰 si臋 kosztem innych kredytodawc贸w, kt贸rzy mog膮 kwestionowa膰 zabezpieczenie, roszczenie zwi膮zane z zabezpieczeniem musi wi臋c by膰 potwierdzone, a w razie konieczno艣ci powinna by膰 wygrana sprawa s膮dowa; rejestracja roszcze艅 w drodze publicznego og艂oszenia pomaga w ustaleniu ich kolejno艣ci;

  2. fizyczna ochrona i mo偶liwo艣膰 wej艣cia w posiadanie; je偶eli po偶yczkobiorca posiada lub sprawuje kontrol臋 nad zastawionymi sk艂adnikami maj膮tku, wykorzystywanymi w prowadzonej dzia艂alno艣ci, to musz膮 istnie膰 mo偶liwo艣ci zapewniaj膮ce kontrol臋 i ochron臋 przedmiot贸w zabezpieczenia oraz prawna mo偶liwo艣膰 wej艣cia w ich posiadanie; w przypadku gdy bank jest w posiadaniu tych sk艂adnik贸w (na przyk艂ad konosament贸w i kwit贸w sk艂adowych), nie odgrywa to tak du偶ej roli;

  3. warto艣膰 ekonomiczna, kt贸ra mog艂aby zosta膰 zrealizowana; zabezpieczenie musi mie膰 warto艣膰, kt贸r膮 mo偶na zamieni膰 na got贸wk臋 przez sprzeda偶 na rynku lub w drodze likwidacji (na przyk艂ad nale偶no艣ci), zwykle po obni偶onych cenach i po odliczeniu koszt贸w.

Zabezpieczenie gwarantuje mo偶liwo艣膰 wymuszenia sp艂aty, lecz tak偶e daje bankowi bardzo wa偶ny atut przy negocjacjach w przypadku restrukturyzacji kredytu. Bank mo偶e zagrozi膰 przej臋ciem maj膮tku, a przez to postawi膰 firm臋 w stan upad艂o艣ci.

Inaczej mo偶na zdefiniowa膰 zabezpieczenia prawne jako „dobrowolne, skuteczne prawnie zobowi膮zania kredytobiorc贸w lub innych os贸b fizycznych lub prawnych, 偶e w przypadku gdy kredytobiorca nie wype艂ni swego zobowi膮zania wobec banku, wynikaj膮cego z umowy kredytowej, osoby te zezwalaj膮 na wykorzystanie przez bank okre艣lonych 艣rodk贸w finansowych, przedmiot贸w lub praw b臋d膮cych ich w艂asno艣ci膮, w celu uregulowania ich zobowi膮za艅.

Pomimo, 偶e zgodnie z polskim prawem cywilnym d艂u偶nik ponosi odpowiedzialno艣膰 osobist膮 za zaci膮gni臋ty d艂ug (tzn. za zaci膮gni臋ty przez siebie d艂ug odpowiada ca艂ym swoim maj膮tkiem tera藕niejszym i przysz艂ym, zabezpieczenie mo偶e dotyczy膰 maj膮tku d艂u偶nika jak te偶 maj膮tku os贸b trzecich. Ustanowienie zabezpieczenia u艂atwia bankowi dochodzenie roszcze艅, zwi臋ksza warto艣膰 maj膮tku, z kt贸rego bank mo偶e si臋 zaspokoi膰, b膮d藕 daje mo偶liwo艣膰 zaspokojenia si臋 z obci膮偶onych rzeczy bez wzgl臋du na to, czyj膮 sta艂y si臋 w艂asno艣ci膮. Zabezpieczenie kredytu musi zosta膰 ustanowione przed udzieleniem kredytu. Bank mo偶e r贸wnie偶 za偶膮da膰 dodatkowego, wzmacniaj膮cego zabezpieczenia w czasie korzystania z kredytu przez kredytobiorc臋, je偶eli sp艂ata kredytu jest zagro偶ona z powodu z艂ego stanu maj膮tkowego kredytobiorcy, a tak偶e z innych powod贸w.

Prawne zabezpieczenia kredyt贸w dziel膮 si臋 na osobiste i rzeczowe.

Zabezpieczenia osobiste charakteryzuj膮 si臋 odpowiedzialno艣ci膮 osobist膮 osoby daj膮cej zabezpieczenie, a wi臋c ca艂ym jej maj膮tkiem.

Do tego rodzaju zabezpiecze艅 mo偶na zaliczy膰:

  1. weksel w艂asny in blanco - dokument zawieraj膮cy co najmniej podpis wystawcy z艂o偶ony w zamiarze zaci膮gni臋cia zobowi膮zania wekslowego

  2. por臋czenie wekslowe (awal) - zobowi膮zanie osoby trzeciej albo osoby ju偶 podpisanej na wekslu, do zap艂acenia ca艂o艣ci lub cz臋艣ci sumy wekslowej, w przypadku gdy osoba, za kt贸r膮 jest udzielone por臋czenie, nie wykupi艂a weksla

  3. por臋czenie wed艂ug prawa cywilnego - ma charakter umowy, zgodnie z kt贸r膮 por臋czyciel zobowi膮zuje si臋 do sp艂aty kredytu, w przypadku gdy kredytobiorca nie sp艂aci go w wyznaczonym terminie

  4. gwarancja bankowa - zobowi膮zanie banku do wyp艂acenia osobie wskazanej w gwarancji (beneficjentowi) okre艣lonej kwoty pieni臋偶nej, w przypadku gdyby zleceniodawca nie wype艂ni艂 艣wiadczenia, do wykonania kt贸rego by艂 zobowi膮zany wobec beneficjenta gwarancji

  5. przelew (cesja) wierzytelno艣ci - umowa, na mocy kt贸rej kredytobiorca przenosi na bank swoje prawo do otrzymania konkretnej kwoty za sprzedane towary lub us艂ugi; cesja mo偶e odnosi膰 si臋 do konkretnej wierzytelno艣ci albo do wielu wierzytelno艣ci ju偶 zaistnia艂ych lub przysz艂ych (cesja globalna)

  6. przyst膮pienie do d艂ugu - jest umow膮, na mocy kt贸rej do istniej膮cego ju偶 d艂ugu przyst臋puje osoba trzecia w charakterze d艂u偶nika solidarnego; na mocy tej umowy dotychczasowy d艂u偶nik nie zostaje zwolniony z obowi膮zku sp艂aty d艂ugu, a przyst臋puj膮cy do d艂ugu odpowiada solidarnie wobec banku za jego sp艂at臋

  7. pe艂nomocnictwo - polega na udzieleniu kredytodawcy prawa do dysponowania rachunkiem osoby udzielaj膮cej pe艂nomocnictwa (rachunek mo偶e by膰 prowadzony przez bank udzielaj膮cy kredytu lub inny bank)

  8. ubezpieczenie kredytu - polega na zap艂acie bankowi odszkodowania przez ubezpieczyciela, je偶eli zajd膮 wypadki przewidziane w umowie ubezpieczenia; zdarzeniami tymi s膮 najcz臋艣ciej:

Do zabezpiecze艅 rzeczowych nale偶膮 natomiast:

  1. zastaw og贸lny - jest to zastaw, kt贸ry mo偶e by膰 ustanowiony na zabezpieczenie wszelkich wierzytelno艣ci bankowych; powstaje na mocy pisemnej umowy mi臋dzy bankiem a w艂a艣cicielem rzeczy, na kt贸rej ma by膰 ustanowiony zastaw; przedmiot zastawu zostaje wydany bankowi lub osobie trzeciej, na kt贸r膮 zgodzi艂y si臋 obie strony

  2. bankowy zastaw rejestrowy - jest zastawem, kt贸ry mo偶e by膰 ustanowiony wy艂膮cznie na zabezpieczenie ju偶 udzielonych kredyt贸w; nie mo偶e zabezpiecza膰 innych wierzytelno艣ci; r贸偶ni si臋 od zastawu og贸lnego g艂贸wnie tym, 偶e je偶eli zastawc膮 jest kredytobiorca, to przedmiot zastawu mo偶e pozosta膰 w jego posiadaniu

  3. zastaw na prawach - przedmiotem zastawu mo偶e by膰 ka偶de prawo, o ile jest zbywalne i o ile istnieje w chwili ustanowienia zastawu; zastaw mo偶e by膰 ustanowiony w szczeg贸lno艣ci na:

  1. przew艂aszczenie - na mocy umowy zawartej przez bank z kredytobiorc膮 zostaje przeniesiona w艂asno艣膰 posiadanych przez kredytobiorc臋 rzeczy ruchomych (maszyny, urz膮dzenia, surowce, towary przeznaczone do sprzeda偶y); wraz z umow膮 przew艂aszczenia winna by膰 dokonana cesja praw z polis ubezpieczeniowych

  2. kaucja - jest umow膮 nie nazwan膮, na mocy kt贸rej d艂u偶nik lub osoba trzecia sk艂ada bankowi jako zabezpieczenie bankowe papiery warto艣ciowe na okaziciela lub sum臋 pieni臋偶n膮, kt贸re stanowi膮 zabezpieczenie na wypadek niesp艂acenia d艂ugu w terminie

  3. blokada 艣rodk贸w na rachunku bankowym - dokonywana jest, na pisemne zlecenie posiadacza rachunku, przez bank prowadz膮cy ten rachunek; blokada mo偶e dotyczy膰 艣rodk贸w pieni臋偶nych zgromadzonych na rachunkach oszcz臋dno艣ciowych, oszcz臋dno艣ciowo-rozliczeniowych

  4. hipoteka - obci膮偶enie nieruchomo艣ci prawem, na mocy kt贸rego bank b臋dzie m贸g艂 dochodzi膰 zaspokojenia w艂asnego roszczenia z nieruchomo艣ci, bez wzgl臋du na to, czyj膮 sta艂a si臋 w艂asno艣ci膮; bank ma pierwsze艅stwo przed wierzycielami osobistymi w艂a艣ciciela nieruchomo艣ci

  5. roszczenie o ustanowienie hipoteki - ma na celu zabezpieczenie dokonania ewentualnego wpisu hipoteki w przysz艂o艣ci; do wpisu jest potrzebny dokument z podpisem notarialnie po艣wiadczonym, obejmuj膮cy o艣wiadczenie woli w艂a艣ciciela nieruchomo艣ci o wpis roszczenia

Jako pewnego rodzaju zabezpieczenie mo偶e by膰 potraktowany r贸wnie偶 akt notarialny, w kt贸rym d艂u偶nik podda艂 si臋 egzekucji.

Przyj臋te przez bank zabezpieczenia powinny by膰 okre艣lone w umowie kredytu lu po偶yczki przez:

Bank ustala formy zabezpieczenia swojej wierzytelno艣ci, uwzgl臋dniaj膮c stanowisko zar贸wno swoje, jako banku jak i kredytobiorcy. Bank posiada 艣rodki finansowe i chce je dogodnie po偶yczy膰, za艣 kredytobiorca potrzebuje ich w celu zrealizowania okre艣lonego przedsi臋wzi臋cia. Obydwaj dzia艂aj膮 w otoczeniu konkurencyjnym, bowiem istnieje wiele bank贸w maj膮cych 艣rodki finansowe i wiele podmiot贸w ich poszukuj膮cych. W tej sytuacji bank jest zmuszony do poszukiwania kompromisu w 偶膮daniu prawnych zabezpiecze艅 kredytu, gdy偶 potencjalny kredytobiorca mo偶e uda膰 si臋 do banku, kt贸ry zgodzi si臋 na proponowane przez kredytobiorc臋 zabezpieczenie. Z drugiej strony bank nie mo偶e pozwoli膰 sobie na nadmiern膮 uleg艂o艣膰, gdy偶 nara偶a swoje fundusze na ryzyko ich utraty.

Przy wyborze zabezpieczenia bank powinien bra膰 pod uwag臋 przede wszystkim:

Przy wyborze formy zabezpieczenia bank kieruje si臋 r贸wnie偶 takimi kryteriami, jak: wysoko艣膰 i rodzaj wierzytelno艣ci, termin sp艂aty d艂ugu okre艣lony w umowie; sytuacja finansowa, gospodarcza i maj膮tkowa d艂u偶nika, jego status prawny oraz typowe i indywidualne ryzyko banku. Pewne formy zabezpiecze艅 s膮 bowiem niewskazane przy zobowi膮zaniach d艂ugoterminowych, a inne s膮 niecelowe przy zobowi膮zaniach kr贸tkoterminowych. W przypadku zobowi膮za艅 kr贸tkoterminowych banki preferuj膮 ta艅sze i mniej pracoch艂onne formy zabezpieczenia. I tak na przyk艂ad na zabezpieczenie zobowi膮za艅 z terminem sp艂aty kr贸tszym od roku mo偶na zamiast hipoteki ustanowi膰 roszczenie o wpis hipoteki.

Status prawny kredytobiorcy jest istotny dla banku ze wzgl臋du na zakres odpowiedzialno艣ci maj膮tkowej organizacji oraz spos贸b reprezentowania jej na zewn膮trz.

Istotne znaczenie dla wyboru formy zabezpieczenia ma przewidywany nak艂ad pracy przy jego ustanawianiu (zar贸wno dla banku jak i dla d艂u偶nika) oraz koszt ustanowienia danego zabezpieczenia, kt贸ry ponosi wprawdzie kredytobiorca, lecz przecie偶 nale偶y zaliczy膰 go do kosztu ca艂kowitego kredytu.

2.4. Normy ostro偶no艣ciowe

Dzia艂alno艣膰 banku to sztuka kompromisu pomi臋dzy naturalnym d膮偶eniem do zysku a konieczno艣ci膮 przestrzegania regu艂 bezpiecznego dzia艂ania. Kompromis 贸w jest niejako wymuszony przez przepisy, kt贸re tworz膮 otoczenie prawne dla tej dzia艂alno艣ci. W艣r贸d tych przepis贸w podstawowe znaczenie maj膮 unormowania kreuj膮ce, tzw. Nadzorcze normy ostro偶no艣ciowe. W polskim prawie bankowym, rozumianym jako og贸艂 przepis贸w reguluj膮cych dzia艂alno艣膰 bank贸w w naszym kraju, nadzorcze normy ostro偶no艣ciowe wyst臋puj膮 w postaci wyra偶onych liczbowo parametr贸w, kt贸rych przestrzeganie przez banki zapewni膰 ma ograniczenie podejmowanego przez nie ryzyka.

Nadzorcze normy ostro偶no艣ciowe, nazywane r贸wnie偶 parametrycznymi instrumentami nadzoru bankowego, nale偶膮 do najwa偶niejszych instrument贸w oddzia艂ywania na banki, b臋d膮cych w gestii nadzoru bankowego. Regulacje ostro偶no艣ciowe mo偶na okre艣li膰 jako normy prawne adresowane do instytucji finansowych, maj膮ce na celu okre艣lenie minimalnych standard贸w, sprzyjaj膮cych ograniczeniu nadmiernie ryzykownej dzia艂alno艣ci instytucji finansowych, w tym bank贸w. Za pomoc膮 tych instrument贸w pr贸buje si臋 zatem okre艣li膰 granice bezpiecze艅stwa dzia艂alno艣ci takich instytucji, ale jest jednocze艣nie rzecz膮 wiadom膮, 偶e nie mo偶na zmierzy膰 ryzyka dok艂adnie i ograniczy膰 go w ca艂o艣ci.

Regulacje ostro偶no艣ciowe s膮 klasyfikowane wed艂ug r贸偶nych kryteri贸w, g艂贸wnie podmiotowych i przedmiotowych.

Z punktu widzenia podmiotowego regulacje ostro偶no艣ciowe dzieli si臋 na:

Przez poj臋cie zewn臋trznych regulacji bankowych rozumie si臋 powszechnie og贸艂 norm prawnych reguluj膮cych struktur臋 systemu bankowego, ustr贸j prawny bank贸w, ich dzia艂alno艣膰 oraz stosunki prawne powstaj膮ce w zwi膮zku z t膮 dzia艂alno艣ci膮. Chodzi tu wi臋c o normy o charakterze administracyjnoprawnym, finansowym i cywilnym, a nawet karnoprawnym. Maj膮 na uwadze otwarto艣膰 wsp贸艂czesnych system贸w na konkurencj臋 zewn臋trzn膮, trzeba mie膰 r贸wnie偶 na wzgl臋dzie m. in. Normy ustawodawstwa antymonopolowego, regulacje dotycz膮ce rynku kapita艂owego, prawo dewizowe, zasady prawne i praktyk臋 udzielania pomocy publicznej bankom i przedsi臋biorstwom, normy dotycz膮ce tworzenia i dzia艂ania holding贸w i konglomerat贸w finansowych, przepisy w zakresie ochrony konsumenta oraz regulacje dotycz膮ce innych po艣rednik贸w finansowych, okre艣lanych cz臋sto jako parabanki. Tak szerokie potraktowanie bankowej problematyki normatywnej wi膮偶e si臋 z przyj臋ciem za艂o偶enia, 偶e otwarto艣膰 na zewn臋trzn膮 konkurencj臋 oznacza zar贸wno sytuacj臋, w kt贸rej podmioty zagraniczne maj膮 bezpo艣redni lub po艣redni dost臋p do rynku krajowego, jak i sytuacj臋, w kt贸rej banki krajowe mog膮 wzgl臋dnie swobodnie podejmowa膰 dzia艂alno艣膰 w zakresie 艣wiadczenia us艂ug finansowych z granic膮. W tej sytuacji obowi膮zuj膮ce warunki prawne powinny do minimum ograniczy膰 mo偶liwo艣ci korzystania z arbitra偶u normatywnego jako czynnika zniekszta艂caj膮cego r贸wn膮 konkurencj臋 przez obydwie strony (tak krajowych, jak i zagranicznych po艣rednik贸w finansowych) oraz klient贸w.

Regulacje zewn臋trzne s膮 wi臋c instytucjonalnymi (nadzorczymi) formami zabezpieczania si臋 przed ryzykiem i znajduj膮 swoje odzwierciedlenie w odpowiednich przepisach prawnych. Normy te (dla bank贸w uniwersalnych) uregulowane zosta艂y w ustawie Prawo bankowe (Dz. U. Z 2002r., nr 72, poz. 665) i w aktach wykonawczych do tej ustawy, wydanych przez Komisj臋 Nadzoru Bankowego. Obecnie obowi膮zuj膮cy kszta艂t nadzorczych norm ostro偶no艣ciowych ustalony zosta艂 nowelizacj膮 dokonan膮 ustaw膮 z dnia 23 sierpnia 2001r. O zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz o zmianie niekt贸rych ustaw (Dz. U. Nr 111 poz. 1195).

Najwa偶niejszymi o艣rodkami normotw贸rczymi w zakresie regulacji ostro偶no艣ciowych s膮:

Natomiast do najwa偶niejszych zewn臋trznych regulacji bankowych nale偶膮 wymagania dotycz膮ce:

Normy te pozostawiaj膮 bankom swobod臋 dzia艂alno艣ci w okre艣lonych granicach, np. umo偶liwiaj膮 swobodne kszta艂towanie portfela kredytowego czy inwestycyjnego przy zachowaniu wymaganego poziomu norm, np. poziomu wsp贸艂czynnika wyp艂acalno艣ci, limit贸w koncentracji wierzytelno艣ci czy limit贸w inwestycyjnych.

Regulacje zewn臋trzne mo偶na klasyfikowa膰 w dw贸ch grupach, wed艂ug kryterium funkcji jakie pe艂ni膮, tzn. jako:

Wed艂ug klasycznego podzia艂u przedmiotowego regulacje ostro偶no艣ciowe klasyfikowane s膮 jako:

2.4.1. Fundusze w艂asne banku.

Fundusze w艂asne banku s艂u偶膮 przede wszystkim czterem ni偶ej wymienionym celom:

Jednocze艣nie fundusze w艂asne, ich wysoko艣膰, struktura i jako艣膰, s膮 podstawowym elementem branym pod uwag臋 przy podejmowaniu pr贸by oceny sytuacji finansowej banku. Stanowi膮 one tak偶e podstaw臋 odniesienia dla wi臋kszo艣ci parametr贸w nadzorczych. Poziom funduszy w艂asnych banku i ich stosunek do ryzyka wynikaj膮cego z prowadzonej przez bank dzia艂alno艣ci stanowi膮 przedmiot sta艂ego zainteresowania w艂adz nadzoru bankowego. W艂adze nadzorcze okre艣laj膮 minimalne proporcje mi臋dzy wielko艣ci膮 funduszy w艂asnych i rozmiarami prowadzonej dzia艂alno艣ci. Skala dzia艂alno艣ci podejmowanej przez bank zale偶y wi臋c od wielko艣ci posiadanych funduszy. Bank o wysokich funduszach w艂asnych jest bowiem bankiem silnym, ciesz膮cym si臋 powszechnym zaufaniem, b臋d膮cym w stanie sprosta膰 wzrastaj膮cej konkurencji rynkowej. Z drugiej jednak strony wy偶sza baza kapita艂owa mo偶e oznacza膰 ni偶szy zwrot na kapitale zaanga偶owanym w dzia艂alno艣膰, a to z kolei w warunkach gospodarki rynkowej mo偶e oznacza膰 ni偶sz膮 rentowno艣膰 i konkurencyjno艣膰 banku w por贸wnaniu z innymi firmami finansowymi i przemys艂owymi. Odpowiednio wysoki poziom funduszy w艂asnych jest wi臋c warunkiem koniecznym, ale niewystarczaj膮cym do konkurowania na rynku finansowym oraz przyci膮gania krajowych i zagranicznych klient贸w.

Jednoznaczne i precyzyjne zdefiniowanie funduszy w艂asnych banku nie jest wcale prostym zadaniem. Tak wi臋c ka偶dy system bankowy mo偶e stosowa膰 inny spos贸b liczenia funduszy w艂asnych, cz臋sto nie ca艂kiem por贸wnywalny.

Wed艂ug og贸lnie przyj臋tych standard贸w fundusze w艂asne banku dzieli si臋 na:

Wed艂ug art. 30 ust.1 pkt. a) ustawy Prawo bankowe wielko艣膰 funduszy w艂asnych powinna by膰 dostosowana do rodzaju czynno艣ci bankowych przewidzianych do wykonywania i rozmiaru zamierzonej dzia艂alno艣ci. Natomiast wymagania kapita艂owe okre艣la art. 32 ustawy:

„1.Wnoszony przez za艂o偶ycieli banku kapita艂 za艂o偶ycielski, z zastrze偶eniem ust. 2, nie mo偶e by膰 ni偶szy od r贸wnowarto艣ci w z艂otych 5 000 000 euro przeliczonej wed艂ug kursu 艣redniego og艂aszanego przez Narodowy Bank Polski, obowi膮zuj膮cego w dniu wydania zezwolenia na utworzenie banku.

2. W przypadku bank贸w sp贸艂dzielczych, kt贸rych za艂o偶yciele wyrazili zamiar zawarcia umowy zrzeszenia,..., kapita艂 za艂o偶ycielski nie mo偶e by膰 ni偶szy od r贸wnowarto艣ci w z艂otych 1 000 000 euro przeliczonej wed艂ug kursu 艣redniego og艂aszanego przez Narodowy Bank Polski, obowi膮zuj膮cego w dniu wydania zezwolenia na utworzenie banku.”

2.4.2. Wsp贸艂czynnik wyp艂acalno艣ci.

Wsp贸艂czynnik wyp艂acalno艣ci, nazywany inaczej wsp贸艂czynnikiem Cooke'a, jest jednym ze wska藕nik贸w adekwatno艣ci kapita艂owej. Przez poj臋cie wsp贸艂czynnika wyp艂acalno艣ci rozumie si臋 relacj臋 mi臋dzy funduszami w艂asnymi banku a jego aktywami i pozycjami pozabilansowymi wa偶onymi ryzykiem. Wagi ryzyka przyporz膮dkowywane s膮 umownie wed艂ug zasady: im wy偶sze ryzyko jest zwi膮zane z dan膮 pozycj膮, tym wi臋ksza jest jej przypisana waga, i odwrotnie. Jednocze艣nie trzeba pami臋ta膰, 偶e ma艂o ryzykowne pozycje, o niskiej wadze ryzyka, s膮 pozycjami niedochodowymi lub przynosz膮cymi niski doch贸d.

Wed艂ug og贸lnie przyj臋tych standard贸w wsp贸艂czynnik wyp艂acalno艣ci powinien przyjmowa膰 warto艣膰 r贸wn膮 co najmniej 8%. Wielko艣膰 ta jest warto艣ci膮 modelow膮, ustalon膮 w spos贸b empiryczny. Trzeba zatem pami臋ta膰, 偶e osi膮gni臋cie jej nie gwarantuje automatycznie powodzenia banku i jego wyp艂acalno艣ci. Wsp贸艂czynnik ten nie uwzgl臋dnia bowiem wa偶nych aspekt贸w jako艣ciowych w zarz膮dzaniu bankiem oraz pewnych rodzaj贸w ryzyka 艣ci艣le zwi膮zanych z jego dzia艂alno艣ci膮. Jego konstrukcja opiera si臋 ponadto na danych z przesz艂o艣ci i w zwi膮zku z tym ma warto艣膰 historyczn膮. Wsp贸艂czynnik wyp艂acalno艣ci, uwzgl臋dniaj膮c w swojej konstrukcji relacj臋 funduszy w艂asnych do pozycji aktyw贸w i zobowi膮za艅 pozabilansowych, wywiera wp艂yw na:

2.4.3. Limity koncentracji.

Limity koncentracji, inaczej limity zaanga偶owania (exposure), ograniczaj膮 mo偶liwo艣膰 anga偶owania 艣rodk贸w banku w okre艣lone przedsi臋wzi臋cia. Zosta艂y one odniesione do funduszy w艂asnych, a zatem im wy偶sze fundusze posiada bank, tym szersz膮 skal臋 dzia艂ania mo偶e rozwin膮膰.

Limit koncentracji mo偶na zdefiniowa膰 jako procentowo wyra偶on膮 relacj臋 okre艣lonej pozycji bilansowej (np. kredyt贸w lub akcji) do funduszy w艂asnych. Podstawow膮 funkcj膮 limit贸w koncentracji jest okre艣lenie w przybli偶eniu pewnego punktu krytycznego, kt贸rego przekroczenie 艂膮czy膰 si臋 b臋dzie z zagro偶eniem stabilno艣ci banku. Jednak偶e limity koncentracji maj膮 jedynie charakter norm procentowych ustalonych empirycznie, norm ostro偶no艣ciowych, a nie uniwersalnych wska藕nik贸w gwarantuj膮cych bezpiecze艅stwo dzia艂alno艣ci. Ich przekroczenie jest dla nadzoru bankowego i kierownictwa tylko sygna艂em o pojawieniu si臋 zagro偶e艅 w banku, podstaw膮 do podj臋cia dzia艂a艅 maj膮cych na celu minimalizacj臋 ryzyka, poprzez ograniczenie nadmiernej koncentracji (dywersyfikacj臋). Nadmierna koncentracja ryzyka wyst臋puje w贸wczas, gdy 艣rodki finansowe banku zostan膮 skierowane do ma艂ej liczby klient贸w. Przy dywersyfikacji portfela 艣rodki te zostan膮 przekazane du偶o wi臋kszej liczbie klient贸w, co spowoduje rozproszenie ryzyka.

Opr贸cz tych narzuconych odg贸rnie limit贸w koncentracji banki r贸wnie偶 same wytyczaj膮 pu艂apy zaanga偶owania finansowego wobec jednego klienta, rozumiane jako 艂膮czne zaanga偶owania z tytu艂u wszystkich zastosowanych instrument贸w nios膮cych ze sob膮 ryzyko kredytowe (tzn. wszystkie kredyty, wykorzystane i nie - gwarancje, por臋czenia, akredytywy importowe nie pokryte z g贸ry itd.). Dobrym rozwi膮zaniem problemu granic zaanga偶owania kredytowego wobec klienta wydaj膮 si臋 by膰 okre艣lane pu艂apy zaanga偶owania.

2.4.4. Rezerwy bankowe

Zgodnie z powszechnie przyj臋t膮 praktyk膮 rezerwy bankowe dzieli si臋 na:

Rezerwy celowe s膮 tworzone na nale偶no艣ci bankowe. Nale偶no艣ci mog膮 by膰 klasyfikowane wed艂ug r贸偶nych kryteri贸w, ale z punktu widzenia metodologii tworzenia rezerw celowych istotny jest przede wszystkim podzia艂 wed艂ug kryterium stopnia realno艣ci oraz kryterium terminowo艣ci. Klasyfikacja nale偶no艣ci powinna odzwierciedla膰 najbardziej prawdopodobne przybli偶enie faktycznej warto艣ci portfela oraz identyfikowa膰 ryzyko. W po艂膮czeniu z utworzonymi rezerwami celowymi daje quasi-rachunek poziomu prawdopodobie艅stwa, dotycz膮cy stopnia zwrotno艣ci nale偶no艣ci. Nie mo偶na ze stuprocentow膮 pewno艣ci膮 ustali膰, czy dana nale偶no艣膰 zostanie zwr贸cona w ca艂o艣ci lub cz臋艣ci, czy nie zwr贸cona wcale.

Rezerwy r贸wnowa偶膮 ryzyko podj臋te przez bank i s膮 jednocze艣nie mechanizmem pozwalaj膮cym ograniczy膰 mo偶liwo艣膰 przerzucenia tego ryzyka z w艂a艣cicieli banku na deponent贸w. Tworzenie rezerw celowych stanowi zatem podstawowy element zapewniaj膮cy bezpieczne funkcjonowanie banku, ale jednocze艣nie ka偶dy przypadek utworzenia rezerwy celowej jest kosztem dla banku.

2.5. Polityka kredytowa banku.

Kredyty stanowi膮 oko艂o po艂owy (30%-60%) aktyw贸w typowych bank贸w komercyjnych. Dzia艂alno艣膰 bank贸w komercyjnych pozwala zagospodarowa膰 g艂贸wn膮 cz臋艣膰 maj膮tku b臋d膮cego w ich dyspozycji. Kredyty te s膮 藕r贸d艂em oko艂o dw贸ch trzecich wszystkich ich dochod贸w, ale s膮 te偶 g艂贸wnym 藕r贸d艂em k艂opot贸w finansowych bank贸w.

Kredyty s膮 atrakcyjnym produktem dla banku ze wzgl臋du na wysok膮 efektywno艣膰 skierowanych na ten cel kapita艂贸w, s膮 zatem g艂贸wnym 藕r贸d艂em zysk贸w dla banku komercyjnego.

Z drugiej za艣 strony dzia艂alno艣膰 kredytowa banku niesie ze sob膮 du偶e ryzyko i jest niebezpieczna. Udost臋pnianie 艣rodk贸w kredytowych, aby by艂o bezpieczne, wymaga wielu czynno艣ci i analiz, a nast臋pnie sta艂ej obserwacji klient贸w. Potrzebna jest do tego wiedza i do艣wiadczenie, przestrzeganie wypracowanych i wypr贸bowanych przez lata zasad post臋powania i konsekwencja dzia艂ania. Opr贸cz dobrego warsztatu teoretycznego konieczne jest stosowanie zestaw贸w zasad i rutynowych czynno艣ci bankowych, b臋d膮cych wyrazem do艣wiadcze艅 banku (dobrych, ale przede wszystkim z艂ych). Na skutek do艣wiadcze艅 bank贸w powstaj膮 i s膮 modyfikowane procedury kredytowe, b臋d膮ce narz臋dziem polityki kredytowej banku. Brak wystarczaj膮co dobrego i sprawdzonego warsztatu kredytowego oraz odst臋pstwa od przestrzegania zasad i wymog贸w wyznaczonych przez dobr膮 praktyk臋 bankow膮 kosztowa艂y wiele bank贸w i ca艂e systemy bankowe utrat臋 znacznej cz臋艣ci aktyw贸w, by艂y przyczyn膮 wielu strat i upad艂o艣ci. Z tego powodu dzia艂alno艣膰 kredytowa okre艣lana jest cz臋sto jako zarz膮dzanie ryzykiem kredytowym. Do艣wiadczenia bank贸w wskazuj膮, 偶e ograniczenie ryzyka kredytowego wymaga mi臋dzy innymi posiadanie przez bank jasno okre艣lonej polityki kredytowej i konsekwentne jej stosowanie, dostosowywanie jej do zmieniaj膮cych si臋 warunk贸w zewn臋trznych oraz wewn臋trznych mo偶liwo艣ci ka偶dego banku. Polityka kredytowa powinna by膰 uj臋ta w procedurach i uprawnieniach, dost臋pnych i znanych wszystkim pracownikom pion贸w kredytowych w postaci dokument贸w.

Przez polityk臋 kredytow膮 nale偶y rozumie膰 wytyczne i cele dzia艂alno艣ci kredytowej, okre艣laj膮ce zwykle w formie pisemnej, w jaki spos贸b kredyt bankowy ma by膰 udzielony i monitorowany. Du偶a cz臋艣膰 polityki kredytowej banku opiera si臋 na niewzruszonych kanonach najlepszej praktyki; wybory mog膮 te偶 by膰 dokonywane na podstawie zarz膮dzania ryzykiem w konkretnym banku, strategii rynkowej i konkurencyjno艣ci. Instrukcja polityki kredytowej mo偶e odnosi膰 si臋 do nast臋puj膮cych zagadnie艅:

Pochodz膮ca od w艂oskiego „polizza”, czyli „obietnica”, albo „przedsi臋wzi臋cie”, polityka kredytowa banku jest punktem odniesienia w codziennych decyzjach kredytowych. Pracuj膮c w ramach polityki kredytowej, bankowiec wci膮偶 musi dokonywa膰 oceny, gdy偶 偶adna polityka kredytowa nie jest szczeg贸艂owa na tyle, by odnosi膰 si臋 do ka偶dej sytuacji zwi膮zanej z udzielaniem kredytu. Polityka kredytowa to „regu艂y gry”, sama gra toczy si臋 poprzez decyzje i dzia艂ania bankowc贸w udzielaj膮cych kredytu. W banku zdecentralizowanym, z wieloma 藕r贸d艂ami po偶yczek, polityka kredytowa, dzia艂aj膮c jako granica dla akceptowanych decyzji, jest wa偶nym 藕r贸d艂em kontroli i doradztwa dla kierownictwa.

Polityka kredytowa banku mo偶e by膰 te偶 „rozumiana jako zbi贸r zasad, wskaz贸wek i zalece艅, dotycz膮cych wszystkich zagadnie艅 zwi膮zanych z dzia艂alno艣ci膮 kredytow膮, stanowi ona podstawowy instrument realizacji wybranej strategii wobec ryzyka kredytowego”. Mo偶na zdefiniowa膰 j膮 r贸wnie偶 jako ”zasady, kt贸re dostarczaj膮 inspektorom kredytowym oraz kierownictwu banku konkretnych wytycznych do podejmowania pojedynczych decyzji kredytowych oraz do kszta艂towania globalnego portfela kredytowego danego banku”. Polityka kredytowa ka偶dego banku mo偶e by膰 zdefiniowana r贸wnie偶 nieco inaczej, gdy偶 jest ona odbiciem woli czy te偶 ch臋ci zarz膮du banku do zaakceptowania danego poziomu ryzyka. Zacytowane definicje s膮 w zasadzie bardzo do siebie podobne, poniewa偶 m贸wi膮 one o wskazaniu cel贸w polityki jako warunku przyst膮pienia do jej okre艣lenia.

Pod poj臋ciem polityki kredytowej banku nale偶y rozumie膰 zesp贸艂 r贸偶nego rodzaju postanowie艅 - cel贸w, wymog贸w, oczekiwa艅, jak te偶 zasad, wytycznych, wskaz贸wek, zalece艅 dotycz膮cych dzia艂alno艣ci kredytowej banku, okre艣laj膮cych specyfik臋 dzia艂alno艣ci kredytowej. Wyznaczaj膮 one post臋powanie pracownik贸w banku przy udzielaniu kredyt贸w i czynno艣ciach zwi膮zanych z ich obs艂ug膮, maj膮ce na celu kszta艂towanie zamierzonego portfela kredytowego banku o akceptowalnym poziomie ryzyka. Tre艣膰 tak okre艣lonej polityki, ujmowana w stosownych dokumentach, powinna przewidywa膰 i umo偶liwia膰 realizacj臋 cel贸w i zada艅 przewidywanych w strategii banku, kt贸re dotycz膮 dzia艂alno艣ci kredytowej banku.

Polityka kredytowa banku komercyjnego uwzgl臋dnia mi臋dzy innymi og贸ln膮 specyfik臋 banku oraz jego wewn臋trzne d艂ugofalowe mo偶liwo艣ci, ale nie tylko. Musi ona by膰 oparta o obowi膮zuj膮ce ustawodawstwo, reguluj膮ce zagadnienia zwi膮zane z udzielaniem kredyt贸w i z aktywnym minimalizowaniem ryzyka portfela kredytowego, przede wszystkim przez prawo bankowe. Dotyczy to warunk贸w udzielania kredyt贸w i po偶yczek, kszta艂towania zakresu i postanowie艅 zawieranych um贸w, koncentracji wierzytelno艣ci, wsp贸艂pracy banku z klientami w toku realizacji umowy kredytowej, udzielaniu gwarancji bankowych, por臋cze艅 oraz akredytyw, a tak偶e innych wa偶nych dla banku element贸w ograniczaj膮cych ryzyko bankowe. Opieraj膮c si臋 na zawartych w ustawodawstwie zapisach, prezes Narodowego banku Polskiego i nadz贸r bankowy okre艣laj膮 szczeg贸艂owe wymagania, w tym sposoby kszta艂towania struktury i jako艣ci portfela kredytowego, zasady oceny ryzyka wierzytelno艣ci banku oraz ich wp艂yw na ocen臋 banku.

Tre艣膰 polityki kredytowej banku komercyjnego musi by膰 dostosowana do reali贸w wewn臋trznych (i zewn臋trznych), poniewa偶 wyznacza ona bezpo艣rednio dzia艂ania podejmowane przez bank i w banku. Jej tre艣ci bezpo艣rednio okre艣laj膮 post臋powanie w wielu czynno艣ciach kredytowych. Ka偶da niekompetencja uwidoczni si臋 ju偶 wkr贸tce w postaci nietrafionych decyzji kredytowych, rosn膮cego udzia艂u nie艣ci膮galnych wierzytelno艣ci i w konsekwencji strat zamiast zysk贸w. Z tego wzgl臋du polityka kredytowa musi by膰 艣ci艣le dostosowana do reali贸w istniej膮cej sytuacji banku. R贸wnocze艣nie w toku realizacji wytyczonej strategii powinna podlega膰 odpowiednio cz臋stym modyfikacjom, w miar臋 zachodz膮cych zmian w jako艣ci funkcjonowania pionu kredytowego i ca艂ego banku. Polityka jest bowiem narz臋dziem, kt贸re ma mo偶liwie sprawnie kszta艂towa膰 dzia艂alno艣膰 kredytow膮 banku w realizacji jego cel贸w.

Okre艣lenie najbardziej istotnych element贸w i zasad okre艣laj膮cych polityk臋 kredytow膮 wzbudza w膮tpliwo艣ci, gdy chcemy znale偶膰 praktyczn膮 odpowied藕 na pytania:

Polityka kredytowa banku, ujmowana jako zbi贸r obowi膮zuj膮cych postanowie艅 i wytycznych dzia艂ania dla pionu kredytowego banku, powinna:

Charakter dokonywanych regulacji i rol臋 oraz miejsce polityki kredytowej w zarz膮dzniu bankiem okre艣laj膮 zarz膮d i rada nadzorcza przy pomocy w艂asnych s艂u偶b bankowych lub korzystaj膮c z fachowego doradztwa zewn臋trznego. Zarz膮d jest wi臋c odpowiedzialny za sformu艂owanie polityki kredytowej wraz z jej p贸藕niejsz膮 realizacj膮. W polskiej praktyce bankowej cz臋sto polityka kredytowa jest zawarta w wielu dokumentach, a jej uj臋cie w ka偶dym banku mo偶e mie膰 r贸偶ny stopie艅 szczeg贸艂owo艣ci. Zbyt syntetyczne uj臋cie prowadzi do powstawania innych dokument贸w, wprowadzaj膮c mo偶liwo艣膰 niesp贸jnego traktowania tych samych zagadnie艅 definiowanych w r贸偶nych dokumentach. Szczeg贸艂owo rozwini臋te rozwi膮zania powodowa膰 mog膮 natomiast nadmierne ograniczenia w wyborze sposob贸w realizacji polityki.

Og贸lne i do艣膰 syntetyczne wyznaczenie polityki kredytowej jest charakterystyczne dla rozwi膮za艅 polskich. Dokumentacja obejmuje zazwyczaj jedynie okre艣lenie kierunk贸w dzia艂a艅 wraz z podstawowymi zadaniami oraz zasady ich realizacji.

Odmienne podej艣cie reprezentuje wi臋kszo艣膰 bank贸w zagranicznych. Problematyka reguluj膮ca polityk臋 kredytow膮 banku jest znacznie rozbudowana. Decyzje i dokumenty okre艣laj膮ce polityk臋 kredytow膮 ujmuj膮 niekiedy drobiazgowo sformu艂owane postanowienia, mi臋dzy innymi struktury oczekiwanego portfela.

Podstawow膮 zalet膮 og贸lnego sformu艂owania zada艅 jest pozostawienie szczeblom kierowniczym banku znacznej swobody interpretacyjnej i realizacyjnej. Mog膮 by膰 stosowane przez d艂u偶szy czas i w zmieniaj膮cych si臋 warunkach bankowego rynku kredytowego, bez potrzeby korygowania ustalonych szczeg贸艂owo element贸w polityki kredytowej. Za wad臋 takiego rozwi膮zania nale偶y uzna膰 zwi臋kszone ryzyko portfela kredytowego na skutek swobody w podej艣ciu do istotnych, nie uregulowanych kwestii wyznaczaj膮cych polityk臋. Istnieje w贸wczas ryzyko b艂臋dnych interpretacji oraz decyzji.

Polityka kredytowa banku wobec klienta jest narz臋dziem minimalizowania ryzyka kredytowego. Sw膮 polityk臋 wobec konkretnego klienta bank okre艣la po analizie i ocenie ca艂o艣ci stosunk贸w z klientem. Tak bowiem dla klienta, jak i dla banku warto艣膰 relacji bank - klient ma charakter 艂膮czny, tj. uwzgl臋dnia udzielone kredyty, posiadane depozyty i inne 艣rodki pieni臋偶ne oraz 艣wiadczone us艂ugi bankowe. Analiza przedstawionych element贸w pozwala bankowi na okre艣lenie, czy klient jest w stanie wywi膮zywa膰 si臋 ze swoich zobowi膮za艅 na bie偶膮co, a tak偶e jaki jest sam stosunek klienta do swojego zad艂u偶enia, czy jest to klient rzetelny, bowiem niewywi膮zywanie si臋 z zobowi膮za艅 nie musi by膰 koniecznie wynikiem problem贸w finansowych.

Analiza jednego z wymienionych element贸w, zobowi膮za艅 klienta z tytu艂u korzystania w banku z r贸偶nego rodzaju instrument贸w kredytowych, powinna pozwoli膰 na okre艣lenie, z jakich produkt贸w klient korzysta najcz臋艣ciej, czy ma (je艣li tak, to jakie) k艂opoty z obs艂ug膮 swych zobowi膮za艅, jak d艂ugo trwaj膮 takie k 艂opoty, jak膮 cz臋艣膰 potrzeb klienta w odniesieniu do wspomnianych produkt贸w zaspokaja dany bank, jak膮 m贸g艂by zaspokaja膰, kiedy i w jakich okoliczno艣ciach klient by艂by sk艂onny w szerszym stopniu korzysta膰 z produkt贸w danego banku, a jakie s膮 ku temu przeszkody.

Z punktu widzenia kredytowego wa偶na jest r贸wnie偶 analiza perspektyw rozwoju klienta. Pozwala ona na okre艣lenie szybko艣ci i kierunk贸w rozwoju klienta, zidentyfikowa膰 obszary dzia艂alno艣ci mog膮ce stwarza膰 trudno艣ci, oszacowa膰 skal臋 tych trudno艣ci oraz ryzyko, jakie nios膮 dla zaanga偶owania finansowego banku, dawa膰 orientacj臋 co do przysz艂ych potrzeb klienta oraz mo偶liwo艣ci zastosowania alternatywnych rozwi膮za艅 (np. zdobycie potrzebnych 艣rodk贸w drog膮 emisji akcji czy innych papier贸w warto艣ciowych), jak te偶 przysz艂ych mo偶liwo艣ci obs艂ugi przez klienta jego ju偶 istniej膮cego zad艂u偶enia oraz ewentualnego przysz艂ego zad艂u偶enia.

W konkretnych warunkach mo偶e okaza膰 si臋 niemo偶liwe przeprowadzenie pog艂臋bionej i wszechstronnej analizy. Niemniej jednak wydaje si臋, 偶e zar贸wno pr贸ba jej dokonania, jak i dok艂adne u艣wiadomienie sobie przez pracownik贸w banku tego, czego nie mo偶na zrobi膰, jak te偶 przyczyn braku mo偶liwo艣ci analizy mog膮 by膰 istotn膮 informacj膮 zar贸wno w procesie formu艂owania i wypracowywania koncepcji og贸lnej polityki kredytowej banku oraz polityki kredytowej wobec danego klienta.

Rozdzia艂 III

Metody analizy i oceny zdolno艣ci kredytowej.

    1. Ocena kredytobiorc贸w

Bez wzgl臋du na rodzaj kredytobiorcy, jego ocena polega przede wszystkim na zbadaniu zdolno艣ci kredytowej. Najog贸lniej rzecz bior膮c, Zdolno艣膰 kredytowa oznacza zdolno艣膰 do terminowego i kompletnego wype艂nienia zobowi膮za艅 oraz warunk贸w umowy kredytowej. Ocena nie jest zwi膮zana jedynie z warto艣ciowaniem ryzyka, lecz tak偶e z wcze艣niejszym wychwyceniem wszystkich element贸w zagro偶e艅, ich skwantyfikowaniem oraz ustaleniem skali mo偶liwej do zaakceptowania przez bank, a niekiedy tak偶e g贸rnego pu艂apu zaanga偶owania wobec danego kredytobiorcy. W literaturze mo偶na spotka膰 zr贸偶nicowane podej艣cie interpretacyjne, dotycz膮ce poj臋cia, istoty i zakresu oceny zdolno艣ci kredytowej:

  1. zdolno艣膰 kredytow膮 pod wzgl臋dem formalnoprawnym, tj. wiarygodno艣膰 prawn膮 kredytobiorcy,

  2. zdolno艣膰 kredytow膮 pod wzgl臋dem merytorycznym (g艂贸wnie ekonomicznym), tj. wiarygodno艣膰 ekonomiczn膮 kredytobiorcy.

Pierwsza kategoria oznacza zdolno艣膰 klient贸w do podejmowania czynno艣ci prawnych, w tym do zawierania um贸w kredytowych. Klientami tymi s膮 osoby fizyczne i prawne (sp贸艂ki z ograniczon膮 odpowiedzialno艣ci膮, sp贸艂ki akcyjne oraz osoby, kt贸re w ramach pe艂nomocnictw swoich firm mog膮 przejmowa膰 prawa i obowi膮zki kredytobiorcy). Skr贸towo ujmuj膮c - wiarygodno艣膰 prawna oznacza zdolno艣膰 prawn膮 do wej艣cia w stosunki umowne z bankiem.

Zdolno艣膰 kredytowa pod wzgl臋dem merytorycznym, a wi臋c wiarygodno艣膰 ekonomiczna kredytobiorcy, jest natomiast poj臋ciem bardziej z艂o偶onym, zawiera bowiem dwa podstawowe aspekty oceny:

Na ocen臋 wiarygodno艣ci ekonomicznej z personalnego punktu widzenia sk艂ada si臋 badanie element贸w determinuj膮cych zaufanie do osoby kredytobiorcy: charakter, stan rodzinny, stan maj膮tkowy (mieszkanie, samoch贸d, grunt itp.), reputacja, kwalifikacje zawodowe, dotychczasowe do艣wiadczenie (praktyka), zdolno艣ci mened偶erskie. Zawiera si臋 w niej tak偶e ocena etyczno-moralna, lojalno艣膰, solidno艣膰 i odpowiedzialno艣膰 osobista kredytobiorcy za interesy prowadzonej firmy.

Z kolei ekonomiczne aspekty oceny merytorycznej zdolno艣ci kredytowej (wiarygodno艣ci ekonomicznej) sprowadzaj膮 si臋 do analizy zobiektywizowanych w wi臋kszo艣ci element贸w charakteryzuj膮cych dotychczasow膮 i perspektywiczn膮 sytuacj臋 ekonomiczno-finansow膮 kredytobiorcy oraz jako艣膰 zabezpiecze艅 prawnych kredytu.

Nale偶y tutaj podkre艣li膰, i偶 w odniesieniu do kredyt贸w konsumpcyjnych niew膮tpliwie dominuje aspekt personalny oceny merytorycznej, natomiast w obr臋bie kredyt贸w na dzia艂alno艣膰 gospodarcz膮 przedsi臋biorstw pierwsze艅stwo maj膮 czysto ekonomiczne przes艂anki merytorycznej oceny wiarygodno艣ci kredytowej.

Natomiast Robert Patterson wyja艣nia poj臋cie zdolno艣ci kredytowej mniej formalnie, 偶e podobnie jak sformu艂owanie „zdolno艣膰 do 偶eglugi” oznacza, 偶e statek mo偶e wyp艂yn膮膰 w morze, to powy偶sze og贸lne poj臋cie oznacza, 偶e podmiot zas艂uguje na kredyt lub na zaufanie kredytodawcy. R贸偶nica mi臋dzy zdolno艣ci膮 kredytow膮 a zdolno艣ci膮 do sp艂aty polega na tym, 偶e pierwsze poj臋cie oznacza „ch臋膰” zdolno艣ci kredytowej, drugie za艣 finansow膮 mo偶liwo艣膰 sp艂aty. S膮 to koncepcje podobne, ale nie jednakowe. Z formalnego punktu widzenia, zdolno艣膰 do sp艂aty jest koniecznym, ale niewystarczaj膮cym warunkiem posiadania zdolno艣ci kredytowej.

W toku swej bogatej praktyki banki komercyjne rozwini臋tych kraj贸w zachodnich wypracowa艂y zr贸偶nicowane metody oceny zdolno艣ci kredytowej. W bankowo艣ci anglosaskiej wykorzystuje si臋 najcz臋艣ciej tzw. 5C kredytobiorcy, tj. pi臋膰 kryteri贸w podlegaj膮cych oszacowaniu podczas badania ryzyka kredytowego. S膮 to:

  1. Charakter - charakter, osobowo艣膰 kredytobiorcy,

  2. capacity - zdolno艣ci mened偶erskie,

  3. collateral - zabezpieczenie sp艂aty kredytu,

  4. capital - kapita艂 w艂asny,

  5. conditions - kondycja finansowa i ekonomiczne uwarunkowania dzia艂alno艣ci.

Jak wida膰, nie wyodr臋bnia si臋 tu personalnych i ekonomicznych aspekt贸w zdolno艣ci kredytowej, gdy偶 maj膮 one r贸wnoznaczne znaczenie.

Przy dokonywaniu analizy zdolno艣ci kredytowej banki musz膮 dysponowa膰 odpowiednimi danymi statystycznymi i wska藕nikami pozwalaj膮cymi na ocen臋 kredytobiorcy. W przypadku badania zdolno艣ci kredytowej osoby fizycznej konieczne jest zebranie danych, kt贸re zostaj膮 podzielone na osobiste i gospodarcze. Wi臋kszo艣膰 potrzebnych danych jest zawartych we wniosku kredytowym.

Dane osobiste kredytobiorcy obejmuj膮 nast臋puj膮ce informacje:

Dane o sytuacji maj膮tkowej kredytobiorcy obejmuj膮 informacje o jego:

Opieraj膮c si臋 na uzyskanych danych, mo偶na dokona膰 odpowiednich oblicze艅, kt贸re u艂atwiaj膮 podj臋cie decyzji kredytowej. Informacje takie s膮 analizowane przy metodzie „credit - scoring”, u podstaw kt贸rej le偶y za艂o偶enie, 偶e istnieje powi膮zanie mi臋dzy odpowiedni膮 cech膮 kredytobiorcy a stopniem ryzyka przy udzielaniu danego kredytu. Zale偶no艣膰 ta jest kwantyfikowana na podstawie danych z lat ubieg艂ych o stopniu niewyp艂acalno艣ci poszczeg贸lnych kredytobiorc贸w obarczonych odpowiednimi cechami.

Natomiast analiza zdolno艣ci kredytowej przedsi臋biorstwa, podobnie jak analiza zdolno艣ci kredytowej osoby fizycznej, musi da膰 odpowiedzi na pytania, kt贸re charakteryzuj膮 stosunki mi臋dzy bankiem a po偶yczkobiorc膮, a mianowicie:

Ocen臋 zdolno艣ci kredytowej nale偶y uwa偶a膰 za czynno艣膰 polegaj膮c膮 na przetworzeniu informacji. W zwi膮zku z tym, 偶e proces informacyjny trudno ci膮gle nazwa膰 doskona艂ym (ze wzgl臋du na nie zawsze w艂a艣ciwy dob贸r danych, a tak偶e ich prezentacj臋), banki podejmuj膮 pewne czynno艣ci, 偶eby nie dopu艣ci膰 do zbyt daleko id膮cych nie艣cis艂o艣ci. Do takich czynno艣ci mo偶na zaliczy膰:

Jak z tego wynika, badanie zdolno艣ci kredytowej nie jest jednorazow膮 analiz膮 i ocen膮 przed udzieleniem kredytu, ale stale powtarzanym procesem, kt贸ry realizuj膮 r贸偶ne dzia艂y banku.

Przy dokonywaniu analizy zdolno艣ci kredytowej przedsi臋biorstwa bank bierze pod uwag臋 nast臋puj膮ce elementy:

W analizie zdolno艣ci kredytowej konieczna jest nie tylko ocena przesz艂o艣ci na podstawie materia艂贸w statystycznych, ale tak偶e analiza przysz艂ego rozwoju firmy, kszta艂towania si臋 rynku, sytuacji danej bran偶y.

Do szeroko rozumianej oceny kredytobiorcy s艂u偶y ocena kredytowa. Patterson definiuje j膮 jako skomputeryzowan膮 metod臋 wydawania decyzji kredytowych stosowan膮 przy kredytach konsumpcyjnych, portfelach kredyt贸w dla ma艂ych przedsi臋biorstw i kartach kredytowych, czyli kredytach wyst臋puj膮cych bardzo cz臋sto, opiewaj膮cych na niewielkie kwoty. Przy ocenie kredytowej w艣r贸d cech branych pod uwag臋, kt贸re w idealnej sytuacji powinny by膰 oparte na statystycznej analizie przesz艂ych do艣wiadcze艅 kredytowych, mo偶na by wymieni膰 na przyk艂ad:

Pozytywna lub negatywna decyzja kredytowa wydawana jest na podstawie przewidywanego prawdopodobie艅stwa wywi膮zania si臋 wnioskodawcy ze sp艂at. Jest to proces nazywany mianem „screeningu”. Ocena kredytowa opiera si臋 na tych samych zasadach, za pomoc膮 kt贸rych klasyfikuje si臋 zachowanie dowolnej grupy konsument贸w - wy艂ania si臋 najlepszych i najgorszych.

Ocena kredytowa niesie ze sob膮 wiele zalet dla kredytodawc贸w, kt贸re pozwalaj膮 im podj膮膰 trafn膮 decyzj臋. Zalety te przedstawia poni偶sza tabela.

Tabela 2. Zalety oceny kredytowej

zaleta

opis

Spos贸b 艣wiadczenia us艂ugi

System oceny kredytowej jest szczeg贸lnie przydatny tam, gdzie nie istnieje bezpo艣redni kontakt z klientem, np. brak oddzia艂贸w; system dobrze dzia艂a przez internet;

Tempo podejmowania decyzji

Analiza kredytowa pomaga szybko podj膮膰 decyzje oczywiste i 艂atwe (udzieli膰/odm贸wi膰 kredytu) tak, by pracownicy mogli skoncentrowa膰 si臋 na bardziej z艂o偶onych przypadkach;

koszt

Niewielkie kredyty s膮 rozpatrywane 艂膮cznie, co by艂oby zbyt kosztowne gdyby chciano zajmowa膰 si臋 ka偶dym z nich z osobna;

obiektywno艣膰

Ocena kredytowa opiera si臋 na danych empirycznych w uj臋ciu statystycznym (wyszukiwanie przewidywalnych schemat贸w za pomoc膮 techniki analizy dyskryminacyjnej), co pozwala unikn膮膰 subiektywizmu;

kontrola

Ryzyko mo偶na zmierzy膰 metodami statystycznymi i ustali膰 jego poziom stosuj膮c metod臋 r贸wnowa偶enia ryzyka i dochodu; pozwala to optymalizowa膰 jako艣膰 portfela;

Mo偶liwo艣膰 przeprowadzania symulacji

Symulacja wynik贸w portfela kredytowego pozwala przeanalizowa膰, na ile zmiana kredytobiorcy lub warunk贸w umowy mo偶e wp艂yn膮膰 na zyskowno艣膰 portfela i og贸ln膮 kwot臋 kredyt贸w.

殴r贸d艂o: Kompendium termin贸w bankowych po polsku i po angielsku, R. Patterson, Fundacja Rozwoju rachunkowo艣ci w Polsce, Warszawa 2002, str.264

Do dokonania prawid艂owej oceny zdolno艣ci kredytowej potrzebne s膮 nie tylko wyczerpuj膮ce informacje o kredytobiorcy, ale tak偶e konkretne umiej臋tno艣ci analityka kredytowego, kt贸re mo偶na zdefiniowa膰 jako zdolno艣膰 bankowca do prawid艂owej oceny ( Banker's Judgement). Jest to intelektualna zdolno艣膰 oceny mo偶liwo艣ci i ryzyka w bankowo艣ci oraz unikania powa偶niejszych zaniedba艅 w zakresie dyscypliny, dok艂adno艣ci i pewno艣ci siebie. Mimo, 偶e trudno by艂oby wskaza膰, na czym polega zdolno艣膰 prawid艂owej oceny u dobrego bankowca, mo偶na jednak wyr贸偶ni膰 jego pewne cechy charakteru, takie jak:

Chocia偶 tak opisana zdolno艣膰 prawid艂owej oceny jest potrzeba bankowcowi do prawid艂owego wykonywania swojej funkcji, w obecnym, szybko zmieniaj膮cym si臋 艣wiecie konieczne jest posiadanie dodatkowo pierwiastka tw贸rczego.

Trafne tu b臋d膮 s艂owa Waltera Bagehot, kt贸re pomimo up艂yni臋cia ponad stu dwudziestu lat, nie utraci艂y odrobiny prawdziwo艣ci:

„Ka偶dy, kto jest rozwa偶ny, umie liczy膰 i jest obdarzony zdrowym rozs膮dkiem, 艂atwo mo偶e zosta膰 dobrym bankierem. Sposob贸w na bezpieczne po偶yczanie pieni臋dzy nie ma wiele i osoba obdarzona jasnym umys艂em, spokojem i pracowito艣ci膮 wkr贸tce wyuczy si臋 wszystkich potrzebnych rzeczy”.

Walter Bagehot, Lombard Street, 1873

Opr贸cz cech potencjalnego kredytobiorcy, przed udzieleniem kredytu bank powinien r贸wnie偶 zbada膰 celowo艣膰 i realno艣膰 zamierze艅, na kt贸re zaci膮gni臋ty jest kredyt. Odnosi si臋 to do wszystkich klient贸w, niezale偶nie od ich charakteru i przeznaczenia kredytu. Szczeg贸lnie wa偶ne jest to w przypadku kredyt贸w inwestycyjnych, w tym przeznaczonych na budow臋 mieszkania oraz na dzia艂alno艣膰 gospodarcz膮. Badanie to ma oceni膰 realno艣膰 i wiarygodno艣膰 dokonanych przewidywa艅 i kalkulacji, dotycz膮cych najbli偶szego okresu czy te偶 danego konkretnego zamierzenia. Podstaw膮 dokonania takich ocen jest analiza mocnych i s艂abych stron klienta, kt贸ra wska偶e na dotychczas wyst臋puj膮ce elementy pozwalaj膮ce na osi膮gni臋cie

sukcesu lub mog膮ce sta膰 si臋 powodem niepowodzenia. Z jednej strony s膮 to uwarunkowania

wewn臋trzne kredytobiorcy, z drugiej wskazania, w jakich sprawach konieczne jest podejmowanie specjalnych wysi艂k贸w w celu ograniczenia skutk贸w dotychczasowych s艂abo艣ci. Wa偶ne jest tak偶e badanie bezpo艣redniego i globalnego wp艂ywu otoczenia. Ocena okre艣la, czy i w jaki spos贸b nasz klient b臋dzie w stanie poradzi膰 sobie z rywalizacj膮 innych os贸b i podmiotach o podobnych cechach i umiej臋tno艣ciach. Odnosi si臋 to do sytuacji ju偶 istniej膮cych i przysz艂ych. Pierwsze m贸wi膮 o mo偶liwo艣ciach wynikaj膮cych z ju偶 istniej膮cych uwarunkowa艅, drugie b臋d膮 wyznacza艂y szanse w okresie kredytowym i p贸藕niej.

W ocenie klienta nale偶y tak偶e bra膰 pod uwag臋 istniej膮ce i przysz艂e warunki og贸lne, wyznaczaj膮ce jego dzia艂alno艣膰 i mo偶liwo艣ci finansowe, tzn. og贸lne warunki wzrostu dobrobytu spo艂ecze艅stwa, trendy rozwoju gospodarczego, przemiany gospodarcze i spo艂eczne, przysz艂膮 polityk臋 pa艅stwa w obszarze nas interesuj膮cym oraz jej konsekwencje w zmianach systemu prawnego, a tak偶e uwarunkowania przyrodnicze, demograficzne, kulturowe, z jednej strony wyznaczaj膮ce mo偶liwo艣ci i bariery czy te偶 ograniczenia, z drugiej za艣 stwarzaj膮ce ryzyko o niewiadomym stopniu intensywno艣ci b膮d藕 prawdopodobie艅stwie wyst膮pienia.

Nale偶y wzi膮膰 r贸wnie偶 pod uwag臋, 偶e metody badania i oceny zdolno艣ci kredytowej klient贸w musz膮 by膰 dostosowane do okre艣lonych typ贸w klient贸w i rodzaju kredyt贸w. Bior膮c pod uwag臋 to rozr贸偶nienie, nale偶y stosowa膰 odmienny warsztat i zestaw element贸w. W odniesieniu do os贸b fizycznych, wymaganie dotycz膮 stosunkowo ma艂ego zakresu danych i wzgl臋dnie prostych metod. Podstawowe znaczenie maj膮 wielko艣膰 dochod贸w i ich stabilno艣膰 co najmniej w okresie kredytowym, posiadany maj膮tek i zad艂u偶enie. Niebagatelne znaczenie ma tak偶e prawne zabezpieczenie kredytu, zw艂aszcza przy podejmowaniu decyzji kredytowej dotycz膮cej du偶ej kwoty.

W przypadku udzielania kredytu mieszkaniowego, kt贸ry z regu艂y jest wieloletni i wysoki, dodatkowego znaczenia nabieraj膮 przede wszystkim wk艂ad w艂asny, zabezpieczenia oraz zapewnienie przeznaczenia 艣rodk贸w na cel mieszkaniowy, na kt贸ry kredyt ma by膰 udzielony.

Zdecydowanie bardziej rozbudowane s膮 sposoby oceny wniosk贸w kredytowych klient贸w prowadz膮cych dzia艂alno艣膰 gospodarcz膮. W tym wypadku ocena kredytobiorcy jest znacznie rozbudowana ze wzgl臋du na du偶e ryzyko banku udzielaj膮cego takich kredyt贸w. Nale偶y wzi膮膰 pod uwag臋 najwa偶niejsze zagro偶enia dla pe艂nej realizacji umowy kredytowej. nale偶膮 do nich:

    1. 殴r贸d艂a informacji do oceny zdolno艣ci kredytowej

Jak ju偶 wspomniano wcze艣niej, ocen臋 zdolno艣ci kredytowej nale偶y uwa偶a膰 za czynno艣膰 polegaj膮c膮 na przetworzeniu informacji. Badanie zdolno艣ci kredytowej jest stale powtarzanym procesem, kt贸ry realizuj膮 r贸偶ne dzia艂y banku. Rysunek 1 prezentuje 藕r贸d艂a zaopatrzenia w informacje.

0x08 graphic
藕r贸d艂a

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
wewn臋trzne zewn臋trzne

0x08 graphic
0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
stan dotychczasowy znane bankowi dane por贸wnawcze

dane o maj膮tku z bran偶y kredytobiorc贸w

0x08 graphic
spos贸b negocjowania

0x08 graphic
wykorzystanie kredytu

0x08 graphic
planowanie potrzeb

0x08 graphic
terminowo艣膰 p艂atno艣ci

0x08 graphic
0x08 graphic
wykorzystanie konta

0x08 graphic
stosunki z klientem

Przy dokonywaniu analizy zdolno艣ci kredytowej przedsi臋biorstwa bank bierze pod uwag臋 nast臋puj膮ce elementy:

W przypadku przedsi臋biorstw wykorzystuje si臋 藕r贸d艂a informacji ilo艣ciowej i opisowej:

W zale偶no艣ci od formy prawnej wnioskodawcy r贸偶ne s膮 藕r贸d艂a informacji o nim w zakresie oceny formy prawnej. W odniesieniu do:

  1. przedsi臋biorstwa pa艅stwowego s膮 to statut i wypis z rejestru przedsi臋biorstw pa艅stwowych,

  2. sp贸艂dzielni - statut i wypis z rejestru sp贸艂dzielni,

  3. sp贸艂ki akcyjnej - statut sp贸艂ki i wypis z rejestru handlowego,

  4. sp贸艂ki z ograniczon膮 odpowiedzialno艣ci膮 - umowa sp贸艂ki w formie aktu notarialnego lub akt za艂o偶ycielski sp贸艂ki w formie aktu notarialnego w przypadku sp贸艂ki jednoosobowej oraz wypis z rejestru handlowego,

  5. sp贸艂ki jawnej - umowa sp贸艂ki w formie aktu notarialnego i wypis z rejestru handlowego,

  6. sp贸艂ki komandytowej - umowa sp贸艂ki w formie aktu notarialnego i wypis z rejestru handlowego,

  7. sp贸艂ki cywilnej

    1. umowa sp贸艂ki

    2. za艣wiadczenie o wpisie do ewidencji dzia艂alno艣ci gospodarczej

    3. dowody to偶samo艣ci wsp贸lnik贸w

    4. zgoda wsp贸艂ma艂偶onk贸w na zaci膮gni臋cie kredytu

  8. osoby fizyczne prowadz膮ce dzia艂alno艣膰 gospodarcz膮

    1. za艣wiadczenie o wpisie do ewidencji dzia艂alno艣ci gospodarczej

    2. dow贸d to偶samo艣ci

    3. zgoda wsp贸艂ma艂偶onka na zaci膮gni臋cie kredytu

  9. rolnika

    1. wypis z ksi臋gi wieczystej stwierdzaj膮cy posiadanie na w艂asno艣膰 grunt贸w rolnych lub umowa dzier偶awy grunt贸w rolnych w przypadku dzier偶awc贸w

    2. dow贸d to偶samo艣ci

    3. zgoda wsp贸艂ma艂偶onka na zaci膮gni臋cie kredytu

  10. stowarzysze艅 - statut i wypis z rejestru stowarzysze艅,

  11. fundacji - statut i wypis z rejestru fundacji,

  12. zak艂adu i gospodarstwa pomocniczego pa艅stwowej jednostki bud偶etowej - decyzja w艂a艣ciwego organu bud偶etowego o powo艂aniu wy偶ej wymienionej jednostki oraz akt powo艂ania kierownika jednostki bud偶etowej,

  13. urz臋du gminy - odpis uchwa艂y rady gminy o powo艂aniu zarz膮du,

  14. koncesje, je偶eli rodzaj prowadzonej dzia艂alno艣ci gospodarczej wymaga posiadania koncesji.

Ponadto wnioskodawca powinien na pro艣b臋 banku przedstawi膰 zawiadomienie o nadaniu numeru statystycznego REGON oraz numeru identyfikacji podatkowej NIP.

Nieco inaczej przedstawia si臋 sytuacja w przypadku osoby fizycznej. 殴r贸d艂ami informacji potrzebnych do analizy sytuacji potencjalnego kredytobiorcy s膮:

Cz臋sto bogatym 藕r贸d艂em informacji o potencjalnym kredytobiorcy jest Biuro Informacji Kredytowej, kt贸re na zasadzie wsp贸艂pracy mi臋dzy bankami zbiera informacje o historii kredytowej klienta, o aktualnie sp艂acanych przez niego kredytach oraz opinie i referencje z innych bank贸w.

Biuro Informacji Kredytowej to organizacja, kt贸ra zajmuje si臋 gromadzeniem i udost臋pnianiem informacji na temat zwyczaj贸w finansowych d艂u偶nik贸w, zw艂aszcza gospodarstw domowych. Niekt贸re biura informacji kredytowej dokonuj膮 klasyfikacji kredytowej, pos艂uguj膮c si臋 przy tym og贸lnie przyj臋tymi metodami. Us艂ugi tego typu biur s膮 szczeg贸lnie przydatne w przypadku kredyt贸w konsumpcyjnych, kiedy informacje o wcze艣niejszym zachowaniu kredytobiorcy w analogicznych sytuacjach pozwalaj膮 opracowa膰 prognozy na przysz艂o艣膰 w podobnych segmentach obszernych baz danych konsument贸w. Nowoczesna technologia informatyczna pozwala bankom na tworzenie hurtowni danych konsument贸w, w kt贸rych zapisywane s膮 dzienne transakcje finansowe wszystkich klient贸w indywidualnych dla wszystkich u偶ywanych produkt贸w. Dane te mog膮 wspomaga膰 techniki modelowania prognoz, kt贸re wskazuj膮 prawdopodobny rezultat zmian w polityce kredytowej. techniki te wykorzystuj膮 dane z biur informacji kredytowej, daj膮ce bankowi „wgl膮d” w transakcje liczniejszej populacji klient贸w instytucji finansowych.

Uzyskane z r贸偶nych 藕r贸de艂 informacje s膮 przetwarzane i odpowiednio warto艣ciowane, przy czym najwa偶niejszymi w tym zakresie parametrami decyzyjnymi s膮:

Spos贸b warto艣ciowania poszczeg贸lnych czynnik贸w jest bardzo zindywidualizowany. Ka偶dy czynnik mo偶e mie膰 przypisan膮 inn膮 wag臋 wa偶no艣ci, niemniej jego zadaniem jest odzwierciedlenie prawdopodobie艅stwa terminowej sp艂aty zad艂u偶enia.

    1. Analiza zdolno艣ci kredytowej przedsi臋biorstwa.

Zdolno艣膰 kredytowa kredytobiorcy jest to zdolno艣膰 (mo偶liwo艣膰) sp艂aty zaci膮gni臋tego kredytu wraz z odsetkami w umownych terminach sp艂aty. Jej pozytywna ocena jest warunkiem ustawowym udzielenia kredytu. Wprawdzie ustawa Prawo bankowe dopuszcza wyj膮tki, ale s膮 one nieliczne.

Ustawodawca nie okre艣la sposobu oceny ani te偶 jakichkolwiek wymog贸w warsztatowych. Ka偶dy bank mo偶e okre艣li膰 swoje zasady i priorytety uznawane za wiod膮ce w udzielaniu kredyt贸w, kt贸re umo偶liwiaj膮 wyb贸r kredytobiorcy zapewniaj膮cego wywi膮zanie si臋 z przyj臋tego zobowi膮zania kredytowego.

Z powy偶szej definicji wynika, 偶e osoba (zar贸wno prawna jak i fizyczna), kt贸ra chce uzyska膰 kredyt w banku, mo偶e t膮 zdolno艣膰 posiada膰 lub nie posiada膰. A zatem w dokumentacji kredytowej powinna znajdowa膰 si臋 ocena zdolno艣ci kredytowej, wed艂ug uznawanej w danym banku metodyki i stwierdzenie jej istnienie lub braku przez ubiegaj膮cego si臋 o kredyt. Nale偶y podkre艣li膰, 偶e posiadanie zdolno艣ci kredytowej, aczkolwiek ma zasadnicze znaczenie i wp艂yw na decyzj臋 kredytow膮, nie musi by膰 warunkiem wystarczaj膮cym do otrzymania kredytu. Mog膮 by膰 inne powody, utrudniaj膮ce b膮d藕 uniemo偶liwiaj膮ce uzyskanie kredytu (np. brak zabezpieczenia prawnego, negatywne informacje o kredytobiorcy od innych kredytodawc贸w ). Drugim elementem branym pod uwag臋 jest poziom ryzyka kredytowego zwi膮zanego z dan膮 transakcj膮 kredytow膮. Wysoko艣膰 tego ryzyka wp艂ywa na formu艂owane przez banki warunki udzielenia kredytu, w tym na poziom oprocentowania oraz na wielko艣膰 i formy zabezpieczenia prawnego kredytu.

Analiza zdolno艣ci kredytowej przedsi臋biorstwa jest dokonywana pod wzgl臋dem ekonomicznym, na podstawie bilans贸w rocznych, rachunk贸w wynik贸w i rachunk贸w przep艂yw贸w pieni臋偶nych, niezale偶nie od formy prawnej przedsi臋biorstwa. Analiza taka ma znaczenie zasadnicze, ale nie wy艂膮czne, a jak pokazuje poni偶sza tabela, nie musi by膰 wcale czynnikiem decyduj膮cym.

TABELA

Do podstawowych p艂aszczyzn odniesienia w analizie wska藕nikowej sporz膮dzanej na podstawie danych ze sprawozda艅, nale偶y ocena stanu koniunktury gospodarczej oraz perspektywy rozwoju bran偶y, do kt贸rej nale偶y kredytobiorca. Informacje takie s膮 dost臋pne z okresowych raport贸w opracowanych przez du偶e instytucje kredytowe lub zwi膮zki bank贸w. U偶yteczne s膮 te偶 analizy koniunktury i sytuacji w poszczeg贸lnych bran偶ach, dokonywane przez izby gospodarcze czy instytuty bada艅 ekonomicznych. Przy analizie zdolno艣ci kredytowej przedsi臋biorstwa nale偶y r贸wnie偶 dokona膰 prognozy trend贸w gospodarczych badanej jednostki. Jej przysz艂o艣膰 zale偶y bowiem w pierwszej kolejno艣ci od perspektyw rozwojowych bran偶y, w kt贸rej kredytobiorca funkcjonuje. Zachodnie instytuty badania koniunktur gospodarczych, na podstawie por贸wna艅 tempa wzrostu okre艣lonej bran偶y z tempem wzrostu produktu krajowego brutto, klasyfikuj膮 bran偶e w nast臋pne trzy grupy: bran偶e o tendencjach rozwojowych, stagnacyjnych i regresywnych. Z kolei wyniki tych opracowa艅 stanowi膮 dogodne t艂o dla oceny stopnia realizmu w prezentacji bie偶膮cej kondycji finansowej oraz perspektyw rozwojowych poszczeg贸lnych kredytobiorc贸w. Chodzi tu zw艂aszcza o zapewnienie warunk贸w daleko id膮cej por贸wnywalno艣ci wynik贸w przedsi臋biorstw ubiegaj膮cych si臋 o kredyt. W ka偶dej bran偶y istniej膮 bowiem typowe dla niej poziomy wska藕nik贸w, s艂u偶膮ce jako punkt odniesienia dla por贸wna艅 sytuacji ekonomiczno - finansowej poszczeg贸lnych kredytobiorc贸w.

Jak wskazuje praktyka bank贸w kraj贸w zachodnich w odniesieniu do przedsi臋biorc贸w - kredytobiorc贸w najwa偶niejszym kryterium decyzyjnym jest kompleksowa analiza wska藕nikowa bilansu: wska藕nik贸w rentowno艣ci, cash flow, stopnia zad艂u偶enia i p艂ynno艣ci finansowej. Stanowi膮 one elementy tzw. Ekonomicznej zdolno艣ci kredytowej ( wiarygodno艣ci ekonomicznej ). Sk艂adaj膮 si臋 na ni膮:

Pe艂na, szczeg贸艂owa ocena ekonomiczne zdolno艣ci kredytowej - tak w przekroju statycznym, jak i dynamicznym, z wykorzystaniem analizy wska藕nikowej oraz analizy czynnik贸w nie w pe艂ni mierzalnych ( np. perspektywy rozwojowe bran偶y i danej jednostki, pozycja rynkowa, zdolno艣ci mened偶erskie zarz膮du ) - dokonywana jest zazwyczaj przez zastosowanie okre艣lonych rodzaj贸w modeli szacowania indywidualnego ryzyka kredytowego.

W praktyce spotyka si臋 po艣r贸d nich trzy grupy modeli:

Modele jako艣ciowe, kt贸re wykorzystuj膮 niemierzalne i opisowe kryteria oceny zdolno艣ci kredytowej ( pozycj臋 firmy na rynku, jako艣膰 zarz膮dzania firm膮, si艂臋 zwi膮zk贸w zawodowych, stan koniunktury gospodarczej ), praktycznie rzecz bior膮c nie s膮 obecnie stosowane jako priorytetowy spos贸b oceny ryzyka kredytowego. Z kolei modele ilo艣ciowe ca艂kowicie bazuj膮 na stricte mierzalnych, ilo艣ciowych elementach oceny ryzyka, kt贸re daj膮 si臋 skwantyfikowa膰 oraz 艂atwo por贸wna膰. Okre艣la si臋 je r贸wnie偶 mianem modeli statystyczno - indukcyjnych, przy czym klasyczna w tym zakresie jest analiza dyskryminacyjna E. I. Altmana oraz jego nast臋pc贸w.

Modele mieszane, nazywane r贸wnie偶 tradycyjnymi b膮d藕 logiczno - dedukcyjnymi, do oceny ryzyka stosuj膮 kryteria zar贸wno jako艣ciowe, jak i ilo艣ciowe. Najcz臋艣ciej s膮 one uto偶samiane z tzw. Metodami punktowymi.

Dz. U. Nr 72 z 2002r., poz.665

Bankowo艣膰, podr臋cznik akademicki, pod red. Jaworskiego L. W. I Zawadziej Z., Poltext, Warszawa 2001, str.271

Jeszcze w XIX wieku stwierdzenie, 偶e kto艣 cieszy si臋 kredytem, oznacza艂o, i偶 cieszy si臋 zaufaniem, por. S艂ownik j臋zyka polskiego, Witold Doroszewski.

W j臋zyku 艂aci艅skim s艂owo „credere” oznacza wierzy膰, zaufa膰, a „creditum” to po偶yczka, d艂ug.

Dzia艂alno艣膰 kredytowa banku, W. Otta, Wydawnictwo Wy偶szej Szko艂y Bankowej, Pozna艅 1998, str. 13

Bankowo艣膰, podr臋cznik akademicki, pod red. W. L. Jaworskiego i Z. Zawadzkiej, Poltext, Warszawa 2001, str. 275

Bankowo艣膰, podr臋cznik akademicki, pod red. W. L. Jaworskiego i Z. Zawadzkiej, Poltext, Warszawa 2001, str. 275

Dzia艂alno艣膰 kredytowa banku, W. Otta, Wydawnictwo Wy偶szej Szko艂y Bankowej, Pozna艅 1998, str.14

Bankowo艣膰, podr臋cznik akademicki, pod red. W. L. Jaworskiego i Z. Zawadzkiej, Poltext, Warszawa 2001, str.275

Ekonomika i zarz膮dzanie ma艂膮 firm膮, pod red. B. Piaseckiego, Wydawnictwo Naukowe PWM, Warszawa-艁贸d藕 1999, str.453

op. cit. Str.276

Ekonomika i zarz膮dzanie ma艂膮 firm膮, pod red. B. Piaseckiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-艁贸d藕 1999, str.453

Bankowo艣膰, podr臋cznik akademicki, pod red. W.L.Jaworskiego i Z.Zawadzkiej, Poltext, Warszawa 2001, str.276

Ekonomika i zarz膮dzanie ma艂膮 firm膮, pod red. B. Piaseckiego, Wydawnitwo Naukowe PWN, Warszawa-艁贸d藕 1999, str.454

Bankowo艣膰, podr臋cznik akademicki, pod red. W.L.Jaworskiego i Z.Zawadzkiej, Poltext, Warszawa 2001, str.276

Ekonomika i zarz膮dzanie ma艂膮 firm膮, pod red.B. Piaseckiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-艁贸d藕 1999, str.455

Banki , Jaworski

Ekonomika i zarz膮dzanie ma艂膮 firm膮, pod red. B. Piaseckiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-艁贸d藕 1999, str.456

op. cit. Str.457

op. cit str. 458

Ustawa z dn. 19 listopada 1999r. Prawo dzia艂alno艣ci gospodarczej, Dz. U. Nr 101, poz. 1178

Bankowo艣膰, podr臋cznik akademicki.... str. 284

Dyrektywa 87/102/EWG z 22.12.1986r. zmodyfikowana Dyrektyw膮 90/88/EWG z dn.22 lutego 1990r. Oraz Dyrektyw膮 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993r.

Dzia艂alno艣膰 kredytowa banku, W. Otta, Wydawnictwo Wy偶szej Szko艂y Bankowej, Pozna艅 1998r, str.26

op. cit. Str.28

Podstawy bankowo艣ci, Z. Dobosiewicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001, str.100

Kompendium termin贸w bankowych po polski i po angielsku, R. Patterson, Fundacja Rozwoju Rachunkowo艣ci w Polsce, Warszawa 2002, str. 377

s艂owo „ryzyko” wywodzi si臋 od w艂oskiego czasownika „riscare” - „ mie膰 艣mia艂o艣膰”, implikuj膮cego wyb贸r, a nie przeznaczenie

Kompendium termin贸w bankowych po polsku i po angielsku, R. Patterson, Fundacja Rozwoju Rachunkowo艣ci w Polsce, Warszawa 2002, str. 381

Zarz膮dzanie ryzykiem w banku komercyjnym, Z. Zawadzka, Poltext, Warszawa 2000, str. 26

Poradnik kredytowy dla bankowc贸w, R. Patterson, Twigger, Warszawa 1995, str. 279

Dzia艂alno艣膰 kredytowa banku, W. Otta, Wydawnictwo Wy偶szej Szko艂y Bankowej, Pozna艅 1997, str. 36

op. cit. Str.36

Poradnik kredytowy dla bankowc贸w, R. Patterson, Twigger, Warszawa 1995, str. 286

Zarz膮dzanie ryzykiem w banku komercyjnym, Z. Zawadzka, Poltext, Warszawa 2000, str.27

Kompendium termin贸w bankowych po polsku i po angielsku, R. Patterson, Fundacja Rozwoju Rachunkowo艣ci w Polsce, Warszawa 2002, str.377

Zarz膮dzanie ryzykiem w banku komercyjnym, Z. Zawadzka, Poltext, Warszawa 2000, str.26-27

Poradnik kredytowy dla bankowc贸w, R. Patterson, Twigger, Warszawa 1995, str.316

op. cit. Str.316

Kompendium termin贸w bankowych po polsku i po angielsku, R. Patterson, Fundacja Rozwoju Rachunkowo艣ci w Polsce, Warszawa 2002, str. 544

Dzia艂alno艣膰 kredytowa banku, W. Otta, Wydawnictwo Wy偶szej Szko艂y Bankowej, Pozna艅 1997, str. 32

Bankowo艣膰, podr臋cznik akademicki, pod. Red. L.W. Jaworskiego i Z. Zawadzkiej, Poltext, Warszawa 2001, str. 674

Dzia艂alno艣膰 kredytowa banku, W. Otta, Wydawnictwo Wy偶szej Szko艂y Bankowej, Pozna艅 1997, str. 33

Kredyty, po偶yczki i gwarancje bankowe, Heroplita艅ska I., Jagodzi艅ska-Serafin E., Kruglak J., Ry偶ewska S., Twigger, Warszawa 1999, str. 277

Dz. U. Nr 72 z 2002r., poz. 665

Kompendium termin贸w bankowych po polsku i po angielsku, Patterson R., Fundacja Rozwoju Rachunkowo艣ci w Polsce, Warszawa 2002, str.517

Polityka kredytowa banku komercyjnego, Wysocki M., Twigger, Warszawa 1999, str. 95

Kredyty, po偶yczki i gwarancje bankowe, Heropolita艅ska I., Jagodzi艅ska-Serafin E., Kruglak J., Ry偶ewska S., Twigger, Warszawa 1999, str. 278

Polityka kredytowa banku komercyjnego, Wysocki M., Twigger, Warszawa 1999, str. 99

Zabezpieczenie wierzytelno艣ci banku, Heropolita艅ska I,. Twigger, Warszawa 1996, str.44

„Limity zaanga偶owania kredytowego”, Smykla S., Bank nr 9 (120) wrzesie艅 2002, str. 52

Bankowo艣膰, podr臋cznik akademicki, Jaworski L. W., Zawadzka Z., Poltext, Warszawa 2001, str.220

op. Cit. Str.219

op. Cit. Str.222

„Polityka banku wobec klienta jako narz臋dzie minimalizowania ryzyka kredytowego”, Turlej J., Bank i Kredyt marzec 1999, str.28

Bankowo艣膰, podr臋cznik akademicki, Jaworski W. L., Zawadzka Z., Poltext, Warszawa 2001, str.224

Zarz膮dzanie bankiem komercyjnym, Rose P. S., ZBP, Warszawa 1997

Polityka kredytowa banku komercyjnego, Wysocki M., Twigger, Warszawa 1999, str.14

Kompendium termin贸w bankowych po polsku i po angielsku, Patterson R., Fundacja Rozwoju Rachunkowo艣ci w Polsce, Warszawa 2002, str. 302

J. Turlej, „Polityka kredytowa banku jako instrument zarz膮dzania ryzykiem kredytowym banku”, Bank i Kredyt nr 7-8, Warszawa 1997

Zarz膮dzanie bankiem komercyjnym, Rose P. S., ZBP, Warszawa 1997

Polityka kredytowa banku komercyjnego, Wysocki M., Twigger, Warszawa 1999, str.40

op. cit. str.41

op. cit. str.26

Bankowo艣膰, podr臋cznik akademicki, pod red. W. L. Jaworskiego, Z. Zawadzkiej, Poltext, Warszawa 2001, str.632

Kompendium termin贸w bankowych po polsku i po angielsku, R. Patterson, Fundacja Rozwoju Rachunkowo艣ci w Polsce, Warszawa 2002, str.545

Bankowo艣膰 , podr臋cznik akademicki, pod red. W. L. Jaworskiego i Z. Zawadzkiej, Poltext, Warszawa 2001, str.634

Banki, W. L. Jaworski, str. 239

op. cit. str. 243

Kompendium termin贸w bankowych po polsku i po angielsku, R. Patterson, Fundacja Rozwoju Rachunkowo艣ci w Polsce, Warszawa 2002, str.264

op.cit. str. 544

Polityka kredytowa banku komercyjnego, M. Wysocki, Twigger, Warszawa 1999, str.92

Bankowo艣膰, podr臋cznik akademicki, pod red. W. L. Jaworskiego i Z. Zawadzkiej, Poltext, Warszawa 2001, str.667

Kompendium termin贸w bankowych po polsku i po angielsku, R. Patterson, Fundacja Rozwoju Rachunkowo艣ci w Polsce, Warszawa 2002, str. 41

Bankowo艣膰, podr臋cznik akademicki, pod red. W. L. Jaworskiego i Z. Zawadzkiej, Poltext, Warszawa 2001, str.637

55


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
ocena ryzyka przy kredytowaniu przedsi臋biorstw
Kredyty hipoteczne
kredytybankowe
Kredyty w banku komercyjnym
Karty kredytowe
(1)Zarzadzanie instytucjami kredytowymi 2id 781 ppt
Budzik Versa wielko艣膰 karty kredytowej instrukcja EN
dokument ubiegajacy sie o kredyt inwestycyjny w banku
dzialalnosc kredytowa banku
Rachunkowo艣膰 Warunki pozyskiwania kredytu, Technik administacji, Rachunkowo艣膰 i analiza ekonomiczna
Ustawa o dop艂atach do oprocentowania kredyt贸w mieszkaniowych o sta艂ej stopie procentowej, Ustawy
procedura uk艂adowa - windykacja trudnych kredyt贸w (6 str), Bankowo艣膰 i Finanse
BANK T06 S Procedury kredytowe
Ocena Kredytu przedsi臋biorstwa
Prez MF kredyty
Modelowanie ryzyka portfela kredytowego II

wi臋cej podobnych podstron