Wścieklizna
Etiologia
Wścieklizna (łac. Rabies) jest ostrą chorobą zakaźną ośrodkowego układu nerwowego wywoływaną przez neurotropowego wirusa RNA należącego do rodziny Rhabdoviridae. Choroba dla człowieka jest zawsze śmiertelna. Wirus jest mało odporny na działanie wysokiej temperatury i środków chemicznych, ma zdolność przetrwania w formie latentnej ( uśpienia ) i tkance mózgowej zdechłych zwierząt.
Epidemiologia
Wścieklizna występuje na wszystkich kontynentach oprócz Antarktyki, chociaż niektóre kraje, takie jak Australia lub Anglia uważane są za wolne od wirusa(w ostatnich latach nie odnotowano tam żadnego wypadku wścieklizny). Rezerwuarem i przenosicielem wirusa w krajach europejskich jest lis. Źródłem zakażenia dla człowieka może być lis lub zwierzęta przez niego pokąsane takie jak psy, koty. Do zakażenia dochodzi podczas pogryzienia, kiedy ślina chorego zwierzęcia dostaje się do rany. Weterynarze bądź pracownicy laboratoriów mogą ulec zakażeniu przez kontakt śliny bądź mózgu martwego zwierzęcia z uszkodzoną skórą, błonami śluzowymi lub spojówkami.
Patogeneza
Rozmnażanie wirusa zachodzi już w miejscu wniknięcia czyli w miejscu pogryzienia. Następnie wirus przenika do włókien nerwowych drogą których dostaje się do ośrodkowego układu nerwowego, gdzie mnoży się szczególnie w istocie szarej. Z ośrodkowego układu nerwowego wirus przenosi się do gruczołów ślinowych i innych narządów organizmu.
Objawy
Okres wylęgania wścieklizny wynosi przeciętnie od 4 do 12 tygodni. Do rozwoju objawów chorobowych dochodzi u 15% osób pogryzionych przez chore zwierzęta, szczególnie w razie masywnych pokąsań. Zazwyczaj początkowo chorzy odczuwają pieczenie, mrowienie, ból w miejscu wniknięcia wirusa. Te objawy wyprzedzają zwykle o 1 do 4 dni objawy związane z zajęciem ośrodkowego układu nerwowego. Są to : pobudzenie psychomotoryczne, omamy wzrokowe i słuchowe, drgawki, skurcze mięśni karku, połykowych i oddechowych w odpowiedzi na bodziec świetlny lub głos. Charakterystyczne są skurcze mięśni połykowych lub napady drgawek na widok lub odgłos lejącej wody. Towarzysza temu objawy ze strony układu krążenia: wzrost ciśnienia tętniczego i układu oddechowego: niemiarowość oddechowa.
Rozpoznanie
Rozpoznanie stawia się na podstawie wywiadu (kontakt ze zwierzętami, pogryzienie itp.), obrazu klinicznego i badania bądź obserwacji zwierzęcia podejrzanego o zakażenie. Obserwacji podlegają zwierzęta domowe jak kot lub pies, zwierzęta dzikie należy zabić a następnie zbadać tkankę mózgową lub wycinki włókien nerwowych, skóry metoda immunofluorescencji bezpośredniej. Można wykonać także próbę biologiczną zakażając zwierzęta laboratoryjne.
Leczenie
Leczenie jest wyłącznie objawowe, należy zapewnić choremu spokój i wyrównywać niedobory. Pacjent wymaga hospitalizacji na oddziale intensywnej opieki medycznej. Rokowanie, jeśli w porę nie podjęto działań zapobiegawczych, jest niepomyślne.
Zapobieganie
Przed ekspozycją: u weterynarzy, pracowników laboratoriów stosuje się szczepienia. Schemat szczepienia: 0,7,28. Dawkę przypominająca stosuje się co 1-3 lata. Od pewnego czasu stosuje się także szczepienie dzikich zwierząt dodając szczepionkę doustna do przynęty rozkładanej na polach i w lasach.
Po ekspozycji: w przypadku pogryzienia lub kontaktu ze zwierzęciem podejrzanym o wściekliznę należy zwierzę schwytać bądź zabić i poddać badaniom. Profilaktyka polega na stosowaniu uodpornienia czynnego (szczepionka) i biernego ( surowica odpornościowa). Uodpornienie tylko czynne stosuje się jeżeli nie doszło do pogryzienia. Schemat:0,3,7,14,30,90 dzień od ekspozycji. Uodpornienie bierne należy zastosować jak najwcześniej od pogryzienia. Nie stosuje się go u osób wcześniej szczepionych przeciw wściekliźnie.