Analiza wskaźnikowa

SPIS TREŚCI

1. Istota analizy wskaźnikowej 3

2. Badanie płynności finansowej przedsiębiorstwa 4

3. Ocena stopnia zadłużenia przedsiębiorstwa 8

4.Analiza sprawności działania przedsiębiorstwa 11

5. Analiza rentowności przedsiębiorstwa 15

6. Ocena rynkowej wartości akcji i kapitału 17

1. Istota analizy wskaźnikowej

Analiza wskaźnikowa jest rozwinięciem wstępnej analizy sprawozdań finansowych. Na podstawie sprawozdań finansowych można obliczyć wskaźniki za pomocą, których scharakteryzujemy różne aspekty ekonomiczne działalności przedsiębiorstwa. W krajach o gospodarce rynkowej istnieją zestawy wskaźników ekonomicznych. Dzięki ujednoliceniu treści tych wskaźników mogą one być jednoznacznie interpretowane przez menadżerów, kredytodawców i udziałowców firmy. W zależności od potrzeb i zainteresowań, poszczególne grupy odbiorców analizy wskaźnikowej ograniczają zakres wskaźników wykorzystywanych w analizie.

Menadżerowie, którzy podejmują szereg różnych decyzji dotyczących sprawnego funkcjonowania przedsiębiorstwa wykorzystują najszerszy wachlarz wskaźników ekonomicznych ustalanych na podstawie sprawozdań finansowych. Ich uwaga będzie się koncentrowała głównie na płynności finansowej, zapotrzebowaniu na kapitał obrotowy oraz zyskowności firny. Kredytodawcy będą skupiać się na zdolności firmy do samofinansowania, czyli wielkości cash flow gwarantującej spłatę długoterminowych zobowiązań. Akcjonariuszy przedsiębiorstwa zainteresuje zaś wielkość dywidendy oraz relacja zysku do ceny rynkowej akcji. Natomiast zyskowność firmy będzie przedmiotem zainteresowań wszystkich odbiorców analizy wskaźnikowej.

Najczęściej wyróżnia się cztery obszary analizy wskaźnikowej, które służą ocenie:

• płynności finansowej,

• zadłużenia,

• sprawności działania przedsiębiorstw,

• rentowności.

Wszystkie wskaźniki wykorzystywane w analizie finansowej mogą być obliczane:

1. na podstawie danych wyrażających stan zjawiska na początku i końcu okresu sprawozdawczego; różnice między tak obliczonymi wskaźnikami pokazują zmiany w badanym zjawisku, będące wynikiem decyzji gospodarczych podejmowanych w ciągu okresu sprawozdawczego,

2. na podstawie wielkości średnich; ustalimy je dzieląc sumę stanu na początku i końcu okresu sprawozdawczego przez 2.

W praktyce gospodarczej najczęściej wykorzystuje się rozwiązanie pierwsze.

Analiza wskaźnikowa jest szybką i efektywną metodą uzyskiwania wglądu w operacje gospodarcze i funkcjonowanie firmy. Niemniej sposób podejścia do tego narzędzia musi być odpowiednio wyważony i uzupełniony innymi narzędziami analitycznymi. Analiza wskaźnikowa nie jest wolna od pewnych ograniczeń (np. bazuje na przeszłości firny).

2. Badanie płynności finansowej przedsiębiorstwa

Przedsiębiorstwo powinno tak prowadzić swoją działalność, aby zachować płynność finansową. Płynność pokazuje zdolność firmy wywiązywania się z krótkoterminowych zobowiązań (płatne w ciągu jednego roku). W tym celu firmy wykorzystują aktywa bieżące, które mogą być szybko zamienione na gotówkę.

Rachunki płynności mogą dotyczyć zarówno długich jak i krótkich okresów czasu. Analiza płynności prowadzona w długich okresach jest elementem składowym dynamicznego rachunku ekonomicznej efektywności inwestycji. Natomiast dla bieżącej oceny sytuacji finansowej uwzględnia się stan płynności w okresach sprawozdawczych i wyznacza się go wykorzystując podstawowe sprawozdania finansowe: bilans i rachunek wyników.

Do oceny zdolności przedsiębiorstwa do wywiązywania się z bieżących służą najczęściej:

• wskaźnik bieżącej płynności finansowej,

• 
  wskaźnik szybki, tzw. mocny test.

Wskaźnik płynności bieżącej - informuje ile razy bieżące aktywa pokrywają bieżące zobowiązania. Stanowią je zobowiązania wobec dostawców, pracowników, budżetu, instytucji publicznoprawnych ujęte w bilansie w pozycji zobowiązania, kredyty krótkoterminowe oraz rata kredytu długoterminowego przypadająca do zapłacenia w danym roku.

Zadawalający poziom tego wskaźnika mieści się w granicach 1,2-2,0. oznacza to, że zachowanie równowagi finansowej firmy wymaga, aby wielkość aktywów bieżących była około dwa razy większa niż kwota bieżących pasywów. Minimum bezpieczeństwa finansowego określa poziom wskaźnika równy 1,2. Niski wskaźnik oznacza, ze firma działa z dnia na dzień i nie posiada wystarczających zasobów gotówkowych do spłacenia bieżących zobowiązań, a im większy będzie wskaźnik płynności bieżącej, tym mniejszy będzie udział zobowiązań w finansowaniu cyklu eksploatacyjnego. Przy analizie tego wskaźnika należy wyłączyć z aktywów zapasy, których płynność jest opóźniona w stosunku do innych aktywów, gdyż nie można ich szybko zamienić na gotówkę.

Wskaźnik szybki (mocny test)

Pokazuje on stopień pokrycia zobowiązań krótkoterminowych aktywami o dużym stopniu płynności. Satysfakcjonujący wskaźnik szybki wynosi 1,0. Pokazuje, że przedsiębiorstwo może szybko sprostać bieżącym zobowiązaniom. Jednak, gdy mamy do czynienia z wysoką inflacją dopuszcza się jego zmniejszenie.

W firmie dobrze prosperującej różnica między oboma wskaźnikami płynności nie jest duża. Gdy jednak przeważa wskaźnik bieżący to oznacza to, że firma utrzymuje zbyt wysoki poziom zapasów, w których zamrożony jest fundusz inwestycyjny. W odwrotnej sytuacji, gdy przeważa wskaźnik szybki zachodzi nieproduktywne gromadzenie środków pieniężnych na rachunkach bankowych oraz występowanie wysokiego stanu należności.

Kapitał obrotowy a płynność finansowa

Do analizy funduszu obrotowego oblicza się relację funduszu obrotowego do obrotu i mnoży się ją przez liczbę dni w roku (360)

Wskaźnik ten określa liczbę dni obrotu, na jaką wystarcza kapitał obrotowy. Wynika z tego, że poziom kapitału obrotowego w dniach maleje przy zwiększaniu sprzedaży. Istnieje niebezpieczeństwo utraty płynności finansowej firmy. Stanie się tak, jeżeli proporcjonalnie do obrotu nie zwiększy się kapitał obrotowy. Jednak wskaźnik ten musi być uzupełniony innym, który pozwoli nam ocenić czas rotacji środków obrotowych (zapasów surowców i materiałów, wyrobów gotowych, długości kredytu udzielonego odbiorcom wyrobów oraz długość „kredytu” udzielonych przedsiębiorstwu przez dostawców surowców i materiałów). Firmy utrzymują zapasy głównie w celu zachowania rytmiczności produkcji i sprzedaży. W utrzymaniu optymalnego poziomy zapasów w przedsiębiorstwie, które prowadzi do obniżki kosztów wytwarzania i aktywizacji sprzedaży wyrobów bada się wskaźnik rotacji zapasów

Wskaźnik rotacji (obrotu) zapasów udziela odpowiedzi na pytanie ile razy w ciągu badanego okresu nastąpi „odnowienie” stanu za[pasów. Oblicza się go jako poniższą relację.

Korzystne dla firmy jest zwiększanie się tego wskaźnika, gdyż wtedy oznacza to, że zapasy wystarczają na coraz mniejszą liczbę dni sprzedaży. Sytuacja ta jest korzystna, ponieważ zmniejszają się koszty ich magazynowania oraz następuje uwolnienie kapitału obrotowego zaangażowanego w zapasach. Mimo tych korzyści rośnie ryzyko, że w przypadku zaistnienia nieprzewidzianej prze przedsiębiorstwo sytuacji, nie będzie ono przygotowane na to by zaspokoić odbiorców.

Zróżnicowanie zapasów spowodowało rozróżnienie wskaźnika rotacji i można go dodatkowo obliczać dla poszczególnych grup. Czym wyższy jest wskaźnik zapasów wyrobów gotowych, tym większy jest popyt na te towary. Wskaźnik obrotu zapasów wyrobów gotowych obliczamy ze wzoru poniżej.

Skalę zamrożenia środków obrotowych w zapasach obrazuje dodatkowo wskaźnik obrotu zapasami w dniach.

Określa, co ile dni w przedsiębiorstwo odnawia swoje zapasy dla zrealizowania określonej sprzedaży. Wysoki informuje o wolnym obrocie zapasów, niski zaś o obrocie szybkim.

Można też dodatkowo obliczyć rotację zapasów i materiałów, który liczymy z poniższej formuły.

Rotację zapasów wyrobów gotowych określamy na podstawie relacji.

Wskazuje na liczbę dni produkcji reprezentują zapasy wyrobów gotowych w magazynach. Wysoki sygnalizuje o konieczności podniesienia poziomu kapitału obrotowego finansującego te zapasy.

Przedsiębiorstwa by aktywizować sprzedaż często udzielają kredytu swoim klientom. Powstają wówczas należności u odbiorców, które powinny być ściągane w odpowiednim czasie. Do analizy obrotu należności służy wskaźnik rotacji należności.

Określa, ile razy w ciągu roku firma odtwarza swoje należności. Według standardów zachodnich wskaźnik ten powinien mieścić się w przedziale 7,0-10,0. Jeśli jest mniejszy od 7,0, to może to oznaczać, że przedsiębiorstwo zbyt długo kredytuje swoich klientów, co znów świadczy o tym, że środki pieniężne są zbyt długo zamrożone w należnościach

Wskaźnik rotacji należności często jest liczony w dniach obrotu, wówczas określa się go wskaźnikiem cyklu należności i oblicz się według poniższej formuły.

Określa on ilość dni sprzedaży, za którą nie uzyskano jeszcze należności. Informuje on, zatem kierownictwo firmy, w jakim stopniu kredytuje ona należności swoich odbiorców i jak długo środki pieniężne są zamrożone w należnościach. Większość przedsiębiorstw kieruje się regułą „uzyskuje należności to płacę zobowiązania', a więc należności niezrealizowane nie mogą w nich przekroczyć 2 miesiące. W innej sytuacji spowoduje to kumulowanie się należności, co prowadzi do powstania zatorów płatniczych. Zbyt długi cykl należności w dniach świadczy o nieskutecznej polityce ściągania należności.

Opóźnienie w czasie płacenia zobowiązań określamy jako poniższą proporcję.

Do jej ustalenia przyjmuje się tylko bieżące zobowiązania (bez kredytów krótkoterminowych i rat kredytów długoterminowych). Relacja ta wskazuje, jaki jest średni czas regulowania zobowiązań w przedsiębiorstwie. Im ten czas dłuższy, tym mniejsze są potrzeby w zakresie kapitału obrotowego. Porównując go z warunkami sprzedaży oferowanymi odbiorcom możliwe jest określenie, czy firma zdolna będzie do zapłacenia swoich zobowiązań, kiedy nadejdzie termin płatności.

Pomocny staje się wtedy wskaźnik cyklu środków pieniężnych. Wskazuje on na czas, jaki upływa od momentu odpływu gotówki przeznaczonej na regulowanie zobowiązań do momentu przepływu gotówki z pobranych należności. Im on jest krótszy, tym jest on bardziej korzystnym dla firmy, gdyż oznacza, że pieniądze zainwestowane w aktywa bieżące szybko wracają do firmy i mogą być ponownie wykorzystane.

Biorąc pod uwagę stopień płynności finansowej, środki obrotowe można ująć w trzy grupy:

• I stopień płynności (przyspieszony) - środki pieniężne w kasie i banku oraz krótkoterminowe papiery wartościowe,

• II stopień płynności (naturalny) - należności inkasowane terminowo, należności wewnątrzzakładowe, należności od budżetów i inne oraz zapasy, wyroby zakładowe i półfabrykaty mające zbyt na rynku,

• III stopień płynności (opóźniony) - zapasy towarów i wyrobów nie mających zbytu, zapasy produkcji niezakończonej, materiały, zaliczki na poczet przyszłych dostaw oraz należności przeterminowane i sporne.

3.Ocena stopnia zadłużenia przedsiębiorstwa

W celu uzyskania kredytu bądź pożyczki krótko terminowej przedsiębiorstwo musi w pierwszej kolejności wykazać się zdolnością do zaciągania kredytu krótkoterminowego, czyli mieć płynność finansową. Wypłacalność wiąże się z możliwością spłaty zobowiązań długoterminowych, zaciąganych na cele inwestycyjno-modernizacyjne.

Analiza stopnia zadłużenia pozwala ocenić politykę finansową firmy (określa się ją też mianem Analizy struktury finansowej). Wskaźniki oceny zadłużenia przedsiębiorstwa można ująć w dwie zasadnicze grupy:

• wskaźniki obrazujące poziom zadłużenia przedsiębiorstwa

• wskaźniki informujące o zdolności przedsiębiorstwa do obsługi długu.

Poziom zadłużenia przedsiębiorstwa.

Ocena poziomu zadłużenia przedsiębiorstwa ma na celu ustalenie, kto dostarczył firmie środków: właściciele czy zewnętrzni kredytodawcy. Najistotniejsze wskaźniki tej oceny to:

• wskaźnik ogólnego zadłużenia,

• wskaźnik zadłużenia kapitału własnego,

• wskaźnik zadłużenia długoterminowego,

• wskaźnik zadłużenia środków trwałych,

Wskaźnik ogólnego zadłużenia przedsiębiorstwa obrazuje strukturę finansowania jego majątku.

Określa udział zobowiązań (kapitałów obcych) w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa. Zbyt wysoki świadczy o dużym ryzyku finansowym, informując równocześnie, że firma może utracić zdolność do zwrotu długów. Standardy zachodnie ukształtowały jego wartość w przedziale 0,57-0,67. Ten przedział gwarantuje przedsiębiorstwu, że nie zostanie zachwiana równowaga między kapitałem obcym, a własnym.

Uzupełniającym do poprzedniego, wskaźnikiem oceny poziomu zadłużenia przedsiębiorstwa jest relacja zobowiązań ogółem do kapitału własnego.

Określa on możliwości pokrycia zobowiązań kapitałami własnymi. W USA dla małych firm za odpowiednią uznaje się proporcje 3:1. Dla większych firm relacja ta jest dużo bardziej ostrzejsza.

Wskaźnik zadłużenia długoterminowego stanowi stosunek zobowiązań długoterminowych do całości kapitału własnego.

Jest on określany jak wskaźnik długu bądź ryzyka. Zadawalający poziom tego wskaźnika jest wynikiem struktury kapitału 33:67, a więc wynosi 0,5. Wskaźnik wyższy niż 1,0 informuje, że zobowiązania długoterminowe są większe niż kapitał własny (firmy takie uznaje się za poważnie zadłużone).

Wymogiem prawnym jest to, aby kredyty długoterminowe były zabezpieczone przez określony majątek trwały. W wypadku likwidacji przedsiębiorstwa kredyty znajdują zabezpieczenie w majątku firmy. Stad do oceny zadłużenia przedsiębiorstwa można wykorzystać także wskaźnik pokrycia długu w środkach trwałych (wskaźnik poziomu zadłużenia środków trwałych).

Stwierdza on stopień zabezpieczenia zobowiązań długoterminowych przez rzeczowe składniki majątku przedsiębiorstwa lub inaczej, ile razy wartość netto tych składników wystarczy na pokrycie danego kredytu. Wskaźnik ten nie ma powszechnego zastosowania, gdyż posiada dużo wagę informacyjną (zwłaszcza w przedsiębiorstwach zagrożonych upadłością).

Zdolność przedsiębiorstwa do obsługi długu

Przy udzielaniu kredytu, bank musi zwrócić także uwagę na możliwości jego zwrotu. Do oceny tych możliwości wykorzystuje się szereg wskaźników, a zwłaszcza:

• wskaźnik pokrycia obsługi długu,

• wskaźnik pokrycia zobowiązań odsetkowych,

• wskaźnik pokrycia obsługi kredytu z cash flow.

Wskaźnik pokrycia obsługi długu (wskaźnik wiarygodności kredytowej), można obliczyć w dwóch wersjach, wykorzystując w liczniku relacji zysk osiągnięty przed spłatą odsetek i opodatkowaniem, bądź zysk po potrąceniu tych dwóch wielkości.

Wskaźnik ten informuje, ile razy zysk w działalności firmy (sprzedaż netto-koszty własne sprzedaży) pokrywa roczne spłaty kredytu długoterminowego i odsetki od niego, czyli obsługę kredytu. Jego wysokość zależy od kondycji finansowej firmy, jedna nie powinna być mniejsza niż 1,0 (minimum 1,2) Bank światowy przyjmuje za minimum 1,3, a jego optymalny poziom jako 2,5. Wskaźnik tak obliczany wykorzystuje się częściej w skali makro niż mikro.

W skali mikro sugerowane jest liczenie wskaźnika pokrycia obsługi długu przy uwzględnieniem zysku netto. Na spłatę kredytu może być, bowiem przeznaczony zysk pozostający w firmie po opodatkowaniu (podatkobiorcy maja zawsze pierwszeństwo przed zobowiązaniami kredytowymi). Poziom wskaźnika pokrycia obsługi długu opartego na zysku netto powinien być, co najmniej równy, a w zasadzie wyższy niż 1.

Śledzenie w czasie zmian tego wskaźnika może dostarczyć informacji o sposobie wykorzystania kredytów do finansowania rozwoju firmy. Malejąca w czasie wielkość wskaźników może świadczyć o nieefektywnym zarządzaniu przedsiębiorstwem, niewielkiej zyskowności zainwestowanych środków lub zbyt ambitnych planach rozwojowych firmy.

Zdolność do terminowej spłaty odsetek jest kolejną ważną cechą wypłacalności przedsiębiorstwa (czasem umowa zawiera klauzurę o późniejszej spłacie kredytu natomiast odsetki płaci się zwyczajowo po upływie pierwszego okresu oprocentowania).Zdolność tą można ocenić przy pomocy wskaźnika pokrycia zobowiązań odsetkowych.

Do jego ustalenia przyjmuje się zysk brutto, gdyż odsetki płacone są kredytodawcy przed odprowadzeniem podatku dochodowego do budżetu. Wskaźnik pokrycia zobowiązań odsetkowych pomija spłatę kredytu, a jedynie wskazuje, czy firma jest w stanie spłacać odsetki.

Do oceny zdolności przedsiębiorstwa do obsługi długu wykorzystuje się także wskaźniki oparte na przepływie środków pieniężnych. Bezpośrednią relację między długoterminowymi zobowiązaniami a dostępnymi środkami pieniężnymi, które mogą być wykorzystywane na ich zwrot, wyraża wskaźnik pokrycia obsługi kredytów w cash flow.

Za wartość normatywną przyjmuje się 1,5, co oznacza, że suma zysku po odprowadzeniu podatku wraz z amortyzacją powinna być, co najmniej 50% wyższa niż roczna rata kredytu wraz z odsetkami.

4.Analiza sprawności działania przedsiębiorstwa

Do pomiaru aktywności przedsiębiorstwa w zakresie wykorzystania zasobów majątkowych firmy służą wskaźniki sprawności działania. Zalicza się do nich:

• wskaźniki oparte na kosztach wytwarzania w przedsiębiorstwie,

• wskaźniki rotacji,

• wskaźniki gospodarowania zasobami.

Wskaźniki aktywności gospodarczej oparte na kosztach

Najogólniejszym wskaźnikiem charakteryzującym aktywność firmy w wykorzystywaniu zasobów jest wskaźnik operacyjności (wskaźnik poziomu kosztów)

Obrazuje on efektywność w gospodarowania w firmie oraz zdolność jej kierownictwa do kontroli i obniżki kosztów. Najwięcej informacji otrzymujemy, gdy porównujemy jego poziom w kolejnych latach funkcjonowania przedsiębiorstwa. Wskaźnik operacyjności powinien mieścić asie w granicach 50-90%. Jeżeli wskaźnik osiąga poziom wyższy niż 90% to przedsiębiorstwo ma trudności w uzyskaniu zwrotu poniesionych nakładów gospodarczych, jeśli natomiast jest niższy niż 50% to świadczy to o wysokiej zyskowności danego rodzaju działalności przedsiębiorstwa.

Wskaźnik kontroli kosztów administracyjnych oblicza się jako relację tych kosztów do sprzedaży netto.

Informuje nas o udziale kosztów administracyjnych w wartości sprzedaży. Koszty te zawierają się zwykle w przedziale 10-15% ogółu kosztów. Koszty administracyjne są zazwyczaj stałe i powinny pozostawać w degresywnej zależności do sprzedaży (np. wzrost sprzedaży o 10% powinien dawać niewielki wzrost kosztów administracyjnych rzędu 1-4%).

Wskaźnik udziału zobowiązań bieżących w koszcie własnym sprzedaży określamy poniższą relacją.

Informuje on, jaki udział mają zobowiązania bieżące wraz z przypadającą do spłaty na dany rok ratą zobowiązań długoterminowych w koszcie własnym sprzedaży. W ocenie kondycji finansowej firmy ważny jest nie tyle poziom tego wskaźnika, co jego zmiany w czasie.

Wskaźnik pokrycia kosztów kapitałem obrotowym stanowi relację kapitału obrotowego do kosztów własnych sprzedaży pomniejszonych o amortyzację.

Pokazuje, w jakim stopniu środki obrotowe przedsiębiorstwa po spłacie zobowiązań krótkoterminowych pokrywają koszty działalności przedsiębiorstwa.

Wskaźnik poziomu kosztów finansowych służy do porównań z zyskownością zaangażowanych w przedsiębiorstwie kapitałów. Liczy się go z relacji kosztów finansowych, ujętych w rachunku wyników strumieniowych, do kapitału obcego.

Jego wartość zależy zarówno od zadłużenia przedsiębiorstwa zobowiązaniami długoterminowymi, ale również stopnia pokrycia zapotrzebowania na kapitał obrotowy kredytami krótkoterminowymi oraz od wysokości stopy procentowej kredytów i pożyczek.

Wskaźnik rotacji majątku

Wskaźniki te dotyczą majątku ogółem oraz wybranych jego elementów. Najbardziej ogólny wskaźnik globalnego obrotu aktywami określa, ile razy sprzedaż netto jest większa od aktywów posiadanych przez przedsiębiorstwo

Będzie on niski w przemysłach o wysokiej kapitałochłonności, a wysoki zaś w przemysłach o dużym udziale pracy ludzkiej w procesach produkcyjnych i niskiej kapitałochłonności.

Wskaźnik rotacji środków trwałych ukazuje efektywność wykorzystania środków trwałych uczestniczących w tworzeniu wartości sprzedaży.

Określa on, ile razy sprzedaż netto jest większa od środków trwałych zaangażowanych w działalności przedsiębiorstwa. W przemyśle amerykańskim średnia wartość tego wskaźnika wynosi 1,6 (oznacza to, że 1 dolar zaangażowany w majątku przynosi średnio 1,6 dolara zysku). Wskaźnik ten jest szczególnie istotny dla firm, w których środki trwałe stanowi ważny element majątku.

Wskaźnik rotacji majątku obrotowego ukazuje, ile razy w ciągu roku następuje „odtworzenie” tego majątku poprzez sprzedaż wyrobów i usług.

Wskaźnik ten określa, więc szybkość obrotu aktywów czynnych firmy. Zatem im jest on większy, tym lepsza jest sytuacja finansowa przedsiębiorstwa. Wskaźnik rotacji majątku obrotowego można porównać w czasie z danymi innych firm. Porównanie jego poziomu w czasie pozwala ustalić tendencję zmian w zakresie gospodarowania majątkiem obrotowym. Jego poziom powinien być optymalny (nie za wysoki, ani nie za niski)

Wskaźniki gospodarowania zasobami

Uzupełniającą grupę wskaźników charakteryzujących aktywność przedsiębiorstwa w wykorzystaniu zasobów stanowią wskaźniki gospodarowania tymi zasobami, zwłaszcza potencjałem ludzkim i środkami trwałymi.

Podstawą każdego przedsiębiorstwa są jego pracownicy. Stopień ich wykorzystania najogólniej można ocenić na podstawie wielkości sprzedaży przypadającej na jednego zatrudnionego. Zależy ona od struktury asortymentowej produkcji i cen zbytu wyrobów, rozwiązań organizacyjnych w przedsiębiorstwie, specyfiki branży, w której ono pracuje, i innych czynników. Istotne dla firmy są porównania poziomów tego wskaźnika w poszczególnych okresach funkcjonowania przedsiębiorstwa.

Badania produktywności środków trwałych są najczęściej przeprowadzane po to, aby na ich podstawie podjąć decyzje o zmianach w ich stanie. Można ją ustalić jako poniższą relację.

Określa ona wartość sprzedaży przypadającą na 1 złotówkę zaangażowaną w majątku trwałym brutto. Firmy, które przyjmują za cel rozwój, systematycznie inwestują w rozwój zasobów majątkowych, pozwalających obniżyć koszty wytwarzania wyrobów i uruchamiać produkcję nowych ich typów, odmian oraz wdrażać innowacje produktowe. Natomiast firmy nastawione na przetrwanie w krótkim okresie czasu, realizują, co najmniej reprodukcję prostą majątku.

Poprzez badania głębsze, bardziej dokładne można ustalić stopień zmian środków trwałych i źródła ich finansowania. Opierając się na amortyzacji, zysku po opodatkowaniu, pożyczkach i kredytach można ustalić szereg wskaźników.

Obrazuje on, w jakim stopniu amortyzacja finansuje przyrost środków trwałych przedsiębiorstwa.

Wskaźnik ten określa stopień pokrycia przyrostu środków trwałych z własnych wygospodarowanych środków. Natomiast stopień sfinansowania przyrostu aktywów tych środków wyraża relacja cash flow do przyrostu aktywów ogółem

Powyższe wskaźniki informuje zarówno o gospodarowaniu zasobami przedsiębiorstwa, jaki również obrazują jego pozycje finansową

5. Analiza rentowności przedsiębiorstwa

Wskaźniki rentowności (wskaźniki zyskowności lub stopy zyskowności) informują kierownictwo przedsiębiorstwa o szybkości zwrotu zaangażowanego w tym przedsiębiorstwie kapitału. Dyrekcja (bądź jak w przypadku spółek zarząd) może je wykorzystać w analizie prospektywnej (ma ona na celu prezentować przyszłą sytuację majątkowo - finansową firmy.

Wyróżniamy trzy aspekty rentowności:

• rentowność sprzedaży (określana także jako rentowność handlowa),

• rentowność majątku (zwana rentownością ekonomiczną),

• rentowność zaangażowanych kapitałów własnych (rentowność finansowa).

Rentowność sprzedaży

Wskaźniki rentowności sprzedaży mogą być liczone jako rentowność brutto i netto, w zależności od kategorii zysku przyjmowanej do obliczeń.

Wskaźnik rentowności brutto może być obliczany jako:

• relacja nadwyżki finansowej brutto do sprzedaży netto,

• relacja zysku przed spłatą odsetek i opodatkowaniem do sprzedaży netto,

• relacja zysku przed opodatkowaniem do sprzedaży netto.

Najczęściej wykorzystywane są dwa pierwsze sposoby obliczania tego wskaźnika. Gdy zysk brutto stanowi zysk przed opodatkowaniem obliczany jest jako różnica między przychodami ze sprzedaży a kosztami uzyskania przychodów, skorygowana o straty i zyski nadzwyczajne. Rentowność sprzedaży brutto stanowi wówczas poniższą relację:

Jego wielkość jest nie zależna od stopu opodatkowania zysku. Informuje natomiast o tym jaką politykę cen przyjęło przedsiębiorstwo oraz jaki osiągnęło zysk ze sprzedaży wyrobów bądź usług. Wskaźnik ten jest zależny od zysku osiągniętego na działalności podstawowej, działalności finansowej, wyniku na pozostałej sprzedaży oraz salda strat i zysków nadzwyczajnych. W praktyce pożądane jest ustalenie rentowności na działalności podstawowej jako relacji zysku przed opodatkowaniem osiągniętego na tej działalności do przychodów netto ze sprzedaży wyrobów i usług (pozostałe zyski mogą mieć charakter okazjonalny, a więc mogą zakłócać porównywalność w czasie wskaźników rentowności sprzedaży brutto).

Rentowność sprzedaży netto ustala się według wzoru.

Określa on jaki udział miał zysk po opodatkowaniu w wartości sprzedaży (innymi słowy jaką marżę zysku przynosi dana wartość sprzedaży. By osiągnąć określoną kwotę zysku to zrealizowana musi być tym większa wartość sprzedaży, im niższy jest ten wskaźnik. Większa wartość wskaźnika oznacza zatem korzystniejszą kondycję finansową firmy. Podniesienie się rentowności netto oznacza wzrost efektywności sprzedaży. Wielkość tego wskaźnika zależy od rodzaju działalności gospodarczej. Na ogół zyskowność jest niższa przy wytwarzaniu wyrobów charakteryzujących się krótkim cyklem produkcyjnym i możliwością ich sprzedaży. Tak jak inne wskaźniki analizy wskaźnikowej ten także często porównuje się w czasie i ze wskaźnikami innych przedsiębiorstw tej samej branży.

Rentowność majątku

Rentowność majątku informuje o wielkości zysku netto przypadającego na jednostkę wartości zaangażowanego w przedsiębiorstwie majątku. Ustala się ją według poniższego wzoru.

Wskaźnik ten (określany również zwrotem majątku - return on assets ROA) wyznacza ogólną zdolność aktywów przedsiębiorstwa do generowania zysku. Pokazuje jak efektywnie firma zarządza swoimi aktywami. Im wyższa jest wartość tego wskaźnika, tym korzystniejsza sytuacja finansowa przedsiębiorstwa.

Wskaźnik zyskowności aktywów jest ogólnym miernikiem podnoszenia efektywności gospodarowania w przedsiębiorstwie. Na jego wielkość wpływa szereg różnych czynników. Często wpływają one na niego w przeciwnych kierunkach, stąd wraz z obliczaniem jego wartości określa się wpływ wybranych czynników na jego poziom. Wykorzystuje się do tego zależność.

Rentowność ekonomiczna zależy zatem od rentowności sprzedaży netto oraz szybkości rotacji zaangażowanych aktywów.

Z powyższego równania można wysunąć wniosek, że taka sama rentowność aktywów może być wynikiem zupełnie różnej polityki sprzedaży wyrobów i usług:

1)polityki ilości (niskich cen) - niska zyskowność jednostkowa z odpowiednio wyższą wielkością sprzedaży,

2)polityka jakości (wysokich cen) - wysoka zyskowność i niska rotacja aktywów.

Rentowność finansowa

Rentownością zaangażowanego kapitału interesują się głównie akcjonariusze. Pozwala ona określić stopę zysku, jaką przynosi im inwestycja w dane przedsiębiorstwa. Wyraża ją poniższa relacja.

Im wartość wskaźnika zwrotu kapitału jest wyższa, tym korzystniejsza jest sytuacja finansowa firmy. Wyższa efektywność kapitału stwarza możliwość uzyskania wyższych dywidend oraz dalszego rozwoju przedsiębiorstwa.

Wskaźnik ten można także przedstawić przy pomocy iloczyny, robi się to głównie w celach analitycznych.

Wielkość tego wskaźnika w zaprezentowane relacji zależy od wielkości wygospodarowanego zysku oraz od źródeł finansowania majątku tzw. struktury finansowej.

Jednak niekiedy zwiększenie sprzedaży i zysku poprzez zwiększenie kapitałów własnych może okazać się mniej rentowne niż w wyniku wzrostu zadłużenia. Aby uzyskać efekt z tytułu zadłużenia przedsiębiorstwa, koszty uzyskania dodatkowego kapitału (odsetki) powinny być niższe niż rentowność kapitału całkowitego. Stąd wysokość wskaźnika rentowności ekonomicznej zależy między innymi od:

• różnica między wskaźnikiem rentowności kapitału całkowitego a stopą płaconych odsetek za pozyskanie kapitału obcego,

• wskaźnika struktury kapitału, tj. udziału kapitał€ własnego w kapitale całkowitym.

Rentowność kapitału całkowitego zależy od relacji zysku netto do sprzedaży (rentowność sprzedaży) oraz rotacji majątku (aktywów). Dlatego rentowność ta rośnie wraz ze zwiększaniem się wraz ze zwiększaniem się rentowności sprzedaży i rotacji kapitału całkowitego.

W dobrze pracującym przedsiębiorstwie rentowność kapitału własnego powinna być wyższa od rentowności kapitału całkowitego (kapitału własnego i obcego). Kapitał obcy może mieć jednak charakter krótkookresowy i długookresowy. Istotny jest udział w nim zobowiązań długoterminowych, chociażby dla zachowania równowagi finansowej.

Wskaźnik rentowności kapitału stałego (wskaźnik zysku na kapitale) Oblicz się jako relację zysku netto, powiększonego o odsetki od długoterminowych kredytów bankowych i pożyczek, do kapitału stałego przedsiębiorstwa.

Jego wielkość pokazuje potencjalne możliwości rozwoju przedsiębiorstwa. Stąd jest to istotny miernik kondycji finansowej przedsiębiorstwa zarówno dla akcjonariuszy, kierownictwa, jak i instytucji finansowych.

Reasumując można stwierdzić, że rentowność firmy jest konsekwencją przyjętej strategii rozwoju, obejmującej:

• politykę cen oraz kontrolę kosztów wyznaczających udział zysku w sprzedaży (marżę zysku),

• politykę inwestycji, od której zależy produktywność i rentowność inwestycji,

• politykę finansową, która określa strukturę zadłużenia umożliwiającą zwiększenie rentowności inwestycji w odniesieniu do właścicieli kapitału lub powoduje spadek tej rentowności.

6.Ocena rynkowej wartości akcji i kapitału

Przedsiębiorstwa kapitał na własny rozwój mogą czerpać z: amortyzacji, zysku, pożyczek i kredytów oraz papierów wartościowych (akcje i obligacje). Te ostanie dostępne są jedynie dużym przedsiębiorstwom, o ugruntowanej pozycji na rynku.

Efektywność przedsiębiorstwa wypuszczającego papiery wartościowe oceniana jest nie tylko przez zarządzających nim menadżerów, ale również przez aktualnych akcjonariuszy oraz potencjalnych nabywców akcji z punktu widzenia opłacalności inwestowania w daną firmę. Do oceny takiej służą wskaźniki rynku kapitałowego.

Można, gdyż podział ten jest umowny, je ująć w dwie grupy:

• wskaźniki istotne dla akcjonariuszy,

• wskaźniki istotne dla potencjalnych inwestorów, oraz firmy korzystającej z kapitału akcyjnego.

Wskaźniki wykorzystywane przez akcjonariuszy

Wskaźnikiem, którym zainteresowani są posiadacze akcji, jest wielkość zysku przypadająca na jedną akcję zwykłą, niezależnie od tego czy zysk ten zostanie wypłacony akcjonariuszowi jako dywidenda, czy zagospodarowany w przedsiębiorstwie.

Ilustruje on potencjalne korzyści akcjonariusza, przy założeniu, że dywidenda zależy od wielkości wygospodarowanego zysku. Konieczne jest obserwowanie tego wskaźnika w czasie, gdyż kształtują go różne wskaźniki, które mogą ulegać zmianom i mieć okresowy wpływ na wartość akcji. Wskaźnik zysku na 1 akcję utrudnia jednak porównywanie zyskowności lokat kapitałowych w różnych firmach. Nominalna wartość akcji emitowanych przez różne przedsiębiorstwa nie jest bowiem jednakowa i dlatego wskaźnik ten może być odmienny.

W celu porównania korzyści lokowania kapitałów w różne firmy można wykorzystać stopę zyskowności akcji.

Obrazuje ona, jaki procent zysku przynosi dana akcja w relacji do jej ceny giełdowej.

Bezpośrednie korzyści dla posiadaczy akcji ilustruje wskaźnik stopy dywidendy.

Poprzez porównanie tych wskaźników dotyczących różnych firm możemy ocenić rozpiętość korzyści osiąganych przez zakup różnych rodzajów akcji.

Wskaźnik stopy dywidendy podawany jest w procentach, a czasem określa się go jako wydajność akcji. Obecnie w Europie Zachodniej wskaźniki wydajności akcji wynoszą 5-7%, w USA 5-8%, zaś w Japonii 1-3%. Nie jest umotywowane prawnie, że dana firma musi płacić dywidendy swoim akcjonariuszom, aczkolwiek Walne Zgromadzenie Wspólników może zdeklarować dywidendy, ale może też podjąć decyzję o pozostawieniu dochodów w firmie w postaci zysków zatrzymanych (umożliwia to rozwój i ekspansje oraz umacnia przedsiębiorstwo na rynku). Z wysokością dywidendy wiąże się określony stopień ryzyka, przy czym przy wyższym stopniu ryzyka wskaźniki stopy dywidendy są wyższe (przy uwzględnieniu „gry” na różnicy kursów akcji stopień ryzyka staje się jeszcze wyższy).

Jeśli akcjonariusz postanowi sprzedać akcję w danym momencie, powstaje potrzeba ustalenia, ile pieniędzy inwestujący zyskał bądź stracił na akcji między momentem jej zakupu i sprzedaży. Do oceny tej służy wskaźnik rentowności akcji ustalany jako poniższa relacja.

Suma dywidend wyraża łączną sumę zysków wypłaconych akcjonariuszowi w postaci dywidend w okresie posiadania przez niego akcji. Celem każdego gracza giełdowego jest uzyskanie maksymalnej wartości R. Dla zwiększenia szans na osiągnięcie wysokiej rentowności akcji specjaliści giełdowi używają różnych metod prognozowania przyszłości firm wypuszczających akcje.

Wskaźniki dla potencjalnych inwestorów i emitentów akcji

W ocenie przyszłości firm podstawą jest kształtowanie się ich pozycji na rynku w okresach przeszłych. Dlatego właśnie istotne są wskaźniki obrazujące dotychczasową pozycję finansową firmy oraz korzyści uzyskiwane przez akcjonariuszy. Najbardziej popularnym wskaźnikiem ułatwiającym przybliżoną ocenę celowości inwestowania w akcje danej spółki jest wskaźnik PER (price earnings ratio).

Cena rynkowa akcji podawana jest po każdej sesji w komunikatach giełdowych. Wskaźnik PER umożliwia ocenę opłacalności lokat kapitałowych w różnych firmach. Gdyż określa on liczbę lat w ciągu których nastąpi zwrot nakładu na zakup akcji, przy założeniu, że firma będzie w przyszłości przynosić zyski takie jak dotychczas. Akcjonariusz będzie dostawał część zysku netto w postaci dywidendy, natomiast pozostałą część zysku firma wykorzysta na rozwój przedsiębiorstwa. Na wartość tego wskaźnika w dużej mierze ma wpływ sytuacja panująca na rynku kapitałowym. Dzięki temu, można z niego wyczytać wiele różnych informacji, przez co używany jest zarówno przez maklerów, jak i indywidualnych inwestorów.

Po przekształceniu wskaźnika PER możemy się dowiedzieć po jakiej cenie inwestor ma zakupić akcje by stopień ryzyka nie był zbyt wysoki.

Jeżeli inwestor zakupi akcje za cenę ustaloną powyżej ceny giełdowej ryzyko znacznie się zwiększa. Natomiast przy zakupie akcji poniżej tej ceny stopień ryzyka się zmniejsza, a poza tym można się spodziewać dodatkowych korzyści.

W analizie prognostycznej ułatwiającej podjęcie decyzji co do zakupu akcji służy także szereg innych wskaźników, m. in.:

1.Wskaźnik ceny do kapitału własnego (price to equity ratio).

Niska wartość wskaźnika oznacza z reguły, że spółka osiąga wyjątkowo małe zyski bieżące. Nie wykorzystuje w pełni majątku, mimo że jego wartość jest znaczna. Niski wskaźnik PEQ może być wskazówką dla tych inwestorów, którzy chcą kupić akcje, jako lokaty kapitału w dłuższym horyzoncie czasowym, gdyż oznacza on, że firma posiada warunki do rozwoju, wystarczy tylko poprawić organizację i zarządzanie w tym przedsiębiorstwie.

2.Wskaźnik zysku zainwestowanego w przedsiębiorstwo po wypłaceniu akcjonariuszom dywidend, ustalony jako relacja:

3.Wskaźnik rentowności kapitałów własnych firmy:

4.Wskaźnik szybkości wzrostu zysków analizowanego przedsiębiorstwa

Do porównywania wyników spółek o podobnych perspektywach rynkowych, podobnej strukturze finansowej, a zwłaszcza podobnej rentowności kapitałów własnych służą głównie wskaźniki PER oraz PEQ. Pozwalają one na ocenę czy kurs analizowanych akcji jest zbyt wysoki, bądź zbyt niski w stosunku do innych podobnych akcji. Rozsądne wydaje się kupowanie akcji o cenach zaniżonych w stosunku do możliwości rozwojowych firmy. Daje to szansę na osiągnięcie przez inwestującego na giełdzie wysokiej rentowności R papierów wartościowych.

Podsumowując należy podkreślić, że w korzystnym kształtowaniu się wskaźników rynku kapitałowego firmy jest zainteresowany nie tylko inwestor, ale i jej menadżer. Pozytywna ocena na rynku kapitałowym przedsiębiorstwa sprawia, iż może ono liczyć na uzyskanie dodatkowych kapitałów na cele rozwojowe. Ocena taka chroni je ponadto przed przejęciem przez konkurentów drogą wykupu kontrolnego pakietu akcji, ponieważ ich dotychczasowi posiadacze będą trudniej się ich wyzbywać. Ocena negatywna firmy, nie dość, że skreśla jej szansę na uzyskanie dodatkowych kapitałów to stwarza możliwość przejęcia firmy przez konkurencję (posiadacze akcji wyzbywają się ich, gdyż tracą wartość)

=

lub

=

lub

=

lub

---