Kredyt - odstąpienie przez jedną ze stron (wierzyciela) drugiej stronie (dłużnikowi) określonej wartości w pieniądzu lub w towarach, na warunkach zwrotu równowartości w określonym terminie. Przy udzielaniu kredytu wierzyciel żąda zwykle wynagrodzenia w postaci procentu.
Kredyt bankowy - umowa, w której bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie określoną kwotę środków pieniężnych, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w umówionych terminach oraz do zapłaty prowizji od przyznanego kredytu.
Cechy kredytu:
- charakter pieniężny( tzn. przedmiotem kredytowania są zawsze pieniądze)
- zwrotność ( kredyt musi być zwrócony w ściśle określonym terminie zgodnie z umową)
- celowość (bank udziela kredytu zawsze z określonym przeznaczeniem, zmiana celu wykorzystania kredytu wiąże się z wypowiedzeniem umowy kredytowej przez bank)
- odpłatność ( kredyt jest odpłatny w dwóch aspektach:
1. prowizja od kredytu przyznanego
2. odsetki od kredytu wykorzystanego)
- zabezpieczenie ( kredyt musi być zabezpieczony od jego utraty z punktu widzenia banku jest to nie osiągnięcie zysku na operacji, z punktu widzenia klientów to jest utrata części wkładów, które zostały zainwestowane w operacje kredytowe).
Kredyty bankowe pełnią następujące funkcje:
- kreatywną - polega ona na tworzeniu pieniądza. Bank udzielając kredytu działa jak emitent pieniądza, bowiem kwota udzielonego kredytu jest przeznaczona na określone wydatki i działa tak jakby kredytobiorca otrzymał określoną kwotę pieniężną.
- płatniczą, która umożliwia kredytobiorcy zapłacenia swoich płatności wierzycielom.
- finansową - polega ona na stworzeniu możliwości sfinansowania przedsiębiorstwom ich działalności.
- kontrolną - bank udziela kredytu jedynie wypłacalnym i wiarygodnym kredytobiorcom.
Zabezpieczenia kredytów:
Prawo bankowe stanowi ze w celu zapewnienia zwrotu udzielonych kredytów banki mogą żądać od kredytobiorców zabezpieczenia przewidzianego prawem cywilnym i wekslowym oraz zwyczajami przyjętymi we współpracy z bankami zagranicznymi.
Bank chciałby najczęściej, aby wartość zabezpieczeń co najmniej dwukrotnie przekraczała kapitał kredytu. Wymagane przez banki zabezpieczenia kredytów mogą być bardzo zróżnicowane. Zwykle są one dzielone na dwie grupy:
Zabezpieczenia osobiste - dłużnik ponosi osobistą odpowiedzialność za spłatę długu. Oznacza to, że gwarantuje on całym swoim obecnym i przyszłym majątkiem za wywiązanie się z zobowiązań wobec banku. W sytuacji kiedy występuje więcej niż jeden wierzyciel, a majątek dłużnika jest zbyt mały dług jest dzielony odpowiednio do wartości wierzytelności. Do zabezpieczeń własnych należą m.in.: weksel własny in blanco, poręczenie wekslowe, poręczenie wg prawa cywilnego, gwarancje bankowe, przelew (cesja) wierzytelności.
Zabezpieczenia rzeczowe - przedmiotem jest określona część majątku dłużnika lub osoby trzeciej. Bank ma prawo do takiego przedmiotu zabezpieczenia, niezależnie od tego, czyją własnością jest on w danej chwili. Do zabezpieczeń tych należą: przewłaszczenia, zastawy, różne formy hipoteki, a także blokada środków na rachunku.
Podstawą udzielenia kredytu przez bank jest wniosek o udzielenie kredytu. Wzór jego jest określany w regulaminie banku, który wydaje każdy bank udzielając kredytów.
Umowa kredytowa musi być zawarta na piśmie. Prawo bankowe określa niezbędne elementy jakie powinna zawierać umowa kredytowa :
oznaczenie stron umowy
określenie podstawowych obowiązków stron umowy
obowiązek banku oddania do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych
obowiązek kredytobiorcy do zwrotu kredytu
kwota kredytu
oprocentowanie kredytu i wysokość prowizji
termin spłaty kredytu
zakres uprawnień banku związanych z wykorzystaniem udzielonego kredytu
i zabezpieczeń jego zwrotu
warunki korzystania przez kredytobiorcę z kredytu
termin przedstawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych.
Rodzaje kredytów:
Ze względu na czas:
Kredyty krótkoterminowe (na ogół na okres od 3 miesięcy do 1 roku)
Kredyty średnioterminowe (termin 1 do 3 lat lub 5 lat)
Kredyty długoterminowe (termin spłaty powyżej 3 lub 5 lat)
Ze względu na przedmiot:
Kredyty obrotowe - udzielane na sfinansowanie bieżących potrzeb kredytobiorcy związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej w szczególności z finansowaniem środków obrotowych. Wysokość kredytu wyznaczana jest w oparciu o zapotrzebowanie na kapitał obrotowy, natomiast okres spłaty jest zależny od cyklu produkcyjno-handlowego kredytobiorcy i nie przekracza z reguły 1 roku. Kredyt obrotowy jest najczęściej udostępniany w formie kredytu w rachunku bieżącym.
Kredyty inwestycyjne - przeznaczone na finansowanie nakładów inwestycyjnych kredytobiorcy (zakup nowych środków trwałych, modernizacja środków posiadanych); zwykle udzielany jest w postaci pożyczki. Nakłady inwestycyjne mogą obejmować koszt maszyn i urządzeń, linii technologicznych, sporządzenia dokumentacji, przeprowadzenia robót budowlanych i inne. Banki kredytują tylko pewien procent inwestycji (z reguły 60-65%), ponieważ udział własny kredytobiorcy zwiększa jego zainteresowanie powodzeniem projektu, co wpływa na obniżenie ryzyka kredytowego banku. Kredyty inwestycyjne są z reguły kredytami długoterminowymi, a okres kredytowania zależny jest od okresu realizacji finansowanej inwestycji.
Ze wzglądu na metodę udzielania kredytu:
Kredyt w rachunku kredytowym
Polega na założeniu przez bank rachunku kredytowego przypisanego do danego kredytobiorcy, na którym są ewidencjonowane wszystkie wypłaty dokonywane przez bank w ramach udzielonego kredytu, jak również wszelkie wpłaty zmniejszające zadłużenie kredytobiorcy.
Kredyt ten może być udzielany jako
Docelowy - przeznaczony na sfinansowanie jednej konkretnej transakcji
Na wymagalne zobowiązania - udzielany w sytuacji przejściowego spiętrzenia zobowiązań
Kasowy - uzasadniony chwilowym brakiem gotówki w kasie
Sezonowy - uzasadniony sezonowością produkcji, magazynowania, sprzedaży
Lnie kredytowe - otwierane w celu sfinansowania wielu transakcji, mogą być odnawialne (kiedy każda spłata kredytu powoduje odnowienie kwoty kredytu będącej w dyspozycji kredytobiorcy), lub nieodnawialnej ( kiedy z punktu widzenia dyspozycyjności bierze się pod uwagę wyłącznie wypłaty z rachunku kredytowego)
Kredyt w rachunku bieżącym
Polega na tym, iż kredytobiorca może w okresie wskazanym w umowie kredytowej "zadłużać się" do określonej wysokości w rachunku bieżącym. Na dobro tego rachunku zapisuje się wpływy danego podmiotu, a w ciężar rachunku - wydatki. Rachunek może mieć saldo debetowe oznaczające zadłużenie lub saldo kredytowe czyli nadwyżkę środków własnych.
Każdy wpływ środków na rachunek zmniejsza zadłużenie kredytobiorcy, od którego naliczane są odsetki. Wiele banków z tytułu udzielenia kredytu w rachunku bieżącym pobiera od klientów prowizję od zaangażowania.
Kredyt płatniczy nazywany także kredytem kasowym, który jest udzielany w związku
z przejściowym brakiem na rachunku środków dla pokrycia bieżących płatności. Kredyt ten wywołuje powstanie na rachunku bieżącym salda debetowego. Przejściowe zadłużenie się w rachunku bieżącym umożliwia przedsiębiorstwu utrzymywanie płynności i terminowe regulowanie zobowiązań bez konieczności ubiegania się każdorazowo o przyznanie kredytu. W umowie o ten kredyt bank ustala z góry pułap zadłużenia.
Kredyt otwarty jest udzielany na podstawie oddzielnej umowy. Upoważnia on klienta do wystawienia dyspozycji płatniczych i zobowiązuje bank do zapłaty dokumentów płatniczych, których płatnikiem jest kredytobiorca. Jest to kredyt krótkoterminowy odnawialny, wywołujący powstanie salda debetowego rachunku bieżącego, co oznacza zadłużenie przedsiębiorstwa wobec banku. Spłata kredytu następuje automatycznie
z wpływów na rachunek bieżący.
Zazwyczaj kredyt w rachunku bieżącym ma charakter kredytu odnawialnego tzn. w okresie obowiązywania umowy kredytowej podjęte przez kredytobiorcę i spłacone kwoty mogą być ponownie wykorzystane, przy czym zadłużenie z tytułu wykorzystania kredytu nie może przekroczyć wysokości przyznanego przez bank limitu kredytowego. Tak powstałe saldo debetowe wraz z należnymi bankowi odsetkami powinno być spłacone najpóźniej w ostatnim dniu obowiązywania umowy kredytowej.
Zatem kredyt odnawialny umożliwia dokonywanie spłat części lub całości kredytu w okresie trwania umowy kredytowej i ponowne zadłużanie się do wysokości przyznanego kredytu. Spłata pojedynczego ciągnienia powoduje zmniejszenie zadłużenia kredytobiorcy i daje możliwość ponownego zadłużania się do wysokości określonej w umowie kredytowej.
Kredyt czekowy udzielany w formie kredytu w rachunku bieżącym pod czeki złożone w banku do inkasa. Wpływy z tytułu inkasa czeków zmniejszają każdorazowo zadłużenie kredytobiorcy.
Ze względu na zabezpieczenie:
Kredyt lombardowy - zwany inaczej kredytem pod zastaw lub kredytem na zabezpieczenie; jest krótkoterminowym kredytem udzielany klientom potrzebującym pilnie gotówki pod zastaw papierów wartościowych, metali szlachetnych, łatwo zbywalnych ruchomości lub innych praw majątkowych. Charakterystyczna cechą kredytów lombardowych jest posiadanie przez bank przedmiotu zastawu. Bank, przejmując przedmiot zastawu, nabywa prawo do jego sprzedaży w razie niespłacenie kredytu przez dłużnika.
Specyfika tego kredytu przejawia się również w wysokim oprocentowaniu, krótkim okresie spłaty (zazwyczaj od tygodnia do 3 miesięcy), pobieraniu odsetek z góry poprzez potrącenie ich od kwoty wypłacanego kredytu oraz wymogu przedstawienie płynnego zabezpieczenie o wartości znacznie przekraczającej kwotę kredytu. Wysokość kwoty kredytu najczęściej waha się, w zależności od stopnia płynności zabezpieczenie, w granicach od 20% do 80% wartości przedmiotu zastawu. Wycena przedmiotu najczęściej dokonywana jest na koszt kredytobiorcy przez wskazanego przez bank specjalistę.
Kredyt hipoteczny- to rodzaj kredytu zabezpieczony hipoteką. Kredyty mieszkaniowe ze względu na długi termin trwania umowy kredytowej są z reguły zabezpieczane hipoteką nieruchomości. To również kredyt przeznaczony na zakup nieruchomości takiej jak dom i mieszkanie, zabezpieczony tą nieruchomością, o stałym oprocentowaniu, o długim okresie amortyzacji.
Ze względu na walutę, w jakiej dokonywana jest transakcja, wyróżniamy kredyty:
złotowe
dewizowe.
Wszystkie kredyty dewizowe są nominowane (wyrażane) w określonej walucie.
W praktyce tylko mała część kredytów dewizowych jest wypłacana w dewizach (tak może być wtedy, gdy kredyt jest przeznaczony na pokrycie określonych płatności za granicą). W takim przypadku kredyt jest także zwracany w tej samej walucie, w jakiej został wypłacony.
Większość kredytów dewizowych jest nominowana w walucie obcej, ale wypłacana w złotych (po kursie dnia). Są one zwracane także w złotych, a płatności są naliczane według kursu danej waluty w dniach spłat.
Ponadto wyróżniamy następujące kredyty:
kredyty dyskontowe - udzielany przez bank kredyt, którego zabezpieczeniem są weksle. Od kwoty udzielonego kredytu bank potrąca odsetki, zwane dyskontem, których wysokość zależy od kwoty wpisanej na wekslu oraz terminu pozostającego do jego wykupu.
Weksel jest to zobowiązanie zapłacenia danej sumy w oznaczonym czasie każdej osobie, która weksel przedstawi. Zatem osoba otrzymująca weksel może go zbyć zaraz, jeśli potrzebuje pieniędzy; ponieważ jednak termin płatności jest późniejszy, to nabywca kupi go taniej z potrąceniem (dyskonto). Jeżeli wystawiający weksel ma z kolei należność u innej osoby, może wystawić weksel trasowany - będący poleceniem wypłacenia danej sumy na zlecenie osoby posiadającej weksel. Posługiwanie się wekslami reguluje prawo wekslowe - ustawa z 1936 roku. Weksel jest bardzo wygodnym środkiem w obrocie, pełni bowiem szereg funkcji:
Zastępuje pieniądz (funkcja płatnicza)
Umożliwia kredyt (funkcja kredytowa)
Może być kolejno przekazywany (przez tzw. indos, czyli pisemne oświadczanie i podpis) z rąk do rąk - funkcja obiegowa
Jeżeli weksel jest kolejno przekazywany, to za jego zapłatę odpowiadają wszystkie osoby, które go przekazywały przez indos - funkcja gwarancyjna
Funkcja refinansowania: zawsze można złożyć weksel do banku do dyskonta; bank go przyjmie (kupi), ale ze swoim zyskiem, bo z upustem cenowym (dyskonto)
Do pełnienia tych wszystkich funkcji niezbędne jest zaufanie wszystkich stron do weksla jako abstrakcyjnego zobowiązania dłużnego; służą temu rygory co do formy weksla, indosu, etc., a przede wszystkim dużą łatwość egzekucji zobowiązania z weksla.
Jeżeli kredytobiorca wystawia weksel (na siebie lub trasowany) jako zabezpieczenie kredytu, to bank - jeśli uzna weksel za bezpieczny - udziela kredytu dyskontowego. Spłata kredytu następuje po zapłacie procentu i prowizji, przez wykupienie weksla od banku.
kredyty akceptacyjne (polegają na akceptowaniu wystawionych na bank weksli trasowanych: bank zobowiązuje się do udzielenia kredytu na ich wykupienie. Wykorzystanie kredytu akceptacyjnego może również nastąpić poprzez poręczenie weksla przez bank w drodze awalu)
Kredyt konsorcjonalny
Kredyt udzielany przez co najmniej dwa banki, które zawierając z kredytobiorcą wspólną umowę kredytową zobowiązują się udostępnić mu kredyt na jednakowych warunkach. Banki uczestniczące w kredytowaniu tworzą tzw. konsorcjum i działają w ramach zawartej umowy konsorcjalnej. Bank organizujący konsorcjum nazywany jest bankiem aranżerem konsorcjum. Zazwyczaj bank aranżer przejmuje następnie funkcję agenta konsorcjum, działającego w imieniu pozostałych uczestników konsorcjum. Agent reprezentuje pozostałych uczestników konsorcjum (m.in. w trakcie negocjacji dotyczących zmian umowy kredytowej), prowadzi rozliczenia kredytu oraz odpowiada za organizację technicznej obsługi transakcji. Zgodnie z zasadami stosowanymi powszechnie na świecie, każdy bank działa w ramach zawartej umowy konsorcjalnej, lecz nie ponosi żadnej odpowiedzialności za pozostałe banki. Kredyty konsorcjalne udzielane są ze względu na ich wysokość lub związane z nimi ryzyko (finansowanie tylko pewnej części projektu pozwala bankom na zmniejszenie ryzyka kredytowego).
Kredyt kupiecki
Kredyt udzielany kupującemu bezpośrednio przez sprzedawcę. Odbywa się bez pośrednictwa banku. W praktyce jest odroczeniem zapłaty za otrzymane towary lub usługi (zazwyczaj nie później niż po 30 dniach). Na długość okresu kredytowania poza wiarygodnością kontrahenta mogą wpływać również: wielkość zakupów dokonywanych przez danego kontrahenta, asortyment towarów, popyt na dany towar, warunki oferowane przez konkurencję. Udzielenie kredytu kupieckiego może być udokumentowane umową zawartą pomiędzy stronami, ogólnymi warunkami sprzedaży bądź wynikać jedynie z terminu płatności określonego na fakturze. Kredyt kupiecki określany jest mianem najtańszego kredytu, gdyż dzięki niemu kupujący ma możliwość sprzedaży towaru nawet przed terminem płatności, a tym samym nie musi angażować na ten okres własnych środków.
konsumpcyjne(utożsamiane z pożyczką) - oferowane przez banki lub firmy udzielające takich kredytów jednostkom lub gospodarstwom domowym w celu finansowania codziennych wydatków, zakupów trwałych wyrobów konsumpcyjnych, samochodów i dokonywania inwestycji ramach tego kredytu banki udzielają m.in.
Kredyt ratalny - Kredyt konsumpcyjny spłacany zazwyczaj w okresie od 1 do 3 lat, przeznaczony na zakup towarów konsumpcyjnych, artykuły gospodarstwa domowego trwałego użytku czy pojazdy samochodowe
Kredyty preferencyjne
Udzielanie kredytów na określone rodzaje działalności, korzystniejszych wobec określonej grupy kredytobiorców pod względem ogólnych warunków umowy, oprocentowania, harmonogramu spłat lub innych warunków kredytowania (np. możliwość zastosowania karencji w spłacie kapitału, stosowania prolongaty w spłacie części albo całości zadłużenia kapitału lub odsetek).
Kredyt międzybankowy
Pożyczka międzybankowa, w której jeden bank pożycza pieniądze drugiemu bankowi poprzez umieszczanie ich w depozycie, przy czym oprocentowanie i termin ustalane są z góry.
Leasing(jako specyficzna forma kredytu) - transakcje leasingowe polegają na dostarczeniu przez leasingodawcę leasingu ustalonego w umowie leasingu. Właścicielem przedmiotu umowy leasingowej pozostaje leasingodawca co nadaje leasingowi charakter zbliżony do dzierżawy. Leasingobiorca zobowiązuje się do płacenia ustalonej w umowie opłaty leasingowej rozłożonej na raty. Rozróżnia się dwie formy leasingu:
- leasing bezpośredni - gdy producent bezpośrednio oddaje swoje wyroby w użytkowanie innym przedsiębiorstwom
- leasing pośredni - gdy między producentem, a użytkownikiem występuje pośrednik
Etapy procedury kredytowej:
1. Przyjęcie wniosku od ewentualnego kredytobiorcy, wymagane są przy tym wszystkie dokumenty
2. Wstępna ocena wniosku dokonywana przez bank, sprawdzenie czy dokumenty są aktualne, kompletne, wiarygodne.
3. Analiza i określenie zdolności kredytowej.
4. Podjęcie decyzji.
5. Negocjowanie warunków kredytowania.
6. Zawarcie umowy kredytowej.
7. Monitoring kredytobiorcy.
1