Wykład z 18 maja
Oskar Sosnowski
Ukończył architekturę w Warszawskim Instytucie Politechnicznym w pracowni M. Tołwińskiego. Architekt, praktyk i teoretyk, profesor Politechniki Lwowskiej i Warszawskiej, członek Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, interesował się także muzyką, rzeźbą i rysunkiem. W swojej działalności architektonicznej koncentrował się na projektach mieszkalnych i sakralnych, w których łączył nowoczesne tendencje architektoniczne z rodzimą tradycją budowlaną, uwzględniając ponadto lokalną kulturę, materiały, właściwości klimatu i terenu.
Projekt konkursowy kościoła św. Anny we Lwowie z 1912 r.: musiały pojawić się delikatne nawiązania do form renesansowo-barokowych. Występują także formy ekspresjonistyczne. Kościół powstał znacznie później.
WCZESNY MODERNIZM - OK. 1907-1910
Nowoczesne konstrukcje, wykorzystuje się stal, żelbeton
Solidny szkielet konstrukcyjny umożliwił ograniczenie powierzchni ścian i zastosowanie dużych przeszkleń
Uproszczenie, eliminacja detalu
Ewentualne nawiązanie do form historycznych podporządkowane konstrukcji
Proste podziały pionowo-poziome
Ok. 1910 odradzają się formy klasyczne w uproszczonej postaci. Pilastry, gzymsy służą podkreśleniu tektoniki.
Jan Heurich młodszy
Zwiedził Europę Zachodnią. Jesienią 1900 osiadł w Warszawie. (1900-03) wykładał w szkołach architektury, w szkole technicznej im. Wawelberga i Rotwanda i na Wolnej Wszechnicy Polskiej. Był założycielem warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych, (1913-18) prezesem Koła Architektów i dyrektorem Komitetu Odbudowy Kraju przy Tymczasowej Radzie Stanu, (1915) organizator Wydziału Architektury PW, (1919-22) podsekretarz stanu i kierownik ministerstwa kultury i sztuki.
Kamienica Krasińskich w Warszawie. Zbudowana w latach 1907-10 wg proj. Jana Heuricha w stylu zmodernizowanego klasycyzmu. Była jedną z największych wynajmowanych kamienic na początku XX wieku. Na parterze mieściły się sklepy, a wyżej można było wynająć luksususowy apartament. Za kamienicą stał niegdyś pałac Kronenberga. Kamienica stoi przy Placu Małachowskiego. To w tym miejscu ewangelicko-augsburski kościół Św. Trójcy, Gmach Zachęty, Towarzystwo Kredytowe Ziemskie proj. Henryka Marconiego. Kamienica została po wojnie odbudowana, ale zniknęły duże przeszklone szyby eksponujące eliminację ścian.
Bank Towarzystw Spółdzielczych, 1912-1914. nowoczesna konstrukcja eliminująca ściany. Mimo to pojawiają się elementy klasycyzujące: posągi orłów na szczycie, proj Z. Otto, stąd nazwa „bank pod orłami”. Elewacje oblicowane piaskowcem, dobre dzieło w skali europejskiej.
Biblioteka publiczna przy Koszykowej, 1910. Pojawiają się elementy klasyczne: rytm kolumn jońskich. Są one dobrze widoczne, ale bardzo zachowawcze.
Duet Franciszek Lolipop, Karol Jankowski
Dom towarowy braci Jabłkowskich przy ul. Brackiej. Zbudowany w latach 1913-1914, architekci: Franciszek Lolipop, Karol Jankowski. Prosty rytm, delikatne lementy klasycyzujące. I funkcja i forma w tym przypadku bardzo nowoczesne. Był pierwszym tego typu obiektem w Warszawie i największym w całym zaborze rosyjskim. Po 1950 dom towarowy zamieniano na Centralny Dom Dziecka. Niedawno rodzina odzyskała obiekt
Drugi dom towarowy braci Jabłkowskich stanął w Wilnie w latach 1921-23. mniej modernistyczny na rzecz form klasycznych, zaokrąglony narożnik.
Czesław Przybylski
Znany głównie z projektowania teatrów. W swojej twórczości Czesław Przybylski początkowo nawiązywał do spuścizny historycznej (zwłaszcza do klasycyzmu), uwzględniając jednak zasady funkcjonalności budynku i nowoczesności konstrukcji. Po I wojnie światowej jego budynki uzyskiwały coraz prostsze, minimalistyczne formy przy coraz bardziej monumentalnej skali.
Teatr Polski, 1912. Konstrukcja żelbetowa, na oprawę architektoniczną składają się stonowane akcenty klasyczne. Wnętrza nowoczesne, funkcjonalne. Zmiany architektoniczne wynikiem pojawienia się nowej widowni. Był w owym czasie jednym z najpiękniejszych i najnowocześniejszych gmachów teatralnych w Europie. Posiadał pierwszą w Polsce scenę obrotową, amfiteatralną widownię na ponad tysiąc miejsc, stylową dekorację wnętrz, nowoczesne wyposażenie techniczne.
Teatr współczesny, obecnie nie istnieje. Bardzo kubiczny, zgeometryzowany, modernistyczny. Elementy klasyczne mniej widoczne.
Teatr Polski w Wilnie (na Pohulance), 1912-1913. w 1910 r. konkurs architektoniczny wygrali Wacław Michniewicz i Aleksander Parczewski. Łączy elementy modernistyczne, akcenty historyzujące (renesansowe). Wpisuje się w nurt poszukiwań stylu narodowego. Konstrukcja żelbetowa. Sala posiada 900 miejsc na parterze i w dwóch amfiteatrach.
We Lwowie działało biuro A. Zacharjewicza i Oskara Sosnowskiego. Powstało wówczas wiele budowli żelbetowych.
Roman Feliński
Stworzył blisko 30 planów miast (m.in. Gdyni, dzielnic Warszawy) i zaprojektował ponad 100 modernistycznych budynków we Lwowie, Warszawie i na Dolnym Śląsku. Był najzdolniejszym architektem działającym we Lwowie w okresie boomu budowlanego (1909-1914) i przysłużył się rozbudowie Warszawy i innych miast (1918-1926) oraz odbudowie Dolnego Śląska (1945-1951). Napisał ponad 100 artykułów naukowych i popularnonaukowych o modernistycznej architekturze i urbanistyce oraz stworzył nowoczesną polską teorię urbanistyczną.
Dom towarowy Magnus, Romana Felińskiego, 1913. Wysoki dach, rytm filarów. Wypełnienie przestrzeni między filarami przy pomocy szkła i ażurowych elementów metalowych.
Kaplica przedpogrzebowa na cmentarzu żydowskim we Lwowie. Żelbetowa konstrukcja. Kopuła o modernistycznych, uproszczonych formach. Zniszczona podczas II WŚ. Roman Feliński?
Kamienica Klinbergów? Ferdynand Kasler i Feliński. Kamienica wielkiej skali, dzieki nowym rodzajom konstrukcji. Wprowadził windy, zbudował więcej pięter. Lekkie odniesienia historyczne, bardzo swobodne, potężna bryła.
Kamienica Rohatyna. Dość monumentalna, masywna bryła. Delikatne odniesienia historyczne. Dekoracja rzeźbiarska, kiedyś kamienicę zdobiły szczyty z orłami polskimi.
We Lwowie w latach międzywojennych aktywny także Tadeusz Wróbel.
W Krakowie powstawały budynki o mniejszej skali, mniej tego typu budowli. Dominował jeszcze raczej styl postsecesyjny.
Muzeum Techniczno-Przemysłow, architekci: Franciszka Mączyńskiego, J. Czajkowski. Prosta struktura ściany, ale dodany trójkątny fronton - element bardzo zachoiwawczy. Liternictwo dość ciekawe, antycypujące formy polskiego Art. Deco (lata międzywojenne)
Adolf Szyszko-Bohusz
Studia w Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. Od 1916 kierownik odbudowy Zamku Królewskiego na Wawelu. Kierownik pracowni konserwatorskiej Zamku Królewskiego w Warszawie i obiektów zabytkowych w Łazienkach. (1932) kierownik katedry architektury monumentalnej Politechniki Warszawskiej. (1945) organizator wydziału architektury Akademii Górniczo-Hutniczej Krakowie.
Proj. Hotelu Bristol, A. Szyszko-Bohusz. Praca konkursowa, niezrealizowana.
Gmach Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Prosta bryła, płaski dach (przypomina blok). Dekoracja inspirowana formami z kręgu warsztatów wiedeńskich. Projekt również niezrealizowany.