Zaburzenia rozwojowe zębów
Zaburzenia rozwojowe zębów są następstwem negatywnego wpływu czynników oddziałujących w okresie odontogenezy. Mogą to być: czynniki genetyczne, aberracje chromosomowe, choroby gorączkowe, alergie, reakcje odpornościowe, zapalenia swoiste, nieswoiste, wrodzone zaburzenia przemiany materii, zaburzenia związane z macierzyństwem (wiek matki, liczba ciąż), zaburzenia w odżywianiu, zatrucia chemiczne i polekowe, mózgowe porażenie dziecięce itd.
W okresie pierwszego (zęby mleczne) i drugiego (zęby stałe) ząbkowania może ujawniać się wiele zaburzeń i wad dotyczących samego procesu ząbkowania, a także anatomicznej lub histologicznej budowy zębów. Zaburzenia ząbkowania objawiają się nieprawidłowym czasem, miejscem i powikłaniami związanymi z wyrzynaniem zębów. Nieprawidłowości zębowe mają przyczynę w oddziaływaniu wielu czynników wyzwolonych w okresie tworzenia i rozwoju zawiązków. Dotyczy to okresu ciąży matki, a także pierwszych lat (najczęściej do około 12 rż.) życia dziecka. Etiologicznie wywołują stosunkowo dobrze poznane następstwa, ściśle związane z fazą rozwoju zawiązka. Zaburzenia mogą dotyczyć liczby zębów, budowy anatomicznej (wielkości lub/i kształtu), budowy strukturalnej tkanek zmineralizowanych oraz barwy zębów.
Zaburzenia liczby zębów
Zaburzenia te powstają na skutek nadczynności lub niedoczynności listewki zębowej, co objawia się zwiększeniem lub zmniejszeniem liczby zębów, albo całkowitym ich brakiem.
Zwiększenie liczby zębów (hiperdoncja) może być prawdziwe, gdy stwierdzamy większą liczbę zębów w porównaniu z normą, lub rzekome w przypadku przetrwania zęba mlecznego. Występują zęby nadliczbowe o budowie nieprawidłowej oraz zęby dodatkowe o budowie prawidłowej. Przykładem zęba nadliczbowego jest ząb środkowy, znajdujący się między zębami siecznymi szczęki lub żuchwy.
Zmniejszenie liczby zębów (hipodoncja) - prawdziwe, gdy brak zawiązków zębowych, lub rzekome, jeśli zawiązek zęba jest w kości, ale nie wyrznął się. W przypadku braków kilku zębów mówimy o oligodoncji, a całkowity brak zębów to anodontia.
Zaburzenia budowy anatomicznej zębów
Zaburzenia budowy anatomicznej dotyczyć mogą wielkości lub kształtu zębów, przy czym może się to odnosić do całości zęba lub jedynie korony albo korzenia. Częściej występują w uzębieniu stałym niż mlecznym. Nieprawidłowości ukształtowania jam zęba mogą stanowić istotną przeszkodę w leczeniu endodontycznym.
Zaburzenia wielkości zębów mogą występować w postaci zwiększenia (macrodontia) lub zmniejszenia (microdontia) wymiarów zęba w stosunku do zęba prawidłowego.
Zwiększenie wymiarów zęba uogólnione występuje rzadko i może towarzyszyć gigantyzmowi. Najczęściej stwierdzaną anomalią jest zwiększenie wymiarów przyśrodkowego siekacza szczęki. Zmniejszenie wielkości zębów rzadko dotyczy całego uzębienia, najczęściej odnosi się do siekaczy bocznych w szczęce.
Zaburzenia dotyczące kształtu zębów występują w postaci nadmiernie rozwiniętych siekaczy lub pierwszych trzonowców. Inne przykłady tej anomalii to: ząb wgłobiony - wtłoczenie mineralizowanych tkanek zęba (szkliwa i zębiny) do komory zęba, zęby pieńkowe lub stożkowe - jako zęby nadliczbowe lub dodatkowe, jeśli wada dotyczy wszystkich zębów, mówimy o uzębieniu krokodylim. Zmiany kształtu mogą także dotyczyć kształtu korzeni zębów lub ich liczby